Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Mbi vëllimin poetik “Lotus” të poetes Ermira Mitre

by

Dr. Yllka FILIPI

New Jersey, U.s.a

Vëllimi poetik “Lotus” i poetes Ermira Mitre plazmon të gjitha tragjeditë e un-it modern, i shkund e i shpërbën ato thellësive të ujërave të detit të vendlindjes, Durrësit, me dallgët dhe  shkumën e bardhë. 

     Ky shpërthim i fortë lirik i gjithë filozofisë jetësore kapërthen krejt strukturën e veprës, e guxon të gjenerojë trajtën dhe poliformën e qenies humane brenda të vetmit rreth ciklik ekzistencial. Vargjet e poetes janë kura metaforike shpirtërore drejt qasjes kah dhimbja e individit modern që synon qendërzimin e fuqisë shkatërruese të dramave të nxehta globale, e më pas thërrmijëzimin e tjetërsimin e fuqisë vepruese ciklike të të gjitha hallkave zinxhir të kësaj strukture komplekse deskriptive e tejet të thellë të qenies. Trëndafili i Shenjtë i Kopshteve Ujore të Nilit, kjo Lule e Vetmuar farat e së cilës ja dalin të mbijnë edhe pas një mijë vjetësh, ridimensionohet e derdh asht e diell në baltën e pellgjeve të zemrës.

     Struktura unazore zinxhir e vargjeve të thyera vegjeton rizomën e butë, tejet fleksibile nëntokësore të shpirtit të nënës, gruas, femrës e shenjtërisë së saj nën një kurbë të mbyllur molekulare në dimesionet e të menduarit dhe të të ndjerit si proces e produkt i vetmisë së un-it modern në trajtën e Lot-usit tashmë të risemantizuar. Mijëra unaza sulfonike të atomeve të dhimbjes vdesin e shkatërrohen brenda kësaj vene të imët në formë çadre lulesh(lotus-esh) e lotësh (lot-us-esh) të cilat rrjedhin brenda një kërcelli cilindrik meditativ duke gjeneruar aciklizim në gjeosferën shpirtërore, pra një lloj dalje dinjitoze nga kozmosi i dhimbjes (nëntoka, pellgu, vetmia mijëravjeçare) drejt lirisë e mbijetesës (lulja, sipërfaqja, horizonti) dhe kjo falë energjisë diellore dhe gravitetit që buron nga forca e madhështia e qenies e cila pasi akumulon, përmbys e hirëzon rëndesën e plagëve, ja del të ridimensionojë universin e mbushur me enigma. Simbolikisht hiri i dhimbjes ushqen rrënjët, teksa rrjedh në trajtë shkrirjeje e avullimi për të  vepruar si astrigjent e vazodilatator kurativ që finalisht ethet e Tokës së mbarsur me enigma, e Balta biblike që përpëlitet të mund të bien në qetësi, si një qytet në gjumë të paqtë. Ndërsa hulumton nëpër faqet e librit shërohet shpirti, dhimbja vdes e bëhet aciklike teksa e vërteta derdhet ndër sy.

     Risemantizimi i lumturisë njerëzore e cila nuk është gjë tjetër veçse gjurma e dalë organikisht nga molekulat e dhimbjes, limfatizon sythat e kuptimit më të vjetër ekzistencial, vetëpërmbushjes  shpirtërore, e cila arrihet pa buisjet e absurdit, thjesht e vetëm kur shpirti është në gjendje të lirë, duke u bërë kështu pjesë integrale  e bërthamës së universit letrar  të vëllimit poetik “Lotus”. Brengat e autores Ermira Mitre, zbërthyer nën dritën e intertekstualizmit poetik janë drama universale e qenies moderne të rrezikuar orë e çast nga ritmi i çrregullt i kohës që vrapon, apo boshësitë e të vetmit segment fryme prej rrugëtari që i dhurohet  elementit- kyç të dilemës së përbotshme të un-it me vdekjen, fatin, dhe vetminë. E strukur ndër uturimën e erërave autorja shndërrohet në thelbin e fortë nuciterian që mban farat në prag fundosjeje, (nuciter-in/ frutin nw formw arre tw lot-us-it), apo më tej në stomakun që bluan tragjeditë, teksa pi me Çarl Bukovskin… dhe e përpirë mendimesh, bëhet e padukshme… e lind në zemër të zambakut… Nelumbo Nucifera (lat./lotus) 

     E gjithë kjo amalgamë dridhjesh shpirtërore nelumbonaceaene vet’shndrit përkundër të gjitha inflamacioneve dramatike të kohërave të trazuara ku jetojmë, duke u bërë kështu perqasja lirike më dinjitoze dhe infiltrimi limfocitar më shprësëdhënës drejt rrjedhës vërshuese të spiralit të pafund të rrethit ciklik ekzistencial, të padiktuar tashmë nga koha dhe hapësira, por thjesht nga kjo  energji qarkulluse jetëdhenëse e cila i jep kurajo dhe forcë un-it poetik të guxojë të ngrihet sërish pas rënies, ashtu si Dielli në lindje duke ia besuar këtë gravitancë denjësisht të gjitha pritshmërive të  lexuesit universal.

Dr. Yllka FILIPI

New Jersey, U.s.a

Hapet ekspozita e librit shqip në Amerikë

by

     Dr. Yllka FILIPI

     Stamford, Connecticut, 25 shtator 2021

     Të shtunën, me 25 qershor qyteti i Stamfordit, ziente nga shkrimtarët, lexuesit dhe dashamirët e librit të cilët vinin drejt selisë së përkohshme të Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë që hapi ekspozitën “20 vite krijimtari letrare në SHBA”. Në një ambient të bukur në qendrën e qytetit ishte zbukuruar ekspozita me tavolina dhe rafte librash si dhe me logon e shoqatës dhe shënimin: “Mirë se vini të dashur shkrimtarë të Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë”.

Botimet e fundit të Shoqatës së Shkrimtarëve

Yllka Filipi, Adnan Mehmeti dhe Sabije Dervishi Veseli

Gjatë ekspozitës

Bora Balaj

Studentet amerikane, Jessica dhe Stephanie 

     Ekspozitën e hapi presidenti i Shoqatës së Shkrimtarëve z. Adnan Mehmeti i cili prezantoi krijimtarinë botuese letrare gjatë këtyre 20 viteve. Ai foli rreth angazhimit dhe finalizimit për hapjen e selisë së përkohshme të lidhjes së shkrimtarëve si edhe për ekspozitën e librit shqip. Edhe në kushtet më të vështira të pandemisë, ne nuk e kemi ndalur kurrë punën e palodhur për të sjellë denjësisht librin shqip drejt vëmendjes së lexuesit amerikan- u shpreh ai.

      Kryetari i Shoqatës z. Mëhill Velaj shpalosi detaje nga ky projekt mbi ecurinë e ekspozitës gjatë muajit në vijim dhe programeve që do të zhvillohen në kuadër të 20 vjetorit të kësaj Shoqate. Ambasadorët e kulturës sonë kombëtare – vijoi ai, – kanë sjellë një vërshim botimesh e prurjesh të reja për të cilat ndjehemi krenarë t’i prezantojmë përpara publikut të gjerë amerikan.

     Nënkryetarja e Shoqatës dr.Yllka Filipi foli gjerësisht për rëndësinë e kësaj ekspozite dhe qasjen potencialisht drejt një lexuesi universal më të gjerë tashmë këtu në Amerikë. Katërcepërisht gjuha e librit është thjesht gjuha e shpirtit – evidentoi ajo. Për sa kohë realitetet përthyhen konvencionalisht në mijëra dritëza konvencionalizmash simbolikë që derdhen qetësisht në fletën e bardhë, pavarësisht formës dhe prerjes fizike të semantikave të kuptimit e perceptimit, gjuha e librit mbetet universale. Do të gjendet gjithmonw një shteg i ndriçuar që të çon drejt zbërthimit të kuptimit, prekjes, njohjes dhe zgjimit të kureshtjes së horizontit të pritjes. Kjo simbiozë shqip dhe anglisht i ka shtrirë shumë thellë rrënjët drejt interesimit të publikut artdashës amerikan. Dinamika e transformimit kësisoj të fuqive konceptuale të kuptimit më të thellë simbolik ka thyer peshën e rëndë të distancave territoriale dhe është vërsulur drejt një publiku të kulturuar dhe të etur për emocion dhe art. Kjo molekulë është urëkalimi, përqendrimi i energjisë mendje trup e shpirt në një vatër të përbashkët institucionale.

