te drejtat e Njeriut – Dielli

GJYQI EVROPIAN PËR TË DREJTAT E NJERIUT

October 7, 2018 by dgreca

Nikë Gashaj/Sistemi më i zhvilluar i të drejtave të njeriut është vendosur në Evropë dhe ai, para së gjithash, është nën patronazhin e Këshillit Evropian. Këshilli në fjalë është formuar me 1949, kur disa shtete të Evropës Perëndimore të frymëzuara me ide të mëdha për bashkimin Evropian, e kanë vendosur të formojnë një organizatë rajonale me qëllim e arritjes më të madhe të bashkimit të shteteve evropiane mbi baza të demokracisë parlamentare, të pushtetit ligjor dhe të respektimit të plotë të të drejtave dhe lirive të njeriut.

Së shpejti pas formimit, Këshilli i Evropës e ka miratuar Konventën për mbrojtjen e të drejtave të njeriut dhe të lirive themelore me 1950, në Romë, e cila ka hyrë në fuqi me 1953.

Më vonë, pranë kësaj Konvente janë miratuar dhe 14 Protokolle, të cilat paraqesin zgjerimin e përmbajtjes së të drejtave të njeriut. Ajo është Kontrata e parë moderne, e cila merret me një sëri të tërë të të drejtave qytetare (civile) dhe politike dhe formon organet për mbrojtjen e tyre. Prandaj, eksperienca e tyre në atë fushë është dhe më e pasura.

Me Konventen Evropiane janë formuar dy organe: Komisioni evropian për të drejtat e njeriut (1954) dhe Gjyqi Evropian për të drejtat e njeriut (1959). Përpos tyre, me Konventë kyçen në procedurë për mbrojtjen e të drejtave të njeriut edhe disa organe të tjera të cilat kanë qenë të themeluara në kuadër të Këshillit Evropian: Komiteti i Ministrave dhe Sekretari i Pergjithshëm i Këshillit Evropian.

Komisioni për të drejtat e njeriut i ka pranuar kërkesat nga shtetet anëtare, individët, grupet e personave ose organizatat joqeveritare, ndërsa i ka shqyrtuar vetëm nëse shteti në të cilin ka pasur të bëjë ka dhënë deklaratën se e pranon një kompetencë të tillë. Komisioni i tillë është paraqitur si ndërmjetësues me qëllim të arritjes së marrëveshjes miqësore dhe vetëm nëse deri te ajo nuk do të vihet, rasti ka mundur t’i dorëzohet gjyqit Evropian. Mirëpo, kompetenca e gjyqit nuk ka qenë e detyruar. Ndërkaq, në fillimin e viteve nëntëdhjetë me rritjen e numrit të nënshkruesëve të Konventës Evropiane është shtuar dhe numri i lëndëve që kanë mbetur të pazgjidhura, prandaj është vënë në pyetje efikasiteti i këtij sistemi. Mu për këtë arsye reforma e tij është bërë e domodoshme.

Në nëntor të vitit 1998, ka hyrë në fuqi Protokolli nr. 11 pranë Konventës Evropiane.

Me Protokollin e ri janë paraparë ndërrime me rëndësi. Para së gjithash, formohet Gjyqi i ri evropian për të drejtat e njeriut, i cili tani do të ekzistojë si organ i përhershëm dhe kompetencat e tij do të jenë të detyrueshme për të gjitha shtetet kontraktuese (heqet e ashtuquajtura kompetenca fakultative e gjyqit). Pastaj, shfuqizohet Komisioni për të drejtat e njeriut. Andaj, të gjitha ankesat për cenimin e të drejtave të njeriut të përcaktuara me Konventë drejtpërsëdrejti i dërgohen Gjyqit Evropian. Me ndërrimet e këtilla individi bëhet palë në proces/procedurë para një gjyqi ndërkombëtar.

Gjyqi Evropian për të drejtat e njeriut ka po aq gjykatës sa ka edhe nënshkrues të Konventës Evropiane, respektivisht numri i gjykatëseve të këtij gjyqi është i njëjtë me numrin e shteteve anëtare të Këshillit Evropian. Shteti propozon tre kandidatë për gjyq, prej të cilëve Kuvendi Parlamentar i Këshillit Evropian e zgjedh një (1) gjykatës për një periudhë prej gjashtë (6) vjetësh. Gjykatësit mund t’i shkarkojë vetëm gjyqi me dy të tretat e shumicës së votave kur ta vlerësojë se më tej nuk i plotësojnë kushtet e përcaktuara, përndryshe, gjykatësit duhet të gëzojnë një autoritet të lartë moral dhe profesional. Ata duhet t’i kenë kualifikimet e nevojshme për kryerjen e funksioneve të larta gjyqësore në shtetin e vet, respektivisht duhet të jenë ekspertë juridikë të dëshmuar e të pranuar. Profesionalizmi, pavarësia dhe objektiviteti duhet të jenë cilësitë kryesore të çdo gjykatësi të Gjyqi Evropian. Ata veprojnë në një cilësi të pavarur dhe nuk e mbrojnë shtetin i cili i ka kandiduar. Mund të konstatohet se në kuadër të Sistemit Evropian të mbrojtjes të të drejtave të njeriut, më i rëndësishmi është Gjyqi Evropian për të drejtat e njeriut në Strazbur. Ai Gjyq, sikurse thotë M. P. Margulnaud, është: “Rrota kryesore e një mekanizmi të rëndësishëm të zbatimit mbinacional të Konventës Evropiane për mbrojtjen e të drejtave të njeriut…”. Shikuar në përgjithësi, Gjyqi ka për detyrë për të siguruar respektimin e detyrave për të cilat në pikëpamje të mbrojtjes së të drejtave të njeriut i kanë marrë përsipër shtetet përkatëse.

Kompetencate gjyqit janë të caktuara sipas parimeve vijuese: për të shqyrtuar vetëm ato ankesa që kanë të bëjnë me të drejtat e njeriut dhe liritë themelore të përmbajtura në Konventën Evropiane për mbrojtjen e të drejtave të njeriut ose në protokolle pranë Konventës; Gjyqi mund t’i pranojë ankesat nga çdo individ, organizatat joqeveritare ose grup personash të cilët pohojnë se janë viktimë e cënimit të të drejtave të përcaktuara me Konventë dhe me protokolle të saj, të bëra nga ndonjëra prej palëve të larta kontraktuese.

Gjithashtu, procedurën para gjyqit evropian për të drejtat e njeriut mund ta nisin një ose më shumë shtete për vërtetimin e cënimit të të drejtave të njeriut të përcaktuara me Konventë Evropiane. Në të vërtetë, ato janë konfliktet apo mosmarrveshjet ndërshtetërore. Por ato nuk janë aq të rëndësishme, në krahasim me rastet e ankesave individuale. Gjyqi nuk është i autorizuar për t’i shqyrtuar rastet e cënimit të të drejtave të njeriut të cilat kanë ndodhur para se Konventa ka hyrë në fuqi ose para se shteti përkatës e ka notifikuar Konventën Evropiane për të drejtat e njeriut. Po ashtu, sipas nenit 35 të Konventës, Gjyqi nuk do ta shqyrtojë kërkesën nëse i është dërguar dhe parashtruar gjyqit pas përfundimit kohor pas gjashtë muajsh prej ditës kur është marrë vendimi i prerë apo i plotfuqishëm.

Kompetencat e Gjyqit janë të caktuara në nenin 1 të Konventës në të cilin shtetet “u garantojnë të gjithë personave nën juridiksionin e vet të drejtat dhe liritë në pjesën 1 të kësaj Konvente”. Mirëpo, juridiksioni i një shteti nuk është identik me territorin kombëtar për të gjithë ata çka do të mund të bëjë jashtë territorit të vet shtetëror.

Gjyqi është i autorizuar për ta vërtetuar nëse ka ndonjë rast konkret të cënimit të ndonjë të drejte të njeriut dhe të vendosë mënyrën e kompensimit të të dëmtuarit. Gjyqi i mban mbledhjet në këshilla prej tre gjykatësve, me seanca prej shtatë gjykatësve. Procedura zhvillohet në dy faza.

