Sejdo Harka – Dielli

POEZI BRENDA PROZËS POETIKE

May 24, 2016 by dgreca

Vështrim mbi librin: “Modernët e kohës”/

Sejdo Harka me Librin “MODERNËT E KOHËS”.Analiza letrare, esse, portrete./

Nga Kadri Tarelli/

Studjuesi, kritiku letrar, redaktori dhe publicisti Sejdo Harka, pak kohë më parë doli para lexuesve me një libër të ri: “MODERNËT E KOHËS”. Analiza letrare, esse, portrete”.

Nuk dua të ndalem tek titulli, pavarësisht se për çdo libër, si fillim aty mbeten sytë. Po mendja lajthit shpejt e fluturon tek “Modernët”, siç i quajmë ne pa e vrarë mendjen, për djemtë dhe vajzat me forma flokësh nga më të çuditshmet, tualet e stoli lloje-lloje, veshjet ngjyra-ngjyra, të grisura zhele-zhele, që përdorin një fjalor të ndyrë dhe, për më keq akoma sikur janë në garë kush e kush të dalë sa më cullak në rrugë e vende publike. Nuk bëhet fjalë për këta, por për “moderënët në letërsi”. Përsëri fantazia na çon larg e afër, për shumë shkrimtarë e poetë që shkruajnë, si duan e ç’të duan. Bukur! Janë në të drejtën e tyre, askush nuk ka pse mërzitet për këtë. Le të mburren. Ka disa që edhe i lëvdojnë me tepri, medemek se janë “Modern”. Koha dhe lexuesi i gjykon.

E di, që mes nesh ka shumë kolegë, lexues dhe krijues që s’janë në një mendje me mua, ashtu siç nuk jam edhe unë me ta, por ata nuk janë as me Sejdon, autorin e librit, i cili studjon, analizon dhe shkruan për figura të ndritura të mendimit filozofik, të dijes, letërsisë, poezisë, krijimtarisë artistike të kultures botërore dhe asaj shqiptare. Ata, pavarësisht se ku e kur kanë jetuar e krijuar, i bëjnë dritë kohës së tyre, prandaj nuk humbin e vdesin, por ndizen e s’shuhen dhe nëpër kohë mbesin, sepse kanë lënë gjurmë jete dhe vepre. Edhe unë mendoj dhe besoj, se këta janë e mbeten “Modernët e kohës”.

U përpoqa të them dy fjalë për “Modernët”, megjithse ky nuk është qëllimi i këtij shkrimi modest. Tjetërkund e kam gjykimin, te stili dhe frymëzimi poetik i Sejdos, te poezia e tij e shkrirë brenda çdo shkrimi analitik e kritik, apo edhe tek portretet. Është një mënyrë mjaft e goditur që të befason, aq sa duket sikur këndon, vërshëllen, apo vallzon duke lexuar. Do të më jepni të drejtë, pasi të futeni në magjinë e fjalës, qoftë edhe në shkrimin e parë.

Si shumë të tjerë, edhe unë kam lëçitur mjaft hyrje librash, esse, reçenca, parathënie e pasthënie, vlerësime, monografi e portrete të njerëzve të shquar, po ndryshe nga të tjerët, Sejdo sjell diçka krejt të veçantë. Ai krijon poezi me brumin e vepërs që analizon. Si çdo lexues, krijues e studjues, ku secili ndjen e thotë, aq sa di e aq sa do, Sejdo Harka qëndron brenda lëkurës e kulturës së vet, brenda shpirtit dhe ndjesive, subjektivizmit dhe frymëzimit, analizës dhe mendimit, të bukurës dhe shëmtimit, të gëzueshmes dhe trishtimit, duke na dhënë bukur e me pak “këngë”, përmbledhjen e volumeve të tërë, të shkruar e lexuar. E gjitha në vetevete është një vlerë e shtuar për librin dhe autorin. Po qëmtoj disa pjesë, duke qënë i bindur se edhe ju do të kini të njëtin gjykim.

Ja ç’shkruan për Rumiun, poetin e shpirtit të dashurisë njerëzore, gjeniun e kulturës dhe letërsisë iraniane: “E kush i lexoi këto poezi dhe nuk u mrekullua nga dashuria e njeriut për lirinë dhe jetën, për shpirtin dhe shpresën, për besimin dhe besën, për dijen e shkencën dhe nuk u befasua nga mesazhet e tyre filozofike, për virtytin dhe vesin”.

Me titullin “Naim Shqipëria”, nis shkrimi kushtuar rilindasit të madh. Autori, e përshkruan me ndjesi të hollë artistike: “Është dhe mbetet atdhetari më i shquar dhe mendimtar i rrallë, iluministi mendjendritur dhe shkrimtari më ëndërrimtar, krijuesi i papërsëritshëm dhe poeti gjuhëzjarr”… “Në mendjen dhe fantazinë e poetit tonë të madh, shqiptari shfaqet herë i djersirë e i gjakosur, herë i qeshur herë i vrerosur, herë i shtypur herë i prangosur, por kurrë i trembur dhe i sosur”. … “Ti, Shqipëri më ep nder, më ep emrin shqipëtar”… këto vargje të bukura u bënë për shqiptarët shpatë e këngë, shpirt e zemër, frymë e ëndërr”.… Më tej përfytyron: Më shfaqet njeriu, që penën e ngjeu në flakë, për të zhurriur vesët dhe ligësinë, servilizmin dhe babëzinë, hipokrizinë dhe tradhëtinë, frikën dhe verbërinë, harbutërinë dhe egërsinë”.

