Nga Paul Krugman/
Gjatë 5 viteve, që kanë kaluar që prej fillimit të krizës në eurozonë, të menduarit qartë ka qenë dukshëm me pakicë. Por tani kjo paqartësi, duhet të marrë fund. Ngjarjet e fundit në Greqi, përbëjnë një sfidë themelore për Evropën: A do të mundë ajo të lërë pas mitet e së shkuarës dhe moralizimet bajate e të merret me realitetin, në një mënyrë që respekton vlerat kryesore të kontinentit? Nëse jo, i tërë projekti evropian-përpjekja për të ndërtuar paqen dhe demokracinë, përmes prosperitetit të përbashkët-do të vuajnë pasojat e një goditje të tmerrshme, ndoshta fatale.
Megjithatë, e vërteta është se pjesa më e madhe e madhe e parave të huazuara ndaj Greqisë, është përdorur thjesht për të paguar interesat dhe principalin mbi borxhin. Në fakt, gjatë dy viteve të fundit, shumica e të gjitha parave që iu dhanë Greqisë, u ricikluar në këtë mënyrë: qeveria greke po merr më shumë të ardhura, sesa ajo shpenzon në gjëra të tjera përveç interesit, si dhe dorëzimin e fondeve shtesë ndaj kreditorëve.
Ose për t’i thjeshtëzuar disi gjërat, ju mund të mendoni që politika evropiane përfshin një ndihmë, jo ndaj Greqisë, por ndaj bankave të vendeve kreditore, me qeverinë greke që thjesht vepron si ndërmjetës – e me publikun grek, që ka përjetuar një rënie katastrofike përsa i përket standardeve të nevojshme të jetesës dhe që i kërkohet të bëjë sakrifica të mëtejshme, në mënyrë që ai gjithashtu të mund të kontribuojë me fonde për këtë shpëtim.
Një mënyrë për të menduar mbi kërkesat e qeverisë së sapozgjedhur greke, është se ajo kërkon një reduktim të madhësisë së atij kontributi. Askush nuk po thotë, që Greqia të shpenzojë më shumë sesa ajo përfiton. Të gjitha opsionet që mund të jenë në tryezë, do të kenë kaluar me më pak interes, ndërsa më shumë vëmendje do të kenë gjëra të tilla si kujdesi shëndetësor dhe ndihma ndaj të varfërve.
Të vepruarit në këtë mënyrë, do të ketë efektin anësor të reduktimit në një masë të madhe të normës prej 25 përqind të papunësisë në Greqi. Por a nuk ka Greqia një detyrim për të paguar borxhet, për të cilat qeveria e vet u ngrit kundër? Këtu vijmë tek çështja e moralizimit. Është e vërtetë, që Greqia (ose më saktë qeveria e qendrës së djathtë që qeverisi vendin në vitet 2004-2009) mori vullnetarisht borxhe në shuma të mëdha. Por është po aq e vërtetë, që bankat në Gjermani dhe gjetkë, ia huazuan vullnetarisht Greqisë të gjitha paratë.
Zakonisht çdokush duhet të priste që të dyja palët të paguanin nga një çmim për gabimet e ndërsjellta. Por ndërsa huadhënësit private u ndihmuan gjerësisht (përkundër një “reduktimi” ndaj pretendimeve të tyre fillestare në vitin 2012), nga Greqia pritet që të mbajë premtimin dhe të paguajë një më një.
Tani, e vërteta është se askush nuk e beson se Greqia, mund të paguajë plotësisht borxhin. Pra, përse nuk e njohin këtë realitet dhe të reduktojnë pagesat në një nivel, që nuk imponon vuajtje të pafundme? A kemi të bëjmë thjesht me qëllimiin, për ta bërë Greqinë një shembull për të gjithë huamarrësit e tjerë? Nëse po, si përputhet kjo praktikë me vlerat e asaj që është menduar të jetë një organizatë e kombeve sovrane dhe demokratike?
Çështja e vlerave, bëhet edhe më e mprehtë kur analizojmë përse kreditorët e Greqisë kanë ende pushtet. Nëse do të ishte vetëm një çështje e financave të qeverisë, Greqia mundet thjesht të shpallte falimentimin. Vërtet kjo do të zhdukte mundësinë e marrjes së kredive të reja, por gjithashtu do të ndalte pagimin e borxheve ekzistuese, dhe situata e likuiditetit të saj në fakt do të përmirësohej.
Gjithësesi, problemi për Greqinë qëndron tek brishtësia e bankave të saj, të cilat aktualisht (si të gjitha bankat në eurozonë) kanë qasje për të marrë kredi nga Banka Qëndrore Evropiane.
Ndërprerja e kredive do të bënte që sistemi bankar grek të shkërmoqej i gjithi, duke marrë nën vete shumë banka të mëdha. Për sa kohë që Greqia qëndron në euro, atëherë vendi ka nevojë për vullnetin e mirë të bankës qendrore, që nga ana e saj varet nga qëndrimi i Gjermanisë dhe vendeve të tjera kreditore.
Por mendoni se çfarë luhet në negociatat mbi borxhin. A është e përgatitur realisht Gjermania për t’i thënë një demokracie homologe evropiane: “Paguaj, përndryshe do të shkatërroj sistemin tënd bankar!?”
Dhe mendoni pak, se çfarë do të ndodhte nëse qeveria e re greke-që në fund të fundit u zgjodh nga shumica e popullit, falë premtimit për t’i dhënë fund kursimit-refuzon të paguajë? Në këtë mënyrë, gjithçka bëhet shumë e lehtë: një dalje e dhunshme e Greqisë nga euro, me pasoja potencialisht shkatërrimtare ekonomike dhe politike për mbarë Evropën.