Gjyqi së pari e vërteton, a i plotson ankesa të gjitha kushtet për pranim. Sapo ankesën ta shpallin të pranueshme, gjyqi u vëhet në dispozicion palëve në konflikt me qëllim të arritjes së marrëveshjes miqësore. Në qoftë se nuk vihet deri te marrëveshja, seanca vazhdon shqyrtimin e lëndës dhe marrjen e vendimit. Në një afat prej tre (3) muajsh prej ditës së marrjes së vendimit nga seanca gjyqësore, secila prej palëve mund të kërkojë që rasti të procesohet para seancës së Madhe Gjyqësore. Për këtë vendos paneli nga pesë (5) gjykatës, respektivisht Kolegiumi dhe ai do ta pranojë kërkesën nëse e vlerëson se me rastin procesohet një çështje me rëndësi që ka të bëjë me shpjegimin dhe zbatimin e Konventës Evropiane dhe Protokolleve të saj.

Në qoftë se Kolegiumi e pranon kërkesën, seanca e madhe Gjyqësore do ta marrë vendimin, i cili është definitiv.

Vendimet e Gjyqit janë të prera dhe kanë karakter detyrues. Shteti detyrohet që të marrë masa për kënaqjen e viktimave, kurse aktgjykimi i dërgohet Komitetit të Ministrave, i cili e bën mbikqyrjen e zbatimit të tij. Çështja e zbatimit të vërtetë të vendimit të Gjyqit është padyshim – sikurse thekson Peter Leupretit– çështjë thelbësore. Shteti është i detyruar të zbatojë vendimin e Gjyqit në bazë të nenit 46 të Konventës, i cili e përcakton se shtetet “e marrin përsipër detyrën e zbatimit të vendimit të gjyqit për çdo lëndë të cilat janë palë”. Refuzimi i vendimi të Gjyqit e shpie shtetin në situatë konfrontimi me Komitetin e Ministrave, i cili është i detyruar të mbikqyrë zbatimin e vendimit Gjyqësor. Gjithashtu, me Statutin e Këshillit Evropian parashihet dhe mundësia e pezullimit ose të përjashtimit nga anëtarësia nëse nuk respekton parimet demokratike dhe të drejtat e njeriut.

Nga ajo që u tha më lart, rrjedh se pas shumë shekujve të sovranitetit absolut në fushën e mbrojtjes së të drejtave të njeriut, shtetet e Evropës tani janë gjetur në një situatë që “mbi vehten” kanë mekanizma të veçantë ndërkombëtarë gjyqësore dhe të tjera për mbrojtjen e të drejtave të njeriut. Ajo ka të bëjë me format e garancisë kolektive, me të cilat sigurohet se shtetet do t’i sendërtojnë detyrat e veta, të cilat i kanë pranuar me nënshkrimin e një Konvente e cila sipas vokacionit të saj themelor, e ka qëllimin për të mbrojtur të drejtat e njeriut.

Institucionet evropiane për mbrojtjen e të drejtave të njeriut kanë karakter subsidiar apo ndihmës në raport me sistemin shtetëror për mbrojtjen e të drejtave të njeriut. Në qoftë se shteti nuk ka procedurë dhe ilaç juridik efektiv, ose nëse shteti nuk e siguron ilaçin juridik adekuat dhe efektiv, ose nëse procedura e medikamentit juridik në sistemin kombëtar nuk ka dhënë rezultate të kënaqshme, atëherë ia fillon punën e vet gjyqi europian për të drejtat e njeriut si dhe mekanizmat e tjerë.

Prandaj, qëllimi i mekanizmave mbrojtës europianë nuk është në aspektin e marrjeve të vendimeve të vend të shtetit, ato vetëm mënjanojnë lëshimet e bëra të shteteve, nëse deri te ato mangësi vihet në fushën e mbrojtjes të të drejtave të njeriut, e cila është punë dhe detyrë kryesore e organeve shtetërore.

Mbrojtja e të drejtave të njeriut – sikurse e nënvizon J. H. H. Weiler– është bërë imperativ i përbashkët juridik dhe politik. Ajo qasje e re e mbrojtjes së të drejtave të njeriut, është bërë sinjal i bindjes se standardi adekuat për mbrojtjen e të drejtave të njeriut në rajonin europian nuk do të mund të realizohet në mënyrë konsekuente pa u vendosur mekanizmat mbikombëtarë. Ndërsa, respektimi, zbatimi dhe promovimi i të drejtave të njeriut dhe të detyrave të pakicave kombëtare janë si kusht të integrimeve europiane.

Domethënë, qasja e re nënkupton mundësinë e mbrojtjes së të drejtave të njeriut nga institucionet mbikombëtare. Nga ajo rrjedh – sikurse e theksonJ. Frowein– se qëllimi i Konventës Evropiane për mbrojtjen e të drejtave të njeriut është pikërisht integrimi i shteteve europiane.

Shtetet e Ballkanit Perëndimor që janë pranua dhe të atyre që do të pranohen në Këshillin Evropian dhe të cilat e nënshruajnë Konventën Evropiane për mbrojtjen e të drejtave të njeriut, hyjnë në një pozicion të ri historik, social dhe politik, sepse të gjitha çështjet më të rëndsishmë të zbatimit të Konventës Evropiane menjëherë bëhen aktuale. Domethënë, Vendet e tilla e nënshkruajnë detyrimin se të gjithë individëve/personave nën juridiksionin e vet do t’ua pranojë të gjitha të drejtat e njeriut dhe të drejtat themelore të cilat janë të përmbajtura në Konventën Evropiane dhe në protokollët e saj. Kjo çështje, në rend të parë, parashtrohet nga këndi i rregullimit dhe efikasitetit bashkëkohor, racionalitetit dhe kompetencës, si dhe objektivitetit (paanshmerisë) të institucioneve të sistemit politik.

Mirëpo, një rëndësi të vogël do të kenë dispozitat kushtetuese të shteteve ballkanike kontraktuese të cilat e proklamojnë primatin e të drejtës ndërkombëtare mbi legjislacionin kombëtar dhe zbatimin e drejtpërdrejt të tij, nëse nuk krijohen kushtet, përkitazi supozimet e nevojshme për zbatimin e saj.

Andaj, rendet shoqërore politiko-juridike të vendeve të Europes Juglindore, me strukturën dhe përmbajtjen e vet dhe jo vetëm me tekstet e akteve pozitive juridike, duhet të jenë esencialisht të harmonizuara me standardet demokratike të Evropës bashkëkohore.

Ajo është me rëndësi qenësore për ardhmërinë e vendeve ballkanike në pikëpamje të evropeizimit dhe të zhvillimit e prosperitetit të përgjithshëm demokratik, ekonomik, social, kulturor dhe politik, si dhe të funksionimit të pushtetit ligjor, apo të shtetit juridik.

70-VJETORI I DEKLARATËS UNIVERSALE MBI TË DREJTAT E NJERIUT

June 20, 2018 by dgreca

Nga Frank Shkreli/

Organizata e Kombeve të Bashkuara (OKB) shënon çdo vit më 10 Dhjetor, Ditën e të Drejtave të Njeriut, ditë kjo e cila kujton datën kur Asamblea e Përgjithshme e OKB-ës ka miratuar në vitin 1948 Deklaratën Universale mbi të Drejtat e Njeriut, duke shpallur se parimet e kësaj deklarate janë “Standarde të përbashkëta për t’u realizuar nga të gjithë popujt dhe nga të gjitha kombet.” Kjo deklaratë në tërësi, ndoshta si asnjë marrveshje tjetër ndërkombëtare, potencon se të gjithë njerëzit pa dallim, kanë lindur të lirë, në dinjitet, me të drejta dhe liri të barabarta — një ide kjo që në sipërfaqe duket e thjesht, por është radikale në kuptimin dhe zbatimin e saj. Ky vit pra, shënon 70-vjetorin e kësaj deklarate të miratuar nga Asamblea e Përgjithshme e Kombeve të Bashkuara më 10 Dhjetor, 1948, në Paris. Gjatë këtij përvjetori, OKB-ja po shqyrton ndikimin e këtij dokument të rëndësishëm në historinë njerëzore dhe në jetën e përditëshme të njerëzve, anë e mbanë botës.

Sipas OKB-ës, lëvizja për mbrojtjen e të drejtave të njeriut ka shënuar përparime të dukshme gjatë 70-viteve të kaluara, por, fatkeqsisht, abuzimet me të të drejtat e njeriut vazhdojnë me një ritëm të vazhdueshëm, anë e mbanë botës. Prandaj, ky përvjetor i Deklaratës Universale mbi të Drejtat e Njeriut, është një rast i mirë, jo vetëm për të lartësuar sukeseset e arritura, por edhe për t’u angazhuar rishtas ndaj respektimit dhe zbatimit të parimeve të përmbledhura në 30 artikujt e Deklaratës Universale mbi të Drejtat e Njeriut. Ashtu siç thuhet në parathënien e këtij dokumenti, “Njohja e dinjitetit të lindur të të drejtave të barabarta dhe të patjetërsueshme të të gjithë anëtarëve të familjes njerëzore, është themeli i lirisë, drejtësisë dhe paqës në botë”.