     Anëtarja e Shoqatës zj. Sabije Dervishi Veseli u angazhua për organizimin dhe mënyrat e menaxhimit dhe kontakteve me lexuesin. Magjia e librit shqip përthith vëmendjen e lexuesit të etur të këtij kontinenti madhështor si dhe përçon vlerat më të thella të trashëgimisë sonë kulturore nëpërmjet autorëve shqiptarë dhe veprave të tyre.

     Filantropisti dhe afaristi z. Richard Lukaj solli një pako me libra në ekspozitë dhe foli gjithashtu për lidhjet me Shoqatën dhe vlerat e saj në shoqërinë amerikane. 

     Stenda qendrore ishin botimet që lidheshin me Shoqatën e Shrimtarëve dhe organin e saj. U prezantuan tre librat voluminoz: “Shoqata e Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë (2001-2011)” dhe “Shoqata e Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë (2012-2021)”, si dhe “Shoqata e Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë (Autorë dhe vepra)”.

     Stendë në vete ishte revista “PENA” me të gjitha numrat e saj, botimet nga Shtëpia Botuese “Adriatic Press”, si edhe botimet që lidhen me Shoqatën dhe anëtarët e saj. Ambienti i ekspozitës është i organizuar me zyra të ndryshme dhe për këtë merita i takon aktivistes zj. Lila Metalia. 

      Në ditën e parë të ekspozitës u ekspozua në një ambient të veçantë krijimtaria letrare në vite e poetes, shkrimtares dhe studiueses dr. Yllka Filipi, e cila ka hyrë potencialisht në letërsinë shqipe, si një zë unikal. 

     Gjithashtu vijoi prezantimi me shkrimtaren Sabije Dervishi Veseli e cila prezantoi punen e saj ndër vite dhe padiskutim dëshirën e madhe për të qenë sa më pranë lexuesit amerikan.

     Të dielën, në ditën e dytë, u ekspozua krijimtaria e pasur letrare e shkrimtarit Mëhill Velaj, i shumëkërkuar dhe i dashur në publik.

     Edhe shkrimtarja Bora Balaj prezantoi krijimtarinë e saj letrare, e cila me romanin e fundit, përkthyer në anglisht, është më pranë lexuesit amerikan. 

     Për pjesëmarrësit e ekspozitës u shtrua një drekë pune në restorantin e njohur Blackstone Stekahouse në Stamford nga z. Edi Ahmetaj i cili gjithashtu afroi në shërbim të gjitha tavolinat dhe karriget që do të shfrytëzohen gjatë gjithë kohës sa të jetë e hapur ekspozita e librit shqip në Amerikë.

                                                     ***                                                   

     Ekspozita do të vazhdojë të hapet të shtunën me 2 tetor në orën 12.00.ose sipas kohës së përshtatshme të shkrimtarëve.

     S’mund të jetoj pa libra-shprehet Thomas Jefferson si edhe shoku im më ë mirë është njeriu i cili do më sjellë një libër që nuk e kam lexuar-evidenton Abraham Lincoln.

     E pastë jetën të gjatë libri shqip përtej oqeanit!

O, kurrë mos u lodh për ndihmën që i jep atdheut!

by

*Raimonda Moisiu u rizgjodh kryetare e Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë,Nën/kryetar Vlashi Fili, sekretare- Dr.Yllka Filipi, President- Adnan Mehmeti.

 Shkroi per Diellin: Dr.Yllka FILIPI0- New Jersey, U.S.A/

15 vite më parë, emigrantë krijues të ardhur nga të gjitha trojet shqiptare, e të vendosur në distancat më të skajshme të kontinentit amerikan, u gjendën të gjithë bashkë me një shtrëngim dore, si një përflakje zemre, u ulën nën një pemë të lashtë dhe lëshuan një sasi rrënjësh në një terren të shpërbërë.Ishtë një atdhe i dytë, atdheu i vargjeve, i poezisë…Sot, Diaspora Shqiptare ndjehet krenare që ka në gjirin e saj shkrimtarë, poetë, artistë, publicistë, autorë, piktorë, pedagogë, artistë e shkrimtarë me emër e  famë, veprimtarë dhe aktivistë të çështjes kombëtare, patriotë dhe adhurues të artit e letërsisë në përgjithësi që i shërbejnë qëllimit të universit të të drejtave të Komunitetit Shqiptar dhe atij Krijues, intelektual e qytetar, në një status të barabartë me botën e qytetëruar amerikane, vazhdimësisë e përjetësimit të traditës, kulturës, gjuhës, historisë së letrave shqipe, ashtu sikundër kanë bërë paraardhësit në ecje me kohën, duke dëshmuar potencialin intelektual, dijet e aftësitë krijuese, talentin e padiskutueshëm, vlerat dhe virtytet e tyre duke forcuar urën lidhëse midis Diasporës e Atdheut. Viti 2016 shënon zgjedhje të reja në kryesinë e Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë, vit që përkon edhe me 15-vjetorin e themelimit të saj.

Këtë vit do të kremtojmë 15 vjetorin e themelimit të grupimit tonë. Jemi të lumtur dhe me fat, që do të mblidhemi dhe do të festojmë bashkarisht. Në këtë event do ta kemi në dorë librin “Shoqata e Shkrimtareve Shqiptaro-Amerikanë” (Aktivitete dhe krijimtari).-shprehet presidenti i SHSHSHA-së, z. Adnan Mehmeti.

Rrethana të caktuara jetësore i hodhën këta krijues matanë Atlantikut, prej nga (pavarësisht distancave jashtëzakonisht të largëta), pa zhurmë, tym e flakë, ashtu thjesht, heronj të heshtur të penës, verbtaz ditën ta gjejnë rrugën e përbashkët; në fakt nuk është as rrugë, është një shteg mbuluar nga shkurret, nga ku për të gjetur udhën dhe burimin e dritës, pena/shpatë duhet mprehur mirë e vazhdimisht. Pavarësisht prapambetjeve në shumë aspekte që paradoksalisht vërtiten gjithnje brenda një rrethi vicioz pazgjidhshmërie, si rezultat i mbishtresëzimit subkulturor dhe njëfarë kaotizmi konvencional shpesh artificial, atdheu ynë metamorfozohet në një aureolëindividësh që propogandojnë imazhin e njeriut modern, (mjerisht kurrë në një mendje, patologjikisht  drejt zvetënimit dhe asimilimit, bjerrjes së arkitekturës së shenjtë shpirtërore, e vetmja që mund tëtrashëgohet falas, mbi shtyllat e  dashurisë dhe humanizmit), dhe masës së gjerë të popullit mbytur në mjerim, sëmundje e luftë për mbijetesë, bijve jashtëzakonisht të talentuar të së cilëve kurrë nuk ju hapën dyert e ardhmërisë.

