Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Si u asgjesuan pionierët e së majtës anglo-amerikane në Shqipëri

by

Dossier/

Hasan Reci, intelektuali antikonformist i dënuar tre herë më vdekje në një cerek shekulli/2 ok Hasan Reci

Ja si u asgjesuan pionierët e së majtës anglo-amerikane mbas vitit 1939 në Shqipëri/

Pjesa e dytë dhe e fundit/

Nga Shefqet Kërcelli/

Dënimi i dytë me vdekje i Hasanit

Kur Hasan Reci u kthye në Tiranë, “Grupi Komunist i Tiranës”, pothuajse ishte shpërbërë. Kështu Xhevdet Doda dhe Isuf Kambo kishin kaluar me “Grupin e të Rinjve”, disa të tjerë me “grupin e Shkodrës”, kurse shumica  midis tyre Demir Godelli, Anastas Plasari dhe Uan Filipi kishin kaluar me “Grupin e Zjarrit”, me të cilin ishte bashkuar dhe Selim Shpuza. Mbas kthimit nga Jugosllavia, Hasan Reci dhe Mustafa Gjinishi bënë përpjekje për të riorganizuar grupin e tyre, por tashmë ishte vonë. Grupet e tjera, sidomos ai i Korcës, mbajtën ndaj tyre një qëndrim të ftohtë. Shkak kryesor i kësaj ftohje ishte teza e H.Recit dhe M.Gjinishit se, lufta e shqiptarëve për clirim nga zgjedha fashiste duhej të zhvillohej në aleancë me fuqitë perëndimore, në radhë të parë me Britaninë e madhe, në atë kohë e angazhuar në luftë me Gjermaninë hitleriane, kurse BS ende nuk kishte hyrë në luftë. Këtë tezë komunistët bolshevikë shqiptarë e lidhnin me takimet që M.Gjinishi kishte bërë me majorin britanik O.Hill, një nga organizatorët e xhandarmërisë shqiptare, i cili dyshohej se nga kryeqyteti jugosllav drejtonte qendrën e agjenturës britanike në Shqipëri. Për “bolshevikët” shqiptarë, emir i H.Recit ishte i lidhur ngushtë me atë të M.Gjinishit, aq sa meritat ose mëkatet e njërit i atriboheshin dhe tjetrit. Të nderuar lexues, hija si agjentë anglo-amerikanë i ndoqi të dy këta militantë revolucionarë deri në fund të jetës së tyre, traditë që vazhdon ende për vijuesit e botkuptimit të tyre mbi demokracinë dhe shtetin ligjor. Por, le të ecim me historinë e personazhit tonë. Pasi filloi lufta gjermano-sovjetike, në qershor 1941, H. Reci dhe M.Gjinishi e zgjeruan tezën e tyre, duke shpallur se shqiptarët duhej ta lidhnin luftën e tyre clirimtare  të barasvleshme si me lindjen, BS ashtu dhe me perëndimin,  Britani e Madhe, SHBA-të. Por, kjo tezë nuk u pëlqye nga krerët e grupeve komuniste që morrën përsipër barrën e formimit të PKSH. Sipas tyre PKSh-ja duhej të pranonte publikisht se rreshtohej në koalicionin anglo-sovjeto-amerikan. Kjo ishte arësyeja përse H.Reci dhe M.Gjinishi nuk u thirrën të mernin pjesë në mbledhjen themeluese të PKSH, në fillim të nëntorit 1941, megjithë veprimtarinë e tyre të pasur revolucionare.Gjithsesi, nga sedra dhe bindjet e tij, pa e shprehur pakënaqësinë dhe kundërshtimin ndaj PKSH, Hasani vazhdoi veprimtarinë e tij patriotike në përputhje me direktivat që kishte lëshuar PKSh. Kështu krahas agjitacionit politik antifashist, ai krijoi pa dijeninë e PKSh –së, një njësit guerril për të kryer aksione kundër pushtuesve fashistë. Një ditë ai mori guximin për të kryer një nga aksionet e para: ti vinte zjarrin depozitave të karburantit që kishte grumbulluar ushtria fashiste në fushën e aviacionit, në afërsi të Kasharit. Ishte nga aksionet e para kundër fashistëve. Por plani për realizimin e këtij aksioni, dukej i pastudjuar mirë. Në mars 1942, kur H.Reci së bashku me Hamit Shijakun {Librashitës}, një komunist tiranas , ju afruan fushë së aviacionit për të kryer aksionin, u arrestuan nga rojet ushtarake italiane duke u kapur me armë në brez. Arrestimi i tyre ndodhi në rrethana politike tepër interesante. Mbas themelimit të PKSh-së, qeveria kolaboracioniste e Shefqet Vërlacit ishte zvëndësuar, më 2 dhjetor 1941, me qeverinë kolaboracioniste të Mustafa Krujës, i cili konsiderohej si dorë e fortë e pushtetit fashist në Shqipëri. Në qeverinë e M.Krujës bëntë pjesë si Ministër i Drejtësisë Hasan Dosti. Zoti Dosti njihej në opinion si jurist patriot me pikpamje demokratike, ndaj ngjalli habi në postin e bashkëpunëtorit të M.Krujës. E habitshme  ishte dhe mbështetja e zotit Dosti për dekretin e propozuar nga Kryeministri M.Kruja, njëkohësisht dhe Ministër i Brendshëm, dekret i miratuar nga mëkëmbsi Jakomoni, më 6 prill 1942, me këtë përmbajtje: “Mbi propozimin e Ministrit Sekretar Shteti për punët e Brendshme, dekretojmë : Neni1.Cilido që, pa pasur leje, gjendet me armë zjarri ose me mjete plasëse jashtë banesës në qytete me 4000 banorë e sipër, dënohet me burgim të rëndë prej 5 deri në 20 vjet burgim dhe nqs ka rrethana rënduese mund të zbatohet kundër tij dhe dënimi me vdekje, {Fletore Zyrtare, nr.38. Tiranë, 7 prill 1942}. Bazuar në këtë nen, gjykata fashiste dënoi H.Recin dhe H.Shijakun me vdekje, vetëm se u kapën me armë pa leje. H.Dosti u step kur pa se H.Reci, shoku i tij i lëvizjes antizogiste, u dënua me vdekje në bazë të nenit që ai kishte mbështetur. Si Ministër i Drejtësisë, ai refuzoi ta nënshkruante vendimin e gjykatës për të dy të dënuarit me vdekje. Hezitimi i tij shkaktoi një debat të ashpër midis kryeministrit M.Kruja dhe ministrit të Drejtësisë H.Dosti. Kruja e zuri ngushtë Dostin, duke i treguar se gjykata po zbatonte një vendim të mëbështetur nga vetë Dosti. Përfundimisht, H.Dosti, në shenjë proteste, paraqiti dorëheqjen. Ndërsa Kruja e mbylli cështjen duke i kërkuar Jakomonit të nënshkruante dënimin me vdekje vetëm për H.Shijakun, kurse dënimin e H.Recit ta kthente në burgim të përjetshëm.  Pak ditë pas nënshkrimit të këtij dekreti, H.Shijakun e varën në litar, gjë që i shkaktoi H.Recit një dhimbje, të cilën nuk e harroi derisa vdiq. Nënvizojmë se gjatë kohës që në qeverinë kuislinge zhvillohej debate për dënimin me vdekje të H.Recit, në Tiranë u mblodh fshehtas Konsulta e I-rë e Aktivit të PKSh-së, {6-8 prill 1942}. Enver Hoxha, i cili ndërkohë mori në dorë drejtimin e PKSH, jo vetëm nuk e kundërshtoi dënimin e padrejtë të H.Recit, por e sulmoi ashpër atë bashkë me M.Gjinishin. Ai u rekomandoi anëtarëve të aktivit që ti mbanin sytë hapur si ndaj H.Recit ashtu dhe ndaj M.Gjinishit dhe të vëzhgonin cdo hap të veprimtarisë së tyre. Me këtë hap, PKSH shkeli programin e saj të miratuar që në rezolutën themeluese, ku thuhes se partia duhej të afronte dhe bashkëpunonte me të gjitha rrymat antifashiste, pamvarësisht nëse e quanin veten komunistë ose nacionalistë. Përkundrazi në Konsultën e I-rë të PKSH, Hasan Reci dhe M.Gjinishi u shpallën armiq të PKSH. Fill mbas dënimit nga Gjykata fashiste, Hasani u dërgua duarlidhur në burgun famëkeq të Barit. Mbas disa ditësh, qëndrimi e dërguan në ishullin Ventotene, larg Napolit, ku vuanin dënimin krerët kryesorë të lëvizjes socialiste e demokrate italiane. Në burgun e Ventotenes, H.Reci qëndroi më shumë se një vit, deri sa armata e 8-të e Forcave Aleate të Mesdheut zbarkoi në Napoli dhe cliroi midis të tjerave dhe ishullin Ventotene. Pasi u lirua, H.Reci së bashku me shumë shqiptarë të tjerë që ndodheshin të burgosur ose të internuar në Italinë e Jugut, u dërguan në kampin e ngritur posacërisht për ta, në pritje të kushteve të favorëshme për riatdhesimin e tyre në Shqipëri. Në kampin e Barit, oficerët anglo-amerikanë të armatës së 8-të, pasi morën vesh se H.Reci e fliste rrjedhshëm anglishten, e morën në zyrat e tyre, me qëllim që ta kishin si përkthyes në kontaktet e tyre me Ushtrinë NACL. H.Reci u kthye në Shqipëri me një ND-se së bashku me oficerët anglo-amerikanë, të cilët vinin në Shqipëri me detyrë pranë Shtabit të Përgjithshëm të UNACL. Në këtë mision Hasani ishte angazhuar si përkthyes. {Kështu Hasani bëhet një nga bashkëpunëtorët e parë të luftës antifashiste me aleatët anglo-amerikanë}. Edhe pse përkthyes ai shkaktoi habinë e E.Hoxhës, kur u takua me të në Odrican, Përmet. Ky takim ishte një fatkeqësi tjetër e H.Recit, i cili në vend të ngrohtësisë që shpresonte të gjente në zonat e lira, u ballafaqua me fytyrën e vrenjtur të E.Hoxhës.