E kush nuk është prekur e ngazëllyer nga lirikat e Lasgush Poradecit, kollosit të poezisë shqipe, ndaj Sejdo fluturon në fantazi: “Për të ka vlerë çdo gjë, që “Mban erë Shqipërie”…. Për Lasgushin, Atdheu është edhe djepi edhe varri, edhe fusha edhe mali, edhe uji edhe zjarri, edhe hëna edhe dielli, edhe buka edhe mielli, edhe mjalti e sheqeri, edhe helmi e zeheri, edhe jeta e fantazia, edhe skllavëria e liria”.

Autori e studion veprën e shkrimtarit Ismail Kadare, duke i vënë kurorën, “Monarku” i letrave shqipe, me dhuntitë, të mirat dhe dobësitë e tij: “Ai lartësohet para lexuesve, sa i ditur aq dhe i talentuar, sa modern aq edhe koherent, sa i zakonshëm aq dhe i jashtzakonshëm, sa i kapshëm aq dhe i pakapshëm, sa i qetë aq edhe nervoz, sa i butë aq edhe i egër, sa i vëmendshëm aq dhe indiferent, sa i respektueshëm, aq dhe mospërfillës, sa i përmbajyur aq dhe i guximshëm, sa i drejtpërdrejtë aq dhe zhbirues”. Dikur quhej “i përkëdheluri i borgjezisë”, nërsa sot për çudi quhet “i përkëdheluri i komunizmit”. Megjithatë: “Ai ka preferuar më mirë të ndizte një qiri, se ta mallkonte erësirën”.

Me frymëzim shkruan për Dritero Agollin: “I përndjekuri i dashurisë”, ky gjeni i letrave shqipe, i cili “ me penën e tij i bie globit dhe e çan tejpërtej, i bie shpirtit dhe e ndriçon, i bie të keqes dhe e verbon, i bie të mirës dhe e mrekullon”. Ja portreti i tij i qëndisur me gërma floriri: “dashurinë dhe theshtësinë i gjen në shpirtin e tij të pastër dhe në penën e tij të artë, në flokët e tij të bardhë dhe në zemrën e tij të zjarrtë, në ëndërrat e tij të bukura dhe në gojën e tij si mjaltë, në mendjen e tij të kthjellët dhe në moralin e tij të lartë, në këngën e tij devolliçe dhe në dollinë e rakisë, në brazdat e thella të ballit dhe në këngët e dashurisë, në vrullin e rinisë dhe hapat e matura të pleqërisë”.

Autori Sejdo Harka, pasi ka lexuar librin: “Bedri Dedja në kujtesën tonë”, përgatitur nga Murat Gecaj, shkruan: “Prof. Bedri Dedja rend si në legjenda, pa u lodhur në rrugë të pashkelura, përmes honesh e pritash, për të prodhuar e shpërndarë dritë e dituri, dinjitet e mirësi, prush nga zjarri Prometheut, vrrull e shpresë nga fuqia e Anteut, shpresë e besë nga besa e mëmëdheut”. Ndërsa për librin “Dorela”, me të njëjtin autor, Sejdo shkruan: “Brezat i përcjellin njëri-tjetrit shpirtin dhe dinjitetin, dijen dhe kulturën, gjuhën dhe mentalitetin, traditat dhe personalitetin, lirinë dhe dashurinë, gjakun dhe trimërinë, besën dhe burrërinë, shpresën dhe pathyeshmërinëm, siqeritetin dhe besnikërinë”. Ndërsa për portretin e profesor Muratit, shkruan: “Përherë në lëvizje. Kush e njohu nga afrër dhe nuk u mrekullua nga karakteri i tij i fortë dhe bujaria, nga guximi dhe vendosmëria, nga sinqeriteti dhe thjeshtësia”.

“Njeriu që reflekton kulturë”, kështu shkruan Sejdo që në krye, për shkrimtarin dhe publicistin Viron Kona, autorin e mbi 40 librave për fëmijë e të rritur. “kush e njohu nga afër shkrimtarin Viron Kona dhe nuk u mrekullua nga fjala e ngrohtë dhe buzëqeshja e sinqertë, nuk u befasua nga kultura e gjërë dhe shembulli i njeriut të drejtë, nuk u impresionua nga hapat e tij të matura dhe vendosmëria për të çarë në jetë, nuk u frymëzua nga përkushtimi për punë dhe durimi për të thyer çdo vështirësi e pengesë….. Ai përmes magjisë së fjalës, përjeton ëndërra zhvillimi dhe vret frikën e zhgënjimin, mbjell embrione lirie dhe rindërton ura miqësie”.

“I arti”, thotë Sejdo, për “Mësuesin e merituar” Bardhyl Xhama, autorin e 14 librave për fëmijë e të rritur. Një frymëzim i merituar për portretin e këtij njeriu që s’njeh plakje: “Sa më shumë ta njohësh, aq më i kthjellët shfaqet shkëlqimi i njeriut të komunikueshëm dhe shumë punëtor, i njeriut të mençur e tepër gazmor, i krijuesit të rrallë e tepër popullor… Edhe pse gjatë tërë jetës, herë është gëzuar e herë është trishtuar, herë është lodhur e herë është stërmunduar. Atë s’e kanë tradhëtuar as kreshtat e flokëve, as freskia e fytytës, as kujtesa e rrallë, as humori i gjallë, as mendja e mprehtë e hapat e shpëjtë, as pika e rakisë së parë, as pena e rrallë”.

