Woodrow WILSON? – Dielli

Woodrow Wilson, dhe zëri i grave shqiptare

September 3, 2018 by dgreca

Shpëtoni Shqipërinë” ishte edhe zëri i grave shqiptare drejtuar Presidentit Wilson, në Konferencën e Paqës në Paris më 1919/

NGA PERTEFE LEKA/

Shqiptarët në përgjithësi,kanë pasur besim tek njerëzit e urtë,për të zgjidhur probleme kardinale për kombin . Vepra e nobelistit, Woodrow Wilson, në mbrojtje të popujve të shtypur ,është udhërrëfyese, sidomos sot, kur është ndezur një debat politik dhe diplomatik për stabilizimin e ballkanit. Kur diskutohen hyrje e dalje në Europën e Bashkuar, Kur diskutohen ndryshim kufijsh, që lidhen me fjalën luftë, që kane trazuar shpirtra nënash të përvëluara nga humbjet e bijëve. Kur vazhdojnë të diskutohen, të drejtat njerëzore, vendosje piramidash ndarëse dhe shfrytëzime nënujore pafundësisht, e ne , ende kemi mbetur “një thumb i ngulun në trutë e njerëzisë” siç thoshte Migjeni. Sa sakrifica kanë bërë shqiptarët 100 vjet më parë, duke iu drejtuar liderit botëror të paqës, Woodrow Wilson, i cili kishte përcaktuar formën e bashkësisë ndërkombëtare të së ardhmes në “Fourteen points”.

Filozofia politike e Presidentit Wilson, është paraqitur shumë thjeshtë në “14 Pika” por aty ishin vendosur pikat mbi -” i “- të : drejtësi dhe vetëvendosje për të gjithë kombet, të mëdhenj e të vegjël, që kërkonin liri politike,mos me lejue pushtimet e huaja,as sundim nga të huajt. Konferenca e Versajës e kishte mbështetë idenë themelore të Presidentit Wilson në lidhje me të drejtën e popujve për vetëvendosje kombëtare.Kur u pa se Konferenca e Paqës në Paris, nuk po i merrte parasysh kërkesat e shqiptarëve, kryetari i delegacionit, Imzot Luigj Bumçi iu drejtua Presidentit Wilson për krimet e kryera mbi popullsinë shqiptare të Kosovës nga fqinji verior. Kështu vërshuan me letra e takime direkte shumë personalitete shqiptare nga gjitha trevat shqipfolëse, që ngritën zërin e protestuan për padrejtësitë që po i bëheshin vendit tonë. Nuk mungoi edhe vendosmëria e grave, në këte betejë diplomatike. Ishte, Zj. Lejla Dino, bija e Çamërisë, kur pa se babait të saj, Rasih Dino, që ishte caktuar nga komuniteti Çam në Amerikë, të merrte pjesë në Konferencën e Paqës në Paris, po i nxirrnin pengesa italianët për të kaluar, iu drejtua me një letër Liderit Amerikan : “……Hidhërimet e tmerrshme dhe mizoria, që nënat shqiptare, gratë dhe bijat duruan duke parë gjakun e të dhemshurve të tyre të rrokullohet nën zgjedhën e shtypësve të huaj, kanë natyrisht për të tronditur ndjenjat tuaja të larta njerëzore dhe do të na ndihmoni për të fituar lirinë tonë të dashur….” 1Janar 1919, botuar Albania

Motrat Qirjazi qenë shume aktive në këto momente. Ata ishin të parat femra shqiptare që vazhduan “Robert Kolegj”, të sponsorizuara nga diplomati dhe biznesmeni amerikan, Charles Richard Crane, këshilltar i Presidentit Wilson.( Crane kishte lobuar për Shqipërinë më 1912-13 për mbrojtjen e të drejtave të shqiptarëve në forumet ndërkombëtare. Ai kishte sponsorizuar shumë studentë shqiptarë për të ndjekur studimet në Robert Kolegj të cilin e kishte themeluar, Ai vete dhe po ashtu kishte vepruar për shkollën e Dakës në Kamzë). Sevastia, së bashku me të shoqin, Kristo Dako, themeluan,”Partia Kombëtare Shqiptare”, për t’i shërbyer çështjes kombëtare. Sevastia me kurajon dhe guximin që e karakterizonte, iu drejtua fuqive të mëdha, në prag të Konferencës së Paqës, me 12 Tetor 1918, me një memorandum, mbi të drejtat, shpresat dhe aspiratat e shqiptarëve.

Po ashtu Parashqevia, si delegate e shqiptarëve të Amerikës, së bashku me misionarin amerikan Charles Telford Erickson, (i cili ia kushtoi tërë jetën Shqipërisë, duke lënë mijëra faqe të përmbledhura në “Enigma e Ballkanit “), morën pjesë në Konferencën e Paqës, duke informuar Presidentin Wilson për kërkesat e shqiptarëve.

Shoqata Britanike, e kryesuar nga koloneli Aubrey Herbert, avokati i indipendencës së Shqipërisë 1907-1913, Miss Edith Durham, që ngriti lart konsideratën për shqiptarët, e të tjerë miq të Shqipërise, edhe pse nuk morën pjesë në ate Konferencë , ata shprehnin një mendim duke u bërë një mbështetje e fuqishme e kauzës shqiptare, në vendimet delikate të Konferencës së Paqës.Nga të gjitha anët, vinin letra pa fund, por tërheq vëmendjen letra e Nikollë Ivanajt, pjesëmarrës i Konferencës, drejtuar Presidentit Wilson me 10 Mars 1920, duke iu lutur liderit botëror, mbi bazën e 14 principeve, se vazhdon të cënohet integriteti politik dhe shtetëror i Shqipërisë nga marrëveshjet e fshehta, që kundërshtojnë pavarësinë tonë popullore të cilën Shqipëria e kishte arritur ndërkombëtarisht………

Kanë mbetur Monumentale në historinë e luftës diplomatike, fjalët e Atë Gjergj Fishtës në atë Konferencë….”Qyshse serbët kanë vra me qindra e mijëra njerëz në Kosovë, dhe grekët kanë djegë qindra e qindra katunde në Epir të Nordit, dëshmon qartë se as banorët e Kosovës nuk kanë kenë serb, as ata të Epirit nuk kanë kenë grek ….”. Shqiptarët e Amerikës kishin fituar besim tek Presidenti i SH.B.A.-së, kur thotë Noli në takimin e tij në Mount Vernon 4 Korrik 1918 : “Udhetimi im këtu triumfoi, fola dy herë me Presidentin Wilson, i cili më dha shpresa të mëdha ..” Por garancia më e madhe, ishte vetë plani i Paqës që shtronte Wilson në vendosjen e të drejtave për vetëvendosjen e popujve dhe ndalimin e traktateve të fshehta.