Kur shkelëm për herë të parë tokën amerikane, pasi lamë pas një qiell me re të përndezura nga flakët e mallit që do na kaplonte jo shumë larg, por brenda të nesërmes së asaj dite, për atë tokëz të vogël, të rrudhur, të mplakur, të bërë doçkë, (bobo, m’u fanit mëmëdheu si një plakë, nënokë e përvuajtur, e mjerë, me një shkop në dorën e djathtë tek dridhej nga i ftohti a nga dhimbja, nga uria a nga tmerri, se bijtë dita-ditës po i gëlltisnin qiejt e tjerë atje përtej largësive të parrokshme nga syri (a shpesh edhe nga imagjnata, aq të frikshme ishin!!!), dhe vështrimi i tmerruar u ndal në kraharor, ja shoh mushkëritë e tejdukshme që pompojnë oksigjenin e brengës, qartë e pastër njësoj si në grafinë që bëmë javën e fundit përpara nisjes larg, dhe papritur e gjithë kështjella prej rëre e ëndrrave, ra pa zhurmë e u derdh nëpër këmbët tona, u fut nëpër gishtërinj duke na e  bërë më të vështirë ecjen dhe papritur, për herë të parë në një tokë të re, të pashkelur kurrë, ndjemë dëshpërim të thellë. Ishtë dëshpërimi i poetit! Më ra ndër mend një thënie e vjetër greke:Tymi në atdhe është më i mirë, se sa zjarri në dhe të huaj.(Kujtojmë se ndëshkimi më  madh për këtë popull nuk kanë qenë vrasjet, por dëbimi nga atdheu!)

Ndaj jam e sigurt se të gjithë krijuesit që mbërritën shumë vite përpara nesh këtu, kanë përjetuar ndjesi të veçanta si kjo, ndjesi që vijnë spontanisht e pa rrapëllimë, por që sapo prekin lëkurën tënde, me këmbëngulje e kokëfortësi nxjerrin tym e flakë, shkundin këmbët e duart e përpëliten gjersa të përmbushet dëshira. Edhe pse janë kohë të rënda, instiktivisht e gjejnë njeri-tjetrin symbyllazi, e ndërsa ulin penën dhe luten, vështrimi tretet larg, përtej ujërave të oqeanit, tek zemra e krisur, tek shpirti, tek njerëzit e afërm, tek miqtë e shokët, tek ish-kolegët, tek rruga e pafshirë, tek lagjja e vjetër, shtëpia përdhese, çatia e rënë, dyqani i bukës, këpucët me baltë, shkolla, ah, shkolla, tek kafja përballë, stacioni i trenit si në trenat e lindjes… tek lypësi që luan simfoninë e pendesës, tek mbrëmjet poetike të Agron Tufës, tek vrapi nga kodrat e liqenit të tharë, tek kacafytjet e pushtetarëve, tek vdekja e nënës me foshnjën në bark, tek mallkimi, tek bekimi… Kështu që lindi nevoja e ndërtimit të një Katedraleje Shpirtërore.

Por: Si lindi kjo Katedrale në Ekzil? Kush trokiti në Qiellin e Muzave? Sa herë? Sa fort? Sa gjatë?

Shoqata e Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë u krijua si domosdoshmëri e vazhdimit të traditës kombëtare, idealeve patriotike dhe atdhetare, kulturës, gjuhës, trashëgimisë së vlerave shpirtërore, duke u bërë kështu ambasador të identitetit kombëtar dhe zëdhënës shpirtërorë të plagëve të atdheut. Një pjesë e shkrimtarëve shqiptaro-amerikanë i përkasin Letërsisë Postkomuniste të Diasporës, por radhët e saj vijojnë e shtohen nga viti në vit me  shkrimtarë, poetë, publicistë, studiues, dijetarë, historianë, filozofë, politolog, gjuhëtarë, përkthyes, gazetarë, patriotë, dhe dashamirës të artit e letërsisë që jetojnë, punojnë e shkruajnë në emigracion, aty ku ngërthehen ëndrrat e paraardhësve me rrënjët historike të së shkuarës, aty ku Fan Noli, Faik Konica, Arshi Pipa, Isuf Luzaj flasin ende shqip dhe trondisin botën, duke i zbutur sadopak plagët e mëmëdheut, me mjaltin e penës.

Ja si shprehet krijuesi dhe gazetari Beqir Sina, 21 gusht 2003 “Si krijues, të ndodhur në kushtet e vështira të emigrimit, qe fat i madh që e gjetëm njëri-tjetrin (…) Kjo lidhje, ky bashkimqë u pagëzua si Shoqata e Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë, tregon se të gjithë ne, duke mos përdorur asnjë lloj përcaktimi në cilësi apo sasi veprash të shkruara, gjendemi në të njëjtën udhë plot rreziqe, ku ecim në kërkim të një shtegu, i cili do të na çojë vazhdimisht e kurdoherë drejt të bukurës në art. Dhe për të gjetur këtë shteg unë mendoj se duhet të jemi të qartë e tëkthjellët(…) me një frymë të bekuar.*

I pari që hodhi idenë për të krijuar një urë shpirtërorë lidhëse në të dyja kahet e Atlantikut, në konvergjencë me idetë e paraardhësve të atyre që shënuan fillimet e vazhdimësisë së integritetit të letrave shqipe tek emigrantët shqiptarë, me lindjen e gazetës “Dielli” e “Kombi”, themelimin e “Vatra”-/ës dhe Rilindjes Kombëtare, ishte poeti dhe studiuesi Dr. Gjekë Marinaj, i cili hapi një shteg historik, Themelimin e Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë, përjetësimin e përvojës letrare  dhe identitetit kombëtar në mbarë botën shqiptaro-amerikane. “Transmetimin e vlerave kombëtare ndër breza, të gjuhës, traditës, historisë dhe identitetit shqiptar: përpjekjet për të mbajtur gjallë shpirtin krijues”. Mandatin e parë si Kryetar i Shoqatës do ta mbajë shkrimtari dhe mjeshtri i rrëfimit e dialogut z. Naun Prifti, nga sekretarët, Sami Milloshi dhe Luigj Cekaj. Pena e mprehtë e lirikës së Kolec Traboinit, shkrimtarja e gazetarja Albana Mëlyshi Lifschin e cila midis të tjerash përcolli nën dritën realiste të tragjizmit, shpërnguljen biblike, masakrat dhe heroizmin e popullit martir të Kosovës, nga genocidi serb, “Children of Kosova-Stories of horror”- për ngjarjet e vitit 1999-të, libër që tronditi shekullin dhe vuri në lëvizje të drejtën. Prof. Peter R.Prifti, vijojnë radhët me poeten Rozi Theohari,(sekretare dy mandate), poetja dhe aktivistja e “Vatra” dhe “Dielli” në Amerikë, Merita Bajraktari McCormack, shkrimtari Petraq Janko Pali (sekretar dy mandate), Dr. Selaudin Velaj, aktivist i shquar i çështjes kombëtare, bashkëpunëtor i drejtpërdrejtë prej mëse 30 vjetësh i At’Arthur Liolinit, klerikut të nderuar e pasardhës i Fan Nolit, mbështetës dhe anëtarëve të Shoqatës që me themelimin e saj: poetin martir të Demokracisë Viktor Martini, Prof. dr.Thanas Gjika, shkrimtarin Spiro Gjikondi, poeti Luigj Cekaj,  poetja Julia Gjika, Genc Leka, poetja Sidorela Risto, Kreshnik Ndreu, Lek Gjoka, Marash Mali,Andon Kote, poeti Sami Milloshi, Tom Paloka, Nikolin Markaj, Ferhat Ymeri,etj.

   “Mblidhnu tok si kokrrat n’sheg”- la amanet poeti kombëtar At Gjergj Fishta! I beftë, si një agim mes territ dhe dritës, nga Tempulli i mëmëdheut lindi një Katedrale, brenda ikonave të së cilës shpirti lutet e falet, urtohet, trazon ujërat e fatit të kombit me majën e hollë të penës, gurgullon, kërkon dritë, lëçit,hap rrjedha drejt ardhmërisë, prej nga un-i krijues është zëri, fuqia, një pjesë e arterieve të kombit shqiptar në tokën amerikane.

Ishte viti 2001, i mijëvjecarit të ri! U themelua Shoqata e Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë, me Presidentpoetin Gjekë Marinaj, Poeti emblematik i Letërsisë Postkomuniste të Diasporës dhe publicisti i mirënjohur nga Presheva, z.Adnan Mehmeti, u zgjodh në vitin 2009 President i Shoqatës, status që e mban aktualisht.

