Sami repishti – Page 11 – Dielli

FIBRA MORALE E SHOQËNISË NË SH.B.A TREGON VITALITETIN E VET

December 25, 2016 by dgreca

Nga Sami Repishti/Ridgefield ,CT. USA.- “Në se Myslimanët detyrohen me u rregjistrue (si persona të dyshimtë) ne, të gjithë do të regjistrohemi”./

Kjo deklaratë e guximshme dhe fisnike u ba në mbledhje të ndryshme ndër-fetare, mbas nji serie aktesh vandale, të konsiderueme si “krime të urrejtjes” kryesisht kundër popullsisë myslimane, me nji herë mbas fitores së kandidatit republikan Donald J. Trump. Si rrjedhim, Myslimanët, Izraelitët dhe të Krishtenët po bashkohen në grupe të organizueme me kundërshtue çdo hap diskriminues kundër cilësdo palë që kercënohet.

Grupe të përbashkëta formohen dhe koalicione ndër-fetare krijohen çdo ditë. Në radio-televizionet amerikane, figura të shqueme të botës politike deklarojnë haptazi se “të gjithë do të rregjistrohemi. Kështu që Policia nuk do të jetë në gjendje me veprue”. Gratë myslimane dhe izraelite bajnë mbledhje të përbashkëta me u organizue kundër ekstremizmit që rrezikon shoqëninë amerikane nga nji formë e re neo-fashiste. Zonja izraelite nga Kalifornia Mahela Morrow-Jones që ndihmon në krijimin e grupit të parë të përbashkët të Motrave në Santa Barbara deklaroi: “Në qoftë se myslimanët detyrohen me u rregjistrue, të gjitha ne do të rregjistrohemi”.

Zonja myslimane Vaseem Firdau, nji managjere e Exxon-Mobil Corporation tha: “Tue dëshmue këto zhvillime njeriu nuk e ndien veten të pashpresë. Kjo veprimtari ashtë ushqim për shpirtin. Megjithate janë 60 miljonë persona që votuen për Trump-in…Kjo nuk më frikëson, por duhet të kemi nji plan veprimi”.

Nji aspekt shumë i randësishëm i kësaj veprimtarie qytetare në sherbim të demokracisë liberale amerikane ashtë aktiviteti i shtypit amerikan. Gazetat ma të njohuna në këte vend kanë marrë nji qendrim të premë kundër valës së urrejtjes së krijueme nga fushata elektorale.

Ma poshtë do të lexoni nji artikull që kërkon qetësimin e shpirtënve të qytetarëve të acaruem nga propaganda negative, si model i përpjekjeve me sigurue zhvillimin e pandërpremë demokratik të Shteteve të Bashkueme të Amerikës, me kultivim të tolerancës fetare, dhe afrimin e besimtarëve myslimanë e të krishtenë. Myslimanë, izraelitë, të krishtenë janë të bashkuem se vetëm nji rezistencë e organizueme ashtë përgjigja ma e mirë kundër akteve të urrejtjes, sidomos urrejtjes fetare. Fryma e kësaj lëvizje popullore ashtë mirëkuptimi për mendimet e tjetrit, respekti i ndërsjellë, dhe bashkëveprimi i organizuem.

***

NJI “GËZUAR KRISHTLINDJA” MYSLIMANE

(Nga:Mustafa Akyol. Author i librit “The Islamic Jesus; How the King of the Jews Became a Prophet of the Muslims” (“Jezusi Islamik; Si u ba Mbreti i Jahudijëve nji Profet për Myslimanët”)

Istanbul,(Turkey)-Miliarda të krishtenë rreth e rrotull botës janë të ndezun nga dëshira me festue Krishtlindjen këte w eek-end. Ata të bashkësisë së besimit të dytë fetar nga numri, Myslimanët, nuk e bashkëndajnë të njajtin entuziazëm. Në nji numër të vogël vendesh, si p.sh. Arabia Saudite, Brunei dhe Somalia, festimet e Krishtindjes janë të ndalueme. Në Turqi, vendi i im, ata nuk janë të ndalueme, por disa grupe islamike akoma organizojnë protesta kundër Krishtlindjes, pemët dhe veshjet e Plakut që bien dhurata, e shikohen si imponim i botës perëndimore.

Ndërkaq, shumë të tjerë myslimanë rreth e rrotull botës kanë të drejtë që festojnë Krishtlindjen në shtëpitë e komshijve si dhe bashkëndajnë ditën e shenjtë. Nga këto, kujtoj pronarët e nji restauranti turk në Londër që vendosi të ofrojë dreka e darka falas për të vorfënit pa strehë dhe për pleqtë për Krishtlindje si dhe nji tregtar mysliman në Bagdad që vendosi nji pemë të Krishtlindjes në solidaritet me të krishtenët që persekutohen nga i vetëquejtuni ‘Shteti Islam’

. Myslimanët që respektojnë Krishtlindjet kanë të drejtë, por jo vetëm sepse respektimi i besimit të tjetrit ashtë në vete nji virtyt. Ata kanë të drejtë sepse Krishtlindja ashtë festimi i mrekullisë së lindjes së Jezusit, që ashtë nji temë e fuqishme jo vetëm në Testamentin e Ri por edhe në Kuran.

Dy kapituj të Librit të Shenjtë Mysliman japin hollësina mbi lindjen e Jezusit, hollësina që janë mjaft afër tregimit në Ungjillin simbas Lukës.

Ashtu si e tregon Kurani, nji ditë, Engjëlli i afrohet Marijes dhe i thotë se Zoti ka vendosë me i dhurue asaj “nji djal të pastër”. Maria përgjigjet:” Si ashtë e mundun që unë të lindi fëmi me qenë se asnji burrë nuk më ka prekë?” Engjëlli spjegon:” Zoti krijon çdo gja që Ai dëshiron”. Atëherë, “Zoti kaloi tek Maria frymën e shpirtit tonë,” e ajo u ba me barrë me Isan, ose Jezusin.

Ka, pa dyshim, mënyra se si tregimi mysliman i Jezusit ndryshon nga versioni kristian që festohet në Krishtlindje. Testamenti i Ri tregon se lindja e Jezusit ka ngja në Bethlehem, në grazhdin e nji hoteli (hani) ku Maria ishte bashkë me burrin e saj, Jozef. Në Kuran, Maria ka lindë Jezusin në “nji vend të largët” krejtësisht e vetme, dhe nen nji pemë palme. Ashtë interesante me shenue se tregimet gjinden edhe në ungjillet apokrifale të lindjes, si dhe në zbulimet e reja arkeologjike që korrespondojnë me versionin e Kuranit për ngjarjen.

Ajo që ashtë themelore, Kurani ndryshon nga Bibla për divinitetin e Jezusit. Për myslimanët, Libri Shenjtë ngulë kambë se Ai (Jezusi) ka qenë nji qenie njerëzore dhe nji profet. Herë mbas here, Kurani përcakton Jezusin si “Mesia”. Ashtu si paraqitet Mesia në Judaizëm: nji shërbestar i jashtëzakonshëm i Zotit, e jo si Zoti i mishnuem si njeri. Jezusi i Kuranit gjithashtu ashte dergue për popullin e Izraelit, e si “konfirmim i Torah” dhe ngulë kambë në nji monoteizëm të rreptë. Jezusi i Islamizmit, mund të thuhet, ashtë ma shumë nji Jezus Hebraik.

Sidoqoftë, Islamizmi dhe Krishtënimi bashkëndajnë shumë aspekte në adhurimin e tyne per Isanë dhe Meriemen, Jezus dhe Marie. Myslimanët janë, në fakt, i vetmi popull jo-kristian në botë që besojnë se Jezusi ka lindë nga nji nanë virgjineshë.

Për shekuj me rradhë, Myslimanët kanë pranue këte version si të vertetë ashtu si shkruhet. Studjuesët e Kuranit gjatë Mesjetës kanë debatue hollësina si për shembull, si ashtë e mundun që Zoti kaloi “frymën” tek Maria, tue pranue si të vertetë se virgjënia e Maries ka qenë nji akt i Zotit. Sayyid Qutb, fundamentalisti egjiptian i shekullit 20 përshkruen barrën e Miriamit si “ngjarja ma e çuditshme e njerëzimit në të gjithë historinë që kemi dëshmue”.

Në vitin 2002, në nji libër të shkruem si kritikë e Islamizmit, nga Emir F. Caner dhe Ergut M .Caner, dy turq të konvertuem në Krishtënim dhe që u banë ministra të Southern Baptist Church, argumentojnë se Myslimanët janë ma shumë të krishtenë në këte pikë se janë “të krishtenët liberalë”, të cilët kërkojnë interpretime metaforike të kësaj mrekullie të mahnitëshme.

Me rritë edhe ma shumë natyrën e jashtëzakonshme të Jezusit, Kurani e quen ate (Jezusin) “Fjala e Zotit”. Shkollarët myslimanë kanë qenë të habitun nga kjo terminologji që Kurani nuk e përdorë për asnji tjetër figurë. Teologët e krishtenë kanë qenë të çuditun, gjithashtu, sepse kjo të kujton Ungjillin simbas Gjonit, i cili përcakton Jezusin si Fjala e Zotit, e “bahet njeri dhe ec në mes nesh”.

Interpretimi i këtyne paraleleve ndërmjet Kuranit dhe burimeve të herëshme kristiane varet pjesërisht nga feja e interpretuesit. Të krishtenët mund të mendojnë se islamizmi ka huazue prej tyne. Myslimanët, nga ana tjetër mund të mendojnë se shumë tregime nga krishtenimi kane parapri ato të tyne. Ajo për të cilën na të gjithë jemi dakord ashtë se këto dy besime të mëdha abrahamike, me gjithë konfliktet e ashpra në mes tyne, kanë shumë gjana të përbashkëta. Këte vit, me tensionet në mes Myslimanëve dhe të Krishtenëve në Europë, Shtetet e Bashkueme dhe vende tjera me tensione gjithashtu, nji ngjashmëni e këtill meriton të kujtohet.

Populli i Arabisë Saudite dhe Brunei që pengojnë festimin e Krishtlindjes pa asnji dyshim janë gabim. Edhe sikur kjo të mos ishte nji festë myslimane, nuk ka asnji arsye të ofendojmë Krishtlindjet. Lindja e mrekullueshme e Jezusit- profet, Mesia, dhe “Fjala e Zotit”- nuk duhet të ofendojë asnji mysliman. “Salamu-alejkum”, ose “Paqa Qoftë mbi Ju” për myslimanët duhet të shoqënohet me urimin e komshijve të krishtenë me 25 dhetor, pa hezitim, gjithashtu me urimin “Gëzuar Krishtlindjen!”

