Kujtese nga Valentin Lumaj/
Në moshën e fëmijērisē, deri kur ra diktatura, unē kam jetuar nē njē fshat tē nēnshkodrēs, Berdicë e Madhe. Me berdicianēt unē kam kaluar vite tē bukura dhe histori tē mrekullueshme. Njē ndër kēto mrekullitē qē fali zoti, ishte edhe vdekja e diktatorit. Atë ditē, meqē isha nē vitin e fundit tē tetēvjeçares dhe iknim nganjëherë nga mēsimi, kishte rreth dy orë qē me Matinē, Mondin, Nadirin dhe disa tē tjerē po luanim penallti me 50-leksha në fushën e futbollit ngjitur me obborin e shkollës, ku dikur zhvilloheshin sportakiada. Rreth orës 11, shohim qē e gjithē nxënësit e shkollēs po dilnin jashtë. Mendova njē herē se mos ishte pushimi i madh, po nxēnēsit nē vend qē tē shpērndaheshin nē fushat e volejbollit, basketbollit apo në kēndin e paraleve, u rreshtuan nē oborr. Ashtu nē rresht pēr dy, u nisën nē njē varg tē gjatē pērgjatē fushēs sē futbollit ku ne po luanim. Ne, me gjithē kuriozin qē kishim, prapē vazhduam lojēn derisa pashē qē po na afrohej mēsuesi i historisë (dritë pastë). “Hajēr e baftë Zoti”, thashē me vehte.
“Po ju ça bani ktu?”, thotē msuesi.
Pa lujm penallti”, i thashē.
“Ju luni penallti me lek, po a e dini ça ka ndodhë, shpejt nē rresht”, shpërtheu mësuesi.
“Hajt mar msus, se ska dekē kush”, i thashe unē, ndērsa nxorra nga xhepi disa fara lulediellit, qē nē atē kohē i kishim tē pērditshme .
“Ça flet mar, ka dekë shoku Enver”.
Mua, ngaqē nuk mu besua, i thashē: “hajt mar me gjithë té”, dhe fryva nga goja njē levozhgē luledielli. Era e kthen levozhgēn dhe ajo i ngjitet nē faqe afēr hundēs sē mēsuesit. Nuk e kuptova nēse ishte ajo çfarē i thashē apo lēvozhga e lulediellit, por mbaj mend qē fytyra e mësuesit mori njē pamje tē llahtarshme, dhe mē shtrēngohet me njē shpullē, qē gjysma e saj mē doli tepēr. “Mirē, mirē”, i thashē, “mbaje mend” dhe u futēm edhe ne nē rreshtin e gjatē qē nē heshtje shkonte drejt Shtēpisē sē Kulturēs.
Shtēpia e Kulturēs nē Berdicē, ishte njē ndērtesē e madhe dhe e lartë, qē dikur kishte qenē Kishē qē vendasit thonin se kishte pasur njē çati tē bukur dhe tavan druri me gdhendje dhe ornamente tē rradha. Komunistēt u munduan qē ta prishnin komplet por mbasi muret qē ishin ndērtuar me hekur dhe beton, nuk arritēn qē ta shembnin por i vunē çati tē re dhe e kthyen nē shtēpi kulture. Tē them tē drejtēn kjo shtēpi kulture, nē atē kohē ishte kthyer vērtet nē njē qendēr tē kulturës me koncerte muzikore, filma artistikē apo shfaqje humoristike tē estradēs sē famshme tē Shkodrës etj.
Kur nuk kishim mbērritur akoma nē Shtëpinē e Kulturēs, mbaj mend njē berdician qē ndalon biçikletēn dhe mē thotē: ” Ça ka ndodhē malcur”, se kēshtu mē thērisnin disa nga qē isha malēsor jabanxhi nē atē vend.
“Ka vdekē Enveri”, i thashē
“Ashtu, po i hangērt shpirti mut”, mē tha dhe i dha biçikletēs dhe iku.
Kur u futēm brenda, salla ishtē pothuajse plot dhe vinte era djersë. Dukshēm qē puntorēt i kishin marrē nga puna dhe sjellē aty. Kishte njē qetēsi absolute dhe aty kētu dëgjoheshin dēnesa tē qarash. Njerezit ishin ulur me kokēn tē mbēshtetur mbi grushta mbi mbēshtetēsen e stolave, e vetmja trashēgimi nga ajo qē dikur kishte qenē Kishē.
Pashē qē dikush solli njē radio, tē cilēn e lidhēn me autoparlantēt e mēdhenj nē dyja anēt e skenēs. Tē gjithē prisnin me mērzi lajmin e tmerrshēn nē emisionin e lajmeve tē ores 12. The ora erdhi:
“Ju flet radio Tirana, sot, mbas njē sēmundje tē gjatē dhe tē pashērueshme vdiq heroi i lavdishēm i partisē dhe i popullit shqiptar, shoku Enver Hoxha”.
Emocionet shpērthyen, te qarat u shtuan, vajtimet po ashtu….ëëëëë….hhëëë! Shoh njē burrē qē u ngrit nē kēmbē dhe me duart lart nga tavani thoshte “pse mar Zat, pse mar Zat”. Nuk e kuptoja se kujt ja thoshte, Zoti nuk ishte më aty.
Tē tjerët mbanin kokēn ulur, tamam sikur gjatē njē meshe kur çohet kungimi, që dukej sikur luteshin, por nuk luteshin. Te them të drejtën nuk e kuptoja nëse ishin se tē mērzitur vërtet bēnin sikur. Ndērsa shikoja sallēn, ndenjur dhe me trupin drejt, ndjeva njē dorē mbi kokē dhe njē zē tek veshi: “malcur, ulu ndejt dhe ule kryt”.
I thashē: “po une ndejt jam”. Ndoshta, ngaqē isha i gjatē dhe hollak, dukesha sikur të isha nē kēmbē. Ula kokēn me mērzi pēr njē 100 lekēsh qē kisha humbur atē ditē nē penallti dhe për topin e llastikut që kishte mbetur tek fusha. “Po sikur të mos e gjej topin” mendova, “I thonë të humb edhe 100 lek të tjera për sherr të Enverit”. Mbas pak dolëm jashtë dhe u shpërndamë, shumë prej nesh menduam se Enveri mori të keqen me vehte, por që më vonë e kuptuam se ai të keqen e kishte mbjedhur të keqen ndër ne përpara se të shkonte në xhehnem.