Objektivisht, të zgjidhësh një situatë të tillë nuk duket të jetë shumë e vështirë. Edhe pse askush nuk e di, Greqia ka bërë realisht një përparim të madh vitet e fundit, duke rifituar konkurrueshmërinë, ndërsa pagat dhe shpenzimet kanë rënë në mënyrë dramatike. Kështu që në këtë pikë, kursimi është gjëja kryesore që e mban të gjunjëzuar ekonominë. Pra, ajo çfarë është e nevojshme është e thjeshtë: Lejoheni Greqinë të bëjë hapa të vogla, por gjithësesi me teprica pozitive, të cilat do të lehtësojnë vuajtjet greke. Lëreni qeverinë e re ta përvetësojë këtë sukses, duke ç’aktivizuar në këtë mënyrë forcat anti-demokratike që presin tek pragu.
Ndërkohë, kostoja për taksapaguesit ndaj kreditorëve-të cilët gjithësesi nuk do të marrin vlerën e plotë të borxhit-do të ishte minimale. Bërja e gjësë së duhur, megjithatë do të kërkojë nga evropianët e tjerë, në veçanti gjermanët, të braktisin mitet e vetë-shërbesës dhe të zëvendësojnë moralizimet me analizat logjike. A mund ta bëjnë ata këtë? Këtë do e shohim së shpejti.
The New York Times Vlerëson restorantet shqiptare në New York
Dy restoranet e një shqiptari janë zgjedhur si më të mirët në New York, kështu shkruan gazeta New York Times, në një nga numrat e saj të muajit tetor.
Alban Benjamin Prelvukaj është bashkëpronar në dy prej restoraneve të cilët janë zgjedhur si më të mirët në New York.
Në botimin e ri të guides Zagat të restoranteve të New-Yorkut, e cila u publikua, dy restorantet pronarët e të cilëve dikur punonin në Peter Luger Steak House kanë krijuar konkurencë të fortë për fituesit shumëvjeçar të çmimeve të ndryshme, sic janë restorantet Per Se dhe Marea.
Benjamin Steak House, i vendosur në hotelin Dylan, në pjesën lindore të rrugës 41 ka fituar 27 prej 30 pikëve të mundëshme për kualitetin e ushqimit, ndërsa Sea Fire Grill, restorant i mishit dhe peshkut që gjindet në pjesën lindore të New Yorkut.
Asnjëri prej tyre vitin e kaluar nuk ishte në mesin e restoranteve me ushiqmin më kualitativ.
Por, këtë vit, Sea Fire Grill u vendos para restorantit të njohur Per Se, në rang-listën e kualitetit të përgjithëshëm të ushiqmit ndërsa në kategorinë e ushqimit të detit, ai u vendos para restorantit Marea dhe menjëherë pas Le Bernadin.
Sa i përket biftekut, Benjamin Steak House e zuri vendin e dytë – i pari i takoi Steakhouse-it të njohur ndërkombëtarisht Peter Luger, të themeluar në vitin 1887 në Williamsburg të Brooklyn-it.
Ka shumë mënyra për të krijuar rang-lista të restoranteve dhe secila prej tyre lë vend për dyshime. Restoranti Per Se, i cili ka fituar 3 yje të Michelin-it, ka humbur vende në të gjitha kategoritë e guides Zagat.
Në kategorinë e ushqimit amerikan, ai ka rënë nga vendi i parë në të gjashtin, madje ka humbur vende edhe në kategoritë e dekorimit të brendshëm dhe shërbimit.
Sea Fire Grill dhe Benjamin Steak House janë pronë e ish punonjësve të Peter Luger: Arturo McLeod dhe Benjamin Prelvukaj dhe të dy insititucionet kanë meny të dizajnuara, mes tjerash paraqiten molusqet e pjekura, karravidhe, peshku i fërguar dhe biftekë.
Dhe të dyjat vizitohen nga personat e njohur sic janë William Shatner dhe Kim Kardashian .
E ndërkaq edhe njëra prej gazetarëve më të njohura në Amerikë, Cindy Adams, ka shkruar ne Tëitter se duhet te provoni ushqimin e Benjamin Steak House.
“ Kurr nuk ju kam kërkuar ndonjë shërbim, por ju lus që ta provoni Benjamin Steak House. Dhe kërkoni që kamarier i juaj të jetë Riki`.(Ne Foto-Alban Benjamin Prelvukaj dhe Kim Kardashian)
(Kortezi-Bota Sot)
New York Times: Shqipja në mesin e tri gjuhëve më të vjetra të botës
SHBA- Gjuha shqipe renditet si një ndër tre gjuhet më të vjetra në botë. Ky fakt publikohet nga prestigjiozja amerikane, New York Times.
Sipas New York Times, ndër gjuhët më të vjetra në botë është armenishtja, e dyta greqishtja e më pas vjen shqipja, prej nga e rrjedhin shumë gjuhë të tjera.
Prestigjozja amerikane shprehet se ‘studiuesit kanë studiuar evoluimin e fjalëve në 103 gjuhë moderne dhe të lashta nga familja Indo-Europiane dhe kanë krijuar një pemë që sipas tyre dëshmohet lidhja mes gjuhëve të ndryshme.
Harta sic e shihni tregon 3 degë të mëdha që shpërndahen më pas në degëzime të tjera.
Ja një skicë që paraqet New York Times.(BW)
Shqipëria e vogël, pengu i një loje të madhe diplomatike
Nga Herman Bernstein/ The New York Times/
28 Janar 1934: Me çeshtjet e saja në krizë, ajo vështron me shumë vëmendje lëvizjet e ndryshme të bëra prej blloqeve të udhëhequr prej Francës dhe Italisë.
