• Home
  • Politics
  • Opinion
  • Culture
  • Sports
  • Economy
  • Interview
  • Reporting
  • Community
  • Vatra

Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Archives for July 2013

ALBANIAN-AMERICANS: THEIR GENEALOGY, WHO THEY ARE AND WHO SHALL THEY BE

July 11, 2013 by dgreca

By Uk Lushi/

(Written exclusively for the oldest Albanian-American newspaper Dielli, November 28, 2010)

Genealogy/

Like other Americans, Albanian-Americans are quite young, but Albanians have a very old history. Albanians descend from Illyrians. The ancestors of Illyrians were Pelasgians who lived in Europe way before the Greeks, Romans, and Slavs migrated to their lands and became their neighbors.

It is believed that the first social organization of Illyrians started somewhere around the 9th or 8th century BC when small groups of them evolved into more complex political units and created their first federations and kingdoms- most important of  which  flourished between the 5th and 2nd centuries BC. At the same time, Rome was developing on the Apennine peninsula, across the Adriatic Sea. The Romans saw Illyria as a bridge for eastern conquests, so in 229 BC, they crossed the Adriatic and conquered it. Rome ruled the region for the next six centuries, but the Illyrians resisted assimilation and their distinctive culture and language persevered.

In 395 the Roman Empire was split into a western and eastern empire, and the lands of Illyrians became part of the eastern, or Byzantine, Empire.

In the 5th century Visigoths, Huns, and Ostrogoths raided and devastated the region, and between the 6th and 8th centuries Slavic peoples settled in big lots of the north-eastern parts of the Illyrian territories. The Slavs pushed the predecessors of Albanians, the Illyrians, to the west and south of the Illyrian Peninsula- a region now known as the Balkans. They assimilated many of the Illyrians in what is today Slovenia, Croatia, Bosnia and Herzegovina, and Serbia. However, the southern Illyrian tribes, including those in modern day Kosova, southern Serbia, Macedonia, Montenegro, Republic of Albania and northern Greece, resisted assimilation and acculturation.

In the 9th century the Byzantine Empire’s power began to weaken as Bulgarian Slavs, followed by Norman Crusaders, Italian Angevins, Venetians, and Serbs, invaded the region. During the Middle Ages (5th century to 15th century) Albanian cities expanded and commerce flourished, particularly in the Adriatic region and central Kosova. With urban prosperity came the growth of art, culture, and education. The Albanian language survived, but was not used in churches, government, or schools; instead, Greek and Latin remained the official languages of administration and theocratic institutions. It is believed that around the 10th century the name Albania which was derived from a powerful tribe in central Albania called Albanoi appeared for the first time.

By 1430 another invader, the Ottomans, occupied Albanian territories, but not without resistance. During the mid 1440s Gjergj Kastrioti (1403-1468) organized the country’s feudal lords to fight the Ottomans. Kastrioti, popularly known as Scanderbeg, with military help from Rome, Naples, and Venice successfully led Albanians to defy Ottoman subjugation for 25 years. Albanian opposition collapsed after Scanderbeg’s death, and the Ottomans reoccupied the country by 1506. About one-fourth of the country’s population fled to Italy, Sicily, and the Dalmatian coast on the Adriatic.

Throughout four centuries of extensive rule, the Ottomans failed to control all of Albania. In the highland regions, Ottoman power was weak, and the Albanians refused to pay taxes or perform military service. They staged several uprisings, partly in defense of their Christian faith. At the end of the 16th century, the Ottomans began a policy of conversion to Islam as a way of preventing future unrest. By the end of the 17th century, about two-thirds of the population had converted to Islam, the majority of them to avoid the heavy tax levied against non-Muslims. The Ottoman Empire also extended its control through a feudal-military system, under which military leaders who were loyal received landed estates and other benefits. Many Albanians made the religious switch only publicly, while privately they continued to worship two branches of Christianity, Roman Catholicism and Eastern Orthodoxy. Although they embraced different devotional traditions, Albanians still take pride in the coexistence of diverse pious practices and inter-religious marriages have been and remain common.

After 372 years of Ottoman reoccupation, in 1878, Albanian leaders met in the town of Prizren, Kosova, where they founded the “Albanian League”, an organization created to promote a free, unified Albania in all Albanian-populated territories. The League also sought to develop Albanian language, education, and culture. Finally, after a long struggle, in 1908 Albanian leaders adopted a national alphabet based on the Latin script.  From 1910 to 1912, Albanians waged an armed struggle throughout Albanian lands, with its center around the city of Shkup, today’s capital of Macedonia. The Ottomans were defeated by Albanian, Serb, Greek, and Bulgarian armies in what is known today as the First Balkan War. Albania immediately proclaimed its independence from the Ottoman Empire on November 28th of 1912 in the city of Vlora.

At a conference following the Balkan War, which lasted from October 1912 to May 1913, Britain, Germany, Russia, Austria, France, and Italy (a group of countries known as the Great Powers) agreed to accept Albanian independence, but because of strong pressures from Albania’s neighbors, they gave the Albanian-inhabited region of Kosova to Serbia and much of the Çamëria region to Greece. More than half of the Albanian population and territories were left outside the new country’s borders.