(Marrë nga gazeta The New York Times, 22 dhetor 2016)

———————————————————————————————————

(Përktheu nga anglishtja Sami Repishti)

=================================================================

Sami Repishti: LOTË-LAVDI E LUMNIM

December 8, 2016 by dgreca

1 Frank shkreli (2)

Nga Frank Shkreli/Kohët e fundit më ka mbërrijtur libri me titull: Lotë-Lavdi e Lumnim, i Autorit, Profesorit, Mbrojtësit të të Drejtave të Njeriut, Aktivistit të palodhur të komunitetit shqiptaro-amerikan për çështjet kombëtare dhe ish-të burgosurit të regjimit komunist të Enver Hoxhës, Z. Sami Repishtit.

Libri, që Profesori i nderuar dhe miku dhe kolegu i shtrenjtë pati mirësinë të më dërgonte, është botuar kohët e fundit nga “Botimet Françeskane” në Shkodër, me rastin e ceremonisë së Lumnimit të 38 martirëve të klerit katolik shqiptar, më 5 nëntor, 2016. Pikërisht këtyre martirëve u dedikohet kjo vepër, “Me mirënjohjen dhe respektin ma të thellë” nga vet autori, bashkvuajtës me shumë prej tyre në burgjet e Enver Hoxhës, me këtë motivacion: “Për 38 Martirët e fesë katolike dhe kolegët e tyne të masakruem nga terrori komunist, për atë madhështi të pa shkallë që përvujtënia falë vetëm për njerëzit e kushtuem, për atë qetësi që buron vetëm nga shpirti i qenieve njerëzore pa kërkesa, për atë hir që rrezatojnë vetëm ata që idenë e kanë afsh zemre e përpjekjen për atë ide, qëllim të vetëm të jetës së tyne…Shërbim për Zotin e krijesën e Tij, që unë dëshmova gjatë viteve të burgut të përbashkët!”, shkruan Profesor Repishti në dedikimin e librit kushtuar martirëve të lumnuar kohët e fundit nga Papa Françesku.

Në librin e tij të ri, Lotë-Lavdi e Lumnim, autori flet edhe për marëdhëniet midis Shqipërisë dhe Shqiptarëve me Vatikanin, ndonëse ky nuk është qëllimi kryesor, libri i ofrohet lexuesit shqiptar në trojet tona në Ballkan dhe në mërgim, ndoshta rastësisht me rastin e 25-vjetorit të rivendosjes së marrëdhënieve Shqipëri-Vatikan, që fillim javën e kaluar u shënua me një konferencë në ambientet e Ministrisë së Jashtme të Shqipërisë.

Profesor Sami Repishti ka lindë në Shkodër ku ka kryer studimet e mesme ndërkohë që gjatë viteve 1939-1944 u angazhua në rezistencën kundër pushtimit të huaj, por pa antarësim partiak. I zhgënjyer nga propaganda dhe terrori që ushtrohej nga Partia Komuniste Shqiptare duke filluar nga viti 1945, Z. Repishti vendosi të merrte një qendrim të prerë ndaj regjimit të ri duke kundërshtuar diktaturën komuniste. Si rrjedhim ai arrestohet në vitin 1946 dhe pas 14 muaj torturash të egëra nga ish-Sigurimi i Shtetit dënohet me 15 vjet burg dhe punë të detyrueshme, nga të cilat bëri 10-vjetë në birucë. Lirohet në vitin 1956 dhe arratiset në vitin 1959, duke arritur më në fund në Shtetet e Bashkaura të Amerikës, në vitin 1962. Si një shënjë e Providencës Hyjnore, për më shumë se gjysëm shekulli, Profesor Sami Repishti edhe sot vazhdon misionin e tij profetik, në mbrojtje të të drejtave të njeriut për të gjithë dhe kudo dhe sidomos në mbështetje të klerit katolik shqiptar, të vuajtur, të vrarë e të persekutuar, që si i ish burgosur politik, ishte mik i ngushtë i shumë prej këtyre klerikëve, viktima të komunizmit me të cilët përjetoi ferrin në burgjet komuniste. Ai edhe sot refuzon të heshtë për ato që ka parë dhe ka përjetuar, për të cilat ende vazhdon “për me tregue”.

Si viktimë e komunizmit vet, Profesor Repishti, shkruan se, Zoti e deshi që të njoh mjaft prej viktimave në burgje e kampe. Ai kujton me respekt disa prej atyre viktimave të listës së gjatë të klerikëve katolikë që i ka njohur në burgje: “Aristokratin’ me sjellje e mendim, Dom Mikel Koliqin, kardinalin e ardhëshëm, i heshtun, kryenaltë për vuajtjen që e mbuloi. At Frano Kirin, ‘burrë si motit’, i pa frikë, i pa përkulshëm. At Donat Kurtin, i përvuejtun, punëtor si bleta”, i cili në mfshehtësi përkthente shqip Testamentin e Ri nga frëngjishtja dhe konsultohej me me mue për gjetjen e fjalës më të përshtatshme”, shënon Profesor Repishti. Ai kujton edhe bashkvuajtaës të tjerë klerikë, përfshirë “At Aleks Baçlin, gjithëherë i buzqeshun”, At Çiprian Nikën (“Vuajtja o biri im, e ban fitoren ma fisnike!”) dhe ndër të tjerë edhe Dom Ndoc Sumën, i cili sipas autorit, “I plakun e i hutuem, u arrestue në mengjez, u dënue mbas dreke me 20-vjetë burgim, e i cili bënte be se “Pasha Krishtin nuk di pse më kanë arrestue”.

Në një prej kumtesava të përfshira në libër, Profesor Repishti shkruan se për “Xhelatët ekzekutues nuk kishte rëndësi fakti se klerikët e martirizuar, në të vërtetë, përbënin kolonën vertebrore të një shoqërie shqiptare të organizuar për qëndresë në kryengritjet kombëtare që nga Skënderbeu e deri në Ditën e Pavarësisë, që ky grup i veçantë mbajti gjallë shqiptarizmin për pesë shekuj robënie otomane, që ky grup i veçantë lavroi gjuhën shqipe dhe e mësoi atë në shkolla…se historia e kombit shqiptar nuk njeh nji rast të vetëm kur kleri dhe besimatrët katolikë të mos kenë qenë pjesëmarrës, e në shumë raste udhëheqës në kalvarin shumë shekullor të vendit tonë e në luftat kundër anmiqve kërcënues, e tashti vonë në forcimin e nji Shqipnie të lirë që përpiqet me qenë europiane”, shprehet Profesori.

Është e pamundur që këta martirë të cilëve u është dedikuar libri dhe Kisha Katolike Shqiptare në përgjithsi, të kishin një mbështetës më të fortë, një njeri të penës më të zotin dhe një zëdhënës më të angazhuar dhe më të dedikuar për kauzën e tyre humane se sa Profesor Sami Repishtin. Ai me të drejtë e cilëson veten si “njëni nga legjoni i madh i viktimave të gjalla”, ndërsa shkruan se, “përvoja ime më detyron me marrë nji ‘angazhim’, cilësi e vjetër që nga ditët e profetënve biblike”, duke e ndjerë përgjegjësinë — me bashkvuajtësin e tij, At Zef Pllumin, “Rrno vetëm për me tregue” — si një “imperativ kategorik moral”. Profesor Repishti ka filluar të tregojë shumë histori ç’prej fillimit të 1960-ave të shekullit të kaluar dhe falë të Madhit Zot nuk ka të ndalur në këtë mision, ekzaktërisht si një profet biblik me një mision të shënjtë. Një numër i këtyre tregimeve janë përfshirë në librin, Lotë-Lavdi e Lumnim, të botuara më heret në media të ndryshme ose mbajtur si referate konferencash nga Profesor Repishti, vetëm e vetëm, për angazhimin e tij të përkushtuar, “për me tregue”, si ndër dëshmitarët e pakët të gjallë të këtyre krimeve të tmershme. “Me tregue”, shkruan Profesori ynë, “vuajtjet e vështira të ‘hetuesisë’ në qelitë e errëta të ish-Sigurimit të Shtetit, vitet e gjata në burgjet e errëta mesjetare, stinët e pandërpreme në punë të detyrueshme, dimën e verë në moçale e në punime betoni nën kamxhikun e policëve idiotë dhe oficerëve kriminelë sadistë prej natyre e specialistë për torturë, të mësueme nga kurset e nëndheshme, larg na drita e diellit, larg nga sytë e botës”.

Profesor Repishti shkruan se si dëshmitar okular i atyre krimeve çnjerzore në burgjet e Enver Hoxhës, ai e ndjenë veten të detyruar moralisht, “që të flasë haptas sepse heshtja ashtë e pa pranueshme”, shton ai, dhe se, “me folë do të thotë me thanë të vërtetën, që pa qenë absolute, për arsye të kontekstit që e përmban, ashtë shprehja e nji dëshmitari me të gjithë vlerën që ajo mund të ketë.”

Në një kumtesë mbajtur në një konferencë mbi “Krishtërimin në Shqipëri” dy vjetë më parë, Sami Repishti është shprehur se “Martirizimi i klerit shqiptar dhe sidomos i klerit katolik nuk mund të ketë qenë i paqëllimshëm. Por, sakrificat e tyne do të njohin vlerësimin e tyne të plotë dhe mirënjohjen e përhershme, vetëm atëherë kur parimet që ata mbrojtën me çmimin e jetës së tyne, do të pasunojnë mendimin tonë dhe do të udhëheqin veprat e bashkatdhetarëve të tyne në të ardhmen”. Në këtë këndveshtrim, libri i Profesor Repishtit është një mjet i dobishëm për brezin e ri për të njohur më mirë të kaluarën e krimeve regjimit komunist kundër popullësisë së vet të pafajshme, me shpresë se nuk do të përsëriten më.

Profesor Sami Repishti pohon në librin e tij më të fundit, Lotë-Lavdi e Lumnim, se arsyeja se pse ai shkruan për viktimat e komunizmit është, “Sepse jam viktimë e pafajshme e regjimit të krimit dhe kriminelit komunist dhe se denoncimi i tyne justifikon mbijetesën time.” Por, ai shton se megjithkëtë, “Tragjedia komuniste në Shqipëri nuk është diçka vetëm personale megjith pasionin tim me demaskue dhe me dënue…tragjedia komuniste ka përpjestime universale dhe si e tillë është tragjedia e njerëzimit… një tragjedi që na ka bindë sa të aftë jemi na me damtue njani tjetrin.” Autori citon shkrimtarin francez Albert Camus, i cili ka thënë se i vetmi qëndrim ndaj një bote jo të lirë është të jetosh një jetë aq të lirë sa që vet ekzistenca e juaj është një akt rebelimi. Profesor Sami Repishti përfundon duke thënë se, “Ky është imperativi që na detyron me luftue çdo çfaqje që mund të sjellë përsëri tragjedi të reja. Prandaj shkruej, flas, denoncoj të keqen e madhe: komunizmin”, shkruan ai.