Këto personalitete të larta të elitës intelektuale shqiptare e kanë tejkaluar emrin e presidentit amerikan,duke iu drejtuar filozofisë se tij, Wilsonjane si përcaktuese siç shkruan Fishta : “… me përskajue kufijtë e natyrshëm të Shqipërisë simbas parimit të autodecizionit

…si ky përcaktohet prej klauzolave të teorive Wilsonjane..”Gj.F.20 qershor 1919

Protestat e shqiptarëve dhe sensibilizimi i opinionit ndërkombëtar nga personalitete më në zë të Shqipërisë dhe të huaj, nuk shkoi kot. Përgjigjja e Wilson-it drejtuar delegacionit shqiptar, pjesëmarrës në Konferencën e Paqës në Paris se “Sh.B.A.-të nuk do të nënshshkruajnë, kurrë një traktat që copton Shqipërinë…” botuar 25 Prill 1919 gazeta “Franc-Press”.Apo lajmi i rrufeshëm i Wilson, në Maj ,1919 ku denoncoi shpalljen e traktatit Italian dhe kërkoi që Shqipëria të jetë shtet indipendent. Me mirënjohje ,Noli e konsideron Wilson “Atë(baba))dhe profet” me thirrjen e përjetshme “Na udhëhiq,na udhëhiq”. Kontributi i Wilson vazhdoi edhe në Gjenevë, ku Noli ishte ambasadori i parë shqiptar, Shqipëria u pranue në Lidhjen e Kombeve dhe Pavarësia e vendit u njoh zyrtarisht nga bota.

Në vlerësimin e Konicës për Presidentin Wilson:”Gjithë shqiptarët duhet t’i ngrenë Wilsonit një monument në zemrat e tyre” e bën të lidhur shpirtërisjt në kujtesën gjithë shqiptare.