Dënimi i tretë me vdekje

Pasi u ritadhesua, H.Reci e la detyrën e përkthyesit në misionin ushtarak anglo-amerikan. Ai u rreshtua në radhët e ushtrisë NACL, por gjithmonë i ndjekur e vëzhguar nga partia e tij. Me këtë qëndrim të ftohtë të PKSH dhe Shtabit të Përgjithshëm të Ushtrisë NACL, e gjeti Hasan Recin, clirimi i plotë i Shqipërisë. Pas clirimit qeveria “demokratike” e E.Hoxhës i dha atij një detyrë modeste e pa peshë në strukturat administrative të shtetit të ri shqiptar. Ai u emërua Drejtor i konvikteve në Ministrinë e Arësimit, në një kohë kur në Shqipëri nuk funksiononte asnjë konvikt. Atij ju tha të organizonte konviktet e shkollave, pa pasur asnjë lloj fondi për ndërtimin e tyre. Por, ajo që preku dhe indinjoi më shumë intelektualin majtist, ishte rruga që ndërmori PKSH për të ndërtuar Shqipërinë e re.Vizioni i tij për ndërtimin e Shqipërisë ishtë ai perëndimor, konkretisht anglo-amerikan, me të cilin ai ishte njohur që në shkollën “Harry Fultz”, dhe jo modeli sovjetik që po zbatohej në Shqipëri. Dukë lënë mënjanë detyrën që do kryente Hasani këto vite, shqetësimet politike të personazhit tonë në vitet e para të clirimit, ishin katër. Sipas tij, Shqipëria, së pari duhej të hapte dritaret e kulturës jo vetëm nga Lindja, por dhe nga Perëndimi, pikërisht ashtu sic e kishte parashikuar Komiteti i Clirimit Nacional, Gjenevë.{Cuditërisht anëtarët e këtij komiteti të majtë u eleminuan të gjithë në vite, ndërsa ata të Kominternit, mbijetuan?!}. Së dyti, Shqipëria duhej të shpallte liritë demokratike dhe të lejonte veprimtarinë e disa partive, përfshirë dhe ato opozitare. Së treti, Shqipëria duhej të fillonte nga reformat ekonomike, që ti siguronin asaj jo përqëndrimin e ekonomisë në duart e shtetit, por veprimtarinë e lirë të ndërmarrjeve private. Në fund, Hasanit, si intelektual patriot, nuk i pëlqeu gjunjëzimi i skajshëm i qeverisë së re “demokratike” ndaj Republikës Federative të Jugosllavisë, e cila po cënonte sovranitetin dhe aspiratat e Shqipërisë, sic thonte ai. Mbështetur në idealet e tij, H.Reci ra shpejt në kontakt me personalitetet që kishin marrë pjesë në Luftën NACL, por që nuk ishin dogmatikë, në mënyrë të vecantë me ata që dikur ishin Konaristë, Komiteti Nacional Revolucionar, ose clirimtaristët, të cilët dëshëronin një Shqipëri demokratike e të pavarur. Natyrisht, në kohën kur dara e diktaturës komuniste vinte duke u shtrënguar nga dita në ditë, H.Reci ra shpejt në kurthin e Sigurimit të Shtetit. Ai u arrestua  më 1947, së bashku me një grup jo të vogël patriotësh demokratë. Ndër ta mund të përmendim Kostandin Boshnjakun, Riza Danin dhe figura të tjera të shquara të ideve demokratike shqiptare. Më 23 dhjetor 1947, prokurori Nevzat Haznedari, kërkoi nga trupi gjykues dënimin me vdekje  të më tepër se dhjetë të pandehurve, midis tyre dhe atë të Hasan Recit. Ibrahim Hasnaj, i cili merte pjesë si i pandehur në këtë process gjyqësor dhe u dënua me 20 vjet burg, ka shkruar për qëndrimin që mbajti H.Reci para trupit gjykues, kur u pyet për të thënë fjalën e fundit: “Pas  Riza Danit u cua Hasan Reci, i cili me trimërinë që e ka karakterizuar gjithmonë, i drejtoi një pyetje kryetarit të gjyqit, {Niko Cetës}: “Unë jam dënuar me vdekje në rregjimin e Zogut si antizogist, në okupacionin fashist Italian si antifashist, e prapë sot në rregjimin e Partisë po dënohem si armik i partisë. Unë ju bëj një pyetje: Cfarë jam unë atëherë?!

Kryetari {Niko Ceta}, ju përgjigj ashpër:- “Cfarë je ti?! Ti je një dallaveraxhi politikan, armik i popullit dhe i Partisë! Ulu aty! Po atë mbrëmje, afër mesnatës trupi gjykues dënoi me vdekje  H.Recin dhe demokratë të tjerë si, Kostandin Boshnjaku, Riza Dani, Uan Filipi, Faik Shehu, Islam Radovicka, Syrja Selfo, Ilmi Hysi, Mestan Ujaniku, etj. Me ndërhyrjen e ambasadorit sovjetik në Tiranë, D.Cuvakin, vetëm dënimi i Kostandin Boshnjakut, u kthye në burgim të përjetshëm. Pas vendimit të dënimit me vdekje, Hasan Reci u mbajt gati dhe një muaj në burg. Ato ditë pranë tij, në qelitë e burgut ndodhej i burgosur dhe shoku i tij i vjetër, Petro Marko, bashkë me të cilin kishin vuajtur internimin në Itali. Për momentet e fundit të jetës së Hasanit, shkrimëtari bregdetas Petro Marko, shkroi:-“Hasan Reci u dënua me vdekje për të tretën herë. Por kësaj radhe e treta e vërteta thanë, kur të marrin për të të ekzekutuar, nuk i shpëton dot vdekjes”. I tërë aktiviteti i tij patriotik e revolucionar bashkë me ëndrrën e popullit për një Shqipëri demokratike e clirim kombëtar, të lidhur e mbështetur në aleatët, jo vetëm ata lindorë, por dhe me aleatët anglo-amerikanë, u quajt një tradhëti e lartë. Në katin e parë të burgut të ri, karshi birucës sime ishte në izolim edhe Hasani, shkruan zoti Marko. Para ekzekutimit, shkëmbyem dy fjalë: “po dole i gjallë këtej, amanet vajzën, është 7 muajshe”. Hasan Reci u ekzekutua më 22 janar 1948. Ashtu si për shumicën e të ekzekutuarve, vendi ku u varros u mbajt i fshehur. Tashmë pas këtij jetëshkrimi të aktivitetit të Hasan Recit, mund ti përgjigjemi shkurt pyetjes së fillimit: po, kush ishte Hasan Reci? Në dëshminë {1}216 të Rregjistrit të Gjendjes Gjyqësore, lëshuar nga Ministria e Drejtësisë së Republikës së Shqipërisë më 22 korrik 1993, thuhet:

“Për të quajturin Hasan Reci, biri i Selim dhe i Rukije, lindur më 1904 në Tiranë; me vendim të Gjykatës së Lartë Ushtarake nr.25 dt.22 janar 1948, me akuzën: ka zhvilluar aktivitet dhe ka vepruar kundër popullit dhe shtetit në bazë të neneve 2 e 3, nr.2-7-8-9-10-12-13-14, të ligjit: “Mbi fajet penale kundër popullit dhe shtetit dhe nenit 4-të të po kësaj ligje, dhe e dënoi me vdekje me humbjen e të drejtave civile e politike baraz me kohën e ndëshkimit dhe konsfiskimin e pasurisë së luajtshme dhe të paluajtshme”. Pra, intelektuali patriot, Hasan Reci u dënua me vdekje si “armik i popullit dhe i shtetit”, pa cilësuar se cilat ishin këto faje kaq të rënda që justifikuan dënimin e tij kapital. Nga sa u parashtrua mund të thuhet me bindje të plotë se H.Reci, ishte një patriot i përkushtuar ndaj atdheut, një demokrat revolucionar me prirje majtiste, një adhurues i përparimit Lindor dhe Perëndimor. Ai ishte, sic e ka përcaktuar Petro Marko, “luftëtar i radhëve të para, midis plejadës së shquar së antifashistëve”. Mbi të gjitha shkaqet e dënimit, kryesore ishte se, Hasan Reci ishte një socialdemokrat i shkollës perëndimore, pra, një kundërshtar i vendosur i Diktaturës së Proletariatit. Këtë fakt e ka evidentuar më së miri një nga historianët më të mirë të shqipëtarëve, Prof.Dr.Kristo Frashëri, i cili i ka kushtuar intelektualit patriot majtist Hasan Reci, një monografi të tërë. E pra, nuk ka vlerësim më të madh, kur studjuesi ynë i madh i historisë i është përkushtuar këtij heroi. Por, ajo që më shqetësoi gjatë gjithë kësaj historie është nënvletësimi dhe mënjanimi i këtij personazhi demokrat, me pikpamje të qarta majtiste-perëndimore dhe qytetari të hershëm tiranas nga institucionet tona. Si ka mundësi që qyteti i stërmadh i Tiranës, djepi ku u lindi, u rrit dhe zhvilloi veprimtarinë Hasan Reci, ky bir tiranas, nuk ka një emër rruge, thjesht të asaj rrugice afër shtëpisë së tij?! O ju këshilltarë të djathtë e të majtë të Bashkisë Tiranë, bashkë me drejtuesit tuaj, nqs nuk jeni njohur me ketë person, kini mirësinë të lexoni këto rreshta. Ndjesitë e mija pozitive për këtë hero, u shtuan nga dita në ditë duke u njohur me fakte, dokumente, dëshmi e tregime të bashkëkohësve të këtij heroi që jeton në cdo familje tiranase, por cuditërisht jo në mëndjet e ofiqarëve tanë. Madje gjatë gjithë kohës kur shkruaja më shoqëruan një duzinë pyetjesh, të cilat po ja parashtroj dhe lexuesit:

-Pse s’ngritën kokë kuadro dhe intelektualë të Shqipërisë së Mesme e më gjerë, ku ndikimi i shkollave Amerikane dhe angleze ishte më i fuqishëm?

-Pse për mëse një shekull, Shqipërisë së Mesme, më shumë se kudo ju eleminuan trimat me bindje majtas-djathtas?

-A e dinë lexuesit se baza e Cetës së Pezës ishin nxënësit e shkollës amerikane të Kavajës.{do e sjellim në shkrimet e mëvonëshme}.

-Gjatë luftës antifashiste, anglo-amerikanët donin aksione konkrete, jo llafe, këtë bëri dhe Hasan Reci me shokë.

-Sa institucione, rrugë, etj. mbajnë emra të  kuadrove, intelektualëve e trimave të kësaj treve në Tiranë, Durrës, Kavajë, Elbasan?

-A i kanë evidentuar mirë studjuesit dhe historianët tanë këto, dhe t’ja japin të shkruara bashkive dhe institucionit të presidentit, apo vazhdojnë të ndjekin damarët  bizant-post bizant dhe individë që ju interesojnë.

-Si shpjegohet që këta të rinj si Hasan Reci me shokë, që në emër të idealeve atdhetare, komuniste perëndimore sakrifikuan jetën, rininë, shoqërinë, miqësinë, të qënurit tiranas, etj, s’kanë një gur vari e një emër rruge në Tiranë e gjetkë, ndërkohë që janë vënë me qindra emra anonimë me tepri.

-Deri tani opinioni shqiptar ka njohur si viktima të komunizmit më tepër të djathtë e antikomunistë, por ka dhe të majtë që për shkak të debateve të brendshme në PKSH, ideve dhe qëndrimit properëndimor u goditën që në vitet e para pas clirimit. Këta persona të papërsëritshëm, këto mendje të hapura të kombit tonë, duhet të zenë vendin që i takon në historinë e popullit shqiptar, madje tani që po hapen dosjet është mundësi e mirë që populli ynë të njihet me veprën e tyre përmes dokumentacionit që ekziston në arkivat tona.

-theksojmë se këta patriotë e intelektualë të shquar shqiptarë nuk ishin agjentë të anglo-amerikanëvë sepse dinin anglisht dhe kishin kulturë të gjerë, por ata forcuan themelet e miqësisë shekullore Shqiptaro-Anglo-Amerikane.

-Ne si shqiptarë kudo që jemi i gëzohemi faktit që diplomatë, ushtarakë, personalitete, studentë, qytetarë amerikanë dhe anglezë mbrojnë cështjen shqiptare që nga OKB e në cdo cep të globit, investim i pamatë, na vjen mirë për këto, por harrojmë se rrënjët e kësaj mbështetje janë miqësia dhe lobimi që kanë krijuar këta shqiptarë të thjeshtë në vite, atje në terren, në sajë të integritetit e erudicionit të tij tyre të pashoq. Dhe kush është shpërblimi, diskriminim politik-ekonomik-social, burg ose një plumb mbas koke.

-Është për të ardhur keq të dashur lexues, që ai mentalitet e sjellje brutale e zbatuar ndaj këtyre intelektualëve të cmuar para 70 viteve, vazhdon dhe sot. Të jesh i aftë, i zoti në fushën tënde, ta duash vendin tënd me shpirt, të kesh afeksion për demokracinë anglo-amerikane, ende sot je i diskriminuar. Edhe po të qasën në administratë do të japin një rrogë qesharake, {200-300% $ në muaj se, pagat e majme i marrin halldupët që i ke më shumicë gjithandej}, cfarë do që të bësh në sektorin dhe për vendin tënd; ndërsa për të tjerat ruhu, ruhu se, të japin nonjë helm, ty ose fëmijëve të tu. E pra, kjo është Katovica shqiptare, e realizuar 300% , nga strategët rrotull nesh dhe sahanlëpirësit e tyre në Shqipëri, Kosovë, Maqedoni, Mal të Zi, e gjetkë.

Porosia e nipërve Reci në New York

Si korespondent i gazetës më të vjetër shqiptaro-amerikane “Dielli”, jam interesuar të pasqyroj jetën e cdo familje shqiptari që ka lidhje me SHBA. Ndërkohë si historian, fusha ime e studimeve historike është detaria shqiptare, por, si jugor që ¾ e jetës po i kaloj në Shqipëri të Mesme, ndjej një detyrim moral për të evidentuar mjaft figura qytetare e intelektuale të kësaj treve. Në këto kërkime me coi rasti të takoj dhe dy qytetarë tiranas, që banojnë në SHBA, bashkë me familjet e tyre, zotërinjtë Bardhyl e Rexhep Reci. Ata tashmë me fëmijët e tyre, me punë e djersë kanë ndërtuar një jetë të lumtur në SHBA, pa harruar traditat tiranase. Familje të integruara shumë mirë me realitetin amerikan. Dihet që banorët e Shqipërisë së Mesme, nuk i pëlqejnë shumë daljet dhe ekspozimet në media, cështje modestie dhe mentaliteti, të cilin unë e njoh mirë. Gjithsesi, më në fund arrita ti mar një intervistë dy vëllezërve Reci, të cilën do e botoj më vonë. Por, gjatë intervistës e pashë që ata kishin një merak,- Shefqet më thanë, para se të shkruash për ne, duhet të shkruash për xhajën tonë, të ndjerin Hasan Reci, ndaj të cilit kemi shumë detyrime jo vetëm ne, por gjithë Tirana. Kështu mori udhë ky dossier.

A do marë fund brenga e znj.Fatmira Reci?

Duke ndjekur porosinë e miqve të mi Rexhep e Bardhyl, për të marë më tepër informacion për figurën e Hasan Recit, takoj të bijën e tij, zonjën Fatmira Reci. E lodhur nga hallet e jetës, sëmundja e diabetit dhe diskriminimi 70 vjecar, pijmë një kafe tek librari “Agolli”, ku qëndroj sa herë shkoj në Tiranë. E kishte të vështirë të fliste për jetën e babait, por në duart që i dridheshin mbante një zarf me dokumente dhe foto të heroit tiranas, Hasan Reci. Nuk doja ta lodhja me pyetje, se pamja e saj fliste shumë? Ajo ishte vetëm 7 muaj, kur ja pushkatuan të atin. Si Hasani dhe ajo, nuk mundën të shijonin gëzimin bijë-babë e ansjelltas. A e kuptoni, o njerëz?! Vuajtjet e kësaj zonje trime dhe fisnike, nuk kanë përfunduar këtu. Ka kërkuar gjithë jetës varrin e babës dhe nuk e ka gjetur. Shyqyr që e kanë lënë gjallë. Ajo tashmë po i afrohet 70-ve dhe ende s’ka ku ti vendosë një buqetë me lule babës së vet. Mbase po të ishtë gjallë shkrimëtari i njohur Petro Marko, mund t’ja kishte cuar deri në fund amanetin. Fatmira Reci, kjo bijë tiranase, po jeton mes lotësh në brengën e saj shumëvjecare:- mirë një varr ose një gur për babën e saj se gjeti, po një pllakë ku të shkruhet emri i babës së saj, nuk ka vallë?! Këtë shumë mirë mund ta zgjidhë Bashkia e Tiranës, këshilltarët e saj, duke vendosur emrin e këtij biri hero të Tiranës, në rrugicën ku lindi dhe u rrit Hasani, ose njërit nga konviktet e shumta që ai ngriti mbas clirimit të vendit? Gjithashtu me një akt administrativ të thjeshtë të bashkisë, ose të institucionit presidencial, vendoset nderi dhe dinjiteti i mohuar i intelektualit të shquar Hasan Reci. Zotërinj ofiqarë të majtë e të djathtë e keni mundësinë t’ja hiqni brengën dhe ti pakësoni lotët kësaj gruaje fisnike, që bën apel për babën e saj. Ndërkohë ky akt ju nderon ju.