Të tilla qasje poetike i gjejmë në të gjitha shkrimet, që përmban libri. Unë përmenda disa, por ka edhe të tjerë: Esenini, Lame Kodra, Ben Blushi, Lame Xhama, Thoma Deliana, Skënder Hasko, Bashkim Hoxha, Ali Asllani, Helena Kadare, Enver Petrovci, Koçi Petriti, Musa Kraja, etj. I mbetet vetë lexuesit të shijojë e vlerësoj vjershërimin. Veç vini re edhe një hollësi të vogël në dukje, por që godet si një “porosi mësuesi”. Autori në fund të çdo shkrimi shënon datën. Kështu padashje i jep këndonjësit një këshillë të vyer, se në çdo kohë kur lexon një libër, për qejf apo për punë, mbaj shënime, së paku nënvizo nëpër rrjeshta, dhe shkruaji mbrest e ndjesitë e çastit, mëpastaj po pate nge, publikoji apo përmblidhi në libër, siç ka bërë edhe ai vetë.

Mendoj se ky libër me studime, analiza dhe esse, është një përgjigje ndaj atyre që nëpër biseda kafenesh, apo në diskutime të ndryshme, ankohen se nuk ka kritikë letrare. Ja që s’paskan të drejtë, sepse vetiu lindin pyetjet: Kujt ia kërkojnë kritikën? Kush mund të merret me të, kur kjo punë e mundimshme kërkon kulturë, profesinalizëm, durim, kohë me bollëk, sy e kurriz të fortë, sepse duhet të ngulesh, e me laps në dorë të mbash shënime? Kush është ky kokëkrisur që merr mundimin, aq më keq kur nuk paguhet apo shpërblehet? Ja që paska edhe të tillë e duhen përshëndetur.

Urime Sejdo Harka! Vazhdo në këtë udhë plot mundim, duke ujdisur, qëndisur e stolisur çdo shkrim.