Në dy mandate radhazi, Kryetar i Shoqatës u zgjodh shkrimtari Ramiz Gjini i cili punoi me përkushtim e devotshmëri dhe shoqata njohu progres të jashtëzakonshëm.Në vazhdën e traditës, dy mandate radhazi si Kryetar i SHSHSHA-së ka qënë poeti dhe prozatori Dalan Luzaj, autor i disa vëllimeve me poezi e prozë, e hulumtime letrare. Këze Zylo është zgjedhur sekretare për shtypin dhe informacionin në Shoqatën e Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë.Vijojmë me kontributin e Nënkryetarit të Shoqatës, për disa mandate e poetit e prozatorit pejan, Mëhill Velaj. Poeti Kostaq Duka-  ka qenë Sekretar i SHSHSHA-së, duke vazhduar traditën me shkrimtarin dhe publicistin Pierre Pandeli Simsia si sekretar i SHSHSA-së, me një mandatet në vazhdim.

Në Letërsinë post-komuniste të Diasporës, poetja dhe publicistja Iliriana Sulkuqi, gëzoi një mandat, si Nën/Kryetare e Shoqatës, e shpallur Ambasadore e Paqes. Poeti e Prozatori Fatjon Pajo, Shkrimtarja investigative nga Mitrovica Teuta Shabani Towler, Eleonora Gjoka Kosta risjell imazhin e figurës së gruas nga mitologjia në kohët moderne.

Nën presidencën e z.Adnan Mehmeti, Shoqata ka pasur rritje në anëtarësim dhe krijimtari në nivel të admirueshëm artistik e krijues, aktivitete të ndryshme me taban historik, kombëtar, atdhetar e letrar. Nën kujdesin e drejtpërdrejtë të z.Mehmeti, vazhdon botimi i  revistës “Pena”, organ letraro-artistik, kombëtar e historik e cila gjendet në Bibliotekën Amerikane, në atë të Federatës Pan Shqiptare “Vatra” dhe Bibliotekën e Kishës Autoqefale Shqiptare e Shën Gjergjit, e Fan Nolit, Boston.

Kryetarja e SHSHSHA-së, zonja Raimonda Moisiu, është e njohur si poete, përkthyese, shkrimtare, publiciste. Aktiviteti i saj është gjithëpërfshirës e rendit në shumë lista të bashkësive të shoqërisë, amza interneti dhe forume bashkëatdhetarësh në internet. Nëpërmjet shkrimeve publicistike, prozë letrare, poezi, ngjarje të jetuara, dhe opinione të ndryshme për zhvillimin e proceseve shoqërore në Shqipëri dhe në Diasporën shqiptare, përpiqet të tërheqë vëmendjen e publikut për dukuri të mprehta shoqërore.

Autor i disa veprave letrare, shkrimtari Vlash Fili shtjellon metamorfozën e një populli të tërë në diktaturë, kalvarin e dhimbjeve (të cilin ai e ka provuar), sakrificave, burgun, internimin, degradimin shpirtëror. Zgjidhet me mandatin e Nënkryetarit për herë të parë në historikun e shoqatës.

Dr. Yllka Filipi, është vlerësuar nga kritika me disa çmime të para kombëtare dhe ndërkombëtare, si një zë unikal në letërsinë moderne shqiptarenë shkrime kritike, poezi, prozë dhe esse. Mban denjësishtnë dy mandateradhazidetyren e sekretares të SHSHSHA-së.

SHSHSHA ka zhvilluar aktivitete shumë të rëndësishme dhe ka patur një sukses të jashtëzakonshëm në simpoziume letrare, promovime autorësh, ndarje çmimesh artistike, shkëmbim përvojash dhe për këtë vlen të përmendet puna e palodhur e kryesisë me në krye zonjën Raimonda Moisiu.

Vlen të përmendim: Rita Saliu, poete, luftëtare dhe humaniste e shquar e çështjes së Kosovës, e nderuar me Certifikatën e Mirënjohjes nga ish-presidenti Bamir Topi, Skifter Këlliçi me biografi të pasur publicistike, Roland Musta poet e prozator,publicisti Agim Bacelli,  Bardhyl Mezini, poet e fabulist, Përparim Hysi, poet, esseist e prozator, Ivzi Cipuri, poet, publicist e diplomat, Klajd Kapinova studiues, shkrimtar e publicist, Uk Lushi shkrimtar e publicist shqiptaro-amerikan, dalë nga gjiri i luftës së UÇK-së, Tom Mrijaj studiues, monografist, esseist, shkrimtar e publicist, Shpresa Vrana romanciere dhe esseiste, Anton Çefa, poet, kritik,shkrimtar, Pal Ndrecaj, shkrimtar, esseist, Dr.Adem Harxhi, publicist, Dedë Elezaj poet e filantropist i Shoqatës, Makfire Canolli poete, Sabije Veseli, shkrimtare, Ramiz Mujaj, Aulona Goxhaj, Gjeto Turmalaj, Ndue Hila, Guri Stefani, Skënder Kodra, poeti e piktori Nexhat Imeraj, Eduard Dilo,Valter Lazri, Ilir Spata, Margita Markaj, Isuf Grejcevci,Veneta Callpani, poetja dhe gazetarja e talentuar Marjana Zeneli Bulku,Artur Vrekaj,Aristotel Mici,Qazim Rrushaj e deri dek anëtarët më të rinj Bora Balaj, Idriz Celaj, Teuta Osmani, Bexhet Asani,etj.

Brenda e jashtë SHSHSHA-së jetojnë, punojnë e shkruajnë në emigrim figura të njohura të letrave shqipe; Shkrimtari  Fatos Kongoli, bën jetën mes Amerikës, Europës dhe Shqipërisë,  poeti Petraq Risto, shkrimtari e publicisti Roland Gjoza, shkrimtarja e gazetarja, Elvira Dones, prozatori Vaid Hyzoti, shkrimtari Pëllumb Kulla, poeti Thani Naqo, poeti i talentuar, martir i demokracisë, Alfons Grishaj, poetja novatore Elinda Marku, publicisti e akademiku Shpëtim Nazarko, liriku Nexhip Ejupi, poeti, Luan Kalana, poetët Hekuran Miraka, Genci Kastrati, Sami Gjoka, Valbona Dardha, Aida Dismondy-i, Agim Dëshnica, Makensim Bungo, Vasil Makoci, Monda Hamitaj, Vera Kurti, studiuesi Fuat Memeli, poetja Nimfa Hakani, kritiku Ilir Seci, poeti Shpend Gjocaj, studiuesi Sevdai Kastrati, poetet burrë e grua Ibadete dhe Shkumbin Tetaj, gazetarja Klara Buda, publicistja Blerta Alikaj,poetët  Feriz Ukshini, Abdurraman Thaci dhe Jashar Esati,etj.

Ndihmesë dhe mbështetje e admirueshme e historike, të Federatës Pan Shqiptare Vatra nga Dr.Gjon Bucaj dhe editori i palodhur i gazetës Dielli, publicisti i mirënjohur Dalip Greca, ndihmesën e mbështetjen e Dr.Anna Kohen, Presidente e Shoqatës “Motrat Qiriazi”, gazetarit të talentuar Beqir Sina, ndihmesa dhe mbështetja Prof. Dr Fatmir Terziut nëpërmjet, “Fjala e Lirë”, ndihmesa e piktorit, Astrit Tota e aktorit Shaban Lajci, gazetarëve të palodhur Adem Belliu, Qazim Doda, Halil Mula. Aktivitetet dhe veprimtaritë e rëndësishme të krijuesve do të ishin pothuajse të pamundura pa bujarinë dhe mirësinë e individëve sponsorë/ vullnetarë të diasporës, ndër të cilët spikatfilantropisti Zef Balaj.