Shqiptarët ashtu vepruan, me rastin e 100-Vjetorit të Pavarësisë, në nderim të mbrojtësit të Shqiptarëve, ngritën në qendër të Tiranës, në sheshin Wilson, Përmendoren e Udhëheqësit të Paqës botërore, që sipas vlerësimit të Nolit :”Një lis i Madh në të cilin kombet e vogla kanë ndërtuar foletë”. Filozofia e Nobelistit të Paqës,Wilson, mund të përcaktohet me fjalët e tij “Parimi i drejtësisë për gjithë popujt e shtetet dhe e drejta e tyre për të jetuar në marredhënie të lirisë me njeri tjetrin,qofshin të fortë e të dobët” Prandaj, shtatorja e ngritur, në nderim të Tij, nuk është një dekor, por një zë që do të dëgjohet dhe do të na drejtojë me dorën lart përpara, për të mbrojtur,lirinë, pavarësinë, demokracinë, barazinë për të drejtat njerëzore dhe për integritet në Europën e Bashkuar. Ashtu siç treguam ne dhe gjithë popujt e shtypur mirënjohje dhe respekt për humanistin shpresëdhënës, Wilson, po atë konsideratë dhe krenari shpreh Lideri amerikan, për Giuzeppe Mazzini, projektuesi i Europës së Bashkuar. Kur ishte në Europë në Konferencën e Paqës,Wison vizitoi në Gjenovë Monumentin e ideologut tij ,Giuzeppe Mazzini ,ku shprehu ndjenjat e tij më të sinqerta ” I stand in the presence of this monument and bring my greetings and the greetings of America with our homage to great Mazzini.” (Unë qëndroj në prani të këtij monumenti dhe i sjell përshëndetjet e mija dhe përshëndetjet e Amerikës me homazhin tonë ndaj Mazzinit të Madh” “We have studied the life of Mazzini as much pride as we shared in the glory of history” (Ne kemi studiuar jetën e Mazzinit me shumë krenari, ashtu siç e kemi mësuar në historinë e lavdishme ) Busti i Mazzinit,në Central Park,Manhattan,rrezaton edhe sot me ide progresive me mbishkrimin : “DIO E IL POPOLO” dhe “PENSIERO E AZIONE” (Mendim e Veprim )Kjo ideologji nuk mbeti e izoluar në disa ndivid, por u përthith nga shumë lider të botës për të zgjidhur probleme kardinale.Për shqiptarët pati ndikim thelbësor sepse,principet bazë të kësaj filozofie ishin me organizue një shoqëri politike të re, të bashkuar, të lirë me të drejtat gjinore, indipendente, me sistem republikan. Duke qenë bashkohës i Marksit, Mazzini hodhi poshtë doktrinën marksiste të luftës së klasave, duke i dhënë përparësi bashkimit klasor në sistemin republikan. Ai thotë për Marksin se është sundimtari absolut i partisë, padyshim, ai bën gjithçka për vete, ai është i vetmi që jep urdhëra dhe nuk toleron asnjë kundërshtim. Ai e përshkruan Marksin me një shpirt destruktiv, zemra e të cilit është mbushur më shumë me urrejtje se sa me dashuri për njerëzit ( Mazzini dhe Marks : thoughts upon demokracy in Europe) Pikëpamjet e Mazzinit dhe pikëpamjet fetare janë të lidhura ngushtë në një besim të perbashkët: liri, barazi, unitet, demokraci, arsim të papolitizuar, ku bazën morale të një vendi e përbën fryma patriotike kombëtare. Shprehja profetike e Mazzini-t : “Patriotizmi si një detyrë dhe dashuria për Atdhe si një mision hyjnor ” i jep prioritet bashkimit nacional ku Zoti i ka përcaktue kufijtë natyral të një kombi.”God has marked the natural borders of the natioi.Por si nacionalist republikan ishte një kampion i drejtimit intelektual të lëvizjes “Risorgimento” për bashkimin e Italisë dhe që e shikon hartën politike të Europës mbi bazën e dy principeve: Demokraci dhe Vetëvendosje, sipas nacionaliteteve. Sot, harta e Bashkimit Europian dhe lidhja e kombeve janë ideuar nga Mazzini, si një vazhdim logjik i bashkimit italian, të realizuar jo vetem nga idetë, por edhe nga aksionet me Garibaldin në krye. Me këte dakortësi Wilson shprehet për vazhdimësi:”Fjalët e profetit dhe liderit tuaj shpresoj të mbillen thellë në zemrat e bashkatdhetarëve te mi.” Idetë progresive që gjenerojnë ide të reja janë të pavdekshme. Një krenari shqiptare, Elena Gjika, gruaja më e ditur e kohëve moderne, kishte ide të përbashkëta me Mazzinin. Ajo ishte vlerësuar nga Mazzini dhe Garibaldi, sepse kishte mbështetur gjithmonë vlerën e demokracisë në mbrojtje të të shtypurve,të lirisë së popujve të ballkanit, për të hedhur bazat për ndërtimin e një EUROPE TË POPUJVE, e cila të tejkalonte Europën e shteteve.Ajo, do të tregonte historinë e Shqipërisë nga pushtimet e huaja, sulltanët ,serbët dhe do të ngrinte çështjen e Çamërisë …… “Me që bashkatdhetarët e Skenderbeut, janë pellazg, ata nuk duhet të harrojnë se familjes së ndritur Pellazge i është dashur të mbrojë vendin e të parëve të saj, jo vetëm nga sulltanët, por edhe nga pushtuesit sllav. Serb Dushani i ka rrëmbyer Shqipërisë më shumë krahina se padishahu i Stambollit .”Elena Gjika,si mazzinianët, edhe ajo na këshillon, të nxjerrim mësime nga historia që të kemi një Rilindje kulturore, letrare, politike mbi bazën e unitetit intelektual, shkencor e moral, dhe duke ngritur lart emancipimin e femrës “.Detyra më e ngutshme është përhapja e arsimit në gjuhën shqipe për të realizuar Bashkimin Kombëtar. Shkodrani i përmendur, Pashko Vasa,veprimtar i Rilindjes Kombëtare,i frymëzuar nga atdhetarët e shquar italianë,Mazzini dhe Garibaldi mori pjesë përkrah popullsisë kryengritëse, si revolucionar i Risorgimentos,në Mestre të Italisë, e rrethuar nga austriakët 1847.Por ajo që e bashkon në ide si mazzinian, është apeli i Pashko Vasës:” Feja e Shqyptarit asht Shqyptaria “, e cila shkonte në të njëjtën linjë me ate që propagandonte Giuzzepe Mazzini. Këto ide ishin të rëndësishme në aspektin religjioz, sepse Shqipëria me tri fe të ndryshme e kishte të vështirë të zgjohej me një fe të përbashkët , por per fat të mirë e përballoi me krenari, pa asnjë kundërshtim duke i dhënë prioritet SHQIPTARISË dhe duke mbetur edhe sot modeli më i mirë i tolerancës fetare. Ishte Shkodra e para, me këte ndikim,që në vitin 1905, ku u dukën disa organizime, si “komuna sociale.”Këte ndikim e dëshmon Nikollë Ivanaj në gazetën e tij “Shpresa e Shqypnisë “të cilën e botonte në Raguzë,në një artikull të Nëntorit 1905 ,nr.41. Ai në atë kohë bënte pjesë në organizatën ilegale mazziniane në Itali. Ky ndikim u pasua edhe nga vëllezërit Ivanaj, Martin e Mirash, të cilët i shpalosen idetë mazziniane që në numrin e parë të gazetës “Republika ” me 24 tetor 1923 në Shkodër. Ishte hera e parë që në Shqipëri dëgjohej termi Republikë e cila shënonte fillimin e një lëvizje që rridhte nga idetë demokratike për një trajtë rregjimi jo vetëm të një ose disa njerëzve ,por të të gjithë klasave që përbëjnë një shtet,me divizën të huazuar nga Mazzini. Republikë,sipas Ivanajve, do të thoshte :”kombëtari e papersonalizuar në një njeri, do të thoshte atdhedashuri jo e personalizuar në një sekt, apo në një krahinë,do të thoshte atdhedashuri që nuk përulet përpara armikut, atdhedashuri që nuk shitet , atdhedashuri, ku mësohet si mund të luftohet për liri, atdhedashuri që kërkon të vdesësh për atdhe në fushën e betejes”

Janë pafund mendimet pozitive të njerëzve të dijës dhe të aksionit, atëhere edhe sot. Ata duhet të njihen nga brezi i ri, sepse janë nxitje për veprim .Njerëzit e urtë të Shqipërisë dhe miqtë e saj, duhet të japin kontributin e tyre më të fuqishëm, për të bashkuar popujt e Ballkanit me familjen e vet, ku të gëzojnë së bashku, kufijtë e tyre natyral që të mos përmendet më “Ballkani Fuçi Baroti”. Le të jetë shembulli i Presidentit Wilson, udhërrëfyesi i tyre si dhe thënia profetike e Mazzinit: “Patriotizmi si një detyrë dhe dashuria për Atdhe si një mision Hyjnor”!

Letër nga Çamëria për Presidentin Woodrow Wilson

March 5, 2017 by dgreca

Nga Pertefe Leka/Dielli/

Letër nga Çamëria: Zonja Lejla Dino, i drejtohet Presidentit Amerikan Woodrow Wilson, me 1919, për çështjen shqiptare./

Bashkohemi për drejtësi në këte çështje të ndërkombëtarizuar./

Na vjen mirë kur degjojmë të huajt që vlerësojnë gruan shqiptare,sigurisht ata që e kanë vizituar vendin tonë ose kanë lexuar rreth lashtësisë Iliro-shqiptare.Studiuesit e çështjes shqiptare kanë shkruar shumë për vashen shqiptare pavarësisht se ajo nuk ishte pjesë aktive e drejt për drejtë në jetën shoqërore.

Roli i saj në familje, që lindi dhe edukoi trimat dhe trimëreshat, është evidentuar prej studiusve, duke përjetësuar veprimin e grave krah burrave në ngjarjet e mëdha historike. Nuk besoj të ketë në botë si në Shqipëri, obeliskë natyralë që kanë të gdhendur vetëmohimin e gruas shqiptare . Nuk është e tepërt të përsëritet se kalatë më të rëndësishme të Shqipërisë në veri e në jug, mbajnë emrat e grave të virtytshme shqiptare.