Shqipëria gjykohet si një nga zonat më të rrezikshme në Europë. Një luftë e re mund të fillojë atje në qoftë se interesat politike dhe ushtarake të vendeve të tjera në Shqipëri vazhdojnë të përplasen njëri me tjetrin. Për shkak të pozitës gjeografike, ky vend i vogël mban çelësat e Adriatikut dhe ka qenë për shekuj shkaku i zënkës midis vendeve të ndryshme.
Nga pikëpamja strategjike, bregu i saj do të kishtë një vlerë të paçmueshme për Italinë në rast lufte. Italia është duke derdhur për disa vjet shuma të mëdha parash në Shqipëri me synim të ndihmojë organizimin e ushtrisë, të ndërtojë rrugë, ura dhe fortifikime. Në Ballkan besohet se përpjekja e Italisë për të forcuar ushtarakisht Shqipërinë është pjesë e programit imperialist të Musolinit për t’u futur thellë në Ballkan, për të ripushtuar rrugën e famshme romake Egnatia e cila shkon nga Shqipëria e Jugosllavia drejt Selanikut e Stambollit. Çdo lëvizje e Italisë në Shqipëri vëzhgohet me dyshim e ankth prej Francës, prej Ententes së Vogël [Çekosllovakia, Rumania, Jugosllavia] dhe veçanërisht prej Jugosllavisë. Gjatë viteve të fundit, ndihma financiare dhe drejtimi ushtarak dhënë Shqipërisë prej Italisë ka nxehur nervat në Ballkan dhe ka nxitur Jugosllavinë të bëjë përgatitje të ethshme ushtarake për të përballuar futjen Italiane që mendohet në Ballkan.
Një Peng i Fuqive. Shqipëria e vogël është bërë kështu një peng në lojën e dy blloqeve kundërshtarë në diplomacinë Europiane, njëri kryesohet nga Italia e tjetri nga Franca. Ajo ka përfituar deri diku nga këto interesa kundërshtare dhe ia ka dalë të fuqizojë bashkimin e saj kombëtar, së pari me ndihmën e Jugosllavisë dhe pastaj me ndihmën e Italisë. Çfardo mund të kenë qenë shtysat e fshehta të këtyre vendeve, Shqipëria ka ruajtur me zotësi dhe guxim pavarësinë e saj, megjithëse ajo ishte e detyruar të bënte sakrifica, lëshime dhe pranime të shumta në kthim të ndihmës materiale që ajo përftoi që nga mbarimi i luftës. Edhe sikur rrugët dhe urat e ndërtuara me ndihmën financiare italiane ishin synuar për skemat ushtarake italiane, ato tani shërbejnë për qëllime të dobishme ekonomike për Shqipërinë duke krijuar ndërlidhje midis pjesëve të ndryshme të këtij vendi malor të vogël.
E pushtuar gjatë Luftës I Botërore. Gjatë Luftës I Botërore, Shqipëria ishte skenë e shumë pushtimeve. Ushtritë greke, serbe, franceze, austriake dhe italiane luftuan njëra tjetrën në Shqipëri dhe kjo tokë e vogël u nda në disa copëza nën ndikim të huaj, kurse njerëzit iu nënshtruan mjerimit dhe kufizimeve të parrëfyeshme. Ahmet Zogu, mbreti i tanishëm, u mbajt në Vjenë gjatë periudhës së luftës. Pavarësia e Shqipërisë, e arritur më 1912, u ndërpre. Në Konferencën e Paqes në Paris, kërkesat e saja fillimisht u mohuan plotësisht. Delegatët shqiptarë të kryesuar nga Mehmet Konica, vëllai i ambasadorit të tanishëm shqiptar në SHBA [Faik Konicës], varën shpresën e tyre tek Presidenti Wilson dhe iu lutën delegacionit amerikan që SHBA, si një fuqi e pa interesuar, të merrte komandën për Shqipërinë. Jugosllavia, Greqia dhe Italia ishin në ethe për të siguruar “sferat e tyre të ndikimit”. Më 1919, një marrëveshje u arrit nga Clemenceau, Lloyd Geroge dhe Nitti [përkatësisht, kryeministri francez, britanik dhe italian], në mungesë të përfaqësuesit amerikan, e cila i jepte Italisë komandën mbi Shqipërinë dhe Jugosllavisë toka të Shqipërisë veriore. Shqiptarët e kundërshtuan këtë marrëveshje, e cila iu hiqte atyre pavarësinë dhe iu cungonte vendin.
Kundërshtimi i wilsonit. Presidenti Wilson e kundërshtoi me forcë këtë marrëveshje duke thënë se ajo ishte arritur në mungesë të përfaqsuesit amerikan dhe se ajo synonte “t’i ndante Shqiptarët, kundër dëshirës së tyre të zjarrtë, midis tre fuqive të huaja të ndryshme”. Pavarësia e Shqipërisë u shpëtua kur qevera amerikane bëri të ditur se “çeshtjet shqiptare nuk duhet të përfshihen në bisedimet midis Italisë e Jugosllavisë, dhe Presidenti duhet të ripohojë se ai nuk mund të pranojë plane që i japin Jugosllavisë toka të Shqipërisë veriore si dëmshpërblim për çka ajo kërkon diku tjetër”. Dhe se “Italia dhe Jugosllavia lihen bashkë t’i sheshojnë çeshtjet e tyre, nëse ato munden, nëpërmjet bisedimeve të veçanta dhe me kushtin që ata nuk duhet të arrijnë në marrëveshje duke përfituar prej Shqipërisë”. Shqipëria u pranua anëtare e Lidhjes së Kombeve me të drejta të plota në Dhjetor 1920, pas një kërkese këmbëngulëse në emër të pavarësisë shqiptare të bërë nga Lordi Robert Cecil [në Konferencën e Paqes më 1919, ai ishte përfaqësuesi britanik në bisedimet për krijimin e Lidhjes së Kombeve] përballë kundërshtimeve nga disa shtete ballkanike.