Përmendim në Amerikën e Veriut, në Kanada poetin dhe shkrimtarin Mustafë Ismaili, Prof. Vangjush Ziko, poetja Majlinda Bashllari, Sose Dumani, prozatori Faruk Myrtaj, Shkrimtari dhe poeti i mirënjohur Kristaq Turtulli, shkrimtari, publicist e eseisti Vangjush Saro, shkrimtari e publicisti Nexhip Bashllari, shkrimtari për fëmijë Janaq Pani, Sillo Mucko, etj.

Një meritë të jashtëzakonshme zë organizimi i Ditëve të Letërsisë në Michigan, i cili është mbajtur pothuajse çdo vit në muajin e letërsisë, nga poeti, shkrimtari e Botuesi i Revistës KUVENDI në Diasporë, z. Pjetër Jaku, me mbështetjen e SHSHSHA-së, revistë ku konkurojnë vlerat letraro-artistike. Shoqata “Bijtë e Shqipes” në Filadelfia, tashmë është bërë simbol i epokës në diasporë me shumëllojshmërinë e aktiviteteve, tema të ndryshme nga arti, letërsia, tradita si edhe  tematika sociale-historiko-atdhetare, nën kujdesin e SHSHSHA-së.

Sot,  më 15 shtator 2016 Shoqata e Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë, jashtë kufijve të atdheut dhe idealizmit, shpall të mbyllur votimin dhe numëron votat on-line, me vullnet të lirë dhe shpresë në suksese të mëtejshme drejt dimensioneve të reja në jetën shpirtërore të kombit, duke ju përulur një Zoti të plotfuqishëm, (të vetmit që ka shkrimtari, Muzës!), dhe zgjedh me shumicë votash Kryesinë: President- poetin e publicistin, Adnan Mehmeti; kryetare- shkrimtaren e publicisten, Raimonda Moisiu; nën/kryetar-shkrimtarin Vlashi Fili; sekretare- poeten,shkrimtaren e studiuesen, Dr.Yllka Filipi.

Dhe sikundër Zoti, i pëshpërit në vesh individit, të vetmes qenie trans-historiko-biologjike, krijuesi shqiptar përulet nën moton: Transmetimin e vlerave kombëtare ndër breza, gjuhës, traditës, historisë dhe identitetit shqiptar: përpjekjet për të mbajtur gjallë shpirtin krijues në ekzil. 

Kënaqësia më e madhe? Detyra e kryer.

Forca më e madhe? Besimi.

Gjëja më e bukur në botë? Dashuria.”

(Nënë Tereza)

 

 

 

 

SAFO – The poet of the overall times lyricism. The first woman…

by

The woman was the first…, it was not the word!/
By Yllka FILIPI/
 The mystery of communication through poetry, the language of spirit, comes from the ancient mythical resonance to modern times to impart the ​​uncontested idea according to which the origins of mankind knew how to decipher the shivering of the spiritual feelings through speech connotations. Poetic subjectivity often associated with triggering musical outbreaks and melodic harmonization challenge extraordinary lyrics bursts in songs devoted to love, life, mystery of death, departure of irretrievable time, nature, Gods, etc. throwing sparks of light to the ancient approaches.
 Lyrics, like a solemn melody harmonization of human inner world, through the power of speech could decipher the tumults of the individual spiritual unfolding in this way the universe of feelings of the absence, pain, sorrow and tears. Not to show that man is not strong in front of the mystics existential destiny, but to express their magic through the extraordinary strength of the message, poetry.
 Since in the times of the ancient Greece there existed the desire of communicating the stirred universe of feelings through the charm of the chosen word. The ancient echoes bring myths still alive that platted hymns to the rich spiritual world of human in the universalism of his feelings thus becoming a source of inspiration for modern poets of our time. SAFON, the poet from Mitilena / Lesbos (pre- Cent. VII-VI BC ; in the years 630 BC-), like no other female in poetic genesis of humanity, became the foundation myth of the lyrics in the European continent and beyond . She is the author of nine books of lyric poetry and an “epitalame” or wedding songs. She has sung to love like no one has done before, with a gruesome passion by being baptized as the Poet of Love.
The Tenth muse, named by Plato is located alongside to nine antique muses being precious antiques not only to her contemporaries, but by a whole army of generations until today. Although we possess only a few pieces of her creativity , they show great talent, strength and warmth of the chosen word, elegance, humanity and above all ,the spiritual turmoil in every- time cathartics over all the time leaping . The Spiritual Flickering inside the human beings is a layered substance of the universal concerns of the individual breaking the time limits.
The sintigmatic freezing’s, remain as a living proof according to which the antique matter owns the magic art of non- changing. It comes purified unchangeable even by the erosions or literary storms including modern and postmodern lyrical, which does not undo it. Often, even generations after more than two thousand years can heal the wounds of the spirit with the Blessed Water of the Safon verses. Her poetry is a prick built through figurative Elixirs with syllable meanings and unbridled imagination. There is melancholy in it, commodity, perhaps even grief of mourning. After all these things combine together surrounding the human spirit in general and in particular the female spirit.
Madam please remove my sorrows, deliriums / Do not leave me in the chest of sadness, do forsake/drop me…
(Please Madam remove my sorrows, deliriums )
     Not only the poetic talent, but the overall culture (when the tyrannical overturned the aristocracy , she was forced to emigrate to Sicily, to return later in the island of her origin country), make the philosophical lyrics of Safo un comparable to any other. The feminine Delicacy is felt among the key lexemes: Madam … Please do not leave me … not forsake me … This plea comes as living, as well as a tragic up to co timing. Is there a human being, in any corner of the whole world who does not have in their solitary moments the desire for a magical force that could heal the spirit?
… the broken wings Swans, came around the dark and black earth, …
(Please Madam; deliver me from my sorrows, my deliriums)
  
Strong collision of images, sharp contrast, the Swans and white background of the dark, black ground … The Composite broken wings, co notates impossibility of flying to heaven and bring punishment to the killing ground around the earth. The Metaphorical epithets dark and black mark in the real configurations, the actual settings dramas of human life, as an inseparable part of it.

   The  Safo verse brakes ages, brings vivid aesthetic models, it makes the mystic transparent, and it raises robust communication systems. Decodifications of the lexemes are the same with sentimental diversity which brings life to the being.
The poetic I, refinement of the intimate feeling, is focused not only on erotic axes: for ex poetry with three lines: Night
O night everything gets bright dawn / You still turn it back …
Or poetry: The Spring, where the cult of nature is interlaced with the stirred spiritual lyrical:
 All around an icy water/ it’s muttering from above/ …from the hush of leaves something sleepy, sweet

     Here are disclosed sounds harmonization with the philosophical images , details of universal echoes around which revolves the troubled human world up to co-timing to, between harmony or the echo’s of lyrical meditation.
    This is seen in structural organization of the verses, and especially the depth of antic poetic verb, as to show that the human being is just the same, destined to wallow in the magic vicious circle of love , for which SAFO sang with such passion. The first woman who dared to exalt and arise the most beautiful feeling in the axis around which the centuries and humanity Love, seen through the individual prism not as Eros, but as God.
Phonetic and aesthetic organization of the text, freedom of expression, alliterations, dreadful metaphors and symbolism often flat, internal syntactic organization, especially in the use of inversions, makes poetic thought to awaken the cosmic images. It feels like you are among gods of Olympus.