.Jehona e bëmave të gruas shqiptare në shekuj, ka përjetësuar dashurinë si virtyt të tyre ndërsa nderin dhe besnikërinë, si ligjë dhe normë për to.

Kujto akademiken Franceze, Margaret Jursenar në tregimin “QUMSHTI I VDEKJES “. Autorja e tërhequr pas legjendës së murimit sipas së cilës u ngrit kalaja Rozafat, ka vënë në gojën e një personazhi, i cili i entuziazmuar kur u njoh me legjenden, u shpreh:”Ama për nënë do të doja të kisha një vashë si ajo e legjendës shqiptare.”

Bajroni, … e të tjerë janë tërhequr shumë në përshkrimin e gruas çame në shumë aspekte të rëndësishme të jetës saj. Pukëvili, e ka theksuar rolin e gruas çame në pajtimin e gjaqeve dhe në përfundimin e traktateve.

Elena Gjika, me origjine çame, e shtriu më tutje këtë fenomen duke e përgjithësuar veprimtarinë e grave shqiptare,.në aspektin e barazisë gjinore, ku theksonte ”Trima burrat, Trimëresha grate.” Me përsëritë bëmat e gruas shqiptare ndër shekuj,si luftëtare dhe të forta në karakter,është krenari.

Ato kanë qenë aktive në momente vendimtare për atdheun e tyre, kanë mbijetuar me armë në dorë ose kanë vdekur me nder,si Argjiroja, gratë e Sopotit, apo suljotet në vallën e vdekjës,(te përjetësuara në pikturen e Ari Shefer“Gratë e Sulit”).Ruajtja e identitetit të gruas shqiptare ka mbetur e gjallë në vizatimet,grafikat,etydet,portretet e tablotë të një numri të madh artistësh me tematikë të larmishme shqiptare.

Ajo që është evidentuar për gratë shqiptare, pavarësisht nga statusi i tyre në jetën shoqërore, ishte se ato e kishin shpresuar të ardhmen e vendit, pa armiq dhe armiqësi.Në rrethana të rëndësishme historike për mbrojtjen e bashkësisë kombëtare, atyre u ka lindë nevoja e natyrshme e grupimeve për të arritur në një mendim e mbrojtje të përbashkët.

Kjo ka qenë shtytja që Lejla Dino,në rrethana shumë deçisive për fatet e popullit tone, krijoi në Gjenevë të Zvicrës “Komunitetin e Gruas Shqiptare” në vitin 1919.

Më ka tërhequr shumë fakti i kësaj gruaje Çame, Lejla Rasih Dino, e cila në emër të grave shqiptare, u drejtohet në mënyrë diplomatike autoriteteve të larta botërore për çështjen e trojeve shqiptare të mbetura jashtë kufijëve të 1913.

Lejla Dino (Ileri) 1893-1966,vinte nga një familje me tradita të larta patriotike e atdhetare,ku i kishte të projektuara kërkesat për ardhmërinë e kombit shqiptar.

Në emër të komunitetit të gruas shqiptare, ajo iu drejtua Konferencës së Paqës në Paris, për problemet madhore të kombit tonë.

Ishte pra gruaja e parë shqiptare që me kurajo i drejtohet në kohën e duhur,Kryetarit të Konferencës së Paqës në Paris, për çështjen shqiptare.(tamam kur po ndahej gjahu i luftës në mes forcave luftuese).

Nuk ishte rastësi ky guxim i një gruaje Çame por një vazhdimësi e pjesëmarrjes së familjes Dino në të gjitha ngjarjet e mëdha, të luftës për Liri e Pavarësi.

Familja Dino,ka nxjerrë shumë figura të përmendura, të pushkës e të penës, të cilët kanë hyrë në historinë e artë të kombit tonë.Kështu dhe bija e tyre ,Lejlaja, eci në rrugën e të parëve të saj që nuk heshtën kurrë në kërkimin e drejtësisë për identitetin Kombëtar dhe trashëgiminë e trojeve shqiptare.

Babai i saj Rasih Dino,ishte djali i Abedin Dinos,pjesëmarrës ne” Lidhjen e Prizrenit”. Nën shembullin e të jatit,Rasihi, u bë një luftëtar dhe kontribues në Shpalljen e Pavarësisë.

Ishte në krye të delegacionit pjesëmarrës të Shqipërisë në” Konferencën e Londrës”. I ra botës kryq e tërthur për të lobuar për moscopëtimin e Shqipërisë nga fqinjët grabitqarë.

Si përfaqësues i shqiptarëve me qëndrim të përkohshëm në Zvicër, i Federatës Ndërshqiptare “Vatra”dhe i shoqërisë “Çamëria”në SH.B.A. prej Gjenevës i drejtohet Këshillit të Ministrave të Italisë, në të cilën kërkon që qeveria Italiane të heqë dorë prej lakmive të saj për Vlorën dhe të ndihmonte në rivendosjen e pavarësisë së Shqipërisë,si dhe në kthimin e krahinës së Çamërisë dhe Kosovës.

Për këtë kontribut, shoqëria “Çamëria”në Amerikë e caktoi si përfaqësues të popullsisë Çame në Konferencën e Paqës në Paris 1919, por u pengua nga qeveria franceze dhe ajo Italiane.

Kështu, Lejlaja , kur pa pengesen që po i bëhej të jatit u mobilizua edhe më shumë. Ajo si Kryetare e Grave Shqiptare jashtë vendit, shfrytëzoi ardhjen e familjes Presidenciale,Wilson, në Konferencen e Paqës në Paris.

Ishte hera e parë që një President Amerikan vinte në Europë. Ajo trokiti tek simboli i Paqës,Woodrow Wilson, i cili u vlerësua me Çmimin Nobel për Paqën (Nobel Peace Prize) Ajo trokiti tek humanisti,që mori bekimin e Papës Benedict XV,i Pari President Amerikan që vizitoi një Papë.

Ajo i drejtohet kësaj figure më në zë të politikës botërore,për mbrojtjën e çështjes shqiptare në përgjithësi e të Kosovës e Çamërisë në veçanti.