Deklarata Universale mbi të Drejtat e Njeriut na jep të drejtë, secilit prej nesh, jo vetëm që të mbrojmë të drejtat tona njerëzore, por edhe të drejtat e të tjerëve. Si një frymëzim për të mbështetur të drejtat e njeriut për veten dhe për të tjerët, ju sjellim më poshtë, në këtë 70-vjetor, Deklaratën e plotë Universale mbi të Drejtat e Njeriut, si një dokument i gjallë, sa universal për nga hapësira, aq edhe i rëndësishëm për çdo individ dhe shoqëri – njëkohësisht, sipas OKB-ës, edhe dokumenti më i përkëthyer në botë, në më shumë se 500-gjuhë të ndryshme.

Zonja Eleanor Roosevelt (bashkshortja e ish-Presidenti Franklin D. Roosevelt),njëkohsisht edhe kryetarja e Komisionit që përpiloi dokumentin në fjalë, mban pllakatën e Deklaratës Universale mbi të Drejtat e Njeriut–UN Photo (1949).Ashtu si gjatë viteve, OKB-eja u ka bërë thirrje të gjithë popujve dhe shteteve anëtare të mbajnë përgjegjëse qeveritë e tyre për zbatimin e këtyre të drejtave, jo vetëm në këtë 70-vjetor të miratimit të Deklaratës, por edhe në përvjetore të tjera, për të gjithë njerëzit pa dallim dhe për 365 ditët e vitit. Deklarata Universale e të Drejtave të Njeriut të OKB-së dhe parimet që kanë udhëhequr këtë organizatë gjatë më shumë se një gjysëm shekulli, ç’prej miratimit të saj më 10 dhjetor, 1948 — diskrediton tiranitë e sotëme dhe ato të shekullit të kaluar që i kanë shkelur brutalisht këto të të drejta, si komunizmin dhe fashizmin, si dhe diskriminimet, krimet dhe abuzimin e këtyre të drejtave ndaj personave ose grupe personash, sepse vetëm e vetëm, nuk pajtoheshin me këto ideologji.

Bota shqiptare, fatkeqsisht nuk dallohet shumë për kujtimin e përvjetorëve të tillë të datave ndërkombëtare në mbështetje të drejtave të njeriut. Por, nëqoftëse autoritetet, si në Shqipëri ashtu edhe në Republikën e Kosovës, përfillin thirrjen e OKB-ës për të shënuar, jo vetëm këtë përvjetor, por edhe për të promovuar çdo ditë të vitit këto të drejta bazë të njeriut “për të gjithë dhe përgjithmonë” dhe pa dallim – atëherë, ky përvjetor duhet të shikohet jo vetëm nga realiteti i sotëm, por edhe nga një perspektivë historike e së kaluarës.Fryma e Deklaratës Universale të të Drejtave të Njeriut, duhet të frymëzojë në këtë 70-vjetor të miratimit të saj, promovimin e këtyre të drejtave sot, por duhet të shërbejë edhe si një rast për të kujtuar gjithashtu shkeljet dhe dhunën serioze ndaj këtyre të drejtave bazë të njeriut ndaj mijëra viktimave shqiptare të regjimeve shtypëse komuniste në Shqipëri dhe në Kosovë, ashtuqë të pakën viktimat që janë ende gjallë, më në fund, pas vuajtjeve të shumta, ta ndjejnë veten se janë pjesë e pandarë e shoqërisë shqiptare dhe se të pakën tani 30-vjet pas shembjes së komunizmit dhe pavarësisë së Kosovës, të gëzojnë të drejta të barabarta, dinjitet dhe liri të plotë për veten dhe për familjet e tyre, në krahasim me të tjerët, ashtu siç bëhet thirrje në Deklaratën Universale mbi të Drejtat e Njeriut.Trajtimi dhe ndriçimi i këtyre krimeve ndaj këtyre viktimave dhe i shkeljeve të drejtave të njeriut do të çonte drejtë një shoqërie më të hapur dhe më normale, në pajtim me vetveten dhe me të tjerët. Mos trajtimi dhe mos zbardhja e kësaj historie tragjike gjysëm shekullore për shoqërinë shqiptare vazhdon ta mbajë atë në një ngërç konfliktesh politike dhe ekonomike deri në ditët e sotëme. Është e nevojshme që trajtimi i krimeve të regjimit komunist dhe krimet kundër shqiptarëve në trojet e veta në përgjithësi — nga pikëpamja e shkeljes së të drejtave bazë të njeriut — të konsiderohet brënda kontekstit të këtyre parimeve dhe të drejtave universale të Deklaratës mbi të Drejtat e Njeriut. Një gjë e tillë do t’i shërbente jo vetëm të vërtetës historike, por edhe lartësimit të nderit dhe interesit kombëtar të shqiptarëve. Le të jetë ky një angazhim nga të gjithë pa dallim — në këtë 70-vjetor të miratimit të Deklaratës Universale mbi të Drejtat e Njeriut.

Sepse, siç është shprehur edhe Eleanor Roosvelt, “Në fund të fundit, ku fillon zbatimi dhe respektimi i të drejtave të njeriut? Në vende të vogëla dhe në hapësirën ku jetojmë, e të cilat mund të jenë aq të vogëla sa që nuk mund të dallohen as në ndonjë hartë të botës. Nëqoftse këto të drejta nuk kanë ndonjë domethënje dhe rëndësi atje ku jetojmë, atëherë ato nuk kanë rëndësi askund tjetër. Pa një angazhim të përbashkët të qytetarëve, në mbështetje dhe në mbrojtje të këtyre të drejtave njerëzore aty në rrethin ku jetojnë ata, atëherë presim më kot që këto të drejta universale të njeriut të zbatohen në botën më të gjërë”,ka theksuar Eleanor Roosevelt.

***
Më 10 dhjetor të vitit 1948, Asambleja e Përgjithshme e Kombeve të Bashkuara nxori dhe shpalli Deklaratën e Përgjithshme mbi të Drejtat e Njeriut, tekstin e plotë të së cilës po e botojme në faqet që vijojnë. Mbas këtij akti historik, Asambleja ftoi të gjitha shtetet anëtare që ta shpallin tekstin e Deklaratës dhe të përpiqen që të përhapet, paraqitet, lexohet dhe të shpjegohet, sidomos në shkolla dhe institucione të tjera edukuese, në të gjitha vendet dhe shtetet pa marrë parasysh statusin e tyre politik.

DEKLARATA E PËRGJITHSHME MBI TË DREJTAT E NJERIUT

HYRJE

Mbasi njohja e dinjitetit të lindur të të drejtave të barabarta dhe të patjetërsueshme të të gjithë anëtarëve të familjes njerëzore është themeli i lirisë, drejtësisë dhe paqës në botë; mbasi mosrespektimi dhe përbuzja e të drejtave të njeriut ka çuar drejt akteve barbare, të cilat kanë ofenduar ndërgjegjen e njerëzimit, dhe mbasi krijimi i botës në të cilën njerëzit do të gëzojnë lirinë e fjalës, të besimit dhe lirinë nga frika e skamja është proklamuar si dëshira më e lartë e çdo njeriu;

mbasi është e nevojshme që të drejtat e njeriut të mbrohen me dispozita juridike, kështu që njeriu të mos jetë i shtrënguar që në pikën e fundit t’i përvishet kryengritjes kundër tiranisë dhe shtypjes;

mbasi është e nevojshme që të nxitet zhvillimi i marrëdhënieve miqësore midis kombeve;

mbasi popujt e Kombeve të Bashkuara vërtetuan përsëri në Kartë besimin e tyre në të drejtat themelore të njeriut, në dinjitetin dhe vlerën e personit të njeriut dhe barazinë midis burrave dhe grave dhe mbasi vendosën që të nxitin përparimin shoqëror dhe të përmirësojnë nivelin e jetës në liri të plotë;

mbasi shtetet anëtare u detyruan që, në bashkëpunim me Kombet e Bashkuara, të sigurojnë respektimin e përgjithshëm dhe zbatimin e të drejtave të njeriut dhe të lirive themelore;

mbasi kuptimi i përbashkët i këtyre të drejtave dhe lirive është më i rëndësishëm për realizimin e plotë të këtij detyrimi:

Nenet e Deklaratës Universale mbi të Drejtat e Njeriut

Neni 1. Të gjithë njerëzit lindin të lirë dhe të barabartë në dinjitet dhe në të drejta. Ata kanë arsye dhe ndërgjegje dhe duhet të sillen ndaj njëri tjetrit me frymë vëllazërimi.