SITUATA DËSHPËRUESE: QEVERIA, REALISHT KA RËNË

by

 

asllani-21

Nga Asllan Bushati/Në gjykimin tim, ngjarja më madhore  që  tronditi politikën  botërore ( vetkuptohet dhe atë shqiptare), ishte zgjedhja e Presidentit Trump në krye të Shtëpisë së Bardhë. Kjo për disa politikanë  të majtë shqiptarë  ishte rrufe në qiell të hapur , kurse  për ato të djathtë, intelektualë e vizionar të së ardhmes, një zhvillim pozitiv i përmasave botërore. Unë dhe familja ime( që natyrisht  jemi  të djathtë por jo  politikanë), hyjmë tek këto të fundit ,sepse me vetëdije i dhamë Presidentit Trump pesë vota, kur të gjitha testimet e opinionit një ditë para zgjedhjeve, tregonin se ai do të ishte humësi i zgjedhjeve, e që fatmirësisht doli fitues.

Por le ti marrim në një analizë të shkurtër qëndrimet e liderëve dhe të partive  kryesore politike shqiptare pas zgjedhjes së Presidentit Trump. Kështu, forca kryesore qeverisëse PS-ja, e priti pothuaj në gjendje zije  këtë ngjarje të madhe botërore, për shumë arsye, por mbi të gjitha  për deklaratën e pamatur dhe të pafalëshme për një kryeministër që bëri Edi Rama. Ai me siguri i shtyrë  dhe i përdorur tëmerrsisht keq nga skifterët e Sorosit, bëri një gafë të madhe politike sepse kur ai foli , nuk foli si djali i Kristaq Ramës para moshatarëve të tij, por si kryeministri i Shqipërisë. Në këtë rast diaspora shqiptare në  Amerikë (përfshi dhe mu), u ndje shumë shumë e ofenduar sepse ai në  deklaratën e tij në një farë mënyre na përfaqësonte edhe ne si shqiptarë me banim në Amerikë. Nisur nga kjo Edi Ramës nuk mund t’i shkonte as nëpër mend  të vinte në Amerikë dhe të merrte pjesë në ceremoninë  e inaugurimit të Presidentit Trump,  sic bëri Basha, Meta, Mediu etj. Jo vetëm kaq ,por deklarata e tij do të komentohet gjatë si  avanturizëm apo  më e pakta gjë si një  cilimillëk, por që në mjedisin amerikan do të vazhdojë të na baltos edhe ne që jetojmë në këtë vend të mbrekullueshëm. Seriozisht ndiehem i fyer nga ky veprim i Kryeministrit të Shqipërisë Edi Rama.

Nga ana tjetër segmentet mbështetëse të Edi  Ramës këtu në SHBA, (po hamendësoj por edhe e besoj), me siguri  vazhdojnë ti cojnë  atij mesazhe e lëvdata  duke i thënë bravo, ti u tregove burrë, ne nuk të lemë në baltë, do ta ngremë Amerikën dhe botën në demostrata  kundër Trump-it, do t’ju mbështesim edhe ju për zgjedhjet e ardhëshme etj. Madje  për “zollumin” e kanabisit do ta mbajmë një vesh shurdhër e një sy qorr, por ti mos caj kokën e  vazhdo  të  mbledhësh  sa më shumë para se ato i bëjnë dhe i fitojnë zgjedhjet. Këto lloji mesazhesh   të të dëshpruarve, ndoshta  i japin atij zemër dhe e frymëzojnë në drejtimin e gabuar, sepse  jo rrallë  e shohim të krekosur në ekrane e median e shkruar cdo ditë.  E shohim më  autoritarist e më  arrogant, mospërfilljes e  më  brutal. Ka shumë dëshmi e deklarime të hapura e të besueshme  se  ai ka personalizuar cdo gjë, e  po e keqpërdorë edhe  shtetin sikur  të ishte pronë personale e tij. Pushteti i tij është lidhur me krimin dhe krimi nuk është karagjozllëk apo teatër zbavitës i Ramës, por barut, dinamit, plagë, vrasje, shkatërrim fizik e moral i shoqërisë shqiptare.

Poashtu  gati të gjithë mediat i ka futur në vathën e pallatit të pushtetit, duke e lënë shoqërinë shqiptare pa pushtetin e katërt, pa informacionin e duhur e në censurë të plotë. Masmedia (duke qenë e përlyer edhe vetë ), nuk mund ta mbrojë si duhet  interesin publik ,nuk mund të thotë  më me zë të lartë se  torta e madhe e korrupsionit po ndahet në qeveri dhe se thërrimet bien nëpër gjykata e media. Kjo që po ndodh  sot  në Shqipëri me PS-në dhe Edi Ramën, ndodh vetëm në  vendet totalitare e diktatoriale.

Në rrugën e tij inatcore e  per kaprico personale shkarkoi nga detyra para dy ditësh edhe Ministrin e Drejtësisë Ylli Manjani, i cili me deklaratat që bëri ja corri më shumë maskën e “liderit rilindjes”, batutaxhiut ekselent, hokatarit  e njeriut babaxhan.

Partneri  i eminent i pallatit qeverisës,  LSI-ja, në pamje të jashtme (realitetit nuk dihet), le të  kuptohet  se e pëlqeu ardhjen e Presidentit Trump në pushtet. Por  udhëheqësi i saj Ilir Meta erdhi në Amerikë i ngarkuar me shumë gjynahe nga qeverisja me PD-në, me incizimet e Dritan Priftit, me problemet e Cez-DIA, me ceshjen Doshi, me blerje të zgjedhjeve, me korrupsion të të emruarve të tij dhe me një baltosje jo të  vogël  në sytë e opinionit publik shqiptar. Edhe  përfaqësitë diplomatike e shërbimet e  nëndheshme,  duhet të kenë informuar se cfarë përfaqson Ilir Meta si person  dhe  partia e tij në spektrin politik shqiptar. Sido që të jetë LSI-ja ka dhënë edhe disa shenja oponence  kundër  PS-së (megjithëse në qeverisje me të), për kanabisin, ligjin për kriminalitetin, reformën në drejtësi, mjeksinë, arsimin, përdorimin e mjedis etj. Pas këthimit nga Amerika , Ilir Meta është përpjekur të largojë pisllëkun që i ka rënë nga kontrabandisti i drogës Balili sa i bëri propozime edhe Presidentit Nishani  që ta shtrojë këtë problem në Këshillin e Sigurisë Kombëtare. Për punën e dobët të qeverisë dhe arrogancën e Kryeministrit  kanë folur (kuptohet me pëlqimin e Metës ) deputetet Vasili,Koka, Tavo dhe një rrebesh të vërtetë Ministri i shkarkuar i Drejtësisë Ylli Manjani.Ky i fundit duke patur informacione nga bota e nëndheshme e burgjrve e akuzoi  Ramën për kanabisin, për policinë specilale që jo vetëm suverion opozitën por edhe LSI-në madje edhe prokurorët; se korrupsioni është më i madh në qeveri se sa në gjykata, urdhërohen në telefon  nga Kryeministri prokurorë e gjyqtar të marrin vendime në kundërshtim me ligjin duke favorizuar klientelën e Ramës, se shërbimet partnere i kanë sygjeruar shkarkimin e Saimir Tahirit, por ai nuk e bën se nëpërmet tij kontrollon e drejton mafien e kanabisit etj akuza  që mund të ndodhin vetëm në shtetet totalitare.Por pika më kulmore në marrdhëniet PS-LSI,  ka qenë më 21 Korrik 2016 kur Ilir Meta kërcënoi me dorëheqje e  qeveri  teknike në rast mos gjetjes së konsensusit për paketën kushtetuese të reformës në drejtësi. Kjo zbritje me” shpatë në  dorë  në fushbetejë”, më kujtoi një ngjarje nga koha e diktaturës kur mendohej se:” në se humbasim luftën frontale me armikun, përkohësisht mund të kalohet në luftën e shkallës dyte, pra luftën partizane dhe kryeqytet i vendit do te ishte Skrapari “. Atë dite Ilir Meta  e këtheu në kryeqytet vendlindjen e tij duke e detyruar Edi Ramën të tërhiqej i mundur. Por pyetja shtrohet po tani LSI-ja pse e bën opozitarizmin brenda qeverisë? Mendoj se janë dy arsye madhore e para ndiehet e kërcënuar nga Rama me vetingun dhe së dyti Kryeministri  nuk i ka lejuar saj ekses në fushat e kanabisit ku lëvizin shuma të mëdha parash.