I nderuar Profesor, për këtë qendrim, historia shqiptare do t’u jetë mirënjohëse, përfshirë këtë libër dhe vepra të tjera si kjo, si dhe për kontributin tuaj prej më shumë se një gjysëm shekulli në mbrojtje të të drejtave të njeriut për shqiptarët në trojet e veta, si mbrojtës i të pafajshëmve, si zëdhënës i atyre që nuk mund të flasin më dhe si një zë gjithmonë aktual për të zgjuar nga heshtja ndërgjegjen morale të kombit shqiptar. Në veçanti, viktimat e komunizmit, të gjallë e të vdekur, përfshirë martirët e Kishës Katolike shqiptare të cilëve ua kini dedikuar këtë libër, u janë mirënjohës përgjithmonë që të vazhdoni të shkruani dhe të flisni të vërtetën dhe si përherë të denonconi të keqen, me ndershmëri dhe guxim civil, ashtu siç e kini zakon. Shpresojmë që libri, Lotë-Lavdi e Lumnim, të jetë një kontribut i rëndësishëm për brezin e ri që të mësojë dhe ta kuptojë më mirë të kaluarën, duke shpresuar që t’i kujtojë gjithmonë qelitë e errëta të torturës dhe kampet e vdekjes të regjimit komunist në Shqipëri, të cilat ju dhe bashkvuajtsit tuaj i kini përjetuar. Ashtuqë, siç shpreheni edhe ju, me shpresë se brezi i ri i shqiptarëve do të ndërtojë një të ardhme më të mire jo vetëm për për veten dhe për fëmijtë e tyre, por edhe për prindërit e tyre të cilët, “sot vuajnë nga pesha e fajit të heshtjes”.

Shpresojmë me ju, i dashur Profesor se vëllëzrit dhe motrat tona shqiptare kudo, po hyjnë në një fazë të re të “burrënimit shpirtëror”, me besim të patundur në Zotin — se punët e Shqipërisë dhe të kombit shqiptar do të shkojnë mirë e më mirë, siç është shprehur Kardinali i parë shqiptar Mikel Koliqi. Shpresojmë, madje edhe kundër shpresës, pasi shpresa nuk vdesë kurrë, ose vdes e fundit.

ATA KURRE MOS U HARROFSHIN !

November 5, 2016 by dgreca

Për 38 martirët e klerit katolik shqiptar/Nga Sami Repishti, Ph.D.*/

5 nandor 2016. Ridgefield, CT. SHBA.- Simbas njoftimit formal të Argjipeshkvisë Shkodër-Pult sot, në qytetin e Shkodrës mbahet ceremonia e Lumnimit të 38 martirëve të klerit katolik shqiptar, viktima të pafajshme të terrorit komunist në Shqipëri. I përjetëshëm qoftë kujtimi – dhe mirënjohja e jonë!

Sot, nga Amerika e lirë, unë bashkëfestoj simbolikisht këte ceremoni që çmon vlerën e sakrificës supreme. Sot, bashkëfestoj fitoren mbi të Keqën, hirin e këtyne 38 martirëve, pjesëtarë të bashkësisë dinjitoze të vuejtjes së pameritueme, dëshmitarë të mesazhit çlirimtar, të qëndisun me duer sot të palëvizëshme e të shueme nga kryqëzimi i pakufishëm, “martirë¨´që kthyen dinjitetin për ne, të gjithë ne, në atdheun tonë të përbashkët shqiptar, tue premtue shpresën e pavdekshme të demokracisë e të lirisë së plotë për të gjithë familjen njerëzore…nji dhe të pandame !

”Ata kurrë mos o harrojshin!” (Atë Gjergj Fishta, O.F.M.)

******

“Nuk ndërtohet mbi boshllek!” shkruen nji shkrimtar françez. Duhen themele të shëndosha për nji ndertesë të fortë e permanente siç ashtë Kisha Katolike Apostolike Romane Shqiptare. Sot, themi se këto themele janë të vadituna me gjak dëshmorësh e martirësh të pa faj për ma shumë se 45 vjet me rradhë.

“Nuk ndërtohet parrizi me muratorët e ferrit!” shkruen nji shkrimtar shqiptar. Duhen duer të pastra dhe të dedikueme për nji “mision”, ashtu siç ishin duert e martirëve të Klerit Katolik Shqiptar!

Tradita historike e krishtënimit në Shqipëri, e pasunueme me ngjarjet tragjike të periudhës së diktaturës së kuqe ka trasformue tragjedinë në nji “angazhim” solemn e koshient të ruejtjes dhe përparimit të pranisë katolike në Shqipëri me sensin e përgjegjsisë së plotë. Plagët akoma të hapuna e kërkojnë; na duhet të respektojmë!

Tradita historike e krishtënimit në Shqipëri, si feja e parë në vendin tonë, buron nga dy drejtime: nga Roma në formën e ritit katolik apostolik roman, dhe nga Konstantipoli në formën e ritit bizantin. Shqipëria u bekue nga shenjtët Pal dhe Andre. Megjithëse nuk dimë datën e saktë, krishtënimi hyni në Shqipëri para Koncilit të Sardikës (343-344), sepse në Sinodin Shenjtë morën pjesë edhe ipeshkvijtë e Epirus Nova dhe Dardanisë (Kosovës).

Me ardhjen e invazioneve sllave e barbare, e ma vonë atyne otomane, gjithçka u shkatërrue! Shqiptarët e Veriut i u veshën maleve ku ruejtën të gjallë katolicizmin e Romës; ata të Jugut vershuen Greqinë, dhe ma vonë Italinë e Jugut. Me 1089, u formue qendra metropolitane e Tivarit, dhe në shekullin XIII , gjatë sundimit venecian,u formue Argjipeshkvia e Durrësit. Që në vitin 1220, kur Shën Françesku i Asizit themeloi qendrën e parë të Urdhënit të tij, e për shekuj me rradhë, kujdesi i katolikëve shqiptarë u la në duert e fretënve françeskanë.

Katoliçizmi mori hov me Gjergj Kastriotin-Skenderbeu dhe me lidhJet e tia të ngushta me Vatikanin. Me 1457, Papa Kalisti III i shkruente heroit shqiptar: “Nuk ka njeri në botë që të mos dij ndërmarrjet e jueja heroike, dhe që me fjalët ma të nalta nuk ju ngren në qiell, dhe nuk flet për ju si kampioni dhe mbrojtësi bujar i krishtënimit”. Struktura e “shtetit” të Skënderbeut ka qenë efektivisht struktura e Kishës katolike në Shqipëri: çdo kishë ka qenë nji qendër mbledhjesh, organizimi dhe përkrahje; çdo famullltar ka qenë nji udhëheqës lokal dhe nji propagandist i rezistencës. Çdo ipeshkëv ka qenë nji drejtues krahinor dhe Argjipeshkvi Pal Engjëlli i Durrësit ka kryesue veprimtaritë diplomatike të kohës, shkruen Imzot Fan S.Noli.

Papa Klementi XI (1700-1721) me origjinë arbëreshe, u tregue i gatshëm me ndihmue katolikët shqiptarë. Me kërkesën e tij, Sinodi i parë kishtar shqiptar u mbajt afër Lezhës, në vitin 1703. Në vitin 1856, u hap Kolegji Papnor, dhe ma vonë Seminari i Jezuitëve në Shkodër; u themelue nji shtëpi botuese. Po në këte datë, u rrit puna e organizueme e klerikëve katolikë për faljen e gjaqeve në Malësitë tona, dhe zhdukjen e vesit të mbrapshtë të hakmarrjes.

Me Kongresin e Berlinit (1878) qyteti i Tivarit u okupue nga malazezët (që formuen shtetin e tyne!) dhe Argjipeshkvia e Tivarit, që deri në atë kohë ishte kryeqendra edhe për katolikët e Shqipërisë së Veriut, në mbështetje të nji Konkordati me Malin e Zi (1886), hoqi dorë nga drejtimi i punëve kishtare në Shqipëri. Po atë vit, Selia e Shenjtë, caktoi Shkodrën si kryeqendër, me ipeshkvitë tjera si degë (me përjashtim të Durrësit).

Nji veprim i këtill i Vatikanit tregonte sensibilitetin e kësaj Qendre Ndërkombëtare për ndjenjat kombëtare të shqiptarëve- shembull që shohim sot të përsëritun këtu në Shqipëri, me emnimin e argjipeshkvit dhe tre ipeshkvijve (1993). Nji seri klerikësh shqiptarë u emnuen barij të besimtarëve katolikë shqiptarë. Kjo konfirmoi gjithashtu në mënyrë simbolike, njohjen e bashkësisë katolike si nji entitet kombëtar i dalluem. Që nga viti 1938, Shqipëria e Veriut ka qenë nën juridiksionin e Propaganda Fide-s; Shqipëria e Jugur nën atë të Kongregacionit Oriental.

Që nga fillimi deri në ditët tona, kleri dhe besimtarët katolikë shqiptarë kanë vazhdue traditën e tynë të lavdishme të përpjekjeve për çlirim kombëtar. Në luftën me armë, ata janë gjetë gjithmonë në ball të ma shumë se 48 kryengritjeve të mëdha kundër perandorisë otomane. Në luftën me penë, ata kanë qenë për afër katër shekuj dritë-dhanësit e vetëm në natën e errët e të gjatë të pushtimit otoman. Që nga Buzuku, Budi, Bardhi, Bogdani, Kazazi e Gjeçovi me shokë, e deri te “shkolla e Shkodrës” me shoqënitë Agimi, Përparimi, Hylli i Dritës, Leka etj. me Fishtën, Mjedën, Koliqin e me plejaden e madhe të shokëve të tyne, vëllaznit e motrat tona katolike shqiptare kanë qenë ndër mendjet ma të ndrituna të kombit tonë, pararoja e zhvillimit tonë kulturor të vonuem nga rrethana jashtë kontrollit tonë, dhe themeluesët e shoqënive të para kulturore, artistike, qendrave arsimore e bamirëse në të gjithë Shqipërinë e Veriut dhe Kosovën – zona të popullueme nga ata. Tue folë për Shkodrën, Madre Superiore e Urdhënit të Motrave Stigmatine shkruente: “…U vendos të hapet nji shkollë dhe nji konvikt në Shkodër. Kur u hap shkolla, në vjetin 1920, vajzat ortodokse, myslimane, hebreje e katolikët erdhën nga Korça, Tirana, Elbasani, Tivari, Cetinja, Shkodra për rregjistrim. Ishte fillimi i nji pune ma intensive për përgatitjen e mësueseve të kualifikueme shqiptare….”.