World War I, from 1914 to 1918, was one of the saddest sequences in the history of Albanians. During this war, Austrian, French, Italian, Greek, Montenegrin, and Serb armies occupied almost all of Albania; subsequently Kosova and other Albanian territories were formally annexed by Serbia and Montenegro. The carved up country, which is today’s Republic of Albania, was saved only because of the support of the US President Woodrow Wilson. At the Paris Peace Conference in 1919, Wilson vetoed a plan by Britain, France, and Italy to partition the remaining Albania amongst its neighbors. In 1920 this remnant Albania was admitted to the newly formed League of Nations, thereby gaining international recognition as an independent state.

In April 1939, shortly before the start of World War II, Italy invaded and occupied the truncated Albania, which had been declared a monarchy since 1928.  After the Italian capitulation in 1943, Germany took over. Both Italy and Germany allowed most of the Albanian-inhabited lands in the Balkans to be united for more than four years; but nevertheless, nationalists, monarchists, and Communists actively resisted Italian fascism and German Nazism throughout the duration of World War II. The Communists eventually prevailed and gained control over Albania and other Albanian territories.

As Communist rule in Eastern Europe collapsed in 1989, Albanians demanded more freedoms and far-reaching reforms. In December 1990 the government of the Republic of Albania endorsed the creation of independent political parties, thereby ending the Communist monopoly on power.  Throughout 1990s, thousands of Albanian citizens tried to flee through Western embassies. A multinational relief operation arranged for the safe evacuation of more than 5,000 people, and 20,000 more sailed illegally to Italy in vessels seized at civilian ports or illegally crossed the border with Greece by foot.

By the late 1980’s relations with the countries of the former Yugoslavia started to tense dramatically, because of the repression of the Albanians in Kosova. In 1989 Serbia abrogated Kosova’s autonomy. As a reaction, on July 2nd of 1991, the Albanian leadership in Kosova proclaimed the land independent from Yugoslavia. Although the international community never recognized Kosova’s independence, Republic of Albania campaigned on Kosova’s behalf and asked the United Nations (UN) to send monitors to the region.

In the mid-1990s the Republic of Albania feared that major unrest and a military crackdown in Kosova could lead to a massive outflow of refugees, destabilizing the entire Balkan region. The Republic of Albania also criticized the treatment of the Albanian population in the newly formed state of Macedonia. Albanians wanted fellow Albanians in Macedonia to have more representation in the government and the Albanian language to have equivalent status with Macedonian. Relations between the Republic of Albania and the Federal Republic of Yugoslavia worsened even more in early 1998, when conflict broke out in Kosova over the killing of hundreds of Albanians by Yugoslav and Serbian forces. The Albanians of Kosova responded with the creation of the Kosova Liberation Army. Serbian police and Yugoslav army units attacked civilians and battled members of the Liberation Army, which consisted predominantly of Albanians from Kosova, but also from volunteers from other Albanian lands and the Albanian Diaspora. An all out war erupted following the killing of Adem Jashari (also called the brother of Gjergj Kastrioti), 19 members of his family and 36 relatives and neighbors, by the Yugoslav police and army in a three-day siege in March of 1998. The massacre of Adem Jashari and 55 others, including women, children, and elderly could only be equated to the massacre of Masada in Jewish history.

A year later, in March 1999, after Yugoslavia refused to sign a peace accord for Kosova, NATO began launching air strikes against Yugoslav military targets. In response, Serbian army and militia intensified their attacks on villages in Kosova, driving almost a million Albanians to flee. The Republic of Albania, which had been forced to absorb refugees from Kosova throughout 1998, was flooded with more than half a million people in the weeks after the air strikes began. The remaining refuges either sought sanctuary in Macedonian and Montenegrin camps or were taken into homes by indigenous Albanians of these two states.

In June of 1999, after NATO involvement and a two-year war of the Kosova Liberation Army, the Yugoslav government finally was forced to surrender and agree to an international peace plan. Under the terms of the plan, a peacekeeping force was to be deployed inside Kosova to help ensure the refugees’ safe return. Kosova became a UN protectorate and was on its way to becoming the second independent Albanian state in the Balkans. Independence of Kosova was formally proclaimed on February 17, 2008.

Albanians are the oldest people of the Balkans. Yet, they are still the only undone people in this region of the world. Nowadays, almost 100 years after the flag was flown in Vlora, there are more Albanians who live outside of the Republic of Albania, than inside their mother country. Their history is a struggle of resistance to assimilation and perpetuation of their identity.

According to a National Geographic special report from February 2000 to Albanians “Albania” is where they have traditionally lived- in a continuous swath of the Balkans that reaches beyond political boundaries of the Republic Albania into Kosova and other Albanian territories under Serbia, Macedonia, Greece and Montenegro. Priit Vesilind, the author of the article, claims that many Balkan Slavs fear that this territory represents “Greater Albania,” but the goal of Albanians is to unify with their kin in a united Europe where political borders will be a formality.

 Albanian-Americans: When and How Did They Come To America?

 As one can learn from the brief history of the Albanians in the genealogical introduction, they have not been the coddled and cosseted children of history. In spite of the love for their lands and the continuous fight to defend them, Albanians very often were forced to leave their homes and seek refugee in other countries. In words of Vesilind: “The story of the Albanians has been their scattering- flights from invasion, despair, violence or chaos. Each flight has taken something vital from the nation.”