Neni 2. Secili gëzon të gjitha të drejtat dhe liritë e parashtruara në këtë Deklaratë pa kurrfarë kufizimesh përsa i përket racës, ngjyrës, gjinisë, gjuhës, besimit fetar, mendimit politik ose tjetër, origjinës kombëtare a shoqërore, pasurisë, lindjes ose tjetër. Asnjë dallim nuk do të bëhet në bazë të statusit politik, juridik ose ndërkombëtar të shtetit ose vendit të cilit i përket çdo njeri, qoftë kur shteti ose vendi është i pavarur, qoftë nën kujdestari, qoftë jo vetëqeverisës ose që gjindet në çfarëdo kushtesh të tjera të kufizimit të sovranitetit.

Neni 3. Gjithkush ka të drejtë të jetojë, të jetë i lirë dhe të ketë sigurimin vetjak.

Neni 4. Asnjeri nuk duhet të mbahet si skllav ose çifçi; skllavëria dhe tregtia e skllevërve janë të ndaluara në të gjitha format.

Neni 5. Asnjeri nuk duhet t’i nënshtrohet mundimit, veprimit ose dënimit të egër, jonjerëzor ose poshtërues.

Neni 6. Gjithkush ka të drejtë që t’i njihet kudo personaliteti juridik.

Neni 7. Të gjithë janë të barabartë para ligjit dhe kanë të drejtë pa asnjë diskriminim të mbrohen barabar nga ligji. Të gjithë kanë të drejtën për t’u mbrojtur barabar kundër çdo diskriminimi që cënon këtë Deklaratë, si dhe kundër çdo nxitje për një diskriminim të tillë.

Neni 8. Gjithkush ka të drejtë për mjete juridike të frytshme para gjykatave kompetente kombëtare për veprimet me të cilat shkelen të drejtat themelore të garantuara nga kushtetuta ose ligjet.

Neni 9. Asnjeri nuk duhet t’i nënshtrohet arbitrarisht arrestimit, ndalimit ose internimit.

Neni 10. Gjithkush gëzon njëlloj të drejtën për një proces gjyqësor objektiv e publik para një gjykate të pavarur e të paanshme, në përcaktimin e të drejtave dhe detyrimeve të veta dhe për vendimin mbi çfarëdo lloj akuze penale.

Neni 11. Kushdo që është i akuzuar për një vepër penale ka të drejtë të konsiderohet i pafajshëm deri sa të vërtetohet fajsia në bazë të ligjit dhe në një proces publik në të cilin ka pasur të gjitha garancitë e duhura për mbrojtjen e vet.

Asnjeri nuk duhet të dënohet për veprime ose mosveprime të cilat nuk përbëjnë një vepër penale, sipas ligjeve kombëtare dhe ndërkombëtare, në kohën kur janë kryer. Gjithashtu nuk mund të vendoset një dënim më i rëndë nga ai që ka qenë zbatuar në kohën kur është kryer vepra penale.

Neni 12. Asnjeri nuk duhet t’i nënshtrohet ndërhyrjes arbitrare në jetën, familjen, banesën ose korrespondencën vetjake, si dhe sulmeve kundër nderit dhe prestigjit personal. Gjithkush ka të drejtën të mbrohet nga ligji kundër ndërhyrjeve ose sulmeve të tilla.

Neni 13. Gjithkush ka të drejtën e lirisë së qarkullimit dhe banimit brenda kufijve të çdo shteti.

Gjithkush ka të drejtë të largohet nga cilido vend qoftë, përfshirë këtu edhe të vetin, si dhe të kthehet në vendin e vet.

Neni 14. Gjithkush ka të drejtë të kërkojë dhe gëzoje në vende të tjera azil nga ndjekjet. Këtë të drejtë nuk mund ta gëzojë askush në rast se ndiqet për krime jopolitike ose për vepra në kundërshtim me qëllimet dhe parimet e Kombeve të Bashkuara.

Neni 15. Gjithkush ka të drejtën e një shtetësie.

Asnjeri nuk duhet të privohet arbitrarisht nga shtetësia e tij si dhe as nga e drejta që të ndërrojë shtetësinë.

Neni 16. Burrat dhe gratë në moshë të pjekur kanë të drejtë të lidhin martesë dhe formojnë familje, pa kurrfarë kufizimi për sa i përket racës, shtetësisë ose besimit. Ata kanë të drejta të barabarta si në rastin e lidhjes së martesës, gjatë martesës si dhe në rast shkurorëzimi.

Martesa duhet të lidhet vetëm me pëlqimin plotësisht të lirë të personave që do të martohen. Familja është bërthama e natyrshme dhe themelore e shoqërisë dhe ka të drejtën e mbrojtjes nga shoqëria dhe shteti.

Neni 17. Gjithkush ka të drejtën të ketë pasuri, si vetëm ashtu edhe në bashkësi me të tjerët. Asnjeri nuk duhet të privohet arbitrarisht nga pasuria e tij.

Neni 18. Gjithkush ka të drejtën e lirisë së mendimit, ndërgjegjes dhe besimit; kjo e drejtë përfshin lirinë e ndryshimit të besimit ose bindjeve dhe lirinë që njeriu, qoftë vetë ose në bashkësi me të tjerët, të shfaqë publikisht ose privatisht, besimin ose bindjen e vet me anë të dhënies së mësimeve, kryerjes së kultit dhe ceremonive fetare.

Neni 19. Gjithkush ka të drejtën e lirisë së mendimit dhe të shprehjes; kjo e drejtë përfshin lirinë e mendimit pa ndërhyrje, si dhe lirinë e kërkimit, marrjes dhe njoftimit të informacionit dhe ideve me çfarëdo mjeti qoftë, pa marrë parasysh kufijtë.

Neni 20. Gjithkush ka të drejtën e lirisë së mbledhjes dhe bashkimit paqësor.

Asnjeri nuk duhet të detyrohet të bëjë pjesë në ndonjë bashkim.

Neni 21. Gjithkush ka të drejtë të marrë pjesë në qeverisjen e vendit të vet, drejtpërdrejt ose me anë të përfaqsuesve të zgjedhur lirisht.

Gjithkush ka njëlloj të drejtë të hyjë në shërbimet publike në vendin e vet.

Vullneti i popullit është baza e pushtetit shtetëror; ky vullnet duhet të shprehet në zgjedhje periodike dhe të lira të cilat duhet të jenë të përgjithshme dhe votimi i barabartë, si dhe me votim të fshehtë ose sipas procedurës përkatëse të votimit të lirë.

Neni 22. Si anëtar i shoqërisë, gjithkush ka të drejtën e sigurimit shoqëror dhe realizimit të të drejtave ekonomike, sociale, kulturore të domosdoshme për dinjitetin e vet dhe për zhvillimin e lirë të personalitetit, me ndihmën e shtetit dhe bashkëpunimit ndërkombëtar dhe në përputhje me organizimin dhe mundësitë e çdo shteti.

Neni 23. Gjithkush ka të drejtën për punë, të zgjedhë lirisht profesionin, të ketë kushte të favorshme pune dhe të jetë i mbrojtur nga papunësia.

Gjithkush, pa kurrfarë diskriminimi, ka të drejtë që për punë të njëjtë të marrë rrogë të njëjtë. Gjithkush që punon ka të drejtën për një shpërblim të drejtë dhe favorshëm, në mënyrë që t’i sigurojë atij dhe familjes së tij një jetë që i përgjigjet dinjitetit njerëzor dhe, në qoftë se do të jetë e nevojshme ky shpërblim të plotësohet edhe me mjete të tjera të sigurimit shoqëror.

Gjithkush ka të drejtë të formojë sindikatë dhe të bëjë pjesë në të për mbrojtjen e interesave të veta.

Neni 24. Gjithkush ka të drejtë për pushim dhe kohë të lirë, duke përfshirë kufizimin e arsyeshëm të orarit të punës dhe pushimin e paguar periodik.