Në malet e egra të Shqipërisë veriore, kleri katolik zbuti pezmin që grumullonte hakmarrja, u pajtuen gjaqet u afruen miqt, u shpëtuen familje të tana. Në qytetet e vorfëna të Shqipërisë u hapën klinika, u mbushën spitalet me “Motra”, u themeluen strehimoret për jetimë, për të vorfën, për pleq. Kushdo që jetoi ato ditë dëshmon për besimin e madh që vuni populli i jonë në duert e “Motrave” të mëshirës së krishtenë. Kjo ishte e kaluemja e lavdishme!

(Asht nji ironi e fatit të dhimbshëm kur mendon njeriu që në vitin 1944, Vatikani dërgoi ndihma për Shqipërinë, dhe vetë diktatori E.Hoxha falënderoi delegatin apostolik Msgr. Nigris.)

Në nandor 1944, pa pritmas, perdja e hekurtë ra; në Shqipëri filloi tragjedia që zgjati plot 45 vjet….pa mëshirë, pa pushim!

*****

Sot, në këte ditë përkujtimore dhe kryenaltësie për Lumnimin e 38 Martirëve të Klerit Katolik Shqiptar, unë jam kredhë në mendime që më sjellin kujtimet e paharrueshme të së kaluemes së errët, dhe njikohësisht heroike e fisnike, nën terrorin komunist: emna, fytyra, gjeste që nuk harrohen! Natyrisht, diçka duhet ba!

Duhet të përpiqemi të mos lejojmë ramjen në “gropën e zezë të harresës” që thithë viktimën pa shpresë dalje.

Para së gjithash, duhet krijue atmosfera e pastër, vëllaznore e bashkëpunimit që pengpn sulmet e ndërsjella në mes të viktimës së komunizmit e “mohuesve” – meturina toksike të komunizmit – që na ndajnë kaq shumë.

Duhet gjetë fjalori i përbashkët që tragjedia e jonë meriton. E sidomos, duhet çmue si meriton përpjekja e secilit, e sakrifica e çdonjenit nga ne- tue theksue sidomos rastin e sakrificës supreme. Këtu vlen të theksohet vendi i nderit që zen kleri katolik shqiptar. Kjo ashtë nji e dhanun që duhet pranue a priori nga të gjithë njerëzit vullnetmirë. Kjo ashtë bindja e ime sot. ka qenë dje, dhe do të jetë edhe nesër!

Duhet thye heshtja! Kjo heshtje e thellë më tmeron! Sepse, nuk gjej nji përgjigje që ngushëllon: si mund të luftohet ecja e këtij fenomeni që eventualisht lejon përsëritjen e konfliktit, e që reflekton imazhin e nji vendi në turbullim kercënues.

Fatmirësisht, sot, dokumenti i Vatikanit “Nostra Aetate” (Në ditët tona) flet për unitetin e njerëzimit. Sot, Vatikani flet “për nji bashkësi e cila përbahet nga të gjithë popujt”. ”Katolik” don të thotë “universal”. Sot, Vatikani pranon se Shpirti Shenjtë “…punon efektivisht edhe jashtë strukturës që ne shohim e që na quejmë Kishë”. Koncili i II i Vatikanit pranon se besimet monoteisie (Judaizmi e Islamizmi) në botën tonë “ janë sisteme adhurimi dhe sisteme etike njikohësisht, të cilat theksojnë randësinë e së mirës dhe damin e së keqes”. Njikohësisht, Islamizmi thekson mësimet e Kuranit se besimtarët hebraikë dhe të krishtenë janë “popujt e Librit” dhe gëzojnë mëshirën e Zotit, dhe mbrojtjen e autoritetit islam. Kjo ashtë “fryma e re “ që duhet të na ushqejë të gjithëve sot.

Në vitin 1984, në New York, SHBA., unë shkruejshe për Buletinin Katolik Shqiptar (San Francisco,) : “ …si besimtar i lindun mysliman, jam i bindun se feja në Shqipëri, me përdorë nji metaforë të famëshme, mbetet si guri që mbijeton zhdukjen e muratorit që e gëdhen; dhe, se do të vijë dita kur ky gur solid dhe i përherëshëm do të çfaqet përsëri, në mënyrë misterioze dhe të fuqishme, dhe do të paraqitet si mjeti udhëtues që transporton zemrat dhe shpirtët tonë të mbushun me devocion, drejt nji kahu të shpresës së pa shueme, nji besimi frymëzues, nji dashunie hyjnore të domosdoshme”. Ashtu ngjau!

Ky duhet të jetë mesazhi i pa kompromis që popullsia e heshtun e Shqipërisë duhet të sjellë për popujt e botës sonë sot. I ndjeri Imzot Rrok MIrdita, Argjipeshkëv Metropolitan i Tiranës dhe i Durrësit, shkruente, në 2010:

“…të nxirrja nga harresa historinë e gjatë dhe për nji çast të kujtohesha se ajo që rregjimi ishte përpjekë me zhdukë, nuk ishte zhdukur, donte të thoshte se nuk bahej historia e re në Shqipëri pa i bërë llogaritë me dëshmitarët e gjallë.(Theksi im.SR) Takimi im me këto dëshmitarë ishte hir i madh, hir që bahej angazhim”. (Për një Shqipëri me Zotin dhe për njeriun” Tiranë, 2010,v.1 ,f.39)

Unë kam qenë nji nga legjoni i madh i viktimave të gjalla, dhe përvoja e ime më detyron me marrë nji “angazhim” cilësi e vjetër që nga ditët e profetënve biblikë, dhe i ri aq sa edhe ditët tona që jetojmë në këte vend martir, e në këte kohë plot shqetësime, “angazhim” që transformohet në një imperativ kategorik moral. Bashkëvuejtësi i im Atë Zef Pllumi e përcaktoi: ”Rrno, vetëm për me tregue”.

Vetëm për me tregue! Me tregue vuejtjet e vështira të “hetuesisë” në qelitë e errëta te ish-Sigurimit të Shtetit, (“monstra më e madhe që ka pjellë gjer më sot kombi shqiptar” I.Kadare) vitet e gjata në burgjet e errëta mesjetare, stinët e pandërpreme në punë të detyrueshme, dimën e verë, në moçale e në punime betoni nën kamxhikun e policëve idiotë dhe çizmen e ndytë të oficerëve kriminelë, sadistë për natyrë e specialistë për torturë të mësueme në kurset e nëndheshme, larg nga drita e diellit, larg nga sytë e botës….që flinte gjumin e randë të frikës e të lodhjes së pakufishme…!

Vetëm me tregue! Unë shoh veten si dëshmitar okular i epokave që kam jetue. Si i këtill duhet të flas haptas sepse heshtja ashtë e pa pranueshme. Me folë, don të thotë me thanë të vërtetën që, pa qenë absolute për arsye të kontekstit që e përmban, ashtë shprehja e nji dëshmitari me të gjithë vlerën që ajo mund të ketë…. Zoti e deshi të njoh mjaft prej viktimave në burgje e kampe: “aristokratin” me sjellje e mendim, Dom Mikel Koliqin, kardinalin e ardhshëm, i heshtun, kryenaltë për vuejtjen që e mbuloi; Atë Frano Kirin, “burrë si motit”, i pa frikë, i pa përkulshëm; Atë Donat Kurtin, i përvuejtun, punëtor si bleta, që në msheftësi përkthente shqip Testamentin e Ri nga frengjishtja- e konsultohej me mue për gjetjen e fjalës ma të përshtatshme-, të gjithë kohën me libër ose me lutje; Atë Aleks Baçlin, gjithëherë buzëqeshun , ma të shumëten i vetëm, me nji biz në dorë tue gëdhenë bustin e nji fetari në dru të fortë, e jo ma të madhe se nji kokër gruni. Kur e pyetshe ai përgjigjej: ”Ka qenë nji murg që skulptoi bustin e Papës në nji kokër orizi”. E, natyrisht, At Çiprian Nikën që njoha shkurtimisht në qelitë e ish-Sigurimit, vetëm për pakë ditë…e që u pushkatue pa faj! Dom Ndoc Sumën, i plakun e i hutuem që u arrestue në mëngjez, u denue mbas dreke me 20 vjet burgim e që betohej: “Pasha Krishtin nuk di pse më kanë arrestue…!” Lista ashtë e gjatë.

Martirizimi i klerit shqiptar, e sidomos klerit katolik shqiptar, nuk mund të jetë i pa qellimshëm. Por, sakrificat e tyne do të njohin vlerësimin e plotë, e mirënjohjen e përjetëshme vetëm atëherë kur parimet që ata mbrojtën me çmimin e jetës së tyne do të pasunojnë mendimin tonë, dhe do të udhëheqin veprat e bashkatdhetarëve të tyne në të ardhmen.

Nga qelitë e errëta të torturës, dhe nga kampet e vdekjes së rregjimit komunist në Shqipërinë time të martirizueme, nji botë e re përpiqet me lindë, nji brezni e re po rritet me i dhanë formë nji të ardhmje ma të mirë për vete dhe për fëmijtë e tyne- si dhe për prindët që sot vuejnë nga pesha e fajit të heshtjes….! Feja tradicionale po tregon se nuk ashtë “vjetrue”, dhe se mendimi shkencor nuk ka pasë sukses me na kurue nga dëshprimi ekzistencial.

Nga forma elementare e besimit të njeriut të thjeshtë, nepërmjet vuejtjes, unë mendoj se vëllaznit e motrat shqiptare po hyjnë në fazën e “burrënimit shpirtënor”.

Nji hap cilësor në rrugën e drejtë ashtë hjedhë! Le të festojmë…!