Tani le të shohim pak në kampin opozitar dhe më së shumti PD-në. Lideri saj Lulzim Basha erdhi në inaugurimin e Presidentit Trump, i qetë, shumë i mirëpritur dhe  më  i respektuari  udhëheqës shqiptar, por i vënë pak në shenjestrën e ndërkombëtarëve si  frenues i reformës në drejtësi. Kjo shenjestër nuk e zbehte aspak gjithë betejen opozitare që ai kishte udhëhequr me shumë sukses kundër  Edi Ramës , i cili kërkonte ta vinte nën këmbët e qeverisë prokurorinë dhe gjithë sistemin e dejtësisë . Pra Basha erdhi si fitues i duelit me qeverinë dhe i  besuari për proceset e së ardhmes. Vec Uashingtonit ai mori të njëjtat vlerësime dhe nga europianët duke e pasuruar cv-në e tij.

Parë nga gjithsa më lart, pyetja shtrohet se cfarë premtimesh morën liderët shqiptar nga Administrata  e re Trump? Në gjykimin tim meshazhi për Edi Ramën ka qenë – je i pa besueshëm për ne, zollumet që ke bërë janë  të shumta,(jo vetëm deklarata kundër Presidentit Trump), mos shko më tutje në rrugën e gabur që ke zgjedhur. Për Ilir Metën : këto tetë vitet e fundit je baltosur shumë. Ka ardhur koha të dalësh në opozitë ku do të keshë kohë të merresh me pastrimin tënd dhe të partisë, pa hyrë në koalicion parazgjedhor me askënd. Për Lulzim Bashën: vazhdo të ecësh përpara duke insistuar për zgjedhje të reja  elektronike e të nderëshme. Ne do t’ju vëzhgojmë nga afër dhe në cdo rast do të keni ndihmesën tonë.

Si përfundim, situate politike në Shqipëri është në gjendje dëshpëruese.  Qeveria realisht ka rënë sepse koalicioni qëndron në këmbë vetëm formalisht. Zgjidhja më e mirë do të ishte një qeveri  teknike, por edhe për atë nuk ka kohë. Atëherë ky koalicion le të shkojë ashtu duke u zvarritur deri në zgjedhjet e reja, por me një kod të ri zgjedhor, ku ti pritet cdo rrugë prave të kanabisit , financimit të paligjëshëm dhe shit-blerjes së votës. Dispozitat ndëshkuese për parregullsi në zgjedhje të bëhen  shumë të forta. Shoqëria shqiptare e meriton të shpëtojë një herë e mirë nga zgjedhjet e këqija.

Shqipëri: hyn në fuqi ligji i Vetting-ut hapet rruga përzbatimin e reformës në drejtësi

by

Në Shqipëri hyn në fuqi ligji i Vetting-ut dhe hapet rruga përzbatimin e reformës në drejtësi. Gjykata Kushtetuese vendosi të hedhë poshtë kërkesën e Partisë Demokratike për ta shpallur ligjin antikushtetues/

Nga Ani Ruci/

Viti 2017, që do të mbrrijë pas disa ditësh , mund të hyjë në histori. Që javët e  tij të para pritet të fillojë zbatimi i Ligjit të Vetting-ut, motorit të Reformës të shumëpritur në Drejtësi. Ligji i ka gjasat që të bëhet funksional menjëherë pas vendimit të sapo marrë të Gjykatës Kushtetuese për ta rrëzuar kërkesën e PD-së në opozitë për ta shpallur atë antikushtetues. Me shumicë votash- 6 anëtarë të Gjykatës Kushtetuese votuan pro ligjit të Vetting-ut dhe 2 kundër. Gjykata. më e lartë në Shqipëri, la në fuqi ligjin që ajo pezulloi para 2 muajsh pas ankimit të PD-së, sipas së cilës ligji në fjalë cënonte të drejtat e njeriut dhe i mundësonte qeverisë kontrollin e sistemit të drejtësisë. Në marrjen e vendimit të saj Gjykata Kushtetuese pati mbështetjen e Komisionit të Venecias, trupës më të lartë këshillimore të Këshillit të Europës që dha opinion pozitiv për Ligjin e Vetting-ut.” Dispozitat e Ligjit të Vetting-ut  nuk shkelin nenet e Konventës Europiane të të Drejtave të Njeriut. Në tërësi  ky ligj është pozitiv. Ligji i Vetting-ut është  i nevojshëm për Shqiperinë”, vlerësoi ky komision në opinionin e tij. Por në vendimin e Gjykatës Kushtetuese pati ndikimin e vet edhe presioni në rritje i shoqërisë civile me peticione dhe thirrje të shumta për të mos u bërë pengesë në zbatimin e reformës duke e shpallur ligjin antikushtetues. Pa lënë menjëanë e rolin e apeleve këmbëngulëse të politikanëve të nivelit të lartë të vendeve të BE-së për ta filluar pa vonesë znbatimin e reformës, më i freskëti prej të cilëve, ai i Ministrit gjerman të Shtetit për Çështje Europiane,  Michael Roth, i cili vizitoi (19.12) Tiranën. Vendimi i Gjykatës Kushtetuese konsiderohet historik nëse kihet parasysh edhe konflikti i intertesit që gjyqtarët e saj kanë me Ligjin e Vetting-ut, pasi edhe ata, siç këshillon Komisioni i Venecias, do t’i nënshtrohen skanerit të Vetting-ut për burimin e pasurive të tyre dhe pastërtisë së  figurës.

B-ja do ta mbështesë Shqipërinë

Reforma në Drejtësi është mbështetur fuqimisht që në fillimet e saj, rreth dy vjet më parë nga BE-ja dhe SHBA-ja. Kjo mbështetje i ka dhënë konsensus ndërkombëtar kësaj reforme. Vendimi i Gjykatës Kushtetuese, që e vlerësoi në përputhje me Kushtetutën Ligjin e Vetting-ut dhe e la atë në fuqi, u vlerësua dhe u përshëndet fuqimisht prej tyre. Në një deklaratë për mediat BE nxit autoritetet e Tiranës të nisin me shpejtësi zbatimin e vlerësimit të gjyqtarëve dhe prokurorëve. “Komisioni Europian do ta mbështesë Shqipërinë për kryerjen e një procesi Vetingu tërësor dhe të besueshëm, duke udhëhequr Operacionin Ndërkombëtar të Monitorimit”, theksohet në deklaratë. Ndërsa SHBA-ja në deklaratën e saj u bën thirrje “të gjitha partive politike dhe drejtuesve të Shqipërisë të respektojnë vendimin e Gjykatës Kushtetuese , të punojnë me shpejtësi, për të zbatuar të gjitha reformat historike të sistemit të drejtësisë”theksohet në këtë deklaratë. Kryeministri Edi Rama përshëndeti vendimin e Gjykatës Kushtetuese duke shkruar në rrjetet Sociale, se “Ata (PD) e vonuan por nuk mundën ta ndalonin atë.  Tani ka ardhur koha të shohim zbatimin e ligjit të Vetting-ut”.

Çfarë pritet të sjellë Vetting-u?

Vetting-u synon që në Shqipëri të mos ketë më të paprekshëm, që dora e drejtësisë të kapë dhe të dënojë jo “peshq të vegjël” si deri më tani por “peshkaqenë” , pushtetarë dhe zyrtarë të lartë të korruptuar duke nisur kështu shembjen e cultures së pandëshkueshmërisë, pothuajse “të betonizuar ” gjatë viteve të tranzicionit.  Të 71 nenet e tij përcaktojnë qartë se si do të realizohet procesi i vlerësimit të gjyqtarëve dhe prokurorëve. Ata do të kontrollohen për pasuritë e tyre, lidhjet e mundshme me krimin e organizuar dhe aftësitë profesionale. Gjithë procesi vendimmarrës në vlerësimin e gjyqtarëve dhe të prokurorëve do të mbikqyret nga vëzhguesit ndërkombëtarë. Sipas ligjit, gjetjet e vëzhguesve ndërkombetarë gjatë procesit të vlerësimit janë një provë thelbësore. Nëse këto gjetje refuzohen nga strukturat përkatëse që do të bëjnë vetting-un, atëhere ato detyrohen të japin me shkrim arësyet e vendimit të tyre për një gjyqtar apo prokuror, që përjashtohet nga sistemi i drejtësisë si i inkriminur apo i korruptuar apo që mbetet në sistem. Në muajt e parë të vitit 2017 do të shihet ecuria e zbatimittë ligjit të Vetting-ut, por duke pasur këmbët në tokë reformës në drejtesi do t’i duhen vite që të japë rezultatet e saj.