Nje vit më vonë, ambasadorët e Britanisë së Madhe, Francës, Italisë dhe Japonisë “duke pranuar se cënimi i këtyre kufinjve dhe i pavarësisë së Shqipërisë mund të përbëjë një rrezik për sigurinë strategjike të Italisë”, arritën një marrëveshje sipas të cilës “në çdo kohë, nëse Shqipëria e ka të pamundur të ruajë tërësinë territoriale të saj, ajo është e lirë t’i kërkojë Këshillit të Lidhjes së Kombeve ndihmë të jashtme”; dhe se “qeveritë e Perandorisë Britanike, Francës, Italisë dhe Japonisë marrin vendime në raste të tilla që t’i udhëzojnë përfaqësuesit e tyre në Këshillin e Lidhjes së Kombeve të këshillojnë që rivendosja e kufinjve territorialë të Shqipërisë t’i besohet Italisë”. Megjithëse tashmë një anëtare e Lidhjes së Kombeve, Shqipëria nuk u këshillua për këtë marrëveshje. Ajo e kundërshtoi atë duke bërë të ditur se nuk do ta njihte vlefshmërinë e saj. Deri në ditët e stome, Italia e quan Marrëveshjen e Ambasadorëve si një instrument lidhës ndërshtetëror, i cili i njeh asaj interesa të veçanta në Shqipëri, megjithëse kjo marrëveshje shihet me dyshime dhe frikë nga fqinjët e Shqipërisë në Ballkan. Pra, marrëveshja ka shërbyer që në fillim si një shkak fërkimesh dhe e ka bërë Shqipërinë një zonë të ndjeshme siç është sot.
Më 1920, italianët mbanin të pushtuar Valonën në Shqipërinë e Jugut. Udhëheqësit shqiptarë, të vendosur që ta çlirojnë vendin e tyre nga pushtimi i huaj, e detyruan ushtrinë italiane të tërhiqej. Pastaj, ata filluan të organizojnë shtetin dhe të vendosin rendin në vend. Ahmet Zogu ishte një nga udhëheqësit e rinj të dalluar dhe qeveria, në të cilën ai ishte Ministër i Brendshëm dhe më pas Kryeministër, u dallua prej emrit të tij. Më 1924, regjimi i Zogut u përmbys prej një kryengritje të udhëhequr nga peshkopi shqiptar Fan Noli. Ahmet Zogu me disa kolegë të tij u largua me nxitim në Beograd për strehë dhe ndihmë. Qeveria kryengritëse e Fan Nolit zgjati nga Qershori deri në Dhjetor 1924, kur Zogu, të cilin ajo e kishte dënuar me vdekje, u rikthye fitimtar në Tiranë në krye të një ushtrie të vogël që ai e kishte organizuar në Jugosllavi. Brenda një muaji nga kthimi i tij, Zogu u zgjodh President i Republikës Shqiptare për shtatë vjet. Qeveria e tij filloi të riorganizojë dhe të përmirësojë vendin, megjithëse shpërthimet e pakënaqësive vazhduan të ndodhnin herë pas here. Jugosllavët, duke e bërë mik Ahmet Zogun dhe duke e ndihmuar atë të rifitonte pushtetin, pritën që ai të merrte një drejtim të fortë që anonte nga Jugosllavia ose kundra Italisë. Duke e kuptuar rrezikun e madh për vendin e tij nëse ndiqte këtë politikë, Presidenti Zog u përpoq ta ngiste timonin në mes, të mbante anën e Shqipërisë.
Marrëveshja e Tiranës. Papritur, më 1926, një kryengritje serioze ndodhi në Shqipërinë veriore. Ahmet Zogu ishte i bindur se ajo ishte ndezur prej Jugosllavëve. Edhe Italia edhe Jugosllavia i patën parashtruar atij një marrëveshje miqësie dhe sigurimi. Ajo kryengritje e nxiti atë të merrte një vendim të shpejtë në anën italiane, dhe më 27 Nëndor 1926, ai nënshkroi një marrëveshje pesë-vjeçare miqësie e sigurimi midis Shqipërisë dhe Italisë. Ky dokument, i njohur si Marrëveshja e Tiranës, bënte të ditur se Italia dhe Shqipëria, “me qëllim që të forcojnë marrëdhëniet e tyre të dyanshme të miqësisë dhe sigurisë, pranojnë se çdo shqetësim i drejtuar kundër gjendjes së tanishme politike, ligjore dhe territoriale të Shqipërisë është në kundërshtim me interesat e tyre të ndërsjellta”. Nënshkrimi i Marrëveshjes së Tiranës i hodhi fqinjët e Shqipërisë në gjendje dëshpërimi dhe kushtrimi. Një vit më vonë, menjëherë pas nënshkrimit të Traktatit Franko-Jugosllav, një traktat bashkëpunimi u arrit ndërmjet Italisë dhe Shqipërisë për një periudhë 20 vjeçare. Një hua prej 50 milion frangash ari iu dha Shqipërisë prej Italisë nëpërmjet një grupi financiar të njohur me emrin SVEA. Banka Kombëtare e Shqipërisë u themela nën mbikqyrjen e këtij grupi. Një program i madh punimesh botore u fillua dhe u financua nga kjo hua. Organizues ekonomikë, inxhinierë, specialistë punimesh dhe stërvitës ushtarakë italianë erdhën në Shqipëri. Rrugë, ura dhe ndërtesa popullore u ndërtuan. Çdo lëvizje në Ballkan analizohet me mikroskop. Jugosllavët vëzhgonin përpjekjet e italianëve në Shqipëri me dyshim. Ato i gjykonin traktatet Italo-Shqiptare, huanë dhe futjen e organizuesve dhe stërvitësve italianë si pjesë të një skeme politike dhe ushtarake për të siguruar një bazë të fortë në Adriatik me synim futjen thellë në Ballkan. Beogradi e vlersoi një program të tillë si një sfidë të drejtpërdrejtë kundrejt Jugosllavisë. Situata ishte e rrezikshme.