*City University of New York

HAP CILESOR DREJT ZGJIDHJES SE “PROBLEMIT ÇAM”

October 19, 2016 by dgreca

“Problemi çam” ashtë i dhimbshëm dhe i vështirë, njikohësisht! Për shqiptarët, çamët janë bashkësi kombëtare dhe fetare në minoritet, që përjetoi gjenocide para dhe mbas dy luftëve botënore. Për grekët ashtë nji “problem që nuk ekziston”. Hendeku në mes të këtyne dy qendrimeve të fiksueme nga kambëngulja dhe koha e gjatë (1878-1945) nuk mund të mbushet me nji herë, dhe plotësisht. Ai kërkon kohë, punë serioze,dhe objektivitet./

Shqiptaret e Amerikes kerkojne drejtesi per Ceshtjen Came

Flamuri Shqiptar ne Cameri

Marshimi cam ne Qafe Bote/

Presidenti Nishani dekoron camet e shquar te Luftes se Dyte Boterore, rrezohet teza greke per bashkepunim me pushtuesit te cameve/

“Kathimerini” jep alarmin”Camet” ne Qeveri!/

Komisioneri Johannes Hahn hap Kutine e Pandores/

Nga Prof. Sami Repishti/

Ridgefield, CT. USA.-Në fund të shtatorit të kaluem, komisioneri i Bashkimit Europian për problemet e zgjanimit të BE-së, Johannes Hahn, diplomat austriak, tue folë para Parlamentit Europian, në Strasburg,Francë, në frymën e mirëkuptimit dhe bashkëpunimit ndërkombëtar, dhe në përgjigje të nji pyetje nga eurodeputetja greke Maria Spirakis për nji opinion në lidhje me “problemin çam” theksoi “problemin e pakicës shqiptare në Greqi”, publikisht i njohun me emnin Çamëria, dhe për herë të parë e vuni ate në tryezën e diplomacisë europiane, në kërkesë të nji zgjidhje europiane. Ai kërkoi të zgjidhet mes Shqipërisë dhe Greqisë me marrëveshje të përbashkët, dhe në mënyrë paqësore.

“Marrëdhanjet diplomatike të dy vendeve”, tha ai,” janë intensifikue, gjithashtu edhe dialogu politik ashtë formësue ma mirë. Komisioni mirëpriti faktin se tëdy vendet po diskutojnë krijimin e nji mekanizmi të përbashkët që do të mblidhet në mënyrë periodike, për zgjidhjen e çeshtjeve të pazgjidhuna dypalëshe. Këtu përfshihen përcaktimi i shelfit kontinental dhe zonave detare shqiptaro-greke, tëdrejtat e personave që u përkasin minoriteteve, dhe çeshtjen çame (theksi iim.SR) Komisioni ka përgëzue këto përpjekje, tue shprehë mirënjohjen për ripërtrimjen e nji angazhimi të tillë të randësishëm diplomatik dy palësh,” deklaroi Komisioneri J.Hahn.

Kinezët kanë nji proverb: “nji udhëtim 10.000 km i gjatë fillon me nji hap!” Deklarata e Komisionerit J.Hahn përban, në mendimin tim, këte hap të parë. Unë e mirëpres, dhe njikohësisht pres që hapa të tjerë drejt zgjidhjes fatlume dhe të përherëshme të problemit çam të merren sa ma parë, dhe me kujdesin ma të madh. Komisioneri J. Hahn theksoi edhe faktin se Shqipëria e Greqia duhet tëzgjidhin edhe problemin çam që duhet diskutue në mes tëdy palëve, dhe se Bashkimi Europian do të mbështet këte dialog. Nukkuptohet heshtja e Komisionerit J.Hahn për pozitën e afër 700.000 emigrantëve shqiptarë sot në Greqi, nji masë e largueme nga nji Shqipëri e traumatizueme dhe e pa aftë me punësue këto të mjerë të detyruem me u arratisë në Greqi, ku mirëpritja ka qenë e vakët, dhe kalimi i vështirësive fillestare ka mungue!

Reagimi shqiptar ka qenë pozitiv, dhe ka ushqye shpresën se “plaga e hapun çame” ka marrë rrugën e mbar të sherimit.Megjithëse diplomacia në aksion ashtë shumë e ngadaltë, ajo zakonisht triumfon në zgjidhjen e konflikteve të ngatërrueme. Fatkeqsisht, nga ana greke qendrimi ka qenë negativ dhe kufizohet me nji anmiqsi të hapët.. Ministria e Jashtëme greke e quejti deklaratën e Komisionerit J.Hahn “…e pavërtetë dhe e papranueshme. Siç dihet, shton ajo, çeshtja çame nuk ekziston dhe si e tillë kurrë nuk ashtë pranue si objekt negocimi midis qeverive të Greqisë dhe Shqipërisë…” Akoma ma shumë: “…Që tani i ashtë kërkue dhe ashtë i detyruem në bazë të rolit të tij institucional tëjapëspjegime të menjiherëshme, bindëse për sa i përket përmbajtjes së papranueshme dhe të gënjeshtërt të përgjigjes tij të kontestueme”.

Toni kërcënues grek gjeti përgjigjen e dytë, të kujdesëshme dhe diplomatike, si zakonisht nga organet europiane- tue theksue përsëri nevojen e dialogut për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve shqiptaro-greke:

“Komisioneri (J.Hahn) inkurajoi të dy palët që të vijonë bashkëpunimin. Kjo ashtë fryma me të cilën përgjigjet Komisioneri nji numri pyetjesh nga anëtarët e Parlamentit Europian, dhe ata duhet të shihen në këte dritë”, deklaroi zadhanësja Maja Koçiançiq.

Ideja e dialogut në mes tëdy vendeve për problemin çam nuk ashtë e re. Studjues të problemit çam e kanë parashtrue edhe ma parë. Në vitin 2013, Robert Elsie, nji emën shumëi respektuem, theksonte:” Në të ardhmen jo të largët, dimensioni europian duhet të hyjë në lojë për problemin çam, dhe do tëndihmojë në gjetjen e nji zgjidhje”.

Mbas takimit të 6 qershorit 2016, në mes të dy ministrave Bushati-Kotzias, që nuk përfundoi në nji marrëveshje, Ministri Bushati deklaroi” …Qasja e jonë ka të bëjë me respektimin e të drejtave të kësaj popullsie (çame). Besojmë se ashtë e mundun që të marrim shembull nga praktikat më të mira, si p.sh.gjermano-françeze për respektimin që i u benë viktimave të luftës botërore”.

Në vitin 2002, tue folë në nji “Seminar për Çamërinë” të mbajtun në Fordham University, New York, unë shpreha këte mendim, tue citue gazetën The New York Times të datës 11 dhetor 1996:

“Një klauzolë e Paktit gjermano-çek thotë se pala çeke çfaqë keqardhjen për faktin që kaq shumë vuejtje dhe padrejtësi u janë berë një popullsie të pafajshme nepërmjet dëbimit dhe rivendosjes së detyrueshme të Sudetëve gjermanë nga ish-Çekosllovakia, për shpronësimet e dhunëshme dhe heqjen e nënshtetsisë, si dhe për faktin që ky veprim është berëme hedhjen e fajit mbi viktimët në formë kolektive’” (Theksi i im. SR)

Ky dokument ofron përsëri keqardhjen e Çekisë për “ekseset e bëra në kundërshtim me parimet elementare të humanizmit” si dhe për faktin që legjislacioni (çek) i mbas luftës “i ka legjitimuar…”.Deri tani, autoritetet çeke nuk kanë pranue përdorimin e fjalës “dëbim me dhunë”(expulsion) sepse një përcaktim i këtillnënkupton të drejtën e kompensimit të pasurive të humbura.

Si shqiptar, shoqërimi i idesë së dëbimit me dhunë dhe persekutimit të çamëve në Greqi dhe nga autoritetet greke që nga viti 1878, dhe përsëri në 1912-16, dhe 1918 deri në vitin 1945 me masakrat e forcave të djathta të gjeneralit N.Zervas dhe mohimin e së drejtës së kthimit ne trojet stërgjyshore nga njena anë, dhe i idesë së paktit gjermano-çek nga ana tjetër, të dënimit të aktit nga fajtori dhe përpjekja me reparue sa ma shumë që të jetë e mundun padrejtësinë e kryeme me qellim të hapjes së nji kapitulli të ri në marrëdhanjet nëmes të dy vendeve fqinj- ashtë i pa evitueshëm.

Pakti gjermano-çek tregon rrugën e bame nga dy vende perëndimore drejt bashkimit në nji Europë të lirë, demokratike, dhe të qytetnueme – Europa që edhe shqiptarët sot synojnë!- dhe nxjerr në shesh egërsinë e mentalitetit ballkanik që çfaqet hapun në qendrimin zyrtar dhe reaksionar të të gjitha qeverive greke të mbasluftës së fundit. Ndërkaq viktimët çamë vuejnë përsëri efektet e nji padrejtësie të zbatueme me nji brutalitet ekstrem, nji qendrim që presidenti çek, Vaclav Havel, e ka karakterizue si “primitivizëm” dhe tribalizëm”,dy terma që na kujtojnë Mesjetën dhe obskurantizmin.

Pak kohë para firmosjes së Paktit, Presidenti Havel tue folë “për spastrimin etnik” në Bosnje dhe të “këtilla akte barbare” tha: “Ata që (aktorët) duen të na thonë ashtë: “Kemi folë mjaft për Auschwitz-in. Koha e demokracisë europiane ka kalue, ajo që na duhet të shikojmë për të ardhmen ashtë utopia e shtetit tëpastër etnik. Ky mesazh ashtë mesazhi ma i tmershëm që kam ndigjue në jetën time, ma i tmershëm edhe se komunizmi.”

Natyrisht, lindë pyetja: Sudetët gjermanë kanë shtetin e tyne amë, Gjermaninë, që i mbron; po shqiptarët çamë? Ku ishte për 45 vjet të gjata qeveria komuniste e Shqipërisë(që hoqi arbitrarisht me dekret qytetarinë (nënshtetsinë) e tyne greke dhe krijoi premisat për përjashtim të përhershëm të kësaj popullsie nga trojet stërgjyshore) dhe ku ashtë sot shteti nanë demokratik që nuk e ngren zanin në mbrojtje të të drejtave ma elementare të popullsisë çame, tëdrejtën e jetës së lirë si qytetarë me të drejta të plota, dhe të zotënimit tëpasunisë private të dokumentueme, që ashtë nji nga themelet e shoqënisëcivile, tëqytetnueme? Përsëri heshtje publike për këte plagë të hapun e që rrjedh gjak të kombit shqiptar, heshtje publike që mbetet nji njollë e zezë dhe e pashlyeshme për qeveritë e ndryshme të shtetit shqiptar.Heshtja publike ashtë vrasja e dyfishtë për popullsinë çame në Shqipëri dhe në Greqi.

“Fati i shqiptarëve çamë ashtë nji nga sekretet ma të errëta të historisë moderne europiane”, shkruente Profesor Noel Malcolm, i Universitetit Cambridge, U.K. “Shumë pak vemendje i ashtë kushtue tragjedisë së bashkësisë etnike çame”. Profesor Robert Elsie, bashkautor i nji libri dokumentar për Çamërinë konkurron: “Çamëria ashtë nji nga tragjeditë e harrueme të shekullit njizetë”.