It is believed that there are at least 10 million Albanians all over the world today: approximately 4 million in the Republic of Albania, 2.25 million in Kosova, another 1 million in Macedonia, southern Serbia and Montenegro, 2 million (the majority of them assimilated) in Turkey, 0.6 million in Greece, 1 million in the European Diaspora-Italy, Switzerland, Germany, Austria, Belgium, Netherlands, France, Great Britain and Scandinavian countries as well as at least 0.75 million in the US, Australia and New Zealand. In other words, immigration among Albanians has been as old as their history.

However, throughout their long history, no country has offered to Albanians what the United States of America has offered. In the US they found their freedom, their fulfillment as a people, and, more importantly, their most sincere support and protection. It is no surprise that a large number of Albanians believe that they succeeded to create and preserve the states of the Republic of Albania and the Republic of Kosova as well as their national identity, first and foremost, because of the great effort and engagement of the Albanian-Americans and the backing of the United States of America.

According to Dennis L. Nagi, a scholar on Albanian-Americans and a second-generation Albanian-American, Albanians began to immigrate to America in the late 1800’s, and inspired by the tales of easy wealth to be made in the new land, their number increased by the early 1900’s. Another scholar on Albanian-Americans, Francis Trix, reports that the first Albanian immigrants settled principally in New England, the New York area, and the industrial cities of the Midwest. Nagi concludes that the early immigrants to “the land of the free and the home of the brave” were composed of two groups: immigrants who believed that America would improve their economic position, and immigrants who were politically active and had to flee the oppression of the Ottoman occupiers in their lands. Nagi claims that although there is not enough information about the first Albanian immigrant to America, it is however known that he arrived from Korçë in 1876, but soon left for Argentina.  The Albanian-American researcher Nagi states that the second immigrant was Koli Kristofer who was in his mid-twenties when he arrived in the land of unlimited opportunities. Nagi notes that although there is a dispute about the exact year in which Koli Kristofer left his homeland most sources place it between 1884 and 1886.

It is worthy and important to emphasize that although Koli Kristofer may be the first Albanian settler in America, it is very possible that there may have been other Albanians who arrived in the New World many years before Kristofer. Nagi writes for example that, on one hand, an unofficial census of Albanians in Massachusetts conducted in 1907 by Sotir Peci, editor of the Albanian newspaper Kombi (“The Nation”), indicated that 700 Albanians lived in Boston, 400 in Worcester and Southbridge and 200 in Natick, but, on the other hand, he states that the 1910 Federal Census listed no more than 625 Albanians in all Massachusetts. Nagi thinks that this disparity between these two sources may be explained in two ways. One- “[p]rior to 1912, Albania was included within the Ottoman Empire; the Christian immigrants were listed as Greeks because the Christian population was under the jurisdiction of the Greek Orthodox Patriarch of Constantinople” and two- “many of the Albanians had previously worked in migrant lands and so the United States immigration officials frequently neglected to ask if the country they had just left was their homeland.”

 The above mentioned reasons may very well explain the current indeterminable number of Albanian immigrants, if one takes into consideration the scattering of Albanians between two formal states- Yugoslavia and Greece after the independence of the Republic of Albania in 1912. Furthermore, many emigrating Albanians may have been in a holding pattern in third countries as they waited for their immigration documents to their destination country, namely America. It is very reasonable to assume that great numbers of the immigrants from Yugoslav republics such as Montenegro, Macedonia, Serbia and perhaps Kosova were and are Albanians, but were or are listed as non-Albanians from Federal Censuses because of their Yugoslav or Greek citizenships.

 The first stage of Albanian immigration to the United States which started with Koli Kristofer in the late 1800’s seems to end with the beginning of World War II (1939-1945). Those who were a part of this wave were mainly male immigrants. The majority of them hoped to return to their native soil with money to improve the economic situation back home. Indecisiveness and movement were the characteristics of these first immigrants, or as Trix claims: “[t]raveling back and forth between Albania and the United States was very common among early Albanian immigrants, as was movement from city to city in the Midwest.”

In the early dawn of the 20th century, Albanians all over the world were struggling to create their own country. For many patriots the United States symbolized a safe haven for prosperity and freedom, so that the number of US bound immigrants seeking refuge from political prosecution increased. Since the first immigrants had settled in Boston, this city emerged as the center of Albanian migration to America.

While Boston became the hub of Albanian immigrants, a higher form of organization began to take place. It is here that Albanians of America erected and established their first formal institutions. On June 12, 1906, Sotir Peci published the first known weekly Albanian newspaper called Kombi. The first Albanian Nationalist Organization “Besa-Besën” (Loyalty) followed on January 6, 1907, instituted by Fan Noli who later became the head of the Autocephalous Albanian Orthodox Church in America and Prime minister of Albania in 1924. On February 15, 1909, Fan Noli’s organization began publication of  Dielli (The Sun) which was a successor to Kombi and whose first editor was Faik Konitza, a scholar and a patriot, who later became a diplomat and one of the greatest historical Albanian figures.

Although the first wave or scale immigration of Albanians to America consisted almost absolutely of men, this changed in the early 1920’s. Many of the first emigrants returned to Albania only to face a deep disillusionment with the autocratic homeland’s regime. Disappointed, these men came back to America again, this time with their families. Albanian women and children joined the ranks of the first wave of immigrants. The arrival of women and children spearheaded changes in the lifestyle and the attitude of the Albanian-Americans.