Ajo trokiti në zemrën e një personaliteti fisnik, i cili kishte firmosur zyrtarisht dhe vendosur në kalendar të dielen e dytë të muajit Maj festën e nënave,” Mother’s Day “

Lejlaja në këtë rast, shfrytëzoi njohjen e saj me Edith(Galt) Willson, gruan e presidentit, Woodrow Willson ku nepërmjet një letre, i shtron kërkesat legjitime të popullit shqiptar të mohuara prej grabitqareve.

Sa për dijeni,Edith Galt ishte direkt trashëgimtare e gruas vendase Amerikane ,Pocahontas,(descendant of the Native American Woman,Pocahontas) Bija e Çamërise në atë letër, ndër të tjera shkruante:” ….Hidhërimet e tmerrshme dhe mizoria që nënat

Shqiptare, gratë dhe bijat duruan duke parë gjakun e të dhimshurve të tyre të rrekullohet nën zgjedhen e shtypësve të huaj,kanë natyrisht për të tronditur ndjenjat tuaja të larta njerëzore dhe do t’na ndihmoni për të fituar lirinë tonë të dashur.Në këto çaste, shtetet fqinjë të Shqipërisë duan t’i aneksojnë vende të tokës sonë të dashur ose që të marrin prej nesh indipendencën tonë politike. Por jemi të sigurtë se Lavdia e ndjenjave të larta dhe njerëzore të shoqit tuaj dhe me ndihmën tuaj këto gjëra nuk do të bëhen dot dhe se do të kemi për së afërmi indipendencën tonë me anën e së cilës do të marrin fund vuajtjet tona….

Qindra , mijëra prej punëtoreve shqiptarë, të cilët u shtrënguan të lënë shtëpitë e tyre dhe të refugohen në Ameriken tuaj të lire, shpresojnë nxehtësisht se Atdheu i parë i tyre, provincë e Kosovës dhe e Çamerisë, të cilët u ndanë padrejtësisht nga Shqipëria me 1913…do të lirohen…(Publikuar ne Albania,1 Janar 1919).

Sëmundja që i ndodhi Presidentit Wilson,kur ishte në Europe, ishte e papritur. Edith, gruaja e përkushtuar ndaj këtij njeriu të madh e çoj me tutje kujdesin ndaj të shoqit deri në detyrat presidenciale sa mund të quhej se ishte një presidente grua në hije.

Edhe pse presidenti ishte i sëmurë ajo nuk mundi ta ndalonte vrullin e tij shpirtëror e fizik që ai të vazhdonte rrugën e tij për krijimin e një organizate politike ndërkombëtare, e cila do të garantonte ruajtjen e Paqës në Botë.Ashtu,në gjendje të rëndë shëndetësore,i ndaluar nga mjekët që të vepronte në terren, me një vullnet të paepur,për te realizuar Paqën dhe detyrën presidenciale,mbijetoi deri në fund të mandatit me ndihmën e pakursyer edhe të shoqes së tij,Edith.

Kështu fundi i jetës i erdhi shpejt,por ai mbeti simbol i Paqës botërore dhe për ne Shqiptarët shpëtimtar i moscopëtimit të mëtejshëm të trojeve tona nga grabitqarët.

Letra e Lejlasë është lexuar ndër vite dhe ka realizuar deri diku kërkesat e saj.

U desh përsëri një President Amerikan(Bill Clinton ) që ta përshpejtonte çlirimin e Kosovës dhe përsëri një tjetër President Amerikan (George W.Bush) që të finalizonte Pavarësinë e Kosovës.Çështja Çame, tashma e ndërkombëtarizuar, do ta fitojë legjitimitetin, sepse Camëria fizikisht është aty, martirët e saj dhe historia janë po aty.

Lejlaja nuk jeton më, por letrën e saj do ta vazhdojnë ta lexojnë brezat,për të cilët ajo mendoi.Në atë portë ku trokiti Lejlaja ishte e vetëdijshme se mund të fitohen vlera të mëdha për të ardhmen e Kombit Shqiptar.Ajo kishte besim, kur iu drejtua Presidentit të SH.B.A,Woodrow Wilson, sepse ishte udhëheqësi i një shteti të fuqishëm dhe shembulli më i përkryer i Demokracisë në botë,pa ndihmën e të cilit nuk do të ishim edhe ne, aty ku jemi sot. Mesazhi i Sekretares së Shtetit të SH.B.A. Hillary Clinton në Parlamentin shqiptar,me rastin e 100-vjetorit të Pavarësisë,se edhe 100 të tjera do të jemi pranë jush ……..është një vazhdimësi dhe një ogur i mirë për ta bërë të pavdekshme letrën e Lejla Dinos.

Gruaja shqiptare sot, me një status të barabartë në jetën shoqërore, do të jetë një zë i fortë për mbrojtjen e identitetit të saj dhe të drejtave njerëzore.Me një demokraci të fortë në Shqipëri dhe me ndihmën e SH.B.A-së mund të zgjidhen probleme madhore, që koha i ka zvarritur.