Kadri Tarelli

Durrës më: 22. 05. 2016

Në “kopshtin e muzës poetike “të Xheladin Mjekut

April 12, 2016 by dgreca

Nga SEJDO HARKA/

Sapo fillon të shfletosh librin me poezi “ Në kopshtin e muzave”,shkruar nga poeti i njohur kosovar Xheladin Mjeku ,e ndjen veten si në një kopsht të bukur ,rrethuar nga muzat.Lexon vargjet e poezisë së këtij vëllimi me të njejtin titull,dhe të duket vetja sikur fluturon kalëruar mbi magjinë e shtojzavalleve , për të shijuar bukurinë e muzës poetike të autorit.Në këtë udhëtim të çuditshëm,përkrah trokut të shtojzavalleve ndjen,herë ngrohtësinë e diellit e herë ftohtësinë e ngricave,herë ankthin e zemrave e herë bukurinë e ëndrrave ,herë magjinë e muzave dhe herë kafshimin e gjarprit. Në shpirtin e trazuar të muzës poetike të Xh. Mjekut bashkëjeton dhimbshëm një antinomi e çuditshme midis bukurisë dhe shëmtisë ,urrejtjes dhe dashurisë humanizmit dhe egërsisë…Nga njera anë lartësohen “dragonjtë” dhe “zanat” ,që me forcën dhe dhe bukurinë e tyre të rrallë mbrojnë dhe konservojnë trojet , gjuhën dhe likinë, zbukurojnë natyrën dhe shpirtrat njerëzorë,ndërsa nga ana tjetër të fanepsen”shtrigat “ dhe “lugatët”,”ulkonjat dhe “katallanët” ,që kërkojnë të shkelin e kafshojnë Kosovën e Shqipërinë dhe të vrasin shpresën dhe lirinë.Por para se të ndalemi te disa nga vlerat e këtij vëllimi ,po ndalemi për të treguar me pak fjalë se kush është Xheladin Mjeku:Ai ka lindur në Prishtinë,në vitin 1961.Ka një krijimtari trë bollshme dhe të larmishme krijuese dhe artistike .Deri tani ka shkruar dhe botuar rreth 10 libra me poezi e prozë për fëmijë ,të rinj e të rritur,disa prej të cilave janë nderuar me çmime të ndryshme.Në vitin 2010 ,poeti Xh .Mjeku,me përmbledhjen poetike”Mëkatet e Orfeut”,është nderuar me çmimin e parë ,nga Klubi i Shkrimtarëve Shqiptarë në botë”Drita” dhe Istituti i Librit dhe Promocionit “Toena”Tiranë. Vitet e fundit ai është prezantuar dhe me disa antologji poetike e libra me kritika leëtrare dhe shkrime të ndryshme publicistike.Është pjesmarrës aktiv në luftën çlirimtare të Kosovës.Prandaj ,disa nga poezitë e tij më të mira janë përjetime të dhibshme nga fronti i luftës për liri.Poezitë e vëllimit poetik“Në kopshtin e muzave”,botuar kohët e fundit , janë përjetime të dhimbshme të poetit për lëvizjet dhe luftrat që janë bërë nga populli shqiptar gjatë 100 vitet e fundit.Në koncepsionin poetik të Xheladin Mjekut trazohen realja me irealen,tokësorja me imagjinaren dhe historia me mitologjinë.Libëri dallohet për larmishmëri tematike dhe mesazhe universale,për figuracion të bukur dhe frymëzim spontan,për vargëzim elegant dhe simbolikë të gjallë. Në poezitë e Xheladin Mjekut ,kombi dhe atdhetaria,gjuha dhe shqiptaria ,shpresa dhe liria duketn sikur janë zënë dorpërdore me shtojzavallet ,për të ndjekur bashkë me lexuesit vallen e muzës poetike.Këto nocione filozofike që janë tjetërsuar në simbole estetike,marin vlera universale,kur ato vishen me vellon e simbolikës poetike,gjë që i bën lexuesit të gjejnë atë që fshihet pas perdes së tekstit. Pas magjisë së muzave fshihet freskia e mëngjeseve dhe bukuria e sorkadheve,ngrohtësia e diellit dhe shkëlqimi i arit.Poezia “Dioptri për zënien e diellit” është një protestë e fuqishme ndaj padrejtësive të shekullit, i cili fatkeqësisht vuan nga mungesa e diellit dhe terri.Për autorin e librit ky shekull është mbarsur me lugetër” dhe “bie erë harbutërie plot kutërbim”.Kjo është arsyeja që hapi i stërmunduar i Kosovës është detyruar të ndjekë udhën e”lëkurës së gjarpërit”,të mbetur gurëve të shkretëtirës.Kjo ka ndodhur sepse drita i i ka ardhur jo nga “dielli i lirisë”,por përmes “rrjetës së merimangës” dhe hiles e errësirës.Xheladin Mjekut i vjen keq ,kur sheh se guximi kosovar,edhe pse ka derdhur shumë gjak, ende zvarritet i trembur.Është kjo arsyeja ,që ai kërkon nga bashkëkombasit e tij “dioptri tjetër për çlirimin e diellit”(10).Në poezinë “Artemida vulgaris”,lexuesi mbërthehet nga antinomia e gëzimit dhe trishtimit,midis shpresës dhe pensimizmit dhe midis ëndrrës dhe flijimit.Lexuesi, në vargjet e kësaj poezie përjeton ndjesinë e “thyerjes së heshtave në lojën e përbindëshave” .Ndërsa pas tymnajës së kësaj loje dëgjon “zërat e harruar të epokës së mashtrimit”.Për poetin ,atje ku mbin Artemisa(Lulja e gjakut),shpirtrat njerëzorë janë më afër njeritjetrit ,për rizgjmin e jetës.Simbolika metaforike e Xh.Mjekut i bën “Muret e pallatit të të shtypurit”,të mbeten gojëhapur,ndërsa”heshtja vrastare e kohës ngre folenë në zemër të kullës”,sepse shekulli shurdhmemec bën sehir me mortjen.Ishte koha kur “myku ngrihej deri në kupën e qiellit”, edhe pse “ shtypja kish dhënë shpirt mbi fletët e zverdhura të flijimit”. -Është kjo arsyeja që kosovarët-shkruan poeti-rendin udhëve të Evropës ,për të kërkuar shpëtimin dhe shpresën e humbur.Si një himn i bukur për atdhedashurinë dhe mërgimin tingëllon poezia “Malli i një mërgimtari” .Mërgimtarin e ka prerë aq shumë malli për vendin e tij ,sa që nuk e kupton në se”Atdheu gëzohej nga kthimi/a gëzimi ishte buzëqeshja e tij” Për Xh.Mjekun historia ,krahas ditëve të vrullshme ,ka dhe ditët e saj të frikshme e të tmerrshme .Ato herë ecin përpara,herë mbrapa dhe herë mbeten në vend.Kur memorja e kombit verbohet,ka të ngjarë që dhe historia të kthehet në pikën zero.Lexuesi ,duke i rënë kryqetërthor “ kopshtit të muzave”,në brendësinë e të cilit bashkëjetojnë frika dhe guximi,shpresa dhe zhgënjimi,ndjen dhimbjen që pëjetuan kosovarët gjatë luftës për liri dhe pavaresi,për të çarë terrin e natës dhe mjergullën e heshtjes,për të vrarë përdhunimin,pabesinë dhe kobin e zi.Heroi lirik i poezive të këtij libri shpesh shkrihet me poetin ,i cili dje ishte “Promete i ri”, që luante me zjarrin e ndjenjave,ndërsa sot s’është gjë tjetër veçse shëmbëlltyrë e kujtesës.Ai është tjetërsuar në “Pegas “në fluturim.Në poezi të tilla ,si ajo me titull”Apollogji”,poeti Xh. Mjeku shpreh dëshpërimin ndaj realitetit të hidhur të kohës ,kur fatkeqësisht edhe sot e kësaj dite mbretëron i ligu dhe i paafti,i pacipi dhe lajkatari,të cilët i quan”Hutinë që majë plepi ngrejnë foletë”.Për të është koha kur”Shtojzavallet nuk mund të çelin udhë”(30).Varrmihësit e kohës”Hingëllijnë mes psherëtimave të ditës”(*34).Guximi dhe shpresa ringrihen vetëm kur shemben tempujt e idhujve të lavdisë.

Janë të shumta poezitë që e marin frymëzimin nga figura të shquara të artit dhe të letërsisë shqipe si Naim Frashëri ,të cilin ai e quan bilbil të gjuhës shqipe,simbol të shqiptarisë,bukurisë dhe mënçurisë së kombit.Ndërsa për lexuesin ai mbetet burim i ujrave të kristalta , që u shuan etjen me gurgullimat dhe kthjelltësinë e tyre të rrallë.Janë këto disa nga arsyet ,që autori i drejtohet atij me mirnjohjen:”Përulësisht të falemi”!.Në kujtim të poetëve të mëdhenj ,që fatkeqësisht po i kin si gjethet e vjeshtës ,pa u ndjerë e njënganjë,ai shkruan poezinë”Lotët”.Nga heshtja dhe mosvlerësimi,vargjet e e këtyre poetëve,”që shpojnë me majën e shpatës së Demokleut”mortjen dhe skllavërinë,rrebelohen fuqishëm.Në kristalin e kripur të lotëve, ata kanë lënë ëndrrën dhe gëzimin dhimbjen dhe trishtimin,forcën dhe guximin,dashurinë dhe trishtimin.