Më 1 Shtator 1928, Presidenti Zog u quajt Mbreti i Shqiptarëve nga një Kuvend Kushtetues dhe republika u kthye në mbretëri. Gjenerali italian Alberto Pariani ndihmoi të organizonte dhe të stërviste ushtrinë shqiptare. Xhandarmëria u organizua dhe u drejtua nga gjenerali britanik Sir Jocelyn Percy. Gjykatat e drejtësisë u riorganizuan. Shkolla të reja u hapën. Një ritëm më i shpejtë hyri në këtë vend të vogël ku në të kaluarën “gjërat mund të kryheshin vetëm nëse kishe duhan të mjaftë dhe durim”. Kur periudha pesë vjeçare e Paktit të Miqësisë dhe Sigurimit mbaroi, Mbreti Zog nuk pranoi ta ripërtërinte atë, me gjithë shtytjen e njohur të ushtruar prej Musolinit. Mbreti Zog theksoi se traktati nuk ishtë më i nevojshëm dhe ai nuk kërkonte fuqi të huaja për ta mbrojtur atë. Ai gjithashtu vuri në dukje se trakti i tij i bashkëpunimit më Italinë, i cili do të mbeste në fuqi për vite të tjera, mbulonte gjithë pikat e bashkëpunimit miqësor midis dy vendeve.
Situatë financiare kritike. Në të njëjtën kohë, kushtet ekonomike dhe financiare të Shqipërisë kishin arritur një pikë kritike. Italia afroi të jepte ndihmë përsëri për Shqipërinë duke dhënë dhjetë hua vjetore prej 10 milion frangash ari sejcila. Fqinjëve të Shqipërisë iu shtua kushtrimi duke besuar se ndihma italiane s’do ishte gjë tjetër veçse për qëllime ushtarake. Huatë vjetore pritej të shpenzoheshin nën mbikqyrjen e një komisioni të përzjerë italo-shqiptar. Shqipëria pranoi dhe dy huatë e para u dhanë, megjithëse jo të plota. Huaja e tretë, e këtij viti, është mbajtur duke arsyetuar se Shqipëria nuk po plotëson kushtet marrëveshjes për të qenë një “bashkëpunim miqësor”.
Kur Italia një vit më parë i hodhi mbretit Zog idenë që një bashkim doganor ndërmjet Italisë e Shqipërisë do të ishte i pranueshëm për Italinë dhe do t’i jepte përparësi Shqipërisë, mbreti Zog e hodhi poshtë atë ide duke kuptuar se një marrëveshje e tillë jo vetëm do të ngacmonte fqinjët e tij ballkanikë por ajo mund të krijontë një trazim në tërë Europën. Më pas Italia u shqetësua nga një ndryshim në Kushtetutën e Shqipërisë, i cili shkaktoi mbylljen e disa shkollave të huaja dhe fetare. Qeveria shqiptare spjegoi se kjo masë ishte tani e nevojshme me qëllim që të forconte bashkimin kombëtar nëpërmjet një sistemi shkollor të përbashkët dhe të ndalonte propagandën e huaj kundra kombit. Italianët nuk pranuan drejtime të tilla administrative në shkollat e tyre dhe si rrjedhim i mbyllën dhe kthyen mësuesit e tyre në Itali. Urtësia e ligjit të ri shqiptar në lidhje me sistemin shkollor ishte i diskutueshën nga pikëpamja e mungesës së tanishme të mësuesve shqiptarë.
S’ka më ndihmë prej Italisë. Qeveria italiane, duke njohur mirë kushtet e dëshpëruara financiare të Shqipërisë, kaloi në politikën e pritmënisë vëzhguese dhe njëkohësisht ndaloi ndihmat e mëtejshme financiare. Importet e Italisë nga Shqipëria filluan të zvoglohen. Italianët mohuan që ata donin lejime të reja në Shqipëri, që ata donin kontroll të ushtrisë, xhandarmërisë dhe degëve të tjera të qeverisë. Ata thanë se e gjitha që ato donin ishte miqësia, bashkëpunimi miqësor dhe ndikimi kulturor. Mbreti Zog nuk pranoi t’i rihapi shkollat e huaja, por bëri një veprim të vullnetit të mirë duke urdhëruar që gjuha italiane të bëhej e detyrueshme në shkollat e mesme. Kjo nuk i kënaqi plotësisht italianët dhe ato vazhduan ta vonojnë huanë e premtuar vjetore. Atëhere mbreti Zog urdhëroi një tkurrje të madhe të buxhetit të vitit 1934. Ai pakësoi përgjysëm shpenzimet ushtarake. Ai gjithashtu i bëri rrogat shtetërore dhe shpenzimet e shtëpisë mbretërore sa një e katërta e vlerave të mëparshme. Të gjitha këto ndihmuan në rritjen e popullaritetit të mbretit Zog mdis shqiptarëve, por Roma akoma mbetej e paqetë.
Problemi i tanishëm. Shqipëria, duke ditur mirë se shpresa e vetme e saj për ripërtëritje qëndron në zhvillimin paqësor, është duke u munduar ta shmangë vetveten nga ngatarresat politike të cilat rrezikojnë marrëdhëniet miqësore me fqinjët ballkanikë. Italia, Jugosllavia dhe Greqia kanë bërë vazhdimisht të ditur se ato janë kundër cënimit të pavarësisë së Shqipërisë. Ndërkohë, beteja e zgjuar diplomatike ndërmjet kryeministrit Musolini dhe mbretit Zog është duke vazhduar. Deri më tani, mbreti Zog duket se ka qenë fitues për arësyen se fuqia e Shqipërisë qëndron në dobësinë e saj. Kohët e fundit, ajo ka arritur një traktat tregtar të pëlqyeshëm me Greqinë dhe është duke biseduar një traktat të ri tregtar me Jugosllavinë. Këto janë shenja të pagabueshme të një bashkëpunimi më të ngushtë midis Shqipërisë dhe fqinjëve të saj ballkanikë. Nëse Shqipëria arrin të krijojë marrëdhënie miqësore me fqinjët e saj ballkanikë pa armiqësuar Musolinin, vendi i vogël në Adriatik, i quajtur “toka e harruar e Europës”, do të mundë të zhvillojë në paqe dhe mbarë burimet e saja bujqësore dhe ekonomike.