Ca nga të mirat që i kanë ardhur Shqipërisë nga shqiptarët e Amerikës

March 23, 2015 by dgreca

Fjala memoriale që dha Fan S. Noli në Parlamentin e Shqipërisë më 11 shkurt 1924, në kujtim të Presidentit Woodrow Wilson./
Ne Foto:Kryetari i Vatres, Imzot Noli ne takimin me Presidenti Woodrow Wilson me 4 korrik 1918 prane varrit te presidentit te pare te SHBA-se, George Washington/
Të hënën pas darke, më 11 shkurt, 1924, Imzot Fan Noli, Kryepeshkopi dhe Mitropoliti i Durrësit, Gorës dhe Shpatit, mbajti në Asamble këto fjalë memoriale për Presidentitn e Amerikës, Woodrow Wilson:
Imzot Fan Noli : – Z. Kryetar. Nga shkaku i një moskuptimi, nuk u ndodha të hënën e kaluar në mbledhje, kur u përmend vdekja e Presidentit Ëilson. Kisha pak fjalë për të thënë atë ditë e, pasi nuk munda, ju lutem, të më jepni leje t’i them sot.
Zëra : Pranohet.
Imzot Fan Noli : Amerika edhe tërë bota vajtuan këto ditë vdekjen e Woodrow Wilson-it, të njëzet e tetit President të Shteteve të Bashkuara. Pranë Amerikës merr pjesë në këtë zi edhe Shqipëria, e cila qan në fytyrën e tij amerikanin e madh, idealistin bujar dhe mbrojtësin e saj më të fortë.
Titulli “amerikan” mjafton, që ta bëjë popullin tonë të marrë pjesë në ]do vajtim të Amerikës, se, që të gjithë, e dimë sa të mira kemi parë prej saj. Që më 1900 Amerika ka qenë kurbeti më i madh i shqiptarëve. Që më 1914, kur Shqipëria u shkel prej të huajve, Amerika u bë vendi ku shqiptarët shkonin për të shpëtuar jetën e tyre e për të fituar bukën e fëmijës. Për njëzët e pesë vitet e fundit Amerika ka qenë për shqiptarët një fushë pune dhe një shkollë: Një fushë pune ku fitonin aq para, sa ishin të zotët dhe një shkollë, ku mësonin respektin e kanunit, disiplinën, vlerën e organizimit dhe detyrat kundrejt atdheut, kështu që ktheheshin në Shqipëri krejt të transformuar dhe njerëz me ide të reja. Për të kuptuar sa influencë ka patur kurbeti i Amerikës mbi Shqipëri, marrim këtë shembull të vogël: Në një fshat të fushës së Korcës prej tetëdhjetë shtëpish, kam gjetur dyzet vetë që kishin qenë në Amerikë dhe dyzet të tjerë, të cilët janë në Amerikë edhe sot. Me fjalë të tjera, ]do shtëpi ka patur nga një djalë atje. Mund të thuhet me siguri që tetëdhjetë përqind prej shtëpive të reja të Shqipërisë Jugore janë ndërtuar me para të fituara në Amerikë. Gjithashtu, mund të konstatohet lehtë që një e katërta e popullatës së Prefekturave Jugore ushqehen drejtpërdrejt me para të ardhura nga Amerika e tri të katërtat përfitojnë prej tyre para indirekt. Për qetësinë, e cila mbretëron në Shqipëri nën Shkumbin dhe ve]anërisht në Labëri, e cila ka qenë gjithnjë e turbulluar, ka një shkak dhe ky shkak është kurbeti I Amerikës, se atje toskët dhe lebërit tanë u bënë punëtorë të urtë, qytetarë dhe patriotë modernë.
Në Amerikë shqiptarët themeluan Kishën Kombëtare, një bimë e rritur me djersën e punëtorëve tanë të atjeshëm, e cila pastaj u transplantua në Shqipëri. Ky institucion, si] e dini, ka ndrruar faqen e Toskërisë Jugore. Atje u themelua “Vatra”, shërbimet e së cilës sot, për shkaqe të ndryshme, nuk ]mohen si e meritojnë, po do të vijë një ditë që të ]mohen si e meritojnë, po do të vijë një ditë, që të ]mohen ashtu si duhet. Edhe Kongresi i Lushnjes ka buruar indirekt prej “Vatrës”. Guvernën e Lushnjes e pro]edoi Guverna e Durrësit, së cilës koha do t’i japë një faqe të historisë sonë, se pa të dytën nuk bëhej e para. E mirë, a e ligë, guverna e Durrësit ka qenë nëna e Guvernës së Lushnjes. Që të gjithë e dini se Guverna e Durrësit u organizua nën kryesinë dhe me niciativën e një delegacioni të “Vatrës”, të dërguar për këtë qëllim me para të Amerikës. Në këtë, mund të shtojmë që, nga të paktat libra letrare që kemi, gjysmat, të paktën, janë shtypyr me paratë e shqiptarëve të Amerikës. Pas fakteve të sipërme që numërova, është e tepërt të them që rilindja kombëtare do të ishte vonuar kushedi sa vjet, sikur të mos ekzistonte kurbeti i Amerikës.