Një vend të dukshëm në poezitë e këtij vëllimi zënë ato me motivin e dashurisë.Për poetin dashuria është një impuls i fuqishëm ,që e bën njeriun me krahë për të kapërcyer çdo pengesë dhe vështirësi,bile dhe “shtegun e ylberit”.Syri ,edhe në poezitë e këtij autori ,është simbol i sinqeritetit dhe bukurisë,por dhe i dredhisë dhei pabesisë.Në retinën e syrit të dashuruar, lexuesi shijon ngrohtësinë e diellit dhe kthjelltësinë e qiellit,sinqeritetin e fëmijës dhe ëmbëlsinë e sheqerit.Edhe pejsazhi zë një vend të dukshëm në brendinë e shumë poezive të këtij vëllimi.Objekt i këtyre poezive janë natyra nudo dhe stinët e vitit si vjeshta e pranvera ,të cilat bëhen burim frymëzimi për këngët dhe sinfonitë e dashurisë.

Së fundi mund të themi se poezia e Xheladin Mjekut,jo vetëm ka një gjuhë të bukur dhe me simbolikë metaforike ,herë të kthjellët dhe herë hermetike ,por në brendinë e saj mban mesazhe të fuqishme gjithkohore ,me vlera universale.Shumëkuptimshmëria e poezive të këtij autori buron nga leksiku i kërkuar dhe sintaksa poetike e përzgjedhur ,nga figuracioni i gjallë dhe sistemi i papërsëritshëm i vjershërimit.Mbaron së lexuari poezitë modeste të Xheladin Mjekut, dhe të duket sikur shoqërohesh nga tingujt melodiozë të një gjuhe të ëmbël dhe nga troku i një vargëzimi modern.

“MODERNËT E KOHËS”

August 24, 2015 by dgreca

– Libër nga Sejdo Harka, me analiza letrare, ese dhe portrete/
Nga: Bardhyl Xhama/
Mësuesi, gazetari dhe studiuesi Sejdo Harka, sapo ka botuar librin e titulluar ”Modernёt e kohёs” (Për autorë shqiptarë dhe të huaj). Në të, janë përmbledhur disa nga studimet dhe recensat e shkruara për autorë e vepra letrare, ese, skica e portrete figurash të kulturës dhe artit.
I diplomuar për gjuhë e letërsi shqipe, me përfundime të larta, autori i këtij libri ka një veprimtari të gjerë në fushën e arsimit, kulturës, gazetarisë e të kritikës, mësues e drejtues shkollash, në Përmet e Tiranë, korrespoendet i hershëm e bashkëkohor i shumë gazetave dhe i revistave dhe deri kryeredaktor i Gazetës “Mësuesi”, pranё Ministrisë sё Arsimit dhe Shkencës.
Kultura e gjerë letrare e gjuhësore, njohja e psikologjisë dhe e pedagogjisë, e ka bërë Sejdon të jetë vullnetfortë dhe gjurmues pasionant, në fushën e krijimtarisë letrare. Ai nuk ka rreshtur t’u pёrkushtohet krijimeve me vlerë, veçanërisht në fushën e studimeve letrare dhe të gazetarisë.
Fryt i një pune të tillë, të gjatë e krijuese, është dhe libri i tij i ri, ”Modernёt e kohёs”, që po e paraqesim shkurt pёr lexuesit. Ai ka vlera të shumëfishta. Në të, janë përmbledhur jo vetëm disa nga shkrimet më të bukur, të botuar në vite, në gazetat dhe revistat e kohës. por dhe shumë të tjerë, që janë shkruar kohët e fundit, posaçërisht për këtë libër. Pjesё e librit janё studime për shkrimtarë, nga më të shquarit e letërsisë sonë dhe të huaj, si dhe recensa për veprat e tyre. Përmendim, midis të tjerëve, shkrimin për Naim Frashërin, me titullin domethënës “Naim Shqipëria”; atë për Lasgush Poradecin si kolos i poezisë shqipe; për Ali Asllanin, me titullin “Koha është e maskarenjve”; për Sejfulla Maleshovën, poetin e dhimbjes së shpirtit etj.
Me mjaft interes dhe me këndvështrime të veçanta janë shkrimet për Dritëro Agollin (“Marrëzitë e kohës, në tehun e humorit të Dritëro Agollit”, “Dritëro Agolli i përdjekuri i dashurisë”); për Ismail Kadarenë (“Misteret e një darke”, “Mosmarrëveshjet e shqiptarëve me vetëveten, në këndvështrimin e I.Kadaresë, ”Monarku i letrave shqipe, në kujtesën e H.Kadaresë …); për Ben Blushin (“Historia në trillin krijues të Ben Blushit”, “Otello, që të mos vriste dashurinë, duhet ta kishte vrarë arapin” etj.).
Por vargu i shkrimeve është i gjatë. Ai vazhdon me shkrimet “Mallkimi i të mallkuarve”, për Enver Petrovskin; “Ëngjëj që mbyten nga djajtë”, për Diana Çulin; “Kur funeralet prihen nga arkimorte diktatorësh”, për Visar Zhitin dhe pastaj, me radhë, për Bashkim Hoxhën, Skënder Haskon, Bedri Dedjen, Koçi Petritin, Petraq Riston, Viron Konën, Niko Tyton, Thanas Dinon, Sokrat Habilajn, Rrapo Këlliçin, Kujtim Matelin, Ferdinand Dervishin, Haxhi Alinë e të tjerë.
Meritë e autorit është, gjithashtu, përfshirja në këtë libër e autorëve dhe veprave ndër më të mirat e letërisë botërore, të përkthyera në gjuhën shqipe. Përmendim këtu poezitë iraniane të Rumit, në shkrimin me titull “Rumi, shpirti i dashurisë njerëzore”; shkrimin për pozinë persiane, “Mesazhe universale, nga “Flladi i Orientit”; shkrimin “Esenini, gjeniu i lirikës ruse” ose shkrimet për librat “Lirika dashurie të sulltanëve” dhe “Gamorra”, të shkrimtarit italian, R.Savjano.
I përmendëm të gjitha këto, për të treguar se autori Sejdo Harka, me njohjen e gjerë dhe të thellë, që ka për letërsinë tonë dhe atë botërore, ka arritur të na japë një mozaik të vërtetë krijimesh, të përjetuara nga leximet e vëmendshme. Dhe, çka është e rendësishme, na i paraqet me një stil e gjuhë të qartë, të kuptueshme e të lidhur ngushtë me veçoritë e krijmtarisë të secilit, në prozë, në poezi, në dramë ose dhe në gjini të tjera.
Me interes lexohen dhe shkrimet: “Bedri Dedja, personalitet i madh i letrave shqipe”(për librin”Bedri Dedja, në kujtesën tonë”), “Një jetë për lirinё dhe arsimin” (për librin “Lame Xhama, ”Mësues i Popullit”), për librin “Pedagogji e zbatuar”” të Musa Krajës, për librin jetëshkrimor “Udhëtim nëpër vitet e jetës sime”, të Skender Haskos etj.
Një vend të vaçantë zënë punimet e këtij autori për shkrimtarë, krjijues e personalitete të rëndësishëm të shoqërisë dhe kulturës shqipare. Përmendim këtu shkrimet “Ministrja e parë shqiptare, që u persektua tërë jetën” (për Naxhije Dumen), “Thoma Deljana, ministri që guxoi të kundërshtonte Mehmt Shehun”, “I arti Bardhyl Xhama”,”Studuesi dhe publicisti i njohur Murat Gecaj”, “Legjenda e një jete, me emrin Skënder Hasko”, ”Viron Kona, njeriu që dhuron mirësjellje e kulturë”, etj.
Me mjaft interes lexohen, gjithashtu, shkrimet-ese: “A është çliruar Prometeu?!”, “Laokontët rrinë me yjet”, “Tej kufijve të legjendës”. Këto krijime, përveç se tregojnë njohuritë e thella të autorit dhe trajtim profesional, të gjerë dhe orgjinal, lidhen në mënyrë organike edhe me jetën e sotme, të vështirë e plot zikzake, të tranzicionit.
Sikurse e vëreni, në këtë paraqitje të shkurtër, nuk kishim si synim që të bënim vlerësimin kritik të këtij libri. Qëllimi është të parashtrojmë përmbajtjen e tij, autorët e problemet kryesore që janë bërë objekt i shkrimeve, aftësitë dhe dijet e gjera të autorit, shumllojshmërinë e ҫёshtjeve që trajtohen, gjithpërfshirjen e autorëve e veprave të tyre, kompetencën profesioale dhe shkencore, me të cilën ato analizohen, si dhe ndjenjat, emocionet dhe mesazhet, që Sejdo Harka kërkon dhe arrin që të përçojë te lexuesit, nëpërmjet këtij libri.
Sigurisht, lexuesit do të jenë të aftë ta gjykojnë e ta vlerësojnë vetë përmbajtjen e gjerë dhe mozaike të këtij libri, disi i veçantë në krijimet e viteve të findit.
Shpresoj se ky botim i ri do të pëlqehet dhe do të zërë vend në bibliotekat familjare e shkencore, por veçanërisht në bibliotekat e shkollave, ku nxënesit e të gjitha moshave dhe studentët e lendëve shoqërore, do të gjejnë materiale me vlerë për zgjerimin e njohurive të tyre , përmbi ato që marrin nga programet shkollore, veçanërisht për shkrimtarët e shquar shqiptarë. E, pse jo, mendojmë që ky libër paraqet interes edhe për mësues e pedagogë të profilit të letërsisë.