Herman Bernstein
Ish-ambasdor i ShBA në Shqipëri
Gazeta The New York Times
28 Janar 1934
Shënim shoqërues. Herman Bernstein (1876-1935) qe ambasador i SHBA në Shqipëri në periudhën Shkurt 1930 – Shtator 1933. Ai ishte njëkohësisht një gazetar, shkrimtar, përkthyes, botues e diplomat i famshëm me origjinë hebraike. Albert Einstein ishte mik dhe bashkëpunëtor i tij. Herman Bernstein ishte një veprimtar i spikatur për të drejtat e hebrenjve dhe redaktor i dy gazetave hebraike.
(Përgatiti: Saimir Lolja)
The New York Times: Hiking Beyond Borders in the Balkans
Peter Grubb, the owner of an Idaho-based outfitter called ROW Adventures, sat in the corner flipping through maps under the lone working light bulb. We were in Room 305 of Hotel Rosi, a bright yellow block of a building in Gusinje, a predominately Muslim community in the former Yugoslav republic of Montenegro. South of here, a rocky trail climbed steadily into a vampiric maw of limestone peaks. Tomorrow we would follow that trail and slip virtually unnoticed into Albania.
That would have been among the stupidest things you could do had it been the 1980s, when Albania was the North Korea of Europe. From World War II until his death in 1985, the Communist leader Enver Hoxha hammered Albania into an oppressive hermit state. He extirpated dissent, outlawed religion and lowered the age for executions to 11. The “Great Teacher” hermetically sealed the borders and distanced himself from other Communists. “We have fought empty-bellied and barefooted but have never kowtowed to anybody!” he once howled at Nikita Khrushchev, the Soviet leader.
Hoxha’s final heart attack and the eventual collapse of Communism hailed the beginning of the end of Albania’s isolation, and in recent years the once-tense border region separating Albania, Montenegro and Kosovo has become the kind of place you’d want to visit. Aid money, remittances and relative stability have helped create a middle class, and tourism in the region is beginning to boom. Guides take groups kayaking under stone bridges in Montenegro, hiking around Albanian archaeological sites and even skiing in Kosovo. New hotels are pumping fresh life into stale Communist hangouts, even if the water isn’t always hot.
“If you want luxury, sorry, go to Paris or New York,” Kela Qendro, a 33-year-old Albanian working for a small tourism company, told me later. “You come here to see the real stuff. The shepherd. The old woman picking pomegranates. You go up to villagers and they will invite you inside their home for the joy of meeting you.”
Mr. Grubb, who runs about seven trips a year to Croatia, had long been fascinated with this less-developed region of the Balkans. About a year ago he learned of an intriguing new way to explore it — on foot.
The Peaks of the Balkans Trail, a project coordinated by the German Agency for International Cooperation and involving dozens of other groups (including women’s associations, tourism offices and environmental nongovernmental organizations), formally opened last year as a 120-mile trek designed to foster tourism and teamwork among historically quarrelsome neighbors. The path literally links Muslim, Catholic and Orthodox enclaves, as well as Slavs and numerous Albanian tribes in three adjoining national parks, each showcasing the border region’s inestimable beauty. Towering rock walls scream for thousands of feet into an unimpeachable sky. Farmhouses gather like asters in valleys. Wolves and lynxes pad through landscapes soaked in green.
There would be no real roughing it, since locals have turned ancestral homes into rustic inns offering beds, homemade cheeses, meats and brandy. Even wandering across remote, unmanned borders is now legal, thanks to a new permit system introduced last summer. Mr. Grubb needed only some roll-with-it travelers willing to be his guinea pigs before offering the trip for real. Seven gregarious Texans and I signed up.
Now, sitting in the hotel room, Mr. Grubb put down the map and sighed. He seemed restless. We were about to head deep into the Albanian Alps, better known as the cursed mountains, some of Europe’s most glaciated peaks after the Swiss Alps and the highest summits of the Dinaric Alps. The whole trail could be hiked in about 10 days, but we had just 5 to do parts of it. Even so, there were big days and taxing climbs ahead. We would be among the first American-outfitted groups to wander into the maw, and in these parts, the order of things is more mystery than fact.
“This could be more cutting-edge than I thought,” Mr. Grubb said, and he switched off the light.
EARLIER THAT DAY I had met the Texans at the airport in Podgorica, Montenegro’s pint-size capital. Rainey Rogers, a former amateur boxing champion, was the youngest in the group at 49. Richard Dill, a retired pharmacy franchise mogul whom everyone called Dick, was the oldest at 73. Mark David, a real estate investor, had rallied the guys around the hike.
It was dark when we arrived in Gusinje, but the morning dawned bright and warm. Mount Rosi, the hotel’s 8,274-foot-high namesake, rose to the southeast, while the 8,838-foot-high pyramid of Mount Jezerca lorded over the south.
Around 9 a.m. Enes Dreskovic, the newly minted director of the Prokletije National Park, one of the three border parks, roared up in a hunter-orange Pinzgauer, a military transport vehicle, to take us to the trail head. The bench seats in the back were too small for all of us, so I stood on the rear bumper and clung to the roll bars as we bounced down country lanes. Women in head scarves snapped upright from their fields to watch us, while Rainey hurled Blow Pops to children who stared from the side of the road. A gentleman in a pinstripe vest steered a horse cart groaning with firewood.