The second wave of Albanian immigration to the United States took place from 1945 to 1960. The majority of these immigrants were anti-Communists and had engaged in political activities against the Communists, both in Albania and Albanian territories under Yugoslav occupation. This group of people faced the worst dilemmas as immigrants because they were convinced that they would defeat Communism and never really looked to settle in a new life. Some of them went as far as to receive military training and participate in covert and open activities against Communists.

The third wave occurred from the 1960’s until the early 1980’s. The immigrants of this group came from communities of Albanians outside of the Republic of Albania, mainly from Macedonia and Montenegro, and on a lesser scale from Kosova, regions where they suffered politically and economically because of the discriminating policies of the Yugoslav Communists. As luck would have it, quota regulations by the United States government for immigrants from Communist countries had been lifted during this period, easing the once daunting process of emigration. At this time the Republic of Albania was virtually isolated from the world, resulting in an insignificant number of immigrants from the Republic of Albania during this stage of immigration.

The fourth wave started in the early 1990’s and continued until the fifth wave, which took place in 1999. The fifth wave was marked by the arrival of 20,000 Albanian refugees who had fled the Serbian aggressors in Kosova during the war. Organized by the United States government these immigrants were brought to the military base at Fort Dix in New Jersey and distributed all over the United States.

Statistics are poor and there are no official data on the number of Albanian-Americans in the United States today, but it is estimated that there are between 500,000 or 600,000 Albanian-Americans. Half of this number live in the tri-state area of New York, New Jersey and Connecticut; 100,000 in Massachusetts; 70,000 in Michigan and the rest in Illinois, Pennsylvania, Florida, Texas, California, Ohio, Wisconsin, New Hampshire,  Missouri, Arizona, Tennessee, Georgia, Maine, Alaska, and in less relevant numbers in other states.

 Albanian-Americans: Who They Are And Who Shall They Be?

 Since their arrival to America, the common thread for most Albanian-Americans has been their concern for their original countries and relatives back in their indigenous lands. It is indisputable that they have been one of the most successful lobbying ethnic groups, as far as influencing the American government to act in the interest of their kin in the Balkans. Albanians of America have achieved remarkable results ever since they chose America to be their new country; however, in areas of acting as an organized group, such as education, business, politics, culture and entertainment, the success has not been as great as it could and should have been.

Sociologists generally classify ethnic groups into two types: traditional and modern. An ethnic group is considered to be traditional if the group gives priority to ethnic particularism in both public and private areas with services being provided by the people from within the group. The ethnic group is categorized as modern if it recognizes the priority of universalism in the public sphere, ethnic particularism in the private sphere and employment of different services from diverse ethnic groups from within the society. It is not easy to categorize the Albanian-Americans, but their present situation and position in the American life allows one to conclude that if not yet, they are on course to becoming a modern ethnic group.

 What’s the foundation of this conjecture? Let’s elaborate on the arguments that portray them as a traditional or modern ethnic group.

First, Albanian-Americans today can not be qualified as a modern ethnic group because ethnocentrism permeates their worldview. Albanians of America give preference to their kin more than to members of other ethnic groups. One of the reasons why this occurs is that the majority of them operate small family businesses in areas where ethnic concentration of other fellow Albanian-Americans is numerous.

Second, Albanian-Americans still allow ethnicity and their ethnic traditions to pervade areas of both their public and private life, whereas modern ethnic groups acknowledge a limited sovereignty of ethnic customs and traditions only over the private sphere.

Third, although endogamy is not a must, amongst Albanian-Americans there is still a strong sentiment that one should marry within the group or go back to the Albanian lands in the Balkans to find a husband or a wife. In other words, recruitment of new members is mainly by ascribed status only, but not always because Albanian-Americans have begun to marry members from other American ethnic groups and integrate them into the Albanian-American community.

Four, Albanian-Americans do not place a paramount importance in the geographic base, as one of the three elements that determine ethnic identity, because historically they have lived dispersed and believe very strongly that the other two elements, namely common origin and historical culture, are enough to give them a feeling of community which most of the time is reflected through common socialization.

The above mentioned arguments and the general description of Albanian-Americans might mislead one to think that they are a typical traditional group. However, such an assessment is not a true reflection of their situation and positioning in the American mosaic of ethnicity.

According to the 2000 Census, of the 4,756 Albanian immigrants who were admitted during the 2000 fiscal year- 577 worked as professionals in technological or other specialty fields; 74 worked in executive, administrative or managerial positions; 141 worked in sales; 177 worked in administrative support; 169 worked in precision production, craft, and repair; 66 were operators or laborers; 135 worked in farming, fishing, or forestry; 632 worked in service industries and 2,585 either had no occupation or did not report one.