Gusht, 2015

“LEGJENDA” E NJË JETE

January 27, 2013 by dgreca

Nga SEJDO HARKA/

Të shkruash për shkrimtarin, mikun dhe kolegun tonë të dashur, Skënder Hasko, do të thotë të tregosh një jete reale, si në legjenda. Kjo ndodh, sepse jeta dhe veprimtaria e tij ka qënë sa e qetë, aq dhe e vrullshme , sa e zakonshme, aq dhe e jashtëzakonshme , sa e bukur aq dhe e ashpër , sa e gëzuar aq dhe e trishtuar, sa e lumtur aq dhe e hidhur . Por Skënderi , si “hero” legjendash , ka ditur ta drejtojë mirë “anijen” e jetes, duke çarë përmes dallgëve e vështirësive , tufaneve dhe egërsive të jetës. Naracionin e kësaj “legjende”, sa të lumtur, aq edhe të trishtuar, e gjen të pasqyruar bukur në librin e tij me kujtime, “Udhëtim nëpër vitet e jetës sime”, publikuar kohët e fundit, nga Shtëpia Botuese ”Toena”. I frymëzuar nga mesazhet e ngrohta të sentencës së Gëtes: “Në çdo dërrasë varri , mbulohet një histori e tërë”, dëshiron që t’u lërë brezave kujtimet e tij për jetën dhe letërsinë , për familjen dhe shoqërinë , për luftën dhe varfërinë, për ëndrrat dhe njerinë , për vendlindjen dhe dashurinë, për vdekjen dhe lirinë , për lindjen dhe trimërinë …

Rrugët e jetës së tij , kanë qënë tepër të vështira , me të përpjeta dhe të tatëpjeta . Siç shprehet dhe vetë metaforikisht, herë ka fluturuar me avion e herë me makinë, herë me gomar e herë më këmbë. Por shumë herë, edhe fare zbathur.”Në jetë, – tregon ai, – kam ngrënë edhe mish të pjekur edhe bukë tërshëre. I penduar, se o ka hyrë në hak të ziut kalë, vazhdon – Po ç’të bënim ?! Të vdisnim ?! . Po të vdisnim ne, as kali i gjorë, s’do të rronte dot… “(34) Është shpresa ajo , që si nëna e mirë e mori përdore ,për ta nxjerrë nga honet e rrëpirat e dhimbjeve dhe të trishtimit , edhe kur për një çast e ka ndjerë veten keq. Në jetë ka shijuar edhe ëmbëlsinë e mjaltit e të sheqerit, edhe hidherimin e vuajtjes e të zeherit, edhe freskinë e puhizave të detit edhe zagushinë e të nxehtit, edhe ftohtësinë e ngricave të acarit, edhe tymosjen e përzhitjen e zjarrit , edhe bukurië e ëndrrave, edhe akullin e zemrave.