We were alone when we ground to a halt in the Ropojana Valley, a fairy-tale scoop of swaying pines and scalloped ridges that even the Pinzgauer could not penetrate. The trail began in earnest here. An Albanian from Theth, our goal 12 miles away, had supposedly left the village at 3 a.m. with horses to carry our luggage, but there was no sign of him.
“Well, welcome to the ‘A’ in adventure travel,” Mr. Grubb said, scratching his red beard. He proposed the only logical Plan B: to stuff what we needed into our daypacks and rendezvous with our bags two days later. The Texans seemed less annoyed than antsy to get romping through the magnificent landscape.
“Let’s repack and get after it,” boomed Paul Pogue, a pilot.
Rocks as white as marble complained under our boots as we marched toward a broad meadow in the midst of a beech forest. A griffon vulture performed lazy 8’s overhead. Shards of silvery-gray limestone shot into the sky like missiles. Of all the images I’d had of the region, none were as beautiful as this.
“Amazing, isn’t it?” Mark marveled.
By early afternoon we had crested the Peja Pass, a treeless scab of rock and wind with an elevation of about 5,000 feet. Ghostly stone barracks stood guard with tattered burlap billowing in the window frames. Inside I found a pair of size 9 dress shoes and rooms reeking of ungulates. Dome-shape bunkers with machine gun slits and roofs splintered like blooming onions fortified the high points. Fearing an invasion from all directions, Hoxha had built an estimated 700,000 of these death pods around a country smaller than Maryland.
“Welcome to Albania,” bellowed our 28-year-old Montenegrin guide, Semir Kardovic, mimicking gunfire.
The 2,600-vertical-foot climb to the pass had been difficult but the 4,000-vertical-foot descent into Theth was brutal. Down and down we plummeted along a series of knee-smashing switchbacks into an enormous glacial valley. By dusk, pointy houses with orange light seeping from the doorways winked through the forest. We made our way toward one, a medieval-looking guesthouse with squat windows and stone walls.
“Good evening,” said the keeper, Pavlin Polia, greeting us. He was in his early 30s, tall with midnight hair and a Roman nose. His Kosovan wife, Vlora, fetched some glasses while his brother, Nardi, shook our hands. We did our best to ignore his black eye. “Fight,” Nardi shamefully explained.
Inside the main room a slender stringed instrument called a cifteli hung on the wall above a barrel filled with bowling balls of cheese. Rainey limped in and lay his head down on a long wooden table while Dick collapsed onto one of the 15 beds upstairs. I slugged two shots of plum brandy, convinced we had wandered back in time.
Like many Albanians, Mr. Polia had fled the country as soon as he could. He worked in construction in Italy and still remembers his first Pepsi. He returned to his family home in Theth a decade later and converted it into a guesthouse that opened in 2009. Now 300 people a year stay with him, the equivalent of half the village, each paying about 25 euros, or about $31 at $1.25 to the euro, for a bed and meals.
“In Italy I had lots of opportunity to make money, but that was not my passion,” he told me over wild marjoram tea.
I headed upstairs to wash but Mr. Polia stopped me.
“Don’t forget your luggage,” he said.
“You have my bag?” I asked, incredulously.
“Of course,” he said. “I brought it with the horses.”
THAT NIGHT FATIGUE sloughed off my body into a pile of warm blankets and I awoke to the prickly scent of roasting peppers. After a breakfast of eggs, curds and jam, Mr. Polia bade farewell as we shouldered our packs and stomped off toward the village of Valbona, about eight and a half miles east. We passed a stone chapel set in a pasture. The area is so rugged that the Ottoman Turks, who were Muslims, were unable to control the region as they did most of the Balkans for 500 years. As a result, both Theth and Valbona are still Catholic.
Mount Arapit, a 7,274-foot peak with a southern face as sheer as Half Dome at Yosemite, seemed to size me up as I crossed a wooden bridge and began to climb through maple, ash and hornbeams. It was not yet 10 a.m. but already muggy. Less than two miles in I collapsed. We had gained 800 vertical feet. Only 3,000 more to go.
There had been debate the night before about how many horses to bring in case someone needed a ride. The men seemed too tough to admit to wanting any, but the Day 1 damage was clear. Rainey had pulled a hamstring. Dick had taken a tumble. In the end, Mr. Grubb hired one extra horse, which was fortunate when Richard Abernathy, a 60-year-old lawyer, began to hint that his heart was acting funny.
“I’m fine,” he countered. “Richard, get on the horse!” Paul barked, and Richard reluctantly climbed into the saddle atop a small, flea-bitten gray.
He wasn’t riding for long, though. Soon the trail fell some 2,500 feet into a broad alluvial basin. A van waited for us at the start of a rocky road that joined an asphalt street poured only a few weeks earlier. The effect was rattling. New Colorado-style lodges with exposed timber beams seemed to be going up everywhere.
“A lot of locals are moving back to the area, which is very encouraging,” Antonia Young, a British research fellow who has worked for more than a decade to create an international peace park in the region, told me later. “The danger now is that tourism gets too big before they can cope with it.”
Kol Gjoni Jubani had seen it all change so fast. He met us in the courtyard of his guesthouse, a concrete chalet built in 2005 next to a destroyed stone hut in which he had been born more than 50 years ago. Mr. Jubani looked like a Balkan cowboy with jeans and a glorious Sam Elliott mustache. His son, Ardit, 19, showed me upstairs to a room with five beds; I claimed the one with a Disney blanket in the corner.
“What do you think of Albania?” Ardit asked me after a dinner of chicken, lamb and spicy peppers.
“For such an old place, something about it feels refreshingly new,” I replied.