Neni 25. Gjithkush ka të drejtë për një nivel jetese të mjaftueshëm i cili t’i përgjigjet shëndetit dhe jetës së përshtatshme si të atij personalisht, ashtu edhe të familjes së tij, duke përfshirë ushqimin, veshmbathjen, banesën, kujdesin mjeksor dhe shërbimet e nevojshme sociale, si edhe të drejtën për të qenë i siguruar në rast sëmundjeje, papunësie, vejanie, pleqërie dhe raste të tjera të humbjeve të mjeteve për jetesë për shkak të rrethanave të pavarura nga vullneti i tij.

Nënat dhe fëmijët kanë nevojë për kujdes dhe ndihmë të posaçme. Të gjithë fëmijët, të lindur brenda ose jashtë martese, gëzojnë të njëjtat mbrojtje sociale.

Neni 26. Gjithkush ka të drejtën e shkollimit. Arsimi duhet të jetë falas, të paktën në shkollat fillore dhe të ulta. Arsimi fillor është i detyrueshëm. Arsimi teknik dhe profesional duhet të zgjerohet e arsimi i lartë duhet t’u bëhet i mundshëm të gjithëve në bazë të aftësisë.

Arsimi duhet të drejtohet nga zhvillimi i plotë i personalitetit të njeriut dhe nga forcimi i respektimit të të drejtave të njeriut dhe lirive themelore. Ai duhet të nxisë kuptimin, tolerancën dhe miqësinë midis të gjithë popujve, grupeve të racave dhe besimeve, si dhe veprimtarinë e Kombeve të Bashkuara për ruajtjen e paqes.

Të drejtën për të zgjedhur llojin e arsimit për fëmijët e tyre e kanë në rradhë të parë prindërit.

Neni 27. Gjithkush ka të drejtë të marrë pjesë lirisht në jetën kulturore të bashkësisë, të gëzojë artet dhe të përfitojë nga përparimi shkencor dhe dobitë e tij.

Gjithkush ka të drejtë të mbrojë interesat morale dhe materiale, që rrjedhin nga çdo krijimtari shkencore, letrare dhe artistike, autor i të cilave është ai vetë.

Neni 28. Gjithkush ka të drejtë për një rend shoqëror dhe ndërkombëtar në të cilin mund të realizohen plotësisht të drejtat dhe liritë e shpallura në këtë Deklaratë.

Neni 29. Gjithkush ka detyrime vetëm ndaj asaj bashkësie në të cilën është i mundur zhvillimi i lirë dhe i plotë i personalitetit të tij. Në ushtrimin e të drejtave dhe lirive të veta, gjithkush do t’u nënshtrohet vetëm atyre kufizimeve të cilat janë parashikuar me ligj, ekskluzivisht me qëllim që të sigurohet njohja dhe respektimi i nevojshëm i të drejtave dhe lirive të të tjerëve e që të plotësohen kërkesat e drejta të moralit, rendit publik dhe mirëqenies së përgjithshme në shoqërinë demokratike. (3)Këto të drejta dhe liri nuk mund të zbatohen në asnjë rast kundër qëllimeve dhe parimeve të Kombeve të Bashkuara.

Neni 30. Asgjë në këtë Deklaratë nuk mund të interpretohet si e drejtë e një shteti, grupi apo personi për të kryer çfarëdo veprimtarie ose për të bërë një akt drejtuar kundër çdo të drejte ose lirie të shpallur në këtë Deklaratë. (Burimi: Marrë nga United Nations Department of Public Information, NY)

Te drejtat e njeriut ne Shqipëri te tjetërsuara deri ne trajtim çnjerëzor

September 8, 2016 by dgreca

Shkruan:Av. Gëzim Allaraj/

Kryetar i Unionit te Juristeve te Pavarur te Shqipërisë/

Vitet e fundit ajo qe dominon jetën publike te vendit është orientimi i pushtetit ekzekutiv drejt reformave dhe fjala reforme është bere si sinonim i fjalës qeverisje. Le ti marrim si te mirëqena dhe qëllimmira nismat qeveritare për reformën ne drejtësi, ne arsim, ne fushën ekonomike, fiskale etj., por çfarë rezultati japin këto reforma ne konsolidimin e shtetit te se drejtës dhe realizimin e te drejtave te njeriut? Kur vjen puna tek realizimi i te drejtave te njeriut jo vetëm qe nuk punohet, veprohet dhe as promovohen ato por identifikohen dhe konstatohen shkelje shume te renda dhe tjetërsim te plote te lirive dhe te te drejtave te njeriut këto vitet e fundit nga aparati shtetëror. Pushteti ekzekutiv aspak nuk është i fokusuar tek te drejtat e njeriut një nga detyrimet themelore te qeverise se vendit tone si shtet anëtar i OKB-se dhe KE-se. Çdo reforme e cila nuk shkon ne harmoni dhe pajtim me te drejtat universale te njeriut dhe kartat te tjera rregulluese te detyrueshme për tu zbatuar nga qeveritë nuk është demokratike si e tille nuk konsolidon një shtet te se drejtës pra do te jene te dështuara dhe regresive. Forcimi i shtetit duke mos promovuar dhe mos respektuar te drejtat e njeriut çon ne shtetin abuziv te formave te shtetit te provuara nga shoqëritë sidomos shoqëria jone shqiptare e kundërta duke respektuar te drejtat e njeriut dhe realizuar ato praktikisht nga aparati shtetëror konsolidohet shteti i se drejtës pra raporti mes tyre është ne përpjesëtim te drejte. Kësisoj reformat e ndërmarra nga qeveria aktuale jo vetëm qe nuk kane asgjë te përbashkët me te drejtat e njeriut por fatkeqësisht identifikohen dhe konstatohen shkelje me brutale te mundshme te te drejtave te njeriut. Qeveria aktuale ne kundërshtim me te drejtat e njeriut dhe parimet e shtetit te se drejtës është e fokusuar deri ne mase ekstreme represioni dhe dhune ndaj njerëzve vetëm ne vjeljen e detyrimeve te tyre (madje te rritura disa here krahasuar me qeveritë paraardhëse qe nga viti 1990) ndaj shtetit dhe nuk përmbush asnjë detyrim shtetëror karshi tyre ose i përmbush ne mënyre te pjesshme e sporadike edhe pse ato janë te drejta kushtetuese te njohura e garantuara. Te analizosh shkaqet qe vijnë nga mos efikasiteti i organeve te ruajtjes se rendit pra nga mos veprimi i tyre ne sigurimin e jetës se qytetareve kërkon një studim dhe analize te gjate për arsye se mund te dalin dhe shkaqe determinante jashtë vullnetit te subjekteve te policisë se shtetit por gjithsesi jo te justifikueshme por ajo qe rendon pozitën e qeverise është shkelja brutale e te drejtave te njeriut qe vijnë me veprime te drejtpërdrejta nga aktet qeveritare dhe bëhen nga organi me i larte i pushtetit ekzekutiv e ne mënyre kolegjiale. Ne një shtet demokratik qytetaret kanë te drejta qe janë te garantuara ndaj dhe qeveria ka detyrimet e saj për te përmbushur karshi njerëzve pra te drejta dhe detyrime reciproke siç janë parashikuar ne kushtetute e ne fakt te drejtat e njeriut dominojnë frymën dhe pjesë përbërëse te dispozitave kushtetuese, si te tilla duhet te respektohen detyrimisht. Lista e shkeljeve te identifikuara te te drejtave te njeriut e konstatuara nga shume burime por sidomos nga burimet autentike pra aktet qeveritare është e gjate dhe te krijon bindjen e palëkundur se qeveria ne programin e saj ne punën e saj te përditshme ne asnjë axhende nuk ka mbrojtjen e te drejtave te njeriut pasi ka qëllime te tjera, dhe me veprimet e saj dhe haptazi ka shkelur dhe vazhdon te shkele e tjetërsoje plotësisht te drejtat e njeriut. Disa akte te miratuara dhe te ekzekutuara nga qeveria nëpërmjet aparatit shtetëror kane tjetërsuar plotësisht te drejtat e njeriut dhe ndjeshmëria publike ka qene e papërfillshme për shkak te çështjeve te tjera qe kane zënë, tërhequr opinionin publik sidomos shprehja frazeologjike qeveria po bën “reforma te thella” kjo e përsëritur çdo çast nga qeveritaret. Nga shkeljet deri ne brutalitet te shkaktuara nga aparati shtetëror këto vitet e fundit janë e drejta për një nivel jetese te mjaftueshme, e drejta e pronës dhe e drejta për mos diskriminim, si te drejta themelore te njeriut.