Erdhi në jetë, në një natë të gjatë marsi, të vitit 1936. Nëna i pat treguar se Skënderi kishte lindur mes të qarash të fuqishme , të cilat paralajmëronin, se jeta e tij do të shoqërohej nga andëralla të mëdha. Ajo do të lidhej ngusht me Rovenën dhe Llogaranë e ashpër dhe të bukur , aq sa edhe njerëzit e gurët edhe pemët e drurët , edhe buka e ujët , edhe lodrat e punët , bile edhe italiani, robi i luftës , që vdiq në Rovenë , u bënë pjesë e mendjes dhe shpirtit të tij të madh. Që kur ende ishte fëmijë, mësoi zanatin e teneqexhiut, të cilën e ushtroi për të mbajtur frymën gjallë. Mbasi mbaroi shkëlqyshëm shkollën 7 – vjeçare, Skënderin e emëruan mësues në Dukat. Por ëndrra e tij ishte zgjerimi i dijeve, dëshirë që ia ushqyen edhe prindërit e tij arsimdashës. Kur një mik i sugjeron babait mendimin se, për të vrarë varfërinë e familjes, duhet t’i blinte të birit një kope me dele, ai i përgjigjet: ”Atë kope mund ta hajë ujku brenda një nate, kurse shkollën nuk mund ta përtypë dot, as bisha më e egër”(52).

Viti 1959, Skënderin do ta gjente puntor në Uzinën mekanike të Kuçovës, ku lidhet ngusht me grupet kulturore amatore të Beratit. Duartrokitjet dhe ovacionet e shikuesve, zgjuan te djaloshi Skënder Hasko, energji të rralla interpertuese dhe krijuese. Aty u njoh dhe u dashurua shumë me gjimnazisten Shane Balili, e cila në atë kohë ishte amatore dhe interpretonte këngë të bukura popullore.Të dy, si zogj të lirë e të lumtur,edhe pse në një gjendje të vështirë ekonomike, aty në Beratin e lashtë, e ndërtuan çerdhen e tyre familjare. Skënderi u bë dhëndërr me kostum të kthyer, ndërsa Shanja u bë nuse me një fustan të bardhë, të qepur vetë me dorë. Me njeriun e zemrës në krah , ai i ra kryq e tërthor, jo vetëm Beratit dhe Vlorës, por dhe gjithë Shqipërisë. E, ku s’preku dora dhe këmba, mendja dhe zemra, ku s’u ndje fryma dhe kënga, shpirti dhe ëndrra e këtij çifti të lumtur. Bashkë lindën dhe rritën tre fëmijë të mrekullueshëm, që tani punojnë me devotshmëri, brenda dhe jashtë vendit. Por ëndrrat e bukura të këtij çifti, sa të lumtur aq dhe të stërmunduar, vjet ”i kafshoi” vdekja e parakohshme e Shanes ,bashkëshortes dhe nënës shëmbullore, mësueses dhe këngëtares së talentuar. Dëshpërimin e tij të thellë për ndarjen përjetë, me gjysmën e tij më të mirë, Skënderi e shprehu në mënyrë tepër rrënqethëse, nëpërmjet vargjeve: ”Ah, ky fati,cfarë fati,/ Fshehtas për fyti më kapi,/ Më shtriu, më shkeli me këmbë,/ Ma mbushi zemrën me plagë”(14). Kudo që punon dhe jeton Skënderi, lë pas emrin dhe zemrën, shpirtin dhe këngën, fjalën e zjarrtë dhe mendjen…E, ku nuk u shfaq vrulli dhe talenti tij: mësues e gazetar, aktor dhe shkrimtar, drejtues e veprimtar…Mbasi mbaroi studimet e larta në Universitetin Shtetëror të Tiranës për gazetari, ai ka drejtuar edhe institucione të rëndësishme të shtypit dhe të cultures, si Pallatin e kulturës “Studenti”, revistën “Pionieri” dhe Teatrin Kombëtar të Kukullave. Skënderi njihet jo vetëm humorist dhe aktor estrade, por edhe aktor filmash. Kush e ka parë filmin artistic, ”Malet me blerim mbuluar” dhe nuk i ka rënë në sy djaloshi me qeleshe të bardhë, që ia merr këngës,”Atë ditën e xhuma/Boria në Brataj ra”.

Profesionin e mirfilltë të gazetarit e filloi me revistën “Hosteni”, ku me “hostenin” e tij magjik thumboi veset dhe çorri maskat e shumë dukurive negative të kohës. Kudo që shërbeu publicist, shkroi me duar të pastra e me kokë të ftohtë. Shokët, miqtë dhe bashkudhëtarët e tij të shumtë kanë qënë dhe janë jo vetëm njerëz të thjeshtë, por edhe të shquar të letërsisë dhe artit si: L.Poradeci, Sh.Musaraj, K.Jakova,P.Marko,O.Grillo,A.Mamaqi,S.Godo,A.Banushi,V.Kona,M.Gecaj,P.Koçi etj. Por shoku i tij më i afërt është Bardhyl Xhama,ose siç e thërresin, ndryshe, “shkrimtari i detit”.”Me Bardhylin,- shkruan Skënderi,-jam njohur herët.Ai është i qetë, ndërsa unë jam impulsiv.Edhe kur grindemi fort për ndonjë problem,sikur të rriheshim, pas dy minutash futemi përsëri në rrjedhën e zakonshme të shoqërisë”(294).