It is believed that love is the result of a mysterious quality with which two people attract each other, an event that happens without any effort. In reality, man’s loneliness and his sexual desires make it easy to fall in love and there is nothing mysterious, (…) man’s own power to love, produces love.1 – Erich Fromm said.
     Safon loving hero, is in other spaces ,now not from earth so everything around deified: the sweet smile, magic articulation of the words, the heart is weight, losing the voice, loss of words, language that is expected, fire to wander in venous, blindness of sight, loss of hearing the voices around, shudders of the seventh, and then the idea that you are in another life, the place where imagination begins and the reality dies, a death-life that gives you life, makes you touch the heaven and fascinates by making you feel human .
Weight leads my heart your smile/ voice … not a shred of it coming to the brim; / my tongue is on hold / a thin venous fire crosses my veins/… thy eyes do not see … … /shudders even come seventh of myself/ like a blade of grass and just for a while it seems to me I’m vanishing … (Passion of love)
The moment of birth of love given to fine details and subtle lyrical notes which follow spiritual shivering to modern reception make over all times Safon ranges. They transcend centuries and shock the world. Find safe haven only to the eternal deity of love goddess Aphrodite *:

Thou eternal Deity, you purplethroned Aphrodite/ You nettedtrap daughter of God, save me, deliver me …
                                                                                         (Please remove my sorrows Madam, my deliriums )
Often, access to de-enigma verse of Safon, creates the atmosphere of an illusory cosmos, almost dreamlike from another world, the most beautiful and fascinating. Preference is noted and nettedtrap, purplethroned composites that connote the lexemes temptation and a trap. Architectures compressed poetic style not only expresses philosophy of eternity of love, which is able to change the metaphors being, but also the existential meaning of life to fill the world with divine light and color. An old Latin phrase means: Non dubĭto, ouin with Ames, amavěris, amatūrus sis. (No doubt you love me, you loved me , you will love me.) There is an echo of eternity here, as SAFON calls: the eternal Deity.

     Safi stylistic procedures, the arrays have become the cliché Passion of love, something akin to fire, or the biblical apocalypse that does not ravage the universe, but melt the two into a single entity, in eternity. The troubled poetic soul seeking salvation only from love and this is proved by the use of verbal metaphors: Save me, deliver me.
Spiritual glimmers outline simple verses in appearance, but often laden with artistic hue to open a microcosm denotation (only two beings: He and She) who feel the macro-Deity (God-a), lovers who do not fear death: When a little above the poet says: “It seems to me I’m vanishing “, she makes no signs of fear or dread, nor is she shy, but happy by spiritual excitement that feels internally. She simply states that the happiness of the soul is like death, those of other kinds: deaths from love.

___________________________________________________________________________________
1Fromm, Erich ,Man for Himself, Tracing the psychology of ethics, Phoenix, Tirana, 2003, pg.101
* According to mythology Venus was the Goddess of love, beauty and pollination. According to Homer was the daughter of Zeus and Dion. According to a popular legend, which we find in Hesiod, she emerged from the sea foam, holds title to the Venus anadiomena (emerging from the sea). To the Greeks it was heavenly Goddess of love.

BIBLIOGRAPHY:
CARRIER, Roland, Elements of Semiology, London, 1967
ELLMANN, Mary, Thinking About Women, New York, 1968
ISERE, Wolfgang, The Act of Reading, London, 1978
COFFMAN, Sarah, l’enigma de la femme: la femme dans les texts de Freud, Paris, 1980
KRISTEVA, Julia, “Women’s Time” Signs 7:1, 13-35
LEVIS, S, R., 1977. Linguistic Structures in Poetry. The Hague, 1977
LUKACS, Georg, Soul and Form, London, 1974
MORRIS, C.W., 1938. Foundations of the Theory of Signs, Chicago, 1938; “Esthetics and the theory of sign,” 1939
RICHARDS, I.A, Science and Poetry, London, 1926
SHOUALTER, Elaine, Towards a feminist poetics’ in Jacobus, Mary (ed.), Women Writing and Writing About Women, London, 1979