***

Ka kalue koha e manifestimeve folkloristike!Ka ardhë koha e kalimit nga folklori në dokumentacionin historik.Kjo ashtë detyra e jonë sot.Punë serioze për zhdukjen e perdes së gënjeshtrave që kanë mbulue të vërteten mbi problemin çam për dekada të gjata.Kombi shqiptar ka sot burime intelektuale të afta, dhe të gatëshme me u mobilizue në mbrojtje të së vërtetes dhe të të drejtave legjitime të bashkëkombësve tonëçame me objektivitet.

Pozita zyrtare e Greqisë ashtë e qartë: vepro “nga pozita e forcës”! Pak ditë ma parë, me 15 tetor, ministri i jashtëm grek Z.Kotzias haptazi dhe pa doreza diplomatikekërcënoi Shqipërinë dhe politiken e saj me fjalë ofenduese të dinjitetit të nji shteti te pavarun: “Mos harroni. Ne jemi shumë ma të fortë!” deklaroi ai. E pabesueshme! Por në këte atmosferë, shqiptarët kanë të drejtë me rikujtue “operacionet fshesa” që torturoi qindëra mijëra punëtorë të emigruem mbas vitit 1991 në kerkim tëbukës së përditshme.

Me gjithë se ky kërcënim bahet ndoshta për konsum të mbrendshëm në këto ditë të vështira për Greqinë, ai ashtë nji qendrim shqetësues. Arroganca greke vazhdon me mbajtë në fuqi të ashtu-quejtunin “Ligji i luftës” që në vitin 1941, nji model i absurditetit diplomatik, me nji shtet që ka përfundue Traktatin e Miqësisë dhe Bashkëpunimit Reciprok, dhe të dekretuem nga nji monark që u hodh jashtë venditme referendum popullor nga masat greke. Shqipëria e okupueme nga fashistët italianë dhe nazistët gjermanë sherbehej nga elementë bashkëpunëtorë e servilë të okupatorit. Nga frika e Italisë, kryeministri grek Gjenerali Metaxas, mbylli Legaten shqiptare në Athinë, përfaqësuese e sovranitetit të shtetit shqiptar, dhe i mohoi strehimin politik Mbretit Zog dhe familjes tij. Por sot ka elementë përparimtarë grek që e kundërshtojnëkëte anomali me qellime anmiqsore ndaj nji fqiu që në ditët e krizës për bukë të viteve të luftës në Greqi, hapi dyert e ndihmës dhe solidaritetit me popullsinë e uritun greke.

Me 4 nandor 2001, në Hotelin Roosevelt,New York City, nji grup i vogël shqiptaro-amerikanësh (dhe unë) kapasë nji takim me ish ministrin e jashtëm grek George Papandreu. Ai foli për marrëdhanje shumë të mira me autoritetet shqiptare (“very close relations”) dhe në nji atmosferë miqësore, ai deklaroi se “…ky ashtë shekulli i shqiptarëve në Ballkan, sepse u ndërgjegjsuen vonë kombëtarisht” si dhe theksoi pozitën e vështirë të shqiptarëve në Maqedoni, ndërsa insistoi për bashkëpunim ekonomik me Kosovën. Me këte rast, unë përfitova me kërkue heqjen e “Ligjit të Luftës 1941”, mbajtja e të cilit ashtë nji anomali. Ai buzëqeshi, dhe akuzoi elementët ekstremistë grekë në Parlament, e shtoi: ”Besoj se mbrenda nji viti ky ligj do të abrogohet!”. Na e falënderuem, por deri tashti, 25 vjet ma vonë ky legjislacion mbahet në fuqi për shantazhe kundër Shqipërisë. Ma konkretisht, mbajtja e këtij “ligji” pengon shqyrtimin e problemit të pronave çame të sekuestrueme nga Greqia arbitrarisht.Mbas kësaj pyetje, Ministri Papandreu kërkoi falje sepse nuk kishte ma shumë kohë për bisedim, falënderoj dhe u largue. Na ishim të përgatitun me shtrue çeshtjen çame, por nuk u dha mundësia.

Vrejtës të vemendshëm kanë theksue “urrejtjen” greke për çdo gja shqiptare, sidomos mbas shpalljes së Pavarësisë greke në 1830. Pushtimi shumë shekullor turk u largue përfundimisht, por popullsia myslimane e vendit u ba objekti i urrejtjes fetare greke dhe i vendosmënisë greke –që vazhdon edhe sot- me krijue nji shtet grek etnikisht të pastër. Raporte ushtarake britanike të datës 9-14 prill 1945 të N/Kolonelit britanik C.A.S.Palmer, të shkrueme gjatë vizitës së tij në Veri të Greqisë konfirmojnë këte atmosferë. Ata theksojnë urrejtjen irracionale të popullsisë lokale greke për çamët myslimanë. Raporti vazhdon:

“Sulmet qëpranohet të jenë ba në datat 12 e 13 mars 1945 janë nji vazhdim i ndjenjave ekstreme anti-shqiptare të grekëve në atë krahinë, ma shumë se nga provokimet nga ana e vetë shqiptarëve. Si rrjedhim, nuk ka mbetë në Greqi asnji shqiptar.” Dhe,

“…ashtë krejtësisht e pamundun për çamët me u kthye në vatrat e tyne derisa Greqia e veri-perëndimit të mos vihet nën kontrollin e plotë të Qeverisë greke”. Raporti vazhdon me konfirmue se çamët kanë jetue në zonat ma të mira rreth qyteteve, përfundon:

”Si rrjedhim, gjithmonë ka ekzistue nji ndjenjë e fortë urrejtje dhe xhelozie nga ana e grekëve kundër çamëve në atë zonë….Pretendimet greke se Shqipëria deri në lumin Shkumbin ashtë e popullueme me “grekë”, përbajnë kërkesa që kalojnë kufinin e paraqitun zyrtarisht nga të gjitha qeveritë greke; ata japin përshtypjen e kërkesave pa mbështetje dhe të pa përgjegjsi, të paraqituna vetëm sepse ekziston nji urrejtje shumë e thellë ndaj shqiptarëve. Ky sentiment urrejtje ashtë shumë i fortë dhe drejtohet jo vetëm kundër çamëve por kundrejt të gjithë shqiptarëve, nëpërgjithësi”. (Theksi im.SR)

Raporti i N/Kolonelit C.A.S.Palmer si dhe ato të oficerave tjerë britanikë hjedhin dritë mbi kontekstin e valës së krimeve greke kundër çamëve myslimanë në Çamëri – dhe kundërshtojnë ndoshta edhe mohojnë- tezen greke të krimevet çame ose të bashkëpunimit çam me okupatorët italianë dhe gjermanë. Megjithate, ekzistojnë dokumentë që provojnë bashkëpunimin e disa elementëve kolaboracionistë çamë me autoritetet okupuese, revanshizëm, nji fenomen i ngjashëm me ate të të gjitha vendeve ballkanike të okupueme, si dhe akte individuale persekutimi kundër popullsisëlokale greke. Ashtë detyra e historianëve nga tëdy palët me hjedhë dritë mbi këto ngjarje të hidhuna. Fatmirësisht, në dekadat e fundit, zane fisnike shkollarësh grekë janë ngritë në mbrojtje të së vërtetës, dhe kanë kontribue nësqarimin dhe kuptimin korrekt të ngjarjeve në kontekst të kohës dhe hapësinës.

Kambëngulja zyrtare greke se”…Myslimanët e Çamërisë…e kuptuen që, ishte e këshillueshme me shkue bashkë me gjermanët në tërheqjen e tyne drejt Shqipërisë, e jotë qëndrojnë aty në vend me pritë gjykimin për fajin e bashkëpunimit me okupatorin nga autoritetet e Qeverisë greke” vazhdon akoma sot, pa asnji bazë që qëndron. Greqia ashtë e njohun per mosdënimin e bashkëpunëtorëve me okupatorin gjatë viteve të Luftës Dytë Botënore. Përjashtohen këtu shqiptarët myslimanë të Çamërisë që nuk kanë pasë mundësi me u ankue, dhe që humbën të gjithë pasunitë private me konfiskim të pasunive “të abandonueme”.Ndeshkim kolektiv! Fjala “tërheqje” në vend të “dëbim” (expulsion) nuk përdoret me qellim,

nga grekët sepse nënkupton damshpërblimin për pasunitë e sekuestrueme.

Nji Raport britanik i datës 8 janar 1945 jep këto përfundime:

“ Problemi turko-grek (fjala turk përdoret për popullsinë myslimane) nuk ashtë zgjidhë akoma. Në se Greqia do të ketë nji qeveri nacionaliste në fund të luftës ai problem do të jetë, pa dyshim, moslejimi qoftë edhe inji turku (shqiptari mysliman) në Greqi, dhe se problemi ashtë vetëm ai i pakicës greke në Shqipëri, dhe se zgjidhja e vetme që mbetet ashtë me zgjanue kufinjtë e Greqisë deri në Shqipërinë e Mesme.

Në se ELLAS do të kontrollojë Epirin e Veriut në këte ndërkohë, ka mundësi që turko-shqiptarët mund të lejohen me u kthye në vatrat e tyne, dhe ka mundësi që të inkurajohen me u hakmarrë kundër forcave nacionaliste të Epirit.

Çdo përpjekje me kënaqë kërkesat e nacionalistëve grekë natyrisht do të kundërshtohet me fuqi nga Shqipëria, dhe në të njajtën kohë do të krijohet edhe nji problem tjetër pakicash. Nga ana tjetër, në se ELLAS do të lejonte kthimin e turko-shqiptarëvenë Greqi, i gjithë problemi nuk do të ishte ma afër zgjidhjes.

Çdo veprim që mund të bahet, me përjashtim të nji zgjidhje radikale siç ashtëshkëmbimi i popullsive, kjo gjendje do të jetë njena nga shumë problemet e vogla, por me gjemba, ashtu siç janë shumë të tjera sot në të gjithë Ballkanin…”

(R.Elsie and B.Destani Eds. The Albanian Cham Population in Greece. (Taurus, London, 2013, f.350)

Sot, 71 vjet ma vonë, problemi çam mbetet nji plagë e hapun për kombin shqiptar. Deklarata e Komisionerit J.Hahn ashtë nji hap cilësor në zgjidhjen e këtij problemi që pritet të jetë i pranueshëm nga të dy palët. Le të shpresojmë!