Skënderi , në jetë ka ngjitur shumë maja e ka zbritur shumë rrëpira. Por s’ka për të harruar kurrë atë, që i ndodhi në një kafene, duke pirë kafe mes shokësh e miqësh… “Për një çast,-tregon ai,-m’u mbyllën sytë dhe m’u ndal frymëmarrja!” Kishte pësuar vdekje klinike. Ali Cenaj,një burrë i panjohur,si i dërguari i zotit në legjendat e ringjalljes, duke e shtypur fort në gjoks, si me magji, i pat rivënë përsëri në punë zemrën e tij të madhe. Është kjo arsyeja që shokët e tij të “Kompanisë lëvizëse”, sa herë mblidhen për të pirë ndonjë kafe apo ndonjë kupë raki, i thonë me dashamairësi: ”Për ty, Skënder, s’ka vdekje kurrë!”. Ndërsa ai, plot humor e optimizëm, përgjigjet: ”Po,është e vërtetë. Unë, jo vetëm që e kam mallkuar rëndë, por dhe e kam mundur atë një herë.Ndaj ajo s’guxon dot të kacafytet me mua përsëri, sepse e di që e ka të humbur davanë…”!

Ajo, që e bën të përjetshëm dhe të papërsëritshëm Skënder Haskon, është krijimtaria e bollshme letrare, me një problematikë të gjerë e të larmishme, e cila përcon mesazhe të fuqishme e me vlera të mëdha gjithëpërfshirëse. Libri i tij i parë ësttë “S’jam i vogël”, botuar në vitin 1971.”Qysh atëhere ,–shkruan Skënderi në kujtimet e tij,-“më hyri krimbi”. Ndaj kurrë s’kam pushuar së shkruari ,natë e ditë”. Gjatë gjithë periudhës ka botuar 7 romane për fëmijë e të rritur,1 vëllim me përralla, 2 poema, 6 pjesë për Teatrin e Kukullave; 14 drama, komedi e radiograma,si dhe 2 skenarë filmash për fëmijë. Shumica e librave të tij është ribotuar disa here, jashtë dhe brenda vendit. Ndërsa disa prej tyre janë përkthyer në gjuhë të ndyshme të botës, si rusisht ,greqisht etj. 14 vepra të tij janë nderuar me çmime kombëtare, si: ”La Fonteni”,”Viktor Eftimiu”, “Xhani Rodani”,”Tasim Gjokutaj” .

Njëzet vjet më parë, shkrimtari Skënder Hasko do të bëhej i famshëm me librin për fëmijë, ”Një gjeneral kapet rob”, i cili, në Konkursin Kombëtar, u vlerësua me çmimin e parë . Ndërsa më vonë ai u bë film, po me të njëjtin titull. Kurse me romanin për fëmijë, ”Gjashtë muaj nga jeta e Besianit”, u nderua me çmimin ”Libri më i mirë për fëmijë, i vitit 2005”. Të shkruash një arsenal kaq të madh librash cilësorë, kërkohet jo vetëm talent, por edhe punë e përkushtim, pasion e durim. Duhet t’i hysh në hak, kohës së lirë dhe familjes, gjumit dhe shëndetit.Dhe këtë mund ta bëjë vetëm një krijues I pasionuar, si Skënder Hasko, i cili edhe pse ka bërë shumë, shprehet me modesti: ”Bëra ç’munda, për të vënë, qoftë dhe një guriçkë, në themelet e edukimit të brezit të ri”.

Me krijimtarinë e tij te pasur, Skënder Hasko ka arritur që fëmijët të meditojnë si burrat, ndërsa burrat të qajnë e qeshin si fëmijët. Gjuhës i ka dhënë ëmbëlsinë e mjaltit dhe peshën e gurit, ndërsa nëpërmjet magjisë së fjalës ka “shpuar “ tejpërtej edhe malet, edhe detet, për të depërtuar në thellësitë e shpirtit e të mendjes së njerëzve.

Shkrimtari Skënder Hasko ka qënë dhe mbetet i lidhur shumë ngusht me vendlindjen e tij, gjë që e shprehë edhe nëpërmjet magjisë së vargjeve: ”Në vdeksha larg , këtu ku jam,/ ku jeta më degdisi/ aty do të mbij unë përsëri/ siç mbin një lënde lisi”. Për vlerat e tij të papërsëritshme si krijues dhe veprimtar shoqëror, Shoqata e krahinës së tij e ka nderuar me titullin e “Pishtar i shquar i Labërisë”, ndërsa Shoqata e shkrimtarëve për fëmijë e të rinj, me rastin e 75-vjetorit të lindjes, e nderoi me Çertifikatën e Mirënjohjes, ”Për vlera të shquara në krijimtarinë për fëmijë”.

Librin e tij me kujtime ai e mbyll me epilogun metaforik, drejtuar bashkëvendlindasve dhe gjithë lexuesve :”Kur ta shihni se kam vdekur/ edhe frymë as marr as jap/ Merrjani këngës dukaçe/ Edhe unë do të ngjallem prapë!”.

Tiranë, 27 janar 2013

(Shkrimin e dërgoi për publikim, prof. Murat Gecaj)-Ne FOTO: Gjithnjë bashkë, me kolegët…Nga e majta: S.Harka, S.Hasko, B.Xhama, M.Gecaj e V.Kona