Bostoni pagëzoi vitin 2015 si Vitin Nolian

by

Nga dr. Yllka FILIPI/

Ditën e diel më 22 Nëntor 2015 në Katedralen e Shën Gjergjit apo e njohur ndryshe si Kisha e Fan Nolit në Boston, SH.B.A u mbajt Meshë përkujtimore dhe Simpozium Shkencor me rastin e 50-vjetorit të vdekjes së Fan Nolit lidhur me veprën dhe figurën e tij poliedrike. Në këtë aktivitet madhështor mori pjesë edhe Shoqata e Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë në emër të së cilës referuan zonja Raimonda Moisiu dhe Dr. Yllka Filipi, Kryetari i Vatrës Shqiptare z. Gjon Bucaj, Drejtoresha e Bibliotekës Fannoliane zonja Neka Doko, profesorë, pedagogë, dashamirës të artit dhe letërsisë si edhe adhurues të figurës së Fan Nolit dhe veprës që na ka lënë  trashëgimi. Takimi u hap nga At Arthur Liolini i cili mbajti meshën e shenjtë të përnderimit të jetës dhe arritjeve të kryepeshkop Fan S. Nolit. Më pas vijoi intermexo muzikore me Lidiana Morcka, në Piano Sonata “Drita e hënës” nga Beethoven, Valentin Veizi, Kompozime dhe shoqërim në piano si edhe Bashkim Pacuku, Aria e Vertere nga opera “Werther” e Jules Massenet. “Run o Solder a Marathon”, Saint George Sunday School students, interpretuan mjeshtërisht poemën e Nolit “Rend or Maratonomak”. Përshëndeti të pranishmit dhe përkujtoi punën  e palodhur të Fan Nolit, Konsulli i nderit të Shqipërisë në Masacusets, z.Van Christo. U referuan në vijim kumtesat shkencore lidhur me trashëgiminë dhe vlerat e veprimtarisë noliane. Dr. Gjon Bucaj, President i Vatrës u prezantua me kumtesën me titull: “Duke e dashur si gjënë më të shtrenjtë pasurinë noliane” Megjithatë Noli, përveç veprave origjinale në letërsi, – shpreh Bucaj, – histori e muzikë, ka lanë edhe disa nga kryeveprat botnore të përkthyeme në një shqipe që lexohet me andje si t’ishin origjinale e që, ndonjë herë, tingllojnë edhe ma mirë, si në rastin e refrenit “Kurrë më” te “Korbi”.(…) Nolit i dedikohet pranimi i Shqipnisë në “Lidhjen e Kombevet” në dhetor të vitit 1920. Përmbajta e fjalimit, gjuha e përsosun anglishte e Harvard-it, si dhe kryqi i Peshkopit mbi gjoks, ishin dishmi bindëse për delegatët e shteteve të mëdha se kombi i përfaqsuem nga folësi impresionues, nuk mund të ishte i përbamë prej fisesh primitive që nuk mund të formojshin shtet dhe se Shqipnia nuk ishte një “Turqi e vogël” në Ballkan, si propagandojshin delegatët e anmiqvet tanë.(…)Prandej jemi mirënjohës e të lumtun këtu sot dhe krenohemi me Bibliotekën Fan Noli dhe me Kishën e krijuar prej tij. Agron Alibali me punimin me titull: “Fan S Noli, lider i Qeverisë shqiptare të ligjshme në mërgim në 1918” solli disa hipoteza dhe fakte shokuese për publikun:  Zyra eVatrë-s dhe apartamenti i Nolit në atë kohë ishin të vendosur në skajin jugor dhe Back Bay, dhe të dy këto vende u bënë objekt i një mbikqyrje shumë intensive . Diktofonët, apo pajisjet më të avancuara përgjuese të kohës, u vendosën në zyrat eVatrë-s dhe në dyqanin e  frutave të  Chris Kirkës, një nga udhëheqësit e Vatrë-s dhe bashkëpunëtori dhe miku  më i mirë i Nolit. Noli dhe bashkëpunëtorët e tij më të ngushtë ishin në shenjestër nga agjentët [ F ] BI-së. Apartamenti i Nolit në 53 Clarendon Street dhe zyra e tij  kontrolloheshin në mungesë të tij dhe pa urdhër. Por në krye të hetimeve u has   në një problem të vështirë : përkthimin e produktit të mbikqyrjes nga shqipja në anglisht. Prandaj, autoritetet amerikane përdoret tri burime :  aktivistin greko- shqiptar, Liolion , botues i një gazete greko- amerikane në Worcester ; Giorgio La Piana , një shqiptaro- italian ose arbëresh, i cili më vonë u bë profesor në Harvard Divinity School , dhe motrat Qiriazi . Këta persona ndihmuan [ F ] BI në orë të panumërta dëgjimi dhe mbikëqyrjeje të  VATRë-s, liderit të saj Fan S. Noli dhe bashkëpunëtorëve të  tij më të ngushtë shqiptaro- amerikanë. Produkti i këtij materiali të pasur arkivor është jashtëzakonisht i vlefshëm për të na ndihmuar sot gati pothuajse një shekull më vonë, të rishqyrtojnë dhe  të hedhim dritë mbi historikun, punën e shquar të VATRë-s si qeveria de facto e Shqipërisë në mërgim në vitin 1918. Burimet arkivore tregojnë se VATRA në të vërtetë mori elementet themelore dhe funksionet bazë, dhe në shumë aspekte, ka vepruar, si qeveri shqiptare në mërgim në atë kohë. Mal Berisha  prezantoi kumtesën me titull “Busti I Fan Nolit ne Ibrik Tepe” ku ndë të tjera u shpreh: (…) Kur unë deklarova se jam shqiptar, udhërrëfyesi ngadalë ktheu kokën drejt meje dhe tha: (…) E di që shqipja është një gjuhë e pasur dhe se përkthyesi i famshëm me emrin Fan Noli ka sjellë Shekspirin për lexuesin shqiptar dhe e ka bërë në një mënyrë të mrekullueshme.(…) Fan Noli është një hero për ne të gjithë dhe frymëzim për brezat e rinj shqiptarë që guxojnë ëndrrën e madhe sikur Ai. Franklin Zdruli/St. Mary’s Curch, Worcester/*Nga Kisha e Shën Marisë në Uster theksoi: Sot të vlerësojmë dhe përkujtojmë  Fan Nolin dhe dedikimin e tij është një detyrë morale në radhë të parë për të gjithë Shqiptarët, pasi vepra e jetës së tij është  shkëndija dhe zjarri që vloi zemrën e Shqiptarëve në rilindjen e identitetit të tyre kombëtar. Shpirti Shqiptar nje forcë të tillë nuk e kishte provuar që në kohën e Gjergj Kastriotit. Të dy këta udhëheqës janë nga të vetmit në historinë e kombit shqiptar që përmbajnë në vetvete të njëjtin karakter, vlerësim dhe përkushtim ndonëse kanë qenë të ndarë prej një periudhe kohore afër pesë shekullore. Nga i pari trashëguam komunitetin e parë më jetegjatë shqiptar, pa ndërprerjen e besimit në komunitetin arbëresh, kurse nga Fan Noli trashëguam ndër te tjera, institucionin e parë shqiptar, Kishën Orthodokse Shqiptare, mbi të cilën u ndërtua identiteti shqiptar.  Raimonda Moisiu me punimin e saj “Fan Noli ndërmjet botës hyjnore dhe njerëzore”ndër të tjera theksoi se Noli i madh ka qenë “hebre” i fjalës së përkorë. (…) si një punonjës i arit apo i zembrekëve të orës… Aq poezi sa na ka lënë, janë që të gjitha, të derdhura në flori, ku nuk ke kurajon të heqësh a të redaktosh, qoftë edhe një rrokje. Pra, duhet të përkulemi me nderim përditë te “profesor” Noli për përzgjedhjen dhe koncizitetin e fjalëve. Falë kishës së themeluar prej tij, shqiptarët e Amerikës ishin dhe janë të bashkuar më shumë se në asnjë vend tjetër të botës.  “Ditët e fundit” – ishte kjo një Letër nga Prof. Nasho Jorgaqi, Unë jam hiri, atje ku ishte zjarri. (George G. Byron) Fillimi i marsit e rëndoi akoma më shumë gjendjen e të sëmurit. Dhembjet iu bënë të padurueshme…(…) Në mes dorëshkrimeve të këtyre ditëve, do të gjendej në komodinën e tij dhe teksti i një lutjeje, shkruar me dorën e vetë. “Kur ju, o mbret i gjithë qiejve, thuhej aty, do të vini në tokë, me fuqi e lavdi, e tërë bota do të dridhet nga frika, lumenj zjarri do të rrjedhin përpara gjykatores së tmerrshme, librat atëherë do të hapen dhe mëkatet e fshehura do të zbulohen. Oh, shpëtomë nga zjarri i përjetshëm dhe i pashuar dhe vendosmë në të Djathtën tënde në Parajsë, o gjykatës i drejtë dhe i mëshirshëm!”