Këto janë ca nga të mirat që i kanë ardhur Shqipërisë nga shqiptarët e Amerikës. Tani do t’ju përmend disa të mira që i kanë ardhur prej Amerikës drejtpërdrejt. Më 1914, kur u shkel Toskëria dhe u derdhën me mijra refugjatë në Vlorë, ku vdisnin nga ethet, nga uria dhe nga e ftohta, vetëm një vend u kujdes t’u dërgojë ndihmë këtyre të mjerëve dhe ai vend ishte Amerika. Pas luftës, kur Shqipëria ishte e shkretuar dhe e plagosur prej invazioneve të huaja, prap Amerika dërgoi Kryqin e Kuq që t’i lehtësonte vuajtjet. Dhe një nga të vetmet, në mos e vetmja shkollë moderne që kemi, është ajo e Amerikës, Shkolla Teknike. Dhe, kur themi Amerikë, na kujtohet një emër, sa që të gjitha këto kanë ngjarë, kur nga Shtëpia e Bardhë e Ëashington-it administronte Shtetet e Bashkuara i shkëlqyeri dhe shumë i vajtuari Presidenti Ëillson.
Ve] titullit “amerikan” Ëilson ka për mirënjohjen tonë edhe një tjetër, atë të idealistit dhe të profetit të vëllazërimit kombëtar dhe të paqes së përbotëshme. Presidenti Ëilson ishte idealist, se ishte amerikan. Ata që kujtojnë se Amerika është vendi ku njerëzit kujdesen vetëm për të bërë dollarë, nuk e njohin Amerikën aspak. Fakti që një idealist si Ëilson u zgjodh dy herë president, arrin për të provuar tezën tonë. Dhe kjo tezë nuk rrëzohet aspak prej faktit që Amerika nuk i ra pas Ëillson-it, se ky u mund prej një grupi tjetër idealistësh. Ata që kanë studiuar historinë greke do ta kuptojnë më mirë këtë ngjarje. Athinasit e vjetër kishin një kanun sipas të cilit i bënin syrgjyn qytetarët e tyre më të mirë dhe më të shkëlqyer, nga frika se mos bëheshin një rrezik për lirinë e vendit. Shkaqet e tjera të rrëzimit të Ëilson-it janë sekondare.
I biri i një prifti me origjinë irlando-skoceze, lindur në Virginia, në shtetin, i cili i dha Amerikës më parë dy presidentë të shkëlqyer, Ëashington-in dhe Monroe-n, Presidenti Ëilson u rrit në kishë, në një rrethim fetar me ungjillin në dorë, i predesinuar apostull i një ideali kristian dhe njerëzor. Si profesor, si kryetar i Universitetit Princetoën, si guvernator i shtetit Neë Jersey, si President i Shteteve të Bashkuara që më 1913, deri më 1921, në ]do gjest e në ]do fjalë shfaqej njeriu mistik i illuminuar, i dërguar prej Perëndisë për një mision të shenjtë. Pranë një karakteri të ]eliktë kishte mirësinë e Shën Fran]eskut. Sikur të kishte lindur në kohë të mesme, do të ishte bërë pa fjalë një kryqtar, ose një evangjelist i racave pagane dhe barbare. Fuqinë e qeverisë e kërkoi dhe e fitoi jo si një qëllim, po si një mjet për apostullatin e tij. Më 1916 u përpoq të sjellë paqen dhe më 1917, ndonëse pacifist i bindur, u detyrua prej opinionit publik të hyjë në luftë. Pas armisticë u përpoq t’u imponojë luftëbërësve një paqe të drejtë, të bazuar mbi idealet e tij. E dini që të gjithë cili qe programi universal i Ëillson-it në Versajë. Cili prej jush s’ka dëgjuar të katërmbëdhjetë pikat e Ëillson-it, të sintetizuara në paktin e Lidhjes së Kombeve? Po në Versajë Ëillson u ndodh si Danieli në Shpellën e Luanëve. Ironia e situatës ishte që aleatët kujtonin se tërë programi idealist i Ëilson-it s’ishte ve] një propogandë hipokrite për të gënjyer opinionin e përbotshëm dhe për të fituar luftën. Se kjo është tragjedia e të gjithë idealistëve, që bota kujtojnë se idealizmi i tyre është vetëm një maskë për të fshehur qëllime egoiste dhe materialiste të përvjedhura. Në Paris, Presidenti Ëilson, midis habitjes së aleatëve dhe tërë botës, provoi që kish ndërmend ato që thosh me gojë. U përpoq me tërë forcën e tij që t’u imponojë aleatëve programin e tij, po qëllimin e tij nuk e arriti gjer në një pikë. I vajtur në Evropë si triumfator, si Moisiu i zbritur nga Mali Horeb me pllakat e ligjës, kthehet në Amerikë, oh sa i ndryshuar nga ai i pari, “quantum mututus ab illo”, me zemër të thyer, me trupin të tronditur, me fytyrë tragjike dhe madhështore, me damkën e Golgotës së shtypur në ballë prej hekuri të kuq, po me flamurin e vëllazërimit të kombeve edhe në erë përpjetë, kryelartë midis furtunës së talljeve dhe kritikave. Ai me dhe atë copë të fitores që mundi të shkëpusë nga thonjtë e luanëve të Versajës, tani vendi i tij do t’ia rrëmbente nga duart. “et jamjam perdebat quod tenebat”.