In 2010 Albanian-Americans, those who immigrated to America and those who have lived here for generations, run and manage a vast array of companies from the construction, trade, and real estate sectors to production and financial industries. Paradoxically, for example, an Albanian-American father sends his daughter to college to acquire a degree and yet concurrently restricts her movement outside the classroom. Similarly, an Albanian-American husband may expect his wife to play the Madonna role by staying at home and caring for children, while he maintains two jobs to support the family. However, on the whole, this nebulous state of being between the traditional and modern type is fading. Albanian-Americans have started to see the benefits of investment in education, especially in the last decade, and many young Albanian-Americans have graduated from or are attending prestigious schools. They have acquired reputable positions with leading American companies from the advertising industry on Madison Avenue to the financial world on Wall Street and are advancing in their careers with respectable speed.Today, a decade into the 21st century, more than ever before, there is a renewed interest in ethnic studies in America. Terms like “the melting pot,” “cultural pluralism,” “acculturation” and “assimilation” are being used frequently. Studies on many small American ethnic groups have begun to surface. As a matter of fact, the anticipated assimilation predicted by the older generation of sociologists and scholars on ethnicity has shown to have been an inaccurate forecast. For instance, Richard Alba, Herber J. Gans and Milton M. Gordon, all have foreseen the end of ethnicity in assimilation; others like Alejandro Portes, Min Zhou and Ruben G. Rumbaut have tried to build new theories of assimilation, and some, like William J. Wilson, Bart Landry and Kathryn M. Neckerman have concluded that eventually in the fight of class against ethnicity it will be the former that will prevail. But reality has proven yet another perspective.

Ethnicity has not only prevailed, but is sprouting in the most unexpected areas, one of which is amongst best educated and first-generation Americans. An illustrious case for the revival of ethnicity in the American life are Albanian-Americans themselves. In 1999, they became the first ethnic group to have ever sent a military formation (Atlantic Brigade) from the American soil to fight in another country. Atlantic Brigade consisted of volunteer combatants who were recruited from Albanian-American communities across the United States to join the Kosova Liberation Army during the Kosova War. They signed up for the struggle of America, NATO and their fellow Albanians to free Kosova from the Serbian yoke. Amid hundreds of the Atlantic Brigade fighters, almost a third of them were first-generation Albanian-Americans born in the United States, thereby substantiating the pro-ethnicity theory. The deployment of the Albanian-American freedom fighters to liberate ancestral lands can not be just symbolic ethnicity.

Albanian-Americans are the expounding example that ethnicity is not dying out. On the contrary, it is thriving. In spite of this, there is one component that is not flourishing and still is very scarce in the case of Albanian-Americans: the literature concerning them. There are very rudimentary resources about Albanian-Americans and their history in America. Some of the work that deserves to be mentioned includes: “The Albanian Struggle in the Old World and the New” by the Federal Writers Project of the Works Progress Administration of Massachusetts from the year 1939, “Albanians in America” by Constantine Demo from the year 1960, “The Albanian-American Odyssey- A Pilot Study of the Albanian Community of Boston, Massachusetts” by Dennis L. Nagi from the year 1989,  “Albanians in Michigan” by Frances Trix from 2001, “The Albanian-American Community in the United States: A Diaspora Coming to Visibility” by Nadege Ragaru and Amilda Dymi from 2004 and “Albanian Refugees Seeking Political  Asylum in the United States: Process and Problems” by Bernd J. Fischer from 2005.

Perhaps the ethnic and sociological research regarding the Albanian-Americans is an area which Albanian-American scholars should focus themselves, instead of waiting for others to do it. To say it more succinctly and openly, Albanian-Americans should follow the precedent set by other ethnic groups and document their existence in America because no one will do it for them. The literature is undeveloped and much more research needs to be conducted and recorded.

Modern world’s mantra is technical knowledge, which requires a lot of giving and taking and can be better acquired through specialized training, not only through everyday socialization with people from the same ethnic group. Albanian-Americans, like other modern ethnic groups, need to create formal organizations, such as career centers and/or educational institutes for studying Albanian-American history and culture. What’s more, formal institutions are better suited for managing tasks which require technical knowledge. That does not mean that they do not need informal organizations, such as folklore ensembles and festivals. Informal institutions help ethnic group members maintain personal ties and interact with each other based on internalized commitments. Many studies show that people with strong family and community orientation are most likely to be occupationally successful.

How is this interdependence to be held in balance? There is a mutual need of ethnic groups and formal organizations for each other despite their conflicting structure. Albanian-Americans could pursue a synthesis of formality and informality. It is true, formal organizations are more efficient in a lot respects, however, in situations where there is little need for technical knowledge and there exists a great deal of uncertainty, informal organizations and old structures of ethnic groups are more appropriate and effective.

All in all, modern ethnic groups are characterized by the application of universalism in the public sphere and ethnic particularism in the private sphere in contrast to traditional groups that isolate themselves geographically and socially. The best solution for Albanian-Americans seems to be to continue to work hard and remain open-minded in order to become a modern ethnic group. Jewish-Americans are an example of this approach. Jewish people represent a modern group because they turned persecution and cultural differences into their strength. They segregated the public and private world. They applied efficiency criteria in the public sphere and kept the intimate social ties within the private sphere of their group.