KRYENGRITJA E POSTRIBES – KUJTIME

September 9, 2016 by dgreca

Me rastin e 70 vjetoriti/

* “….Ata kurrë mos u harrofshin/ Në kangë e në valle por u këndofshin!” (Atë Gjergj Fishta)/

Shkruan: Sami Repishti, Ph.D. */

9 shtator 1946.-“ Mbas mesit të natës, gjumi i qytetit të Shkodrës u prish nga nji breshni qitjesh me armë që më erdhi e papritun. Ishin katundarët e Postribës që mbrojshin tokën e tyne, me gjithë shpirt. “Pushteti” i ri komunist kercënonte me kolektivizim. Nji grup i madh afer 200 vetësh,i guximshëm por i pa organizuem, sulmoi qytetin, kazermat ushtarake e ndërtesat qeveritare, por pa sukses. Përleshja me “forcat e Sigurimit” vazhdoi deri në mëngjez, kur sulmuesët u tërhoqën.

Rrjedhimet e këtij akti vetëmohues u treguen katastrofale. “Lëvizja e Postribës”, ashtu si u quejt nga të gjithë, nuk la shumë viktima në fushën e betejës, por bani shumë viktima në ditët që vazhduen. Ditën e parë, në nji fushë afër qytetit u ekzekutuen njizetë e tetë katundarë. Batalionet e Sigurimit të Shtetit invaduen katundet e Postribës e pushkatuen pa faj, pa gjyq, shumë fshatarë që nuk u arratisen sepse nuk morën pjesë në kryengritje! Shumë shtëpi u dogjën e tymi i tyne dukej qartë nga qyteti. Arrestimet u banë në masë dhe jashtë çdo kontrolli.

Ky akt guximtar u ba shkak “të pastrohej” gjithë qyteti i Shkodrës me rrethe nga elementët “armiq të popullit”. Mbrenda nji mueji, qyteti kishte dymbëdhetë burgje të përkohëshme, e ma shumë se njimijë e dy dyqind të arrestuem. Hija e randë e ekzekutimeve ishte kudo. Por natën, kur filloi pushka në rrugët e qytetit, Shkodra u elektrifikue. Ideja e rrëzimit të “pushtetit komunist” ndezi fantazitë e të gjithëve. Monstri i kuq mishngranës ishte plagosë!

Nga dritarja e hapun në atë natë shtatori, krizmët e pushkëve më mbushën me shpresë. Nuk ashtë melodi e re për këte popull që ashtë“ushqye” me gjak e lotë. Nga Rozafa, sot e zymtë dhe e zemrueme, në këte natë martirizimi, zana numron dëshmorët e ramë për liri, ndërsa në ledhet tremijë vjeçare të kështjellit, legjenda kalitë emnat e tyne për përjetësim. Historiae jote, o Shkodër, ashtë tingulli i daltës së çeliktë që pret thellë në granitin që copton, e në mermerin e lëmuet ajo kalitë pavdekësinë e atyne që dhanë jetën, flijime të ndërgjegjëshme të njerëzimit të lirë.

Fjala shqipe “kryengritës” më pëlqen shumë! Sa e bukur; sa tërheqse!

Fjala “kryengritje” që në gjuhët e hueja perendimore përkthehet me ‘insurrectio’,(nga latinishtja), ngritje kundër nji autoriteti civil ose politik,nji seri aktesh dhe ngjarjesh që synojnë nji qellim të caktuem: ndryshimin e rendit shoqënor ekzistues, ka nji kuptim të veçantë në shqipen tonë.Ajo ka nji prejardhje ma të përcaktueme, ma “burrënore”: “të ngrejsh koken nalt”, (“Nalto ballin, çetë luftare” e D.Ndre Zadejës) të refuzoshdhe të përbuzësh nënshtrimin, të mos përulesh, as tëthehesh as tëpërkulesh, të kundërshtosh kamxhikun e shtypësit me nji guxim që sfidon vdekjen, dhe në përpjekjen fisnike me jetue “kryenaltë” pranohet humbja e nji jete që, pa liri dhe pa dinjitet njerëzor, nuk ka kuptim. Nderi para jetës!Kryengritësi!

Kryengritje!Sa titull magjepës! Ky ashtë koncepti që unë kam formue gjatë viteve të gjata në burgjet komuniste të Shqipërisë, e në kontakt me individë të thjeshtë, të pa arsimuem, besnikë të traditave tona të besës, nderit, burrënisë, mikpritjes dhe trashëgimisëqë na jep trimnia e fitueme në situata të vështira, “shtigjet e ngushta”, “rruga e kryqit” e Kalvarit tonë kombëtar.

Ky ashte koncepti që unëkam formue nga takimet e përditëshme me ish të burgosunit nga krahina e Postribës, në Veri të Shkodrës sime,landa kryengritëse që me guxim marramendës sulmoi “pushtetin” e terrorit komunist në Shkodër, me 9 shtator 1946. Sot, këte akt guximi tërrallë e quejmë “Lëvizja e Postribës”, dhe e festojmë në kujtim të kryengritësve që shkruen me gjak nji epope, si dhe të viktimave që shkaktoi lufta nëqytet, e masat ndeshkimore që nuk perfunduen asnjiherë për 45 vjet kundër kësaj popullsie vendëse. Por identifikimi i këtij aktispontan guximtar si “lëvizje” ashti pa saktë. “Kryengritja e Postribës”? Po!

Leckamanët guximtarë të Postribës u mundën! Por, miti i “pushtetit të popullit”, i trumbetuem aq shumë nga sundimtarët e kuq u shemb. Ata që sulmuen ishin shumica katundarë të vorfën,- landa që reklamohej nga “pushteti” si baza e tij,e që tashti ngrente kokën si rezistencë kundër “pushtetit”uzurpues. Disfata politike e komunizmit në Shqipëri ishte e plotë! Në ato ditë, entuziasmi, unë shkrova:

“…Digju flakë, o Shkodra e ime plakë, digju! Sot në errësinën që të ka mbulue anembanë, për ushqim ka nevojë përsëri liria, për djelm ende të parritun si duhet, për burra që nanat kerkojnë pse duhen ushqye fëmijtë që qajnë për bukë, e për babën që nuk jeton ma! Ngreje zanin e kushtrimit përsëri, ti o qyteti i Rozafës, shpërndaje errësinën që mbretnon, o Shkodra plakë, e me flakadanin e ndezun në dorën që shkrumbohet nga zjarri i lirisë, digju, digju flakë, o Shkodra e ime plakë, digju!” ((Nën hijen e Rozafës,f.125)

Në mbasdrekën e 22 tetorit 1946, u arrestova nga organet e Sigurimit të Shtetit, Mbas nji hetuesie barbare që kërkonte nënshtrimin tim ma shumë se “informatat” mbi veprimtarinëanti-pushtet, dola para “Gjyqit të Popullit” , nji shaka e pashpirt, nji komedi sa banale aq vdekësore. Nga 22 të akuzuemët, nandë fatmjerë u dënuen me vdekje, dhe ma vonë u ekzekutuen. Unë mora 15 vjet burgim të randë mbi kurriz.

Nga ata që shpëtuen nga vdekja ishin edhe katundarë nga Postriba, pjesëmarrës aktivë të sulmit të 9 shtatorit. Njeni nga ata, i akuzuem si “kryetar” i kryengritjes, pranoi akuzën me dinjitet. Nuk mohoi veprimtarinë e vet në këte akt të armatosun. I thjeshtë, me pak fjalë, rrethpesëdhjetë vjeçar por i lodhun nga jeta e vështirë e katundit, kufizohej me përgjegje të shkurta : po ose jo. Emni i tij Osman Haxhija!

Shpesh herë kishe përshtypjen se nuk kuptonte as akuzat e prokurorit, as vrejtjet banale të kryetarit. I veshun me nji palë rrobe të vjetra, që nga qendrimi në qelitë e flliqta të burgut dukeshin edhe ma të vjetra, Osman Haxhija qendronte me trupin drejt, kokën nalt, dhe shikimin e përqendruem në trupin gjykues sikur donte me sfidue autoritetin e tyne sa herë që e sulmojshin me ngulm e egërsi.

Nuk e di se çka mendonte në ato momente kritike për jetën e tij, por shihej qartë nji shprehje mosperfillëse për të gjithë proçesin, njerëz e ngjarje, me ftohtësinë e nji stoiku i përgatitun për gjithçka, itronditun nga asgja.

Nga banka e të akuzuemëve shikojshe me admirim të sinqertë këte viktimë të rrethueme nga ujq mishngranës që kercënojshin atë dhe të gjithë të mjerin vendin tim.Cili do të ishte fati ijonë në duer kriminelësh vandalë të kuq të vendosun me mbajtë pushtetitn me çdo kusht e të nënshtrojnë me çdo mjet nji popullsi që nuk i pranonte?

Me 27 nandor 1947, u dhanë dënimet. Osman Haxhija u denue me burgim të përjetëshëm. Akoma më tingëllojnë në vesh britmat histerike të aktivistëve të grumulluem në sallën e Gjyqit, ish kinemajae qytetit. Turma e pamend as na njihte, as kuptonte skenën makabre të pergatitun nga “pushteti” që ata i bindeshin verbënisht. “Trathëtarët në litar! Trathëtarët në litar!”shkyheshin gurmazet e qinda “spektatorëve” tashma aktorë pa ndërgjegjsim të valles së vdekjes që bahej para syve të tyne, të verbuem nga injoranca!

Shumë qenie të thjeshta, ndërgjegje të papërlyeme, e mendje të çorodituna nga propaganda kambëngulëse për hakmarrje e frika e përgjithëshme, ranë viktimëe iluzionit komunist!

Me 28 nandor 1947. përfunduem në Burgun e Shkodrës.

* **

Ditën e parë të shetitijes nji-orëshe në oborrin e burgut, lëvizem poshtëe nalt pa folë. Ma vonë, u afrova me Osman Haxhinë, e përshëndeta, i shtërngova dorën, e përgëzova që i kishte shpëtue jeta nga pushkatimi.

Ai uli kokën! “Na kushtoi randë”, mëtha, “por nuk kishte rruge tjetër”. Shqetësim i madh, por asnji shenj pendimi. Heshti e hodhi sytë rreth e rrotull. Ishim të rrethuem nga nji mur i naltë. Nëkullat e ngrituna qendrojshin kercënues ushtarë të armatosun. Përmbrenda, ishin rojet e burgut me shkopij.