Çdo qeveri duhet te trajtoje me shume seriozitet te drejtat e njeriut dhe ne çdo rrethane duhet tu paraprije situatave politike, ekonomike, sociale madje dhe nga forcat madhore te mos cenohen te drejtat e njeriut dhe vete ajo te respektoje ne mënyre optimale ato gjate qeverisjes nga reformat qe ndërmerr te çdo karakteri qofshin.

Qeveria nuk ka respektuar te drejtën për një nivel jetese te mjaftueshme por ka shkelur këtë parim ne shume aspekte e ne mënyre te vazhdueshme e drejte e garantuar ne DUDNJ ne te cilën parashikohet se: “…çdo person ka te drejtën e punës,…te mbrohet nga papunësia, te drejtën për sigurim shoqërore ne rast papunësie (te paguar nga shteti), te drejtën për trajtim social dhe mjekësor dhe te drejtën kryesore pra për një nivel jetese te mjaftueshme…”. Qeveria jo vetëm nuk i ka respektuar këto te drejta njerëzore, por i ka shkelur brutalisht.

Anëtaret e KM-ve publikisht kane deklaruar se “… Ne nuk kemi detyrim t’iu gjejmë pune njerëzve…” dhe praktikisht është përkeqësuar masivisht e drejta për punësimin e njerëzve. Gjithashtu njerëzit nuk janë te mbrojtur nga papunësia, nuk trajtohen me asistence te posaçme te papunët dhe askujt nuk i paguan shteti sigurimet shoqërore ne rast papunësie. Është shume e cenuar e drejta për pension deri ne pamundësi te përfitimit te pensionit nga shume individëve për shkak te zvarritjeve rraskapitëse shtetërore dhe nga ato pensioniste qe kane përfituar e drejta për nivel jetese te mjaftueshme është plotësisht e tjetërsueshme. Edhe tek familjet qe trajtohen me ndihme ekonomike ne masën 15 dollarë/muaj për person e drejta për nivel jetese te mjaftueshme është e tjetërsuar plotësisht. Pra aparati shtetëror duke vepruar ne këtë mënyre nuk bën gje tjetër por trajton ne mënyrë çnjerëzorë te gjitha ata individë e familje qe u shkelet e drejta për nivel jetese te mjaftueshme. Dhe pse vjen, ndodh, ky tjetërsim çnjerëzor ndaj pjesës dërrmuese te popullsisë?

Destinacioni i parasë publike nëpërmjet akteve qeveritare, tenderimeve prokurimeve publike dhe sidomos partneritetit publik-privat është për një pakice njerëzish, shpërndarja e parave publike qe vijnë nga menaxhimi publik i gjithanshëm nuk shpërndahet ne mënyre te gjithanshme te drejte dhe te shkoje dhe tek njerëzit qe identifikohen qe u shkelet e drejta për një nivel jetese te mjaftueshme.

E gjitha politika aktuale ekzekutive është e tille trajton ne mënyre çnjerëzorë shtresën e varfër, mashtron dhe mban ne stanjacion shtresën e mesme ne shkelje flagrante te te drejtave te njeriut dhe me ane te kompanive private te tyre me akte qeveritare përvetësojnë, plaçkitin pasuritë shtetërore, publike, kombëtare ne emër te “interesit publik” e “punëve publike” duke krijuar një shtrese te pasurish nëpërmjet formës dhe mënyrës plaçkitëse te pasurisë shtetërore, shoqërore e kombëtare dhe jo nga konkurrenca e lire e tregut.

Interesi publik i këtij lloji punimet publike apo nismat publike asnjëherë nuk duhet te cenoje te drejtën për një nivel jetese te mjaftueshme qofte dhe te një qytetari te vetëm te vendit. Gjithsecili duhet trajtuar me dinjitet kushdo qoftë. Një tjetër e drejte e shkelur ne mënyre po brutale është e drejta e pronës e provuar nga akte qeveritare dhe burime te tjera si mediatike, gjyqësore etj. Me dhjetëra e qindra familjeve u shkatërrohen shtëpitë përsëri për interes publik. Me dhjetëra e qindra familje ne Tirane, Vlore, Fier, kohet e fundit janë nxjerre ne rruge nga VKM-te.

Këto familje gëzojnë te drejtën e pronësisë dhjetëra apo qindra vjeçare dhe ne shkelje te te se drejtës themelore te njeriut te garantuar u prishen banesat përkundrejt një shpërblimi te papërfillshëm pra bëhen te pastrehe. Sipas DUDNJ shteti duhet te strehoje te pastrehët jo te beje te vetestrehuarit te pastrehe. A ka tjetërsim me te madh te se drejtës se njeriut! Ne kushtetute është e garantuar e drejta e pronës dhe lejohet shpronësimi vetëm për interes publik përkundrejt një shpërblimi te drejte. Shpërblim i drejte do te thotë:

Përpara se ti prishet banesa dikujt ti jepen aq pará minimalisht sa te blejë një shtëpi me te njëjtat kushte afërsisht ne te njëjtën zone kadastrale pa llogaritur situacione te tjera ekonomike perspektive.

Pra edhe këtu fshihen interesa private vendimmarrëse ne emër te interesit publik.

Gjithsesi interesi publik, punët publike, kur e kërkojnë vërtet nevojat e qytetit me shume njerëzve duhen kryer por me pare duhen kryer një shpërblim i drejte e pra një trajtim njerëzor i garantuar.

Edhe ne Gjykata këto çështje nuk janë trajtuar njësoj ndaj duhet përmirësuar këto praktika dhe trajtuar me drejtësi njerëzit para se qeveria ti nxjerre ne rruge.

Shkelje te renda e zvarritje ka ne te drejtën për regjistrimin e pronës. Nëse do te identifikoja disa institucione ku ka shkelje te renda te procedimit administrativ është: Institucioni i Sigurimeve Shoqërore, Institucioni i Regjistrimit te Pronave dhe Agjencia e Trajtimit te
ish-pronareve qe kane detyrime ligjore te veprojnë brenda disa afateve nga 30-45 dite, patjetër duhet t’ju jepen përgjigje zyrtare qytetareve për kërkesat e tyre, ndaj duhet trajtuar me seriozitet nga organet eprorë shtetërore. Afatet shkelen nga këto agjenci qeveritare dhe zvarritje janë deri disa vjeçare dhe çuditërisht ekzekutivi kritikon zvarritjet ne Gjyqësor ku ne fakt ka zvarritje për shkak te respektimit te procedurës dhe te fluksit te çështjeve.

Një tjetër e drejte e identifikuar e shkelur rende është e drejta për mosdiskriminim.

Diskriminimi vjen kryesisht për shkak te bindjeve politike, te gjendjes ekonomike, te origjinës familjare e krahinore, si pasoje e te cilit vijnë largime masive nga puna, cenohet barazia për individët për tu caktuar ne funksione publike etj. Nga kjo qeverisje nga te dhënat zyrtare janë larguar mbi 30 mije te punësuar ne sektorin shtetëror me gjithë shoqëritë anonime ku shteti ka aksione. Çuarja para Gjykatës e gjithë shkeljeve te lartpërmendura është mjeti i fundit përderisa te fitohet këto te drejta demi është i madh dhe i parikuperueshëm dhe vuajtjet njerëzore te ndjeshme dhe te pajustifikuara.

Pra këto “reforma te thella” te ndjeshme nga qeveria kane tjetërsuar pra shkelur po thelle te drejtat e njeriut ne vendin tone, prandaj duhet ndërmarrë iniciativa dhe nisma publike e ligjore e veprime te gjithanshme nga OJF-te, media dhe vete qeveritaret, për te cilët vlen kjo thënie nga Bastiat: “Ah ju krijesa varfanjake! Ju qe mendoni se jeni aq te mëdhenj! Ju qe gjykoni se njerëzimi është i vogël! Ju qe dëshironi te reformoni gjithçka! Pse nuk reformoni vetveten? Kjo detyre do te ishte me se e mjaftueshme.”

Reforma ne Drejtësi duhet te filloje duke filluar nga qeveria ne promovimin dhe respektimin e te drejtave te njeriut qe janë te përkeqësuara, te tjetërsuara deri ne mënyre çnjerëzore.