Ç’ishte kjo lutje e Nolit në ditët e fundit të jetës? Dita e 13 marsit gdhiu …Katër qirinj të mëdhenj, të vendosur në formë kryqi, lëshoni dritë mbi të. Ai dukej sikur flinte, në gjumin e tij të përjetshëm. “Fytyra si në bronz, shkruante reporteri i “Diellit”, e zbehtë, pa shumë rrudha. Një jetë e tërë, një jetë e lashtë, ishte njeriu nga më njerëzorët e shqiptarëve të Amerikës, gjeniu dhe njeriu i thjeshtë”. Përqark kishte një det me lule, aq shumë sa që trupi i tij dukej sikur voziste nëpër to. Ndërsa ditën rridhte lumi i njerëzve, natën, sipas zakonit shqiptar, do ta ruanin gratë. Dëshira e Nolit kish qenë të varrosej thjesht, pa madhështi, me sa më pak shpenzime, ashtu siç e kish jetuar jetën. Po sipas amanetit të tij, pas varrimit u shtrua në mjediset e Katedrales së Shën Gjergjit një drekë modeste, vetëm me bukë, djathë dhe ullinj. Për ditë me radhë do të mbërrinin në adresë të Kishës, të Vatrës e të “Diellit” me qindra telegrame e letra ngushëllimi. Shprehej dhembje, po një dhembje krenare, dhembja e gjithë kombit shqiptar për këtë humbje të pazëvendësueshme. Cilësohej “humbje e thellë”, “pikëllim për të cilin fjalët s’mjaftojnë”, “hidhërim i patreguar”, kurse për atë vetë, “burrë i madh dhe prijës i madh”, “themelues i shkëlqyer i Kishës Ortodokse Shqiptare”, “shkëmb i binomit atdhe dhe fe”, “thesar diturie”, “fetar i devotshëm”, “shkrimtar i jashtëzakonshëm”. (…) I gjejmë ato te “Dielli” dhe “Liria”, në gazetat e diasporës e akoma më shumë në shtypin e Tiranës. Vdekja e tij tërhoqi dhe vëmendjen e shtypit vendës. Gazeta qendrore “The New York Times”, do të botonte ato ditë artikullin “Bishop Fan S. Noli once led Albania” (“Peshkop Fan Noli dikur ka drejtuar Shqipërinë”), ku bashkë me biografinë e tij politike dhe shoqërore, vihej në dukje emri i nderuar prej studiuesi dhe udhëheqësi fetar. Në mënyrë të veçantë do t’i bënte jehonë ngjarjes së hidhur të bashkësisë shqiptaro-amerikane, shtypi i Bostonit, me një pjesë të të cilit Noli kish bashkëpunuar, si“Boston Herald”, “Boston Globe”, “The Boston Sunday Globe”, po dhe të qyteteve të tjerë, si “Worcester Daily Telegraph”, “The Evening Gazette”, “Post Journ,” etj. Ai u takonte atyre njerëzve, vlerat e të cilëve përmblidhen aq bukur në fjalët e Plinit të ri, që do të përmendeshin me këtë rast: “Më duket se vdekja është gjithmonë e parakohshme dhe e pakohë, kur u vjen njerëzve që janë të angazhuar në punë të pavdekshme.(…) ata që mendojnë për pasardhësit dhe përpiqen të fitojnë famë të pavdekshme me punë të mira, për ta vdekja është e parakohshme”. Dr. Yllka FILIPI u prezantua me kumtesën “Fan Noli, simbol i vetëflijimit për hir të interesave kombëtare”, ku midis të tjerash tha: Është fjala për një luftëtar të përgjakur të cilin e thërret nëpër mjegull, Liria.  Identifikimi i Figurës së Nolit shkrihet në një me atë të  personazhit që krijon në vetvete, duke simbolizuar gjithë sakrificën e figurës së tij në vite: Ty të thërrasin e ty të presin o luftëtar!  Ky lejtmotiv dhe kjo thirrje e kanë ndjekur pas gjithë jetën Nolin, duke i hapur shtigjet drejt zgjidhjes së fateve të mëmëdheut. Atij fati që përsëritet çdo mot, që e ndërron lëkurën si gjarpër, i bardhë a i zi, sidoqoftë:  Autori shpreson shumë tek shqiptarët : Mjaltin e zemrës suaj o vëllezër, mbajeni për veten tuaj, mos ua hidhni armiqve!Ja si klith Rilindasi i fundit në lutjen dëshpëruese  drejtuar Perëndisë: “O Zoti madh, i drejtë dhe i dhembshur, shpëtoje popullin dhe vendin tonë të mjerë dhe nderoje përsëri me liri nën flamurin tonë, flamurin e Skënderbeut, flamurin e kuq me shkabën e zezë me dy krerë!”   Luftëtari i brengosur për fatet e kombit-mallit të tij të vazhdueshëm, brenda kumteve, shenjave gjuhësore, u bë kështu symbol i një epoke, arsye, intuitë, dëshmi, kuptim, esencë për të ngritur ura në sheshimin e mosmarrëveshjeve universale të veprimtarisë së tij poliedrike. Gulçimi i frymëmarrjes së maratonës noliane ndërkontinentale do të ndjehet në ankthin e lexuesve të shumë brezave që do të vijnë, por me një ndryshim: Vrapi i tij do të rendë nëpër kohëra, si maratonë e përjetësisë ku strehohet liria globale. Dhe do të arrijë shpejtësinë e dritës: Rron, or rron, nuk vdes shqiptari!-përfundoi autorja. Prof. Sami Repishti nën titullin “Kryepeshkop Fan Noli, mendje e ndritur që na mungon sot”… më 1962, e dëgjova të fliste. Ishte kontakti im i parë me dikë të cilin e kisha idealizuar si një nga figurat më të shquara politiko-kulturore të Rilindjes shqiptare. Zëri i tij ishte i fuqishëm, shkathtësia e mendjes e pakrahasueshme, gjuha shumë e pasur, substanca e ligjëratës dritë për mendimin. Në heshtje të thellë salla shikonte folësin, mijëra sy të ngulitur drejt tij si drejt shenjtit dhe një respekt i thellë të cilin që nuk e kisha parë kurrë më parë. Ishte një atmosferë elektrizuese. (…) Mbeta pa fjalë! Në atë trup të brishtë një mendje aq brilante… më bënte mua të ndjehesha krenar për gjuhën e nënës.(…) Ai i përkiste  shpirtit më sublim elitar dhe jo përkohësisë së dekoratave qeveritare me ngjyra të ndezura e shkëlqim verbues ari. Sot, siç kam bërë pesëdhjetë vjet më parë, unë nuk mund të pushoj së menduari çfarë arritje e jashtëzakonshme do të jetë për ne shqiptarët të krijojmë një Katedër studimi të letrave shqipe të quajtur ” Fan S.Noli”, në një universitet amerikan, mundësisht në Boston…Dhe kjo ishte një nga ëndrrat më të mëdha të Nolit. Neka Doko, Drejtoresha e Bibliotes Fan NOLI, paraqiti punime dixhitale nga arkiva noliane,arkiva kombëtare e Shteteve te Bashkuara te Amerikës. Biblioteka “Fan Noli”, – u shpreh ajo,- si një mikrocelulë shqiptaro-amerikane në  bërthamë, lindi nga trashëgimia noliane në  zemrën e komunitetit më  të  vjetër shqiptar të  Amerikës. E njohur si qendër memoriale me arkivë  të  pasur ndërshqiptare, është  një  institucion ndërgjuhësor, ndërkulturor i pandërprerë  që  nga krijimet e saj nga Kancelari i katedrales së  Shën Gjergjit, i përndershmi At Arthur Liolin në fund të  viteve 60-të  e deri më  sot. E përfshirë  në  këtë  sistem, biblioteka “Fan Noli” projektoi sistemin e saj të  parë  informativ në  vitin 2005. Menjëherë  pas katalogimit gradual të  gjithë  arsenalit të  saj verbal, ndihmoi dhe investoi në  formë  individuale  pë r realizime numerike të  disa projekteve të  përvjetorëve të  plotë  a te ngjarjeve në  komunitetin shqiptaro-amerikan të  katedrales së  Shën Gjergjit dhe më gjerë  në  shtetin e Masacusets. Projekti i dytë  numerik do të  lindte në  pranverë  të  vitit 2012 kur kërkoja në  emër të  bibliotekës Fan Noli, për të  plotësuar dosjen numerike të  Fan Nolit nga studimet universitare në  Harvard. Punova rreth dy muaj në  arkivat e universitetit të  Harvard-it. U largova me fotokopjet e të  gjitha dokumentave origjinale te tij. Gjatë  verës 2012, krijuam dokumentarin integral të  Fan Nolit në  Universitetin e Harvard-iti cili u hodh në  CD para kremtimit të  100-vjetorit të  diplomimit të  Nolit nga Universiteti I Harvard-it. Ekspozita numerike arkivore e hapur në  sallën e baptizimeve të  Katedrales së  Shën Gjergjit në  5 prill 2015 pas liturgjisë  përkujtimore të  50 vjetorit të  vdekjes së  Fan Nolit përbën hapin e parë  të  komunikimit ndërkulturor të  komunitetit shqiptaro- amerikan të Boston-it me trashëgimine noliane. Ky simpozium është  pjesë  integruese e projekteve numerike të  përkujtimit dhe kremtimit të  ngjarjeve të  50 vjetorit të  prehjes së  Fan Nolit. Duke e mbyllur këtë  vit nolian me një simpozium domethënës që  lakoi të  gjitha dimensionet e personalitetit dhe arritjeve të  Fan S. Nolit që  nga ardhja në  Amerikë  e deri në  jetëndrimin e tij, biblioteka dhe arkiva e tij tanimë  u pasuruan me një  material numerik interesant e variativ për të  realizuar në  vazhdim një  punim numerik të  plotë  të  vitit 2015, i quajtur Viti Nolian. Së  fundi një  projekt dy vjeçar për të  përfshirë  të  gjitha rekordet akademike të  Fan Nolit në  Universitetin e Boston-it. Prof. Thanas Gjika evidentoi se mendimet e Imzot Nolit janë për shqiptarët aktuale dhe orientuese edhe sot. Ndricim Bejko Skulptor, paraqiti portretin e Nolit “Relievi i Fan Nolit me vizion të kthjellët”. Profesor i Merituar, Nikolla Pano serviri “Trashëgimia dhe amaneti i Fan Nolit” (lexon Stephanie Callahan) J.Nenshati, E. Joseph e tre nxënës nga Shkolla Shqipe interpretuan poezi e përkthime nga Fan Noli. A. Jasperse përshëndeti në emër të shoqatës Maas Besa. Një falenderim special nga të pranishmit shkoi për zonjen e nderuar Neka Doko, për mbështetjen e fuqishme profesionale, historike e kombëtare që i jep At Arthur Liolinit dhe Bibliotekës fannoliane. Nën shembullin e Nolit të madh, sa e sa klerikë të nderuar, si At Arthur Liolini, i mbajnë të bashkuar shqiptarët! Në fund u shtrua një darkë solemne për të pranishmit.

Pëgatiti:

Dr. Yllka FILIPI

N.J, U.S.A