Today, 135 years after the arrival of the first known Albanian on the American soil, Albanian-Americans seem to be on the right path as they are trying to create and establish more and more formal organizations everyday. Six of them are the most distinguished and the strongest: The Pan-Albanian Federation VATRA (“The Hearth”) which was established on April 12th, 1912; The Albanian American National Organization (A.A.N.O.) which was founded in 1946; The Albanian American Civic League (AACL) which was formed in 1989 by the first Albanian-American Congressman from the Arbereshi Diaspora in Italy- Joe DioGuardi;  The National Albanian American Council (NAAC) which was created in 1996; The Organization of Albanian American Women which was formed in 1998; and The Albanian-American Professionals and Entrepreneurs Network (APEN) which was launched two years ago, in 2008. But, Albanian-Americans should not leave the support for the informal institutions aside. Albanian-Americans should make an equal effort to strengthen both the informal and the formal organizations. More and more Albanian-Americans are advancing in education. More and more Albanian-Americans are progressing in the business world and more and more Albanian-Americans are closing tight relationships with other communities around them. All of these activities should be evidence to reasonably conclude that in a very near future they will be a modern ethnic group.

Albanian-Americans can be proud of both their heritage and their identity as well as of their new country- the United States of America, which has done so much for them and their original lands in the Balkans. The journey into modernity has already started. The future of Albanian-Americans looks promising and bright. It’s up to the Albanian-Americans to continue carrying the torch of our endeavors into the 21st century.

 *(Uk Lushi is an Albanian-American investor and activist of our community in New York)

 Bibliography

 Akademia e Shkencave e Shqiperisë-Instituti i Historisë. Historia e Popullit Shqiptar: Vëllimi i Parë. Tiranë: Botimet Toena, 2002.

 Akademia e Shkencave e Shqiperisë-Instituti i Historisë. Historia e Popullit Shqiptar: Vëllimi i Dytë. Tiranë: Botimet Toena, 2002.

 Alba, Richard. Italian Americans: Into the Twilight of Ethnicity. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall Inc, 1985:132-175.

 Boulat, Alexandra. “Eyewitness Kosovo.” National Geographic. Feb. 2000: 72-83.

 Bugajski, Janusz. “History: Albanians.” Microsoft Encarta Encyclopedia. CD-ROM,Redmond: Microsoft Corporation, 2001.

 Demo, Constantine A. “The Albanians in America.” Society “Fatbardhesia” of Katundi.  Boston, 1960.

 Federal Writers Project of the Works Progress Administration of Massachusetts.

“The Albanian Struggle in the Old World and the New.” New York: AMS Press, 1939.

 Fischer, Bernd J. Albanian Refugees Seeking Political Asylum in the United

States:  Process and Problems. Journal of Ethnic and Migration Studies. Volume 31, Issue 1, January 2005: 193-208.

 Gans, Herbert J.  “Symbolic Ethnicity: The Future of Ethnic Groups and Cultures in  America.” Ethnic and Racial Studies 2 (1979): 1-20.

 Gordon, Milton M. Assimilation in American Life. NY: Oxford University Press,1971: 60-131.

 Hodgkinson, Harry. “Scanderbeg.” London: The Centre for Albanian Studies, 1999.

 Landry, Bart. Race, Gender, and Class: Theory and Methods of Analysis. Prentice Hall. 2006.

 Litwak, E., Messeri, P. and Silverstein, M. “Organizational Theory, Social Supports, and Mortality Rates: A Theoretical Convergence.” American Sociological  Review 54 (1989): 49-66.

 Litwak, E. Helping the Elderly: The Complementary Roles of Informal and Formal Systems. New York: Guilford Press, 1985. 6-53.

 Litwak, E. and Silverstein M. “Helping Networks among the Jewish Elderly Poor.”

Contemporary Jewry 11 (1990):3-18.                                                                          

 Lushi, Uk. “Shqiptaro-Amerikanët e UÇK-së: Kronikë e Batalionit “Atlantiku”.” Prishtinë:Koha, 2009.

 Nagi, Dennis L. “The Albanian-American Odyssey: A Pilot Study of the Albanian Community of Boston, Massachusetts.” New York: AMS Press, 1989.

 Pettifer, James and Vickers, Miranda. The Albanian Question: Reshaping the Balkans.  London-New York: I.B. Tauris, 2009.

 Portes, Alejandro and Ruben Rumbaut. Immigrant America. Berkeley: University of California Press, 1996.

 Prishtina, Hasan. “A Brief Memoir of the Albanian Rebellion of 1912.” Prishtina: Rrokullia, 2010.

 Ragaru, Nadege and Dymi, Amilda. “The Albanian-American Community in the United

 States: A Diaspora Coming to Visibility.” Canadian Review of Studies in

Nationalism, 31 (1-2), 2004: 45-63.

 Rumbaut, R. “Assimilation and Its Discontents: Between Rhetoric and Reality.”

International Migration Review 4 (1997):1-18.

 Trix, Frances. “Albanians in Michigan”. MI: Michigan State University Press,2001.

 Vesilind, Priit J. “Albanians-A People Undone.” National Geographic. Feb. 2000:52-71.

 Vickers, Miranda. The Albanians: A modern History.London-New York: I.B. Tauris,Reprinted 2006.

 Weber, Max. “The Theory of Social and Economic Organizations.” Ed. A. M.

Henderson et al. New York: Oxford Press, 1957: 329-340.