Për te rivendosur te drejtat e shkelura dhe përmirësuar ato vazhdimisht sipas parashikimeve kushtetuese e akteve përkatëse ndërkombëtare duhet te shkurtojmë masën plaçkitëse te qeveritareve te papërgjegjshëm, çnjerëzor, qe te triumfojnë liritë dhe te drejtat e njeriut te cilat do te sjellin një shoqëri me te drejte dhe konsolidimin e Shtetit te se Drejtës.

TË DREJTAT E NJERIUT SI STANDARD NDËRKOMBËTAR

December 11, 2015 by dgreca

Nga Frank Shkreli/

Dita e të Drejtave të Njeriut shënohet nga komuniteti ndërkombëtar çdo vit me 10-dhjetor, date kjo që përkujton ditën kur në vitin 1948, Asambleja e Përgjithëshme e Kombeve të Bashkuara miratoi Deklaratën Universale mbi të Drejtat e Njeriut. Dy vjetë më vonë, Asamableja e Përgjithshme miratoi një rezolutë me të cilën u bëri thirrje të gjitha shteteve anëtare dhe organizatave të interesuara për të mbrojtur të drejtat e njeriut anë e mbanë botës, duke u kërkuar atyre që të shënojnë çdo vit, 10-dhjetorin si Ditën e të Drejtave të Njeriut.

Edhe sivjet, me këtë rast, nuk munguan festimet dhe deklaratat e shumë udhëheqsve botërorë dhe organizatave të të drejtave të njeriut në mbështetje të këtyre të drejtave. Konventat e Kombeve të Bashkuara (OKB)mbi të drejtat e njeriut përcaktojnë se të drejtat civile, politike, kulturore, ekonomike dhe shoqërore janë të drejta për të gjithë njerëzit pa dallim ç’prej lindjes. Tema e aktiviteteve të këtij viti e caktuar nga Kombet e Bashkuara është: “Të Drejtat tona. Liritë tona.

Gjithmonë”, fushatë kjo që ka për qëllim, që gjatë vitit, të nxisë dhe të promovojë interesimin ndaj Konventave Ndërkombëtare mbi liritë dhe të drejtat e njeriut anë e mbanë botës, me rastin e 50-vjetorit të miratimit të tyre.

Dy konventat ndërkombëtare, njëra për të Drejtat ekonomike, shoqërore dhe kulturore dhe tjetra për të Drejtat civile dhe politike, së bashku me Deklaratën Universale të Drejtave të Njeriut, kanë shërbyer si mjete të pa-zëvendësueshme në mbështetje të drejtave të njeriut, sidomos gjatë periudhës komuniste në Europë dhe të cilat mbeten edhe sot të tilla. Megjithse gjatë 50-viteve të kaluara, kanë ndodhur një mori ndryshimesh themelore pozitive në mbarë botën përsa i përket mbrojtjes së të drejtave të njeriut, sipas Kombeve të Bashkuara, mbeten ende sfida të mëdha në këtë fushë, në shumë vende të botës. Sipas OKB-ës, edhe 50-vjetë pas ratifikimit, shumë njerëz anë e mbanë botës, madje as nuk dinë se ekziston një dokument i tillë ndërkombëtar mbi të drejtat e njeriut dhe se shumë vende në të gjitha kontinentet kanë ende shumë për të bërë për të krijuar institucione politike dhe juridike, por edhe mundësi ekonomike, që do të mundësonin që njerëzit e thjeshtë kudo të jetonin me dinjitet. Një sfidë tjetër, sipas OKB-ës është edhe urrjetja në rritje e sipër kundër pakicave fetare dhe raciale, në emër të luftës kundër terrorizmit si dhe kufizimi i të drejtave ekonomike dhe shoqërore në emër të krizës ekonomike dhe sigurisë. Megjithëse sfidat e mëdha me të cilat përballet bota në fushën e mos-zbatimit të të drejtave të njeriut, Komisioneri i Lartë OKB-ës për Drejtat e Njeriut, Zeid Ra’ad Al Hussein tha me rastin e Ditës së të Drejtave të

Njeriut, se megjithë problemet, “Respekti për lirinëvauzhdon të jetë baza e paqës,sigurisë dhe zhvillimit për të gjithë.Ndërsa në mesazhin e tij me rastin e Ditës së Të Drejtave të Njeriut, Sekretari i Përgjithshëm i OKB-së, Ban Ki Moon foli mbi fatin e miliona refugjatëve të ç’vendosur nga shtëpitë e tyre nga lufta, dhuna dhe nga padrejtësitë. Ai i bëri thirrje komunitetit ndërkombëtar që të mos mbylli dyertë por t’i hapi ato për azilkërkuesit, duke siguruar të drejtën e të gjithëve, pa dallim, për të kërkuar strehim. Udhëhqesi i OKB-së bëri gjthashtu thirrje që në Ditën e të Drejtave të Njeriut, “Le të angazhohemi përsëri për të garantuar liritë themelore dhe për të mbrojtur të drejtat e njeriut për të gjithë.”

Eleanor Roosevelt, bashkshortja e Presidentit amerikan Franklin Roosvelt, aktiviste, diplomate dhe mbështetse e të drejtave të njeriut, — frymëzoi dhe përpiloi projekt dokumentin që më vonë u quajt Deklarata Universale e të Drejtave Njeriut, document historic ky të cilit ajo i është referuar edhe si “Magna Carta ndërkombëtare për mbarë njerëzimin” — duke mbajtur një kopje të kësaj Ndërkohë në Washington, Kryetari i Komisionit të Kongresit amerikan për Siguri dhe Bashkpunim në Europë, Kongresmeni Chris Smith, Ditën e të Drejtave të Njeriut e shënoi me një deklaratë në të cilën shprehu shqetësimin e tij mbi fatin e atyre që ai cilësoi si të “burgosur politikë” në vendet anëtare të OSBE-ës. Kongresmeni Smith i cili është i njohur si mbështetës i të drejtave të njeriut kudo në botë, tha se, “në disa vende të OSBE-ës, po shtohet numri i i të burgosurve politikë. ” Si shembull ai citoi organizatën ruse “Memorial” të të drejtave të njeriut, e cila, sipas tij, llogaritë se “Në Rusi sot ka 50 të burgosur politikë”.

Kongresmeni Smith shtoi gjithashtu se situata nuk është aspak e mire as në vendet e Azisë Qëndrore, “ku numri i të burgosurve politikë ka vazhduar të jetë i lartë për një kohë të gjatë, tani.” Ditën e të Drejtave të Njeriut, Kryetari i Komisionit të Kongresit Amerikan për Siguri dhe Bashkpunim në Europë bëri gjtihashtu një deklaratë me të cilën i bëri thirrje administrates së Presdientit Obama që të , “sanksionojë qeverinë e Kinës për shkeljet e rënda të të drejtave të njeriut.”

Ndërsa, duke folur në emër të Administrates së presidentit Obama, Sekretari Amrikan i Shtetit, John Kerry, në deklaratën e tij me rastin e 10- dhjetorit, Ditës së të Drejtave të Njeriut, theksoi se, “Sot ne riangazhohemi në mbrojtje ndaj së vërtetës se të gjithë njerëzit e çdo feje, përkatësie etnike, orientiemi seksual ose prejardhjeje janë të paisur dhe gëzojnë, “të drejtat e barabarta dhetë patjetërsueshme.” Kryediplomati amerikan e përmbylli deklaratën e tij duke theksuar se, “Avancimi vigjilent dhe mbështetja e vendosur e këtyre të drejtave do ta bëjë botën më të sigurt dhe më të begatë për të gjithë ne.”

Ky ishte edhe qëllimi i Eleanor Roosevelt, arkitektes së Deklaratës Universale të të Drejtave të Njeriut, një botë më e mirë dhe më e begatë, ku të gjithë njerëzit pa dallim të gëzojnë të drejtat e tyre bazë të njeriut – një dokument ky që konsiderohet si dokumenti më i rëndësishëm dhe më i mirë që është përpiluar ndonjë herë në mbrojtje të të drejtave të njeriut për të gjithë qytetarët e botës. Eleanor Roosevelt kishte mundësi të ndërmirrte çdo aktivitet tjetër, por ajo vendosi të punonte si vullnetare për Kombet e Bashkuara dhe zgjodhi mbrojtjen e të drejtave të njeriut në botë dhe standardet për ushtrimin e këtyre të drejtave nga të gjitha qeveritë, për shtetasit e tyre. Është ky një dokument nga i cili kanë përfituar qindra miliona, ndoshta miliarda persona anë e mbanë botës, ndërsa njëkohsisht qeveri, shtete dhe diktatorë të ndryshëm anë e mbanë botës e kanë urrejtur dhe e urrejnë gjithnjë.