Ligji i Vetting-ut dhe negociatat e anëtarësimit me BE-në

Zbatimi i ligjit të Vetting-ut dhe rezultatete tij në muajt e pare të vitit 2017 përbëjnë kushtin kryesor nga BE-ja për Shqipëinë për hapjen e negociatavetë anëtarësimit. Nëse rezultatet janë positive dhe të prekshme atëherë Komisioni Europian pritet t’u sugjerojë vendeve anëtare të BE-së hapjen e negociatave. Në prag të vendimit të (22.12) të Gjykatës Kushtetuese , PD ështe ankimuar në këtë gjykatë për një ligj tjetër të paketës kushtetuese të Reformës në Drejtësi, të votuar edhe me votën e opozitës më 22 korrik 2016. Fjala është për organet e Këshillit të Lartë të Gjyqësorit dhe Këshillin e Lartë të Prokurorisë. PD-ja i këkon Gjykatës Kushtetuese që të shpallë antikushtetuese disa dispozita të këtij ligji,pikërisht ato që kanë të bëjnë me mënyrën sesi Parlamenti zgjedh 10 anëtarët e këtyre këshillave. Gjykata Kushtetuese ka për detyrë të shqyrtojë aneksën e PD-së brenda 4 muajve. Burime nga kjo gjykatë thanë për DW se ankesa e re e PD-së nuk e bllokon zbatimin e Ligjit të Vetting-ut.(DW)

Shqipëri,Miratohet ligji i 7 i Reformës në Drejtësi

by

Mbrëmë parlamenti votoi edhe kryetarin e ri të Komisionit Qëndror të Zgjedhjeve. Ai do të jetë Denar Biba, i cili deri më tani ka mbajtur postin e nënkryetarit të këtij institucioni, si propozim i Partisë socialiste./

1-kuvendi-shqiperi

Parlamenti shqiptar miratoi mbrëmë ligjin e 7 të asaj që u quajt si paketa emergjente e ligjeve të nevojshme për vënien në zbatim të Reformës në Drejtësi. Miratimi i “Organeve të qeverisjës së sistemit të Drejtësisë”, mes të cilave Këshilli i Lartë i Gjyqësorit dhe Këshilli i Lartë i Prokurorisë parashikuar së bashku me ligjet e tjera u shty në fillim të muajit tetor, në kërkim të një konsensusi me opozitën. Kryetari i Komisionit të posaçëm parlamentar për Reformën Fatmir Xhafaj deklaroi se oppzitës i është kërkuar disa herë që të përfshihej në negociata po ajo sipas tij ka refuzuar. Teksti i paraqitur në parlament kishte një seri ndryshimesh nga përmbajtja e mëparshme. Sipas zotit Xhafaj këto ndryshime ishin bërë nga dy misionet europiane dhe amerikane të asisitencës ligjore. “Ka qenë një kërkesë e vazhdueshme edhe e partnerëve ndërkombëtarë. Nuk bëj gabim po të them edhe këmbënguljes së tyre për të bërë këtë reflektim. Ne e kemi bërë dhe sot, amendamentet që janë paraqitur, janë amendamente të punuara me ekspertët e EURALIUS-it dhe të OPDAT-it”, tha Fatmir Xhafaj.

Pjesa kryesore e debateve rreth këtij ligji kishte të bënte me mënyrën e përzgjedhjes së 5 anëtarëve në secilin prej dy Këshillave, të cilët do të emërohen nga parlamenti. Varianti i mëparshëm i propozuar, sipas të cilit do të duhet të ishin vetë dhomat e avokatisë apo noterisë që të propozonin kandidaturat nuk ishte pranuar nga opozita. Varianti i tanishëm parashikon një komision ad hoc në përbërje të të cilit të jetë Avokati i Popullit, Kryetari i Këshillit të Emërimeve, dy avokatë dhe një anëtar nga Akademia e Shkencave. Do të jenë këta që do t’i paraqesin parlamentit të paktën 3 emra për secilin vend vakant.

Por për opozitën ligji është antikushtetues dhe një përpjekje për të rikthyer sipas deputetit Oerd Bylykbashi, mekanizmat e kontrollit të emërimeve

“Po kërkohet që të futet një komision ad hoc i cili do të filtrojë të gjithë kandidaturat që kanë të drejtë të konkurojnë për anëtarë në Këshillin e Lartë Gjyqësor dhe Këshillin e Lartë të Prokurorisë. Është antikushtetuese sepse Kushtetuta nuk e parashikon”. Ai kundërshtoi edhe faktin që ndryshimet e reja i janë paraqitur parlamentit në kundërshtim me rregulloren.

Ligji u miratua me 87 vota, ndërsa opozita braktisi sallën. Megjithatë një deputet i saj, Mhill Fufi qëndroi duke marrë pjesë në votim. Një vendim i cili duket se i ka kushtuar përjashtimin e menjëhershëm nga grupi demokrat.

Pavarësisht miratimit nga parlamenti ligji për “Organet e qeverisjës së sistemit të Drejtësisë” nuk do të mund të nisë të zbatohet menjëherë ashtu si dhe ligjet e tjera të miratuara tashmë. I gjithë procesi ka mbetur i bllokuar pas vendimit të Gjykatës Kushtetuese për të pezulluar ligjin për Vlerësimin e gjyqtarëve dhe prokurorëve, ndërkohë që ka kërkuar dhe opinionin e Komisionit të Venecias për përputhshmërinë e tij me Konventën e të Drejtave të Njeriut dhe vetë Kushtetutën e Shqipërisë. Përgjigja nga Komisioni i Venecias pritet të mbërrijë në fillim të dhjetorit, ndërkohë që paralelisht edhe vetë Gjykata Kushtetuese do të marrë në shqyrtim ligjin.

Po mbrëmë parlamenti votoi edhe kryetarin e ri të Komisionit Qëndror të Zgjedhjeve. Ai do të jetë Denar Biba, i cili deri më tani ka mbajtur postin e nënkryetarit të këtij institucioni, si propozim i Partisë socialiste.

Quo vadis Shqipëri?

by

 

reshat foto

Nga Reshat  Kripa/

Sipas  një tradite të krishterë Shën Pjetri u largua nga Roma si rezultat i terorrit te ushtruar nga perandori Neron por gjatë rrugës jashtë qytetit atij i shfaqet Jezusi i ringjallur që i thërret :Quo vadis?

Kjo pyetje e shkundi shenjtorin dhe ai iu përgjigj:

  • Unë jam duke shkuar në Romë që të kryqëzohem përsëri.

Në këtë mënyrë ai fitoi guximin  për  të  vazhduar  shërbesën  dhe  u  kthye  në  qytet  ku,

përfundimisht, u martirizua duke u kryqëzuar.

Kujtoj kete traditë dhe, duke perifrazuar me thirrjen e Jezu Krishtit i drejtohem atdheut tim:

  • Quo vadis Shqipëri

Vegimi më shpie shumë vite më parë, në ato vite kur një popull i tërë lëngonte nën zgjedhën e tiranisë më të egër në botë dhe nuk ishin pak por plot dyzetegjashtë vite. Mundohem ta largojë këtë vegim por ai nuk do të më ndahet. Para syve më dalin  ata mijra burra dhe gra që më mirë sakrifikuan jetën e tyre se sa të përuleshin përpara kësaj murtaje, ata mijra burra dhe  gra që më mirë pranuan hekurat e rënda në duart e tyre se sa lirinë e dhunuar, ata mijra burra, gra dhe fëmijë që pranuan më mirë telat me gjemba të kampeve të internimit se sa nënshtrimin para kriminelëve.

Por njëkohësisht më dalin para syve edhe lakejtë e diktaturës që me një servilizëm të pështirë silleshin ndaj tij dhe me një egërsi prej gjakësori kundrejt pjesës tjetër të popullsisë që donte të mendonte ndryshe. Më dalin demagogët politikanë të cilëve iu zunë duart kallo nga duartrokitjet për idhullin e tyre tiran. Më dalin shkrimtarët dhe poetët, që kishin hyrë në garë me njeri-tjetrin se kush do të shkruante romanin apo poemën më të mirë kushtuar këtij idhulli. Më dalin kompozitorët dhe këngëtarët që mundoheshin se kush do të kompozonte apo këndonte këngën më të bukur po për diktatorin idhull. Më dalin piktorët dhe skulptorët që kush më parë do të pikturonte apo ngrinte një shtatore të lartë kushtuar përsëri idhullit të tyre. Më dalin kineastët dhe dramaturgët, regjizorët dhe aktorët që do të realizonin filmin apo dramën, që do të interpretonin rolin e këtij idhulli monster. Më dalin gazetarët që me një vrull të pa parë mbushnin faqet e gazetave dhe revistave me portretet e tij dhe i thurnin lavde në lajmet  e tyre. Më dalin turma të tëra të idoktrinuarish që derdheshin shesheve duke brohoritur për këtë demon të historisë shqiptare.

  • Quo vadis Shqipëri?

Murtaja e kuqe më në fund u përmbys, por hija e saj vazhdon të  jetojë. U  përmbys  edhe

përmendorja e tiranit por ky qe vetëm një iluzion pasi ishte përmbysur vetëm bronxi i asaj përmendoreje kurse shpirti i tij ishte lënë i lirë për të përgatitur masakra të tjera. Djalli kishte lënë litarin përjashta, siç thotë populli ynë, dhe kjo u shfaq në mënyrën më mizore në atë vit të zi 1997.