*(Written exclusively for the oldest Albanian-American newspaper Dielli, November 28, 2010)

Filed Under: Analiza, Komunitet Tagged With: Albanian-Americans, Uk Lushi

PROVE E VESHTIRE

July 11, 2013 by dgreca

Tregim nga SPIRO  GJIKONDI/

       – Tani do ta shikojmë sa të vlen lëkura…

            Kështu tha ai dhe qeshi. Apo u skërmit me dhëmbë të shtrënguar dhe me gjysmën e buzëve? Vetem gjysmën e fytyrës e kishte në dritë. Gjysmën tjetër e kishte të errët. Ç’fytyrë ka djalli?

            Pa e ndërprerë të qeshurën-farmak më goditi me grusht në ijen e djathtë. Rrënkova dhe mu mbajt fryma, por nuk u ankova. Prisja goditjen tjetër në krahun e majtë.

            – Përpara!- tha ai me ton urdhërues dhe më shtyu me të dy duart aq fort sa gati u rrëzova. Ndjeva një kërcitje të kyçeve të duarve. Më vranë unazat e hekurta. M’i kishte shtrënguar më tepër se zakonisht.

            – Qen!

            Isha i detyruar të dëgjoja dhe të prisja gjithçka prej tij. E njihja mirë edhe grushtin dhe këpucët e tij. Këpucë ushtarake me lëkurë derri dhe me proka metalike.

            Durova edhe atë çast. E dija se s’duhej të nxirrja zë. Nuk më dëgjonte dhe nuk mund të më ndihmonte askush. Çdo goditje me grusht në ije e konsideroja më të lehtë se ajo që do të më vinte më pas. Një mënyrë për të përballuar dhimbjet. Ai tha  “përpara” dhe unë po çapitesha nëpër koridorin e ngushtë që kutërbonte sikur të kishin shpërthyer kanalet e ujrave të zeza. Erë kalbesire, myku, shurre, fekalesh dhe një llum i zi që zvarrisej rrëzë mureve si serë e shkrirë me reflekse të vakëta.

            Shkallët ishin të ngushta e me kthesa, të kafshuara e të brejtura nga koha. Edhe nga prokat e këpucëve te tij. Ato të ngjisnin lart, të zbrisnin edhe poshtë. Kur ngjitesha më lindte një shpresë e ankthshme, sikur shkoja me dyshim drejt parajsës. Kur zbrisja më kapllonte nje dëshpërim i thellë, i bindur se shkoja drejt skëterrës prej nga nuk do të dilja kurrë.

            Sa shkallë ngjitëm? Nuk i numurova. Më priteshin gjunjët. Më zihej fryma. Gulçoja. Ishte një ngjitje e mundimëshme. Doja të mbështetesha diku, në faqet e mureve, por ai më shtynte dhe më godiste vazhdimisht në ije.

            Ndaluam në një shesh-pushimi. U hap një derë. Nga drita që u përplas në fytyrën time mu duk se u verbova. Ishte nje dritë e bardhë, e beftë. Ngrita duart e lidhura në lartesinë e syve, për tu mbrojtur. Çuditërisht mu duk vehtja pa peshë. Sikur po fluturoja, në një hapësire pa kufi, në mes të qiellit dhe tokës, ne nje hapësire të gaztë, pa sende perreth. Pastaj çdo gjë u bë si më parë. Gjysëm-erësire.

            Ndodhesha në një dhomë të zakonshme. Vetëm me një tavolinë dhoge në njërin krah dhe përpara saj një karrige e mbërthyer në  dyshemenë e shtruar me çimento. Mbështetur në shpinën e karriges në anën tjetër të tavolinës qëndronte një mesoburrë i imët. Nuk e kisha parë kurrë më parë. Nuk bënte pjesë në grupin e hetuesve. Mbase kishte ardhur nga lart. Mbase donte të me njoftonte ndonje vendim të veçantë.

            E shikova me dyshim.

            Kishte veshur një xhaketë gri dhe jaken e këmishës e kishte të zbërthyer. Dukej i qete. Me flokët e ndara në njërën anë dhe të krehura me kujdes. Mu duk se buzëqeshi me hyrjen time. Sikur donte të më joshte. Mbase donte të tregohej i afërt me mua. Kishte një pamje dashamirëse. Ndryshe nga gjithë të tjerët që më shihnin me egërsi. Të tjerët ishin të gatshëm të më hanin me dhëmbë që në çastin e pare kur më sillnin nga birruca. Hynin drejt e në temë. Folë, ose e di vetë se c’të pret, thoshnin ata. Dhe unë e dija se c’më priste: Shqelmat e tyre, këpucët me proka…

            Ndërsa ky tjetri… Buzëqeshte me sy të perënduar. Ç’bluante në mendjen e tij? Më bëri shenjë të ulesha në karrigen e mbërthyer në dysheme dhe unë u ula me drojtje. Më dhimbte gjithë trupi. Mezi qëndroja. I vendosa duart e lidhura sipër gjunjëve, më tepër për tu mbeshtetur. Ai vazhdonte të më shihte me atë vështrimin e tij të perënduar dhe me atë buzëqeshjen e ngrirë.

            -Si je? – tha

             Mënjanova kokën si të doja të thoshja:  ”Siç më sheh…”

            Ai u ngrit nga vendi, mori një pasqyrë drejtkëndëshe pa kornizë që ndodhej mbi tavolinë, erdhi pranë meje dhe ma mbajti përpara fytyrës.