Prandaj, ndërsa anë e mbanë botës shënohet Dita e të Drejtave të Njeriut, është me vend që të kujtohet gjithashtu edhe kontributi i një prej arkitektëve kryesorë të Deklaratës Universale të të Drejtave të Njeriut, Eleanor Roosevelt.

TË DREJTAT E NJERIUT, 365 DITË NË VIT

December 9, 2014 by dgreca

Nga Frank Shkreli/
Organizata e Kombeve të Bashkuara (OKB) shënon çdo vit më 10 Dhjetor, Ditën e të Drejtave të Njeriut, ditë kjo e cila kujton datën kur Asamblea e Përgjithshme e OKB-ës ka miratuar në vitin 1948 Deklaratën Universale të të Drejtave të Njeriut, duke shpallur se parimet e kësaj deklarate janë “standarde të përbashkëta për tu realizuar nga të gjithë popujt dhe nga të gjitha kombet.” Kjo deklaratë në tërësi, ndoshta si asnjë marrveshje tjetër ndërkombëtare, potencon se të gjithë njerëzit pa dallim, kanë lindur të lirë, me të drejta dhe liri të barabarta.
Sllogani që Kombet e Bashkuara kanë vendosur të përdorin këtë vit për të shënuar dhe për të promovuar ditën kushtuar zbatimit të të drejtave të njeriut anë e mbanë botës është, “Të Drejtat e Njeriut 365”. Me idenë, sipas OKB-ës, për të promovuar zbatimin e të drejtave të njeriut çdo ditë të vitit dhe jo vetëm në Ditën Ndërkombëtare të të Drejtave të Njeriut, me 10 dhjetor, duke nënvijuar kështu “Parimin kryesor të Deklaratës Universale, se secili prej nesh, kudo dhe kurdoherë ka të drejtë të gëzojë të gjitha të drejtat e njeriutdhe se ato të drejta janë për secilin indidvid të barabarta dhe pa dallim, të drejta këto të cilat nga bashkojnë si një komunitet global, me të njëjtat ideale dhe vlera.”
OKB-ja pranon se viti 2014 do të mbahet mend si viti i sfidave të mëdha në fushën e zbatimit të drejtave të njeriut anë e mbanë botës, duke thënë se madje edhe në vendet ku më heret ishte shënuar përparim në zbatimin e këtyre të drejtave, tani vihet re një zmbrapsje, ndonëse thotë se ka patur edhe përparime të vazhdueshme në realizimin e të drejtave të njeriut në nivel ndërkombëtar. Organizata e Kombeve të Bashkuara thotë se 10-dhjetori, Dita Ndërkombëtare e të Drejtave të Njeriut, është një rast për të shpallur rishtas angazhimin e të gjitha shteteve anëtare ndaj zbatimit të parimeve dhe standardeve që janë zhvilluar dhe promovuar gjatë pothuaj më shumë se 6-dekada, ç’prej miratimit të Deklaratës Universale të të Drejtave të Njeriut, më 10 dhjetor, 1948.
Në mesazhin e tij me këtë rast, Sekretari i Përgjithshëm i Kombeve të Bashkuara Ban Ki Moon tha se kjo është dita që të gjithë të ngrejmë zërin së abshku duke “Denoncuar autoritetet që mohojnë të drejtat e cilitdo person ose grup”, kudo dhe kurdoherë. Udhëheqsi i OKB-ës shtoi në mesazhin e tij se, “Ne deklarojmë se të drejtat e Njeriut janë për të gjithë ne, dhe për gjithmonë, kushdo qofshim dhe nga do qofshim”, pa marrë parasyshë ndryshimet dhe dallimet midis nesh. “Kjo”, shtoi Ban Ki Moon, “është një çështje tepër me rëndësi për zbatimin e drejtësisë ndaj çdo individi si dhe ndaj stabilitetit shoqëror dhe përparimit global.” Shtetet ku njerëzit gëzojnë të drejtat e barabarta, shtoi udhëheqsi i OKB-ës, janë vende ku zhvillohet ekonomia dhe ku shoqëria jeton dhe vepron në paqë.”Shkelja e të drejtave të njeriut është diçka më shumë se një tragjedi personale për një person ose një grup.Dhunimi i të drejtave të njeriut është një alarm që mund të paralajmërojë paraqitjen e një krize më të madhe shoqërore”, nënvijoi në mesazhin e tij, Ban Ki Moon. Më në fund, ai than ë mesazhin e tij vjetor, se çdo person mund të bëj diçka në luftën kundër padrejtësive, mos tolerancës dhe ektstremizmit kudo në botë dhe iu drejtua shteteve anëtare të OKB-së që të “respektojnë dhe të zbatojnë të drejtat e njeriut për të gjithë dhe për çdo ditë të vitit”. Njëherazi, u bëri thirrje të gjithë popujve që të mbajnë përgjegjëse qeveritë e tyre për zbatimin e këtyre të drejtave, për të gjithë dhe për 365 ditët e vitit.
Në vetë-vete — Deklarata Universale e të Drejtave të Njeriut të OKB-së dhe parimet që kanë udhëhequr këtë organizatë gjatë më shumë se një gjysëm shekulli, ç’prej miratimit të saj më 10 dhjetor, 1948 — diskrediton tiranitë e sotëme dhe ato tëshekullit të kaluar si komunizmin dhe fashizmin si dhe diskriminimet, krimet dhe shkeljen e këtyre të drejtave për personat që vetëm e vetëm se nuk pajtoheshin me këto ideologji.
Nuk jam i sigurt nëse bota shqiptare e shënon këtë ditë ndërkombëtare të drejtave të njeriut. Por nëqoftse autoritetet dhe shoqëria civile e zbatojnë thirrjen e OKB-së për të kujtuar, jo vetëm këtë ditë por edhe për të promovuar çdo ditë të vitit këto të drejta bazë të njeriut “për të gjithë dhe përgjithmonë” – atëherë, kjo ditë duhet të shikohet jo vetëm nga realiteti i sotëm, por edhe nga një perspektivë historike.
Fryma e Deklaratës Universale të të Drejtave të Njeriut, duhet të shërbejë sot në këtë Ditë Ndërkombëtare të të Drejtave të Njeriut, si një rast i përshtatshëm për promovimin e këtyre të drejtave sot, por edhe për të kujtuar gjithashtu shkeljet dhe dhunën serioze ndaj këtyre të drejtave bazë të njeriut për mijëra viktima të regjimit komunist, me qëllim që të pakën viktimat e atij sistemi që janë ende gjallë, më në fund, ta ndjejnë veten se janë pjesë e pandarë e shqoërisë dhe se gëzojnë të drejta të barabarta, dinjitet dhe liri të plotë për veten dhe për familjet e tyre në krahasim me të tjerët. Trajtimi dhe ndriçimi i këtyre krimeve ndaj kyëtre viktimave dhe shkeljeve të të drejtave të njeriut gjatë një periudhe prej gjysëm shekulli — madje edhe 25 vjetë pas shëmbjes së Murit të Berlinit — do të çonte drejtë një shoqërie më të hapur dhe më normale, në pajtim me vetveten. Mos trajtimi i kësaj historie të dhëmshme gjysëm shekullore për shoqërinë shqiptare, nga pikëpamja e zbatimit ose jo e të drejtave të njeriut pa dallim dhe duke mos u bazuar në vlerat universale të të drejtave universale të njeriut dhe sipas OKB_së, të të gjitha kohërave, e mbanë shoqërinë në një ngërç konfliktesh politike dhe ekonomike, që fatkeqsisht mund të çojnë edhe në konfrontime të panevojshme shoqërore. Është e nevojshme që trajtimi i krimeve të regjimit komunist nga pikëpamja e shkeljes së të drejtave bazë të njeriut, të konsiderohet brënda përmbajtjes dhe kontekstit të këtyre të drejtave universale.Një gjë e tillë do t’i shërbentejo vetëm të vërtetes historike, por edhe lartësimit të nderit dhe interesit kombëtar të të gjitha kohërave. Le të jetë ky një angazhim nga të gjithëpa dallim — në këtë ditë ndërkombëtare të të drejtave të njeriut — për tu zbatuar jo vetëm sot,por sipas OKB-së, për çdo ditë të 365 ditëve të vitit, për të gjithë dhe pa dallim.
Frank Shkreli