Mbas asaj ditë, Osman Haxhija më kërkonte, sikur kishte dëshirë me thanë diçka që e mundonte. Disa herë ecshin krah për krah, pa folë që të mos krijohej dyshimi tek rojet. Por heshtja e vazhdueshme nuk mund të zgjatej ma. Ishte e qartë se ai kishte nevojë, nji nevojë të madhe me folë e me tregue. Më dukej sikur kishte frikë se do të vdiste e të merrte me vete “sekretin” që përpiqej me zbulue. Unë kishe nji dëshirë të papërmbajtun me ditë ma shumë, me kuptue ma mirë rrjedhjen e ngjarjeve që sollën katastrofën e pa parashikueme ku kishim ra viktimë të gjithë.

Nji ditë, gjeta guximin e duhun me ba pyetjen kryesore:“Osman”thashë,“pse ngritët krye?”

Ai u mendue pak, tërhoqi edhe nji herë në cigaren që mbante mes dy gishtave tëdorës së djathtë, të zverdhun nga duhani, e u përgjegj thjeshtë:

“Na erdhi thika në asht! Nuk durohej ma! S’kishte rrug]ë tjetër për ne!”, e heshti.Në atë moment kritik për këte njeri të mbushun me inat e deshprim, nuk gjeta fuqi as fjalë me ngushëllue këte figurë tragjike. Por ai nderpreu heshtjen e dhimbëshme e vazhdoi:

“Me reformën agrare të vitit të kaluem na damtuen por përsëri e bajshim jetesën. Ti e din se na mbjellim duhan kryesisht, e me shitjen e tij në pazar na sigurojmë të ardhunat me plotësue nevojët tona shtëpiake. Me reformën e vjetit 1946, këte të tashmen, na hoqën edhe atë mundësi. Nuk na mbeti tjetër veçse me u ba punëtorë të thjeshtë me pagesëtë Shtetit. U vendos nga të tjerët me u ba koperativa bujqësore, me drejtor nga jashtë katundit, nëpunës të panjohun për ne, e na rrogëtarëme pagesë ditore. Këte, as e kuptojshim as e pranojshim. Gjithë jeta e jonë ndryshoi për të keq. Na u duk sikur nuk jemi ata që kemi qenë brez mbas brezi…! Por e keqja ma e madhe ngjau kur vendosen me mobilizue të rinjtë e katundit për ushtri. Kjo na këputi dy krahët. sepse me djelmtë ushtarë na ishim robë të tyne…nuk mund të bajshim asnji kundërshtim.”

“A ishte ky nji mendim i përgjithëshëm?” e pyeta unë.

“Po!” më përgjegji. “Për këte kemi qenë të gjithë të nji mendimi. Jeta që na priste ishte nji jetë pa nder, jetesë rrogëtari…!”. E heshti.

Fjala e fundit u shqiptue me nervozitet, Dukej se dilte thellë nga zemra e tij e plagosun. Kam mendue shpesh herë për këte “jetesë rrogëtari”. Për nji katundar tëpavarun, ndryshimi në varësi të Shtetit duhet të ketë qenë me të vertet tronditës. Të ngrihesh në mëngjez e në vend që të punojsh arën tande e të kujdesesh për nevojët tueja e të familjes, duhej tashti të rreshtohesh bashkë me të tjerët e të marrësh urdhën nga të tjerët, ku të shkosh e çka tëpunosh, ndërsa për familjen përcaktohen pagë të vendosuna përsëri, nga të tjerët. Po “unë”, cili jam unë atëherë? Ishte psikoza e skllavërisë që e frikësonte!

Në ditët e ardhme, vazhduem bisedët tona ma me lehtësi, sepse akulli ishte thye. Tashti, ai kishte zbrazë kupën e helmit që e mundonte; megjithate, priste qëedhe unë të çfaqë arsyetimin për dënimin tim. I thashë se si student, si i ri qytetar ishe shumëi shqetësuem nga terrori ushtarak e policor që ushtrohej në të gjithë vendin, nga nënshtrimi poshtënues i vendit ndaj “shokëve jugosllavë” dhe nga censura e fortë që rritej çdo ditë e ma shumë kundër fjalës së lirë, qoftë me gojë, qoftë me shkrim…. E të tjera arsyetime si këto!

Osman Haxhija më shikonte me kujdes- e besoj për respekt ma shumë se për interesim! Nuk pyeti. Nuk di në se e kuptonte sqarimin tim, por nji lloj kureshtje dukej qartë në fëtyrën e tij. Ma në fund, më tha:

“Për këte ke ra në burg?”

“Po!” i thashë.“Për këte shkelje të drejtave të mia qytetare….Janë me randësi” shtova,” për nji jetë me dinjitet, jetë me nder. Si mendon ti?”

“Edhe ne na kanë prekë në fe” shtoi ai me nji gjysëm zani, sikur kishte zbulue diçka të re. “Nuk kemi hoxhë, sepse kanë frikë me ardhë në katund”, shtoi ai me thjeshtësinë e vet…. E shikova! “O. sancta simplicitas!” thashë me vete!

***

Osman Haxhija nuk vuente nga ndjenja e vdekjes, “asgjasimit të pareparueshëm të jetës” që ashtë tema e intelektualit të angazhuem, aventurierit, e revolucionarit të edukuem. Ideja e heroit modern që nuk beson nëZotin nuk kishte vend në arsyetimin e tij. Ai revoltohej me mbrojtë të kaluemen e tij që e dëshironte me gjithë shpirt, i pandamë nga ajo. Ideja e revoltimit me shpresë se do të përmbysej e tashmja dhe do të rilindte nji botë e re, ishte e panjoftun për këte katundar kryenalt. Ai kërkonte vetëm të vazhdonte jetën ashtu si të parët e tij. Por kambëngulja ishte e fortë, si dhe guximi që ajo krijonte.

“Shqetësimi” modern nuk ishte ai i Osman Haxhisë. Ai besonte në Zotin me bindje, dhe pranonte pa u revoltue idenë e vdekjes, ashtu si e jepte feja (“kështu ka qenë shkrue¡”) që ai përqafonte pa kondita, me premtimin e nji bote tjetër “të përherëshme e të pasosun”. “Shqetësimi” i tij kishte nji karakter ma imediat, të përditshëmen, të thjeshtë – traditën, shoqëninë tradicionale, e njikohësisht themelore për jetën me nder, si baba, si gjyshi, si brezënitë e pafund.

“Shqetësimi” i tij ishte për shokët që humbën jetën në aksionin vëllaznor, dhe familjarët e tyne, për të rinjtë qëindokrinoheshin nga nji rregjim shtypës, për lirinë e fesëqë kercënohej me zhdukje, për ruejtjen e së drejtës së pasunisë private, dhe për humbjen e gjendjes sëqytetarit që respekton ligjin në nji shoqëni ku çdo njeni ashtë nji vlerë e pa zavendsueshme.

Aspekti tragjik i jetës së“kryengritësit” Osman Haxhija gjindej në ballafaqimin e tij me “pushtetin” që i mohonte lirinë, thirrjes së tij për jetë të lirë dhe grushtit të hekurt të “pushtetit”, vendosmënisë tij me ruejtë identitetin për vete dhe për shoqëninë ku jetonte, në ndërhymjen e jashtëme me dhunë dhe guximit tij civil me i thanë“Jo!” forcës së ushtrueme, plotësisht i ndërgjegjshëm se ajo “forcë brute” do të shkatërronte punën dhe përpjekjen e tij me u çlirue….Ballë-për-ball me vdekjen, ai kishte zgjedhë me jetue i lirë!

Plotësisht i ndërgjegjshëm ishte katundari i Postribës, “kryengritësi” i thjeshtë Osman Haxhija….e “osmanët” e krahinës heroike që e ndoqën atëderi në vdekje. Dhe ky ashtë shpirti i “kryengritjes së Postribës” që na përkujtojmë sot me respektin ma të madh që meriton.

Ushtarakisht, “Kryengritja e Postribës” ka qenë nji akt guximtar, i pa përgatitun dhe që përfundoi në tërheqje. Këte përfundim kam arritë mbas bisedave të gjata me udhëheqës të ”Kryengritjes” gjatë viteve të gjata të burgimit tim.

Por, politikisht, ajo hapi nji humnerë në mes të propagandës gënjeshtare dhe realitetit të përditëshëm. “Pushteti popullor”, Qeveria dhe militantët e PKSH të vendosun me dhunë në vendin tonë, ballafaqoheshin me zemërimin e masave të revoltueme e refuzojshin “diktaturen e proletariatit.

“Faji” jo-ekzistues për të pafajshmit u “krijue” me propagandë e torturë. Këte detyrë monstruzoe e mori përsipër Sigurimi i Shtetit kriminel……Me torturat ma shnjerëzore, viktimët e arrestimeve masive u detyruen me deklarue se kanë qenë pjesëmarrës, ose të paktën se kanë pasëdijeni për “Kryengritjen”. Unë kam qenë njeni nga këto viktima. Kështu “pushteti” filloi me folë për qytetarë shkodranë, tregëtarë, pronarë tokash, intelektualë perendimorë, e sidomos për klerin katolik, si organizatorë të “Kryengritjes” dhe për kryengritësit si “fshatarë të gënjyer”.

“Për ne” më tha oficeri hetues, “armiku i vertetë janë intelektualët e sidomos kleri katolik. Tregtarëve u marrim pasurinë dhe mjafton. Kulakëve u marrim tokën, dhe mjafton. Por pasuria e juej është në kokë, kulturë e ide përendimore. Prandej do të ju presim kokën…Klerikatolik? Kemi shembullin e Revolucionit francez; ata janë armiqtëe popullit….”

Dhe kokët u prenë, e xhelati duergjak kalon sot qetësisht, pa u trazue nga ligji, nji jetë të qetë që nuk meriton.

“Kryengritja e 9 shtatorit 1946” ka qenë disfata e parë, e madhe, politike dhe morale e sistemit komunist në Shqipëri. Ajo që ngjau ma vonë ka qenë thellimi i “diktaturës së proletariatit”, dhe degjenerimi i plotë në shtypje hakmarrëse “gjeorgjiane”….

Akoma sot, nga bota e nëntokës ku pushojnë viktimët, nga varret e humbuna dhe të mospërfilluna ku mbulohet pafajënia e viktimave të komunizmit, unë ndigjoj çdo ditë nji thirrje të fuqishme e gjysëm-hyjnore:

“Para Zotit dhe ndërgjegjes sonë, na jemi të pafajshëm!Jemi prindët e juej,jeni fëmijtë tonë! Na kujtoni! Julutemi, mos na harroni!”….

“….Ata kurrë mos u harrofshin/ Në kangë e në valle por u këndofshin!” (Atë Gjergj Fishta)

Ridgefield, CT. USA

* ish i burgosun politik (1946-56)