Lëvizja studentore e viteve 90-të kurorëzojë përpjekjen gjysmë shekullore për përmbysjen e sistemit totalitar. Partitë e reja politike filluan të lindnin në tokën shqiptare. Programet e tyre mbushnin faqet e gazetave. Ishin programe të hartuara sipas modeleve të shteteve më demokratike të botës. Partitë ishin në garë me programet. Por nuk kishin kaluar vetëm dy apo tre vjet dhe filluan amendamentet për ndryshimin e tyre. Këto amendamente filluan te shfaqen në të dy krahët e politikës shqiptare si asaj të majtë dhe asaj të djathtë, madje edhe në ato të atyre partive që e quanin veten trashëgimtare të partive të vjetra nacionaliste. Ku konsistonte ky ndryshim? Një trashëgim i mentalitetit të kaluar mbi hymnizimin e idhujve. Shqiptarët nuk mund të jetonin pa patur një idhull mbi krye. Por, për të realizuar këtë duheshin bërë ndryshimet në statut, dhe kjo nuk vonoi. Ndërsa në fillim në statutet parashikohej që kryetari i partisë nuk mund të zgjidhej më shumë se dy here rresht, pa kaluar shumë kohë, kjo pikë u hoq fare dhe kështu rilindi ideja e vjetër e sundimtarëve të përjetshëm, njësoj si në kohën e sistemit të përmbysur. Një gjë e tille binte dhe vazhdon të bjerë në sy në mitingjet dhe manifestimet e kryera të partive ku, brohoritjet për kryetarin perëndi janë të pakufishme, njësoj si për diktatorin e dikurshëm. Sot kemi në krye të disa partive kryetarë dhjetë, pesëmbëdhjetë, njëzetë apo deri njëzetegjashtëvjeçarë, që nuk zhvillojnë asnjë kuvend apo asamble, që humbasin vazhdimisht në zgjedhjet e përgjithëshme apo lokale, megjithatë ata përsëri vazhdojnë të qëndrojnë në krye të partive të tyre.

Një sëmundje e tillë ka zaptuar edhe shoqërinë civile dhe shoqatat e ndryshme. Edhe në këto ka kryetarë të përjetshëm. Edhe këto nuk zhvillojnë as kuvende dhe as zgjedhje. Për më tepër, herë pas here në skenën shqiptare mbijnë kerpudha të reja të cilat nuk dijmë se kur dhe kush i zgjodhi dhe për çudi janë pikërisht këto kërpudha që mbushin faqet e gazetave dhe televizioneve me bëmat e tyre, që japin dhe marrin me intervista të improvizuara dhe që në shumë raste arrijnë të fitojnë edhe tituj nderi.

Po shoqata ku unë bëj pjesë si ka vepruar? Shoqata Antikomuniste e të Përndjekurve Politikë Demokratë të Shqipërisë, e themeluar në vitin 1995 ka zhvilluar gjashtë kuvende kombëtare dhe ka nxjerrë pesë kryetarë në krye të saj dhe këta janë të nderuarit Gjon Shllaku, Tomor Aliko, Afrim Haçi, Skënder Qëndro dhe Simon Mirakaj. Po ashtu edhe dega e Tiranës në gjsahtë konfernca të saj ka nxjerrë tre kryetarë Abdyl Kërlukun, Skënder Qëndron dhe mua. Sivjet është viti i Kuvendit dhe Konferencës së Shtatë. Në të do të zgjidhen kryetarët e rinj dhe unë nuk do të jem më kryetar i Tiranës pasi, sipas statutit tonë, i kam plotësuar të dy legjislaturat. Kjo është demokracia që duhet të ketë Shqipëria. A ka ndonjë parti politike apo shoqëri civile që të ketë vepruar kështu? Në rast se ka le të na i bëjnë të ditur.

Quo vadis Shqipëri?

Një fushatë e shfrenuar ka shpërthyer këto ditë në politikën shqiptare. Në këtë fushatë janë përfshirë të gjitha mediat, bile do të thoja që është përfshirë pothuajse i gjithë populli ynë. Në këtë kor janë përfshirë të gjithë, të djathtë dhe të majtë, kriminelë dhe viktima, ujqër e dhënë. Zhurma është aq e madhe sa nuk merret vesh se kush është fajtori dhe kush viktima.  Të gjithë thërrasin se qënkan të pafajshëm. Po fajtorë a nuk paska patur ajo periudhë e kobshme?                               Me thënë të drejtën kjo pyetje më bren nga brenda. Ajo më kujton një film gjerman, prodhim i pasluftës, që e kam parë në fëmininë time. Ishte historia e një mjeku nazist që në laboratorët e tij eksperimentonte llojet më makabre të torturave që më vonë ushtroheshin mbi hebrejtë, robërit e luftës dhe të gjithë ata që mendonin ndryshe. Me mbarimin e luftës  mjeku arrestohet dhe dënohet. I kam harruar pothuajse të gjitha sekuencat e filmit por më ka mbetur e pashlyeshme finalja e tij. Mjeku i kapur pas hekurave të burgut duke thirrur:

  • Jam i pafajshëm, jam i pafajshëm!

Ndërsa në sfond,  prapa  tij, shfaqeshin  torturat  e  eksperimentuara  nga  ai. Filmi  kishte një titull kuptimplotë: Vrasësit janë midis nesh!

Nuk dua të bëj paralelizëm por dua të them se sot asnje individ apo personalitet nuk ka kurajon të pranojë të vërtetën e asaj periudhe. A do të zbardhet ndonjëherë e vërteta e këtij vendi? A po do të mbetemi vetëm në llafe dhe thirrje patetike gjoja patriotike? Në këtë garë të shfrenuar janë vënë partiakë dhe qeveritarë, analistë dhe gazetarë, pedagogë dhe  intelektualë, madje gara ka arritur deri në shtresat më të ulta, deri te ata që ndoshta nuk arrijnë të sigurojnë as bukën e gojës dhe jetojnë duke lypur.

Por ajo që më shqetëson më tepër është mungesa e vetëdijes për të pranuar të keqen që ka secili prej nesh brenda vetes së tij, brenda ndërgjegjes së tij. A keni dëgjuar ndonjë zë që të pranojë se në veprimtarinë e tij të asaj periudhe ishte i detyruar të kryente vepra që i shërbenin sistemit kriminal? Zërat janë fare episodik, për të mos thënë se pothuajse nuk ka patur fare të tillë.                                                                                                                         Në këto çaste ia vlen të citoj fjalët e thëna nga zonja Saks ( Estoni ) në debatin e zhvilluar për miratimin e rezolutes se Asamblesë Parlamentare të Këshillit të Europës:                                                                                                                      Historia kërkon që të gjejë të vërtetën dhe pse disa e kanë të vështirë ta pranojnë atë për arsye të implikimit të tyre personal. Edhe pse kam qenë komuniste, e mbështes raportin. Nuk jam krenare që kam qenë komuniste…

Një deklaratë kuptimplotë, një thirrje e sinqertë e ndërgjegjes. Po në vendin tonë a keni dëgjuar ndonjë intelektual të bëjë një deklaratë të ngjashme? Të gjithë kemi jetuar në atë kohë të tmerrshme. Të gjithë e dimë se atëhere nuk guxoje të mendoje dhe jo të veproje. Të gjithë e dimë që për të mbijetuar ishe i detyruar të kryeje veprime që ndoshta ndërgjegja jote nuk i pranonte. Po sot, që kohët kanë  ndryshuar,  përse  heshtin?  Përse nuk e hedhin poshtë të keqen që i depersonalizoi?   Ku janë intelektualët e shquar të asaj periudhe? Përse nuk i thërret zëri i ndërgjegjes? Përse nuk e hedhin poshtë atë pjesë të aktivitetit të tyre që i shërbeu atij sistemi? Përse shkrimtarët e realizmit socialist nuk thonë asnjë fjalë për ato vepra të shkruara prej tyre ku hymnizoheshin diktatorët dhe bëmat e tyre? Përse  nuk  thonë  asnjë fjalë kineastët për ata filma ku degjenerohej borgjezia dhe ngrihej në piedestal llumi i shoqërisë shqiptare? Po kompozitorët, skulptorët dhe piktorët e shquar ku janë? Përse nuk i hedhin poshtë ato vepra që më shumë i diskreditojnë, pasi populli vetë i ka hedhur ne koshin e plehrave. Dua të  më  kuptoni.  Nuk  jam  për  hedhjen  poshtë  të  gjithçkaje  të krijuar në atë kohë. Jam i sinqertë që janë krijuar edhe vepra dinjitoze. Por këto vepra janë errësuar nga ato pa vlerë që bëheshin për t’i bërë qejfin idhujve të atëhershëm.