ËILSON BËRI MË TEPËR SE }DO NJERI PËR INDIPENDENCËN E
SHQIPËRISË

Senati Amerikan refuzoi të ratifikojë Paqen e Versajës, të kryesuar prej Paktit të Lidhjes së Kombeve dhe Ëilson, nga zenithi më i lartë i lavdisë, ku ka ëndërruar të hipë në histori të botës një njeri, u rrokullis dhe u rrëzua përdhe.
O, ]far rënie qe ajo, o qytetarë!
At’here ju e unë a gjithë ramë,
Dhe tradhti e gjaktë mbretëroi mbi ne.”
“O, ëhat a fall, o citizens!
Then you and I and all fell doën
And bloody treason reigned over us.”
Dhe Evropa vazhdoi luftën nën maskën e paqes. Evropa s’e deshi paqen e Wilson-it dhe Amerika e refuzoi, sapo s’e desh Evropa vetë, që interesohej vitalisht dhe drejtpërdrejt. Që atëhere Ëilson-i vdiq, sikundër e provojnë fjalët që ka thënë në shtratin e vdekjes: “Jam gati. E mbarova misionin tim. S’jam më ve] një makinë e vjetër e shkallmuar”. Dhe u shtri e fjeti si luan profeti buzar i paqes njerëzore, at’ spiritual I Lidhjes së Kombeve, titani dhe kalorësi idealist, me një serenitet dhe në qetësi olimpike, që është një sfidë supreme për talljet e skeptikëve cinikë, turishtrembër dhe zemërtharë.
I mundur? Bah! I vdekur? Kush e tha? Fara e idealit që mbolli do të rrojë e gjallë sa kohë ka zemra njerëzore në botë. Ah, prehu, o shpirt i martirizuar. Lufta jote s’ka qenë e kotë, se atje ku ka varre si i yti, atje ka jetë dhe ngjallje.
Titulli i fundit, last, but not last, për mirënjohjen tonë është se Ëilson bëri më tepër se ]do tjetër njeri për indipendencën e Shqipërisë, duke shpëtuar direk vendin tonë nga coptimi dhe duke i siguruar indirekt, me anën e Lidhjes së Kombeve, kufirin e 1913-ës. Madhështia e tij morale duket pikërisht në mbrojtjen e të drejtave të kombësive të vogla. Këto në kohën e luftës, si mbreti i vjetër i Persisë, i cili flinte i qetë me emrin e Themistokliut, mbaheshin midis dëshpërimit me një shpresë: “kemi Ëilson-in”. E kam njohur këtë kalorës të kohëve të harruara, në një kohë tragjike, më 4 korrik 1917, në jahtin Presidencial “Mayfloëer”, kur, i rrethuar prej kabinetit, prej trupit dipllomatik dhe prej përfaqësonjësve të racave të ndryshme të Shteteve të Bashkuara, shkonte në varrin e Ëashington-it për të prononcuar të parin diskurs luftëtar. Atëhere iu afrova dhe i bëra një apel në emër të kombit tonë fatzi dhe përgjigjen e tij bujare e mbaj mend, sikur po e dëgjoj sot: “Një zë do të kem në Kongresin e Paqes dhe atë zë do ta përdor për të mirën e Shqipërisë.”
Dhe e mbajti fjalën e tij. Në janar, 1920, një erë zije e dëshpërimi kish rënë në të gjithë anët e vendit tonë, i cili qe si një i vdekur në agoni. Projekti i copëtimit të Shqipërisë, i redaktuar prej aleatëve, ishte bërë i njohur dhe pritej vetëm një firmë, që të bëhej fakt definitiv. Firma që mungonte ishte ajo e Presidentit Ëilson, firma që nuk u vu në atë projekt aq të padrejtë. Presidenti Ëilson, jo vetëm nuk vuri firmën, po u përgjigj edhe me dy nota, në të cilat mbronte të drejtën e Shqipërisë së vogël për vetqeverisje, dy nota që janë dy nga xhevahiret më të ndritshëm të karierës së tij të shkëlqyer. Ato nota ndaluan copëtimin e Shqipërisë dhe na dhanë rast të marrim frymë e të përgatisim lirinë e Shqipërisë, që gëzojmë sot. Që prefekturat jugore nuk u invaduan para se të caktoheshin kufijtë, kanë një shkak dhe shkaku është Presidenti Ëilson. Dhe si u hoq nga fuqia Presidenti Ëilson, kush e mori mbrojtjen e Shqipërisë? Ishte Lidhja e Kombeve, krijesa e Presidentit Ëilson. Kur Shqipëria u qas në Lidhjen e Kombeve, në dhjetor 1920, kur unë si delegat i Shqipërisë ndenja në një radhë me përfaqësuesit e shteteve të tjera të qytetëruara të botës në Gjenevë, kur indipendenca jonë u njoh përsëri zyrtarisht, kur vendi ynë shpëtoi nga makthi i invazioneve të huaja, kur u vendos një mjet paqësor për të rregulluar konfliktet e kufirit tonë, kur populli ynë mori vehten dhe pa një ditë të bardhë pas aq mjerimesh dhe vuajtjesh të patreguara, ndjeva një lëmsh mallëngjimi në grykë dhe më rrotullohej në kokë një emër që ka fituar mirënjohjen e gjithë zemrave shqiptare, emri i Presidentit Ëilson. Një herë, në Parlamentin anglez Edmund Burke ka thirrur me dëshpërim: “Alas, the age of chivalry is gone”! Ajme! Koha e kalorësisë shkoi! Presidenti Ëilson e përgënjeshtroi këtë asersion dhe provoi në shekullin e njëzet që ka një vend, i cili edhe produkon kalorës bujarë për të mbrojtur jetimët, të vejat dhe të shtypurit. Qysh ta qajmë e ta vjatojmë këtë kalorës pa frikë edhe pa njollë, chevalier sans peur et sans reproche! U eklipsua Dielli i të vegjëlve dhe i të mjerëve. U rrëzua përdhe dushku i madh me degët e të cilit kishin ndërtuar folenë e tyre ëndërrronjësit idealistë dhe nga ky rrëzim oshëtiu me rënkim pylli i errët i dheut dhe u zhduk vizioni i një bote më të mirë dhe më njerëzore. Po zemrat përpjetë! Sursum corda! Amerika, ajo nënë bujare që i ka dhënë botës Ëilson-in, ka për të lindur edhe të tjerë kalorës si ai, kalorës të cilët të kenë mbi shqytin e tyre kryefjalën e Virgjilit: “Parcere parvis et debellare superbos”, kalorës të cilët të mbrojnë të vegjëlit dhe të përunjin kryelartët, kalorës të cilët të vazhdojnë dhe të mbrojnë veprën e paqes, e vëllazërimmit, e mirëdashjes ndërkombëtare.(Dielli-arkiv)

A E DINI SE PORTI I SHENGJINIT DIKUR MBANTE EMRIN E PRESIDENTIT Woodrow WILSON?

February 28, 2015 by dgreca

Porti detar i Shëngjinit në Lezhë dikur mbante emrin e presidentit Amerikan Woodrow Wilson. Këtë e saktëson një kronikë e gazetës Diellit e shtatorit 1930.Kjo ka ndodhë në kohën e Mbretërisë shqiptare. Është e natyrshme që emri i presidentit amerikan Wilson ishte bërë shume i dashur për Kombin shqiptar. Shqiptarët e kanë cilësuar presidentin amerikan Woodroë Wilson si shpëtuesin e pavarësisë së Shqipërisë në Konferencën e Paqes në Paris. Merita për këtë i takon Federatës Panshqiptare të Amerikës VATRA. Vendimtar për ndërhyrjen e Vatrës ishte Komiteti i miqëve të Shqipërisë, por në mënyrë të vecantë kontributi i drejtëpërdrejtë i Fan S Nolit. Imzot Noli e takoi presidentin amerikan gjatë kremtimeve të festës së 4 korrikut 1918. Me kredencialet e Vatrës, Noli ishte pjesë e peligrinazhit historik që presidenti Wilson organizoi me 4 korrik 1918 në Mount Vernon, vendvarrimi i presidentit të Parë të Amerikës, George Washington. Në peligrinazh merrnin pjesë përfaqësues të Kombeve të ndryshme në SHBA. “Vatra” dërgoi Nolin, kryetarin e saj, për të përfaqësuar Shqipërinë. Duket se Noli ia doli që t’i përcillte presidentit mesazhin lutës për shpëtimin e Shqipërisë. Raporti i tij menjëherë pas takimit iu dha shpresë vatranëve dhe të gjithë shqiptarëve. Noli kumtoi menjëherë pas takimit: “Udhëtimi im këtu triumfoi. Fola dy herë me Presidentin Ëilson, i cili më dha shpresa të mëdha.
Merita e Vatrës ishte edhe parapërgatitja për t’I dalë zot cështjes shqiptare në Konferencën e Paqes. Organizimi I fushatës së madhe të Shpëtimit të Shqipërisv që nisi me 3 Qershor 1917 I dha frytet e veta. Vatra mblodhi atë kohë 150 mijë dollarë, që me kursin e sotëm të dollarit kjo shumë konvertohet me shifrën 2 milionë e 700 mijë dollarë-. Kjo shumë mbuloi pagesat për diplomacinë e munguar për shkak të shtetit të munguar shqiptar. Dhe sic është shprehur kryeministri i atëhershëm I Greqisë, Pangalos, “E vetmaj pengesë që hasëm në pushtimin e Epirit ishte Federata Vatra e Amerikës”…