“Maybe that’s because it is new,” Ardit laughed. “We are still growing up.”
TO BE SURE, Albania has had some wobbly moments on its new capitalist legs. In 1997 Albanians lost $1.2 billion of their life savings in pyramid schemes that sparked a rebellion against the government and resulted in about 2,000 deaths. A 2012report by Transparency International ranked corruption there on par with Niger, where soldiers in 2011 were arrested for plotting to murder the president, who had recently begun investigations into corruption. Even tourism, which has nearly tripled in six years from about 1 million foreign tourists to 2.7 million in 2012, according to Albanian figures, has been unable to escape certain prejudices.
“Albania is a great place to score plenty of illegal narcotics — a ‘must have’ for any Albanian holiday!” commented an anonymous reader of a June 11, 2012, Southeast European Times article about the country’s booming tourism trade. Another commented that Albanians themselves would rather flee to Greece or Italy than stick around.
“You cannot have an image problem if that problem is real,” said Ilir Mati, who in 1992 sold his Fiat, one of the first private cars allowed in the country, to buy a fax machine and start an adventure tourism company called Outdoor Albania. Mr. Mati was at the guesthouse with clients, and I sat up late chatting with him in French.
“You know, you were once my enemy,” he said, tugging on a cigarette. “My friends thought I was crazy to leave the military and go into tourism. But I had a dream that one day I would be sitting around a table like this talking to people like you.”
The discussion continued the next morning when our plan to hike from Valbona back into Montenegro was altered. After two days the trek was too much for our group — 16 hours at least — and the trail had been washed out. So instead we drove to a spot just above the village of Cerem, where we loaded our luggage onto fresh horses and headed out for an easy two-mile stroll. Along the way we passed the remains of an Opel Frontera that only a few months ago had struck a land mine.
“Don’t worry,” Semir said, demonstrating a wry sense of humor. “It was an anti-tank mine, so you have to be really heavy to trigger it.”
We leapt over a ditch and landed in Montenegro, and soon the Pinzgauer arrived. A white Land Rover with “Policija” emblazoned on the side accompanied it. I quietly panicked, hoping the new permit system was truly in place.
The officer showed zero interest in our paperwork. Instead, Inspector Gutic had come to offer us a more comfortable ride into the town of Plav, the largest town in a district of about 13,100 people, which felt like a thrumming metropolis after Albania. We sat in a cafe with Wi-Fi, bought chips and chocolate and explored an old stone tower where families once targeted in ancient blood feuds could better defend themselves at night.
We still had two days on the trail, and both of them blew by. On Day 4 we hiked six miles from huts outside Plav to a road that led to a one-lift ski area called Boga, an Albanian area in Kosovo that had been leveled in the 1999 war with Serbia and then rapidly rebuilt. We spent the night in new A-frame cabins at the base, and I discovered that in winter it cost just 1 euro to ride the lift. On the last day we climbed 7,880-foot Hajla peak and wandered along its long, narrow summit ridge, where I put one foot in Kosovo and the other in Montenegro. I could see the plains of Serbia far to the east and the Sharr Mountains framing Macedonia to the south. The cursed range rose to the west, looking no less formidable than it had from Gusinje.
We spent our last night as a group in Dubrovnik, Croatia, which we reached after a long bus ride from Rozaje, Montenegro. The old city was gorgeous — shiny ramparts against a shimmering sea — but there was nothing to discover. The streets were too polished, the menus too refined. I turned on the faucet in my hotel room and flinched when the water came out hot.
All told we hadn’t hiked more than 35 miles, but the Peaks of the Balkans Trail isn’t about distance so much as interaction, and with that one bus ride I’d crossed the most obvious border of the trip, the one between traveler and tourist. Despite wandering through a place of such hardship, the trail had introduced me to a rare part of Europe where the very idea of walking freely between worlds is still a gift as sweet and momentous as your first soft drink. A whole new Europe, a gracious and wild one, had presented itself, and to experience it I just needed to lace up my boots.
That all may one day disappear, too. And so the next morning after everyone left for Texas, I jumped in a taxi and drove south until we could drive no more. Then I hoisted my pack and walked back into Albania.
IF YOU GO
Getting There
The Peaks of the Balkans Trail has trail heads in Montenegro, Albania and Kosovo. Flying into the Montenegrin capital, Podgorica, allows you to rest pre- and post-trip along Lake Skadar, about a half-hour out of the city. Expect at least a two-hour drive to a trail head near Gusinje. Pristina, Kosovo, is the closest city to a trail head west of Peja — about 66 miles — but the smog makes it a less pleasing place to get your bearings. Getting to trail heads in Albania (Theth or Valbona) from Tirana, the capital, can be long and complicated, and you’ll miss some of the most spectacular hiking into those villages. Connecting flights land in Podgorica (airport code TGD) from Paris, Zurich, Frankfurt, London and Rome, among other European cities.
Getting Around
Hiring a guide is not obligatory but highly recommended, as trails, though mostly marked, can still confuse, and many locals speak minimal English. Guides can also arrange pack horses, accommodations and airport transfers, and assist with permit applications, which need to be submitted at least 15 days before the hike begins. The Peaks of the Balkans Web site (peaksofthebalkans.com) lists guides who have been trained by the German Alpine Club and provides information on where to find maps, how to contact guesthouses and apply for permits, and what to expect on the trail each day.
Outfitter
ROW Adventures of Idaho is offering two departures, in June and September, for eight-day trips into Montenegro and Albania that combine kayaking on Lake Skadar, riding a scenic train and hiking portions of the trail around Theth and Valbona, two of the more spectacular areas in the Albanian Alps. ($2,090; rowadventures.com; 800-451-6034)
“This could be more cutting-edge than I thought,” Mr. Grubb said, and he switched off the light.(The New York Times)