Personalisht i përkas shtresës që në atë kohë bënte pjesë në kampin armik me regjimin. Kur dola nga burgu u detyrova të mbyllesha në veten time për të mos rënë për të dytën herë në atë skëterrë.  Megjithatë edhe unë isha i detyruar të kryeja veprime që nuk m’i pranonte ndërgjegja. Edhe unë isha i detyruar të duartrokisja diktatorët , kur na nxirrnin detyrimisht nëpër mitingjet e organizuara. Edhe unë isha i detyruar të shkruaja për ato që nuk i doja, kur në shkollën e mbrëmjes profesori i letërsisë na jepte si temë hartimi përshkrimin e epërsisë së sistemit socialist mbi atë kapitalist. Edhe unë isha i detyruar të dërdëllisja lloj lloj broçkullash nëpër mbledhjet që organizoheshin në qendrën e punës. Kurse sot më vjen turp nga vetja e ime për të gjitha këto dhe them se do të kishte qenë më mirë të kisha pranuar burgosjen për të dytën herë.                                                                                                                                                                                                     

  Nuk e di kush është shkaku për një gjë të tillë. Mungesa e kurajos, apo ndoshta nostalgjia për atë kohë. Në rast se do të ishte e para do ta quaja një pasojë të shtypjes së pësuar gjatë asaj kohe, ndërsa po të ishte e dyta do t’u thoja se me veprat e tyre i shërbejnë me ndërgjegje qëndrimit në këmbë të atij sistemi dhe kjo është shumë e rrezikshme.

Quo vadis Shqipëri?

Para pak kohe lexova një libër me kujtime të një të njohurit tim, me përshtypje udhëtimi nga një turne që kishte zhvilluar në disa shtete perëndimore të Europës. Ishte një libër me të vërtetë i goditur. Përshkrimi i godinave historike, muzeumeve, rrugëve dhe ngjarjeve të ndryshme ishin të përsosura, thuajse kishe të bëje me një shkrimtar të njohur.  Por ajo që më bëri me të vërtetë përshtypje ishte një konstatim që autori kishte bërë gjatë qëndrimit të tij në Gjermani. Pak a shumë, lidhur me këtë ai shkruante:

Brezi i ri në Gjermani deri në vitet 80-të nuk e njihte pothuajse fare Hitlerin, mbasi ai nuk studjohej nëpër shkolla. Ajo periudhë ishte një histori e harruar për ta.

Mendoj me veten time: Si ka mundësi një popull si ai gjerman që, për të thënë të vërtetën, në shumicën e tij me dashje apo pa dashje, i shërbeu me besnikëri Hitlerit, ta hedhë në koshin e harresës?

Përgjigjen ma jep historia e pasluftës së këtij vendi. Gjermania e kreu të plotë denazifikimin e saj. Qytetaria, morali, karakteri i atij populli bëri që, me kurajo dhe ndërgjegje, të hiqte nga trupi i saj të keqen që i kishte sjellë diktatori. Dhe rezultatet nuk vonuan të vijnë. Sot Gjermania bën pjesë në tetë vendet më të zhvilluara të botës.  A do ta arrinte një rezultat të  tillë  sikur  të ruante mentalitetin nazist? Në asnjë mënyrë jo. Po në vendin tonë çfarë po ndodh? Ne duam të ndërtojmë sistemin kapitalist me mentalitet komunist. Është pikërisht ky mentalitet që e ka çuar vendin në një përplasje të madhe, do ta quaja armiqësore, ndërmjet demokratëve dhe socialistëve, që në disa raste, ka arritur deri në rrahje apo përplasje edhe me armë ndërmjet militantëve ekstremistë  të të dy palëve. Çudia më e madhe është se në shumicën e shqiptarëve të thjeshtë kjo ndjenjë nuk ekziston. Po përse ndodhin atëhere? Sepse në kupolat e partive politike vazhdojnë të qëndrojnë njerëz karrieristë.

Të dy krahët e politikës shqiptare zyrtarisht kanë deklaruar se janë   shkëputur nga sistemi diktatorial i së  kaluarës.  Por  si  po  veprojnë  realisht.  Të  majtët  që  dolën  nga Kongresi i Partisë së Punës dhe u shpallën socialistë nuk kanë arritur asnjëherë të shkëputen nga ky mentalitet. Për të realizuar këtë ata përdorin lloj lloj “analistësh të shquar“, “gazetarësh të njohur“, një mori gazetash dhe televizionesh gjoja të pavarura, në faqet apo ekranet e të cilave pothuajse për çdo ditë shohim po ato fytyra që nuk dimë se nga paguhen dhe, për të thënë të vërtetën, na janë bërë të mërzitëshme. Në komentet e tyre ndihet qartë mentaliteti komunist i interpretimit te ngjarjeve.

Kjo vlen pak a shumë edhe për ata që përfaqësojnë krahun e djathtë.  Meqënëse  u ktheva nga ky krah, dua të theksoj se edhe këtu mentaliteti komunist është evident. U fol shumë për dënimin e figurës së diktatorit dhe heqjen e dekoratave akorduar atij, për rishikimin e historisë së vendit tonë dhe të teksteve shkollore të mbushura me ideologjinë e përmbysur, për hetimin e krimeve të kryera nga rregjimi komunist dhe denoncimin e tyre, për rishikimin e datave simbol të diktaturës, për hapjen e dosjeve për politikanët, drejtuesit e institucioneve kushtetuese, atyre të sistemit të drejtësisë, të administrates publike qëndrore e lokale si dhe të mediave kombëtare audio-vizive apo të shkruara, për akordimin e një fondi për gjetjen e të zhdukurve dhe të vrarëve me ose pa gjyq për arsye politike, për dëmshpërblimin e ish të përndjekurve politikë në një kohë sa më të shkurtër dhe së fundi për organizimin e një konference kombëtare me pjesmarrjen e përfaqësuesve të parlamentit, qeverisë, partive politike, shoqatave të të përndjekurve, akademikëve, historianëve si dhe ekspertëve të OJQ-ve, për krimet e kryera nga rregjimi totalitar komunist.

Për të gjitha këto ka dhjetë vjet që është miratuar një rezolutë përkatëse nga parlamenti shqiptar në mbështetje të Rezolutave Nr. 1096 (1996)  dhe 1481 (2006) të Asamblesë Parlamentare të Këshillit të Europës, të firmosur edhe nga përfaqësuesit e të dy krahëve të politikës shqiptare. Çfarë është bërë për zbatimin e kësaj rezolute? Deri tani asgjë dhe nuk ka asnjë shenjë se diçka do të realizohet. Kush e pengon realizimin e saj? Ne e kemi të qartë se e majta nuk është e predispozuar për të. Po të djathtën çfarë e pengon?  Kjo është një çështje që ajo vetë duhet ta rishikojë, në rast se do që të ketë sukses.                                                                          Quo vadis Shqipëri?                                                                                                                             A do të ketë një Jezu Krisht që do të të drejtojë këtë thirrje? A do të ketë një Shën Pjetër që do të të kthejë në rrugën e vërtetë të demokracisë perëndimore dhe të shkëputur nga çfardo mentaliteti i së kaluarës totalitare? Personalisht mendoj se një gjë e tillë do të realizohet vetëm pas ndoshta pesëdhjetë vjetësh, atëherë kur, siç më ka thënë një miku im,q everisjen e vendit do ta marrin në dorë bijtë e atyre prindërve që kanë lindur pas vitit 1991.

Le të shpresojmë!

****

  1. Shkrimin në fjalë ia dërgova gazetës “Mapo” së bashku me një shënim të vogël. Prita disa ditë por nuk e pashë të botohej. E dërgova në “Gazeta Shqiptare”. Përseëri e njejta gjë. Në fund ia dërgova gazetës “Telegraf”, në të cilën dikur kam qenë korespondent i rregullt  saj. Prita tre ditë. Agjë. Të nesërmen lexova në faqen e parë të gazetës titullin e shkrimit tim por autori ishte një tjetër. Kur e hap gazetën shoh se autori ishte po ai i faqes së parë kurse shkrimi nuk ishte imi, por i tij. I dërgova letrën e mëposhtme drejtorit të gazetës:

“I nderuar zoti Engjell, para nje jave ju dergova shkrimin “Quo vadis Shqiperi?” Kaluan tre numra dhe nuk e pashe te botuar. Ne numrin e djeshem te gazetes tuaj lexova ne faqen e pare: “Prof. Tritan Kalo: Quo vadis Shqiperia ime?” Mendova se si ka mundesi qe nje profesor i nderuar te kete bere nje shkrim me te njejtin titull si imi. Hapa gazeten dhe lexova se artikulli kishte titull tjeter “Trishtimi im revoltues dhe i perditshem”. Kjo gje me habiti. Mendova se mund ta botonit sot por edhe kjo nuk ndodhi. Perse? Kete nuk mund ta kuptoj. Po mundet me ktheni nje pergjigje. Me respekt”

Përsëri, megjithëse etiketa gazetareske nuk e pranon, nuk më erdhi asnjë përgjigje. Ndaj,  të nderuar lexues, po ju drejtohem me këtë pyetje:

“A është ky shtypi i lirë në Shqipëri? A janë të pavarura mediat shqiptare në vendin tonë?”

Unë mendoj se më tepër nevojë ka shtypi  i shkruar për korespondentë se sa korespondentët për shtypin e shkruar. Sot janë një mori organesh online që e kanë zëvendësuar me kohë shtypin e shkruar. Për të gjitha këto jam në pritje të mendimit tuaj, të nderuar lexues.