            Njeriu që u shfaq përballë meje më tmerroi. Nuk isha unë. Ai ishte pa flokë. Njërin sy e kishte të nxjerrë. Faqet e tij të rrudhura i kishin hyrë brenda nofullave. Hundën e kishte të shtrembëruar. Dhëmbët i kishin rënë. Në vend të gojës kishte vetëm një zgavër të zezë si humnerë që të përpinte.

            E largova vështrimin prej shëmbëlltyrës sime të transformuar dhe i hodha sytë mbi duart e mia sipër gjunjëve, por u drodha dyfish. Në vend të tyre kishin mbeur vetëm kocka, skelete duarsh pa mish, pa thonjë…

            – Nuk të vjen keq për vehten? Shiko si je bërë…!

            Ç’mund të thoshja?

            Ai më bëri shenjë të ngrihem. Më tha ti afrohem dritares.

            Poshtë nesh ishte rruga. Matanë rrugës ca shtëpi përdhese të mbuluara nga pemët. Më tej një pallat katerkatësh me tulla të kuqe dhe më tej akoma një horizont i purpurtë.   Horizonte të tilla ku përziheshin ngjyrat e kuqe me ato blu më çonin në fëmininë time të largët, buzë detit. Mu ndez malli për të shkuarën dhe u përlota.

            Pastaj klitha pa zë.

            Buzë trotuarit poshtë nesh qëndronin një grua dhe një vajzë rreth të tetëmbëdhjetave. Nuk ishin aty më pare. Mbinë papritur. Gruan e njoha. Ishte ime shoqe. Por më e plakur, e rënë. Për shkakun tim, mendova.Tjetra duhej të ish ime bijë. E sillja ndërmend të mitur.Tashmë ishte rritur e zbukuruar. Mu duk vajza më e bukur në botë. Veshur me një fustan të bardhë me shirita bojë qielli. C’donin aty? Përse kishin ardhur?  Ato s’mund të më takonin. Kisha shumë kohë pa i parë. Mbylla sytë, gati të grushtoja  xhamin dhe të hidhesha fluturim drejt tyre. Por kur i hapa sërish nuk i pashë më. Ishin larguar, apo, ndoshta, ishte vetëm një vegim…

            – Ato të presin, – tha ai prapa meje.

            E dija që më prisnin.

            – Një hap të ndan, -vazhdoi ai. – cdo gjë është në dorën tënde. Zgjidh e mer! Jeta andej. Vdekja këndej.

            Po të varej çdo gjë prej meje s’kisha pse të ndodhesha aty.

            – C’kërkoni nga unë, – mërmërita, por nuk e njoha zërin tim. Kisha shumë kohë pa folur.

`           – Asgjë të madhe…- tha ai me mospërfillje, si të donte ta zvogëlonte gjithçka.- Të  behesh i yni. Te punosh si ne. Për ne. Asgje me teper…

            – Të bashkëpunoj me ju…?

            – Të na shërbesh. Të na informosh, për çdo gjë që sheh, për çdo fjalë që dëgjon, për të zbuluar ata që s’na duan, armiqtë. Kaqe

            – E si?

            – Thjesht… Do të kesh një emër të remë dhe do të kesh të bësh me njerëz të caktuar prej nesh…

            Pra, nuk ishte tamam ashtu sic thoshte ai. Nuk ishte një zgjedhje midis Jetës dhe Vdekjes. T’ja falja shpirtin shejtanit… Nje zgjedhje, pra, midis dy Vdekjeve: Të Trupit, nga njëra anë; të Shpirtit, në anën tjeter. Shpirti këndej. Trupi andej…

            – Është në dorën tënde. Zgjidh! Në se pranon të bashkëpunosh firmos këtu dhe je i lire. Njerzit të presin. Ke mall për ta? Shko! Në rast të kundërtë zbrit përsëri atje poshtë, për të mos parë dritë dhe diell me sy, gjersa të kalbesh dhe askush nuk do të mare vesh se ku të prehen kokallet.

            U ngrita në këmbë, i gatshëm për t’ju dorëzuar atij tjetrit që i kishte këpucët me proka e që, me sa kuptova, ishte tërhequr për të na lënë vetëm e, me siguri, më priste përjashta.

            – Ku shkon?

            – Atje poshtë, – thashë i vendosur. E kisha bërë zgjedhjen.- Në birrucën time. Atje ku më keni futur,- shtova.- Në se nuk ju mjaftojnë thonjtë, më prisni edhe gishtat. Në se s’mjaftojnë gishtat më prisni edhe duart, edhe këmbët. Dhe po s’u mjaftuan këto, më prisni edhe kokën. Vdekja s’më tremb më. Jeta s’është gjë tjetër veç një cope rrugë drejt saj. E ç’rëndësi ka në se shkoj n’atë botë i gjymtuar?

            – S’kemi mbaruar,- tha ai.- Ulu!

            Urdhëri i tij ishte i prerë.

            Një perde e errët sa gjithë gjerësia e murit në shpinë të tij u hap me një tringëllimë gërvishtëse unazash të ndryshkura. Një mur i xhamtë dhe përtej tij një dhomë pak më e madhe se ajo ku ndodheshim ne.

            Zot! Ime shoqe dhe ime bijë ishin atje, mbledhur sa një grusht në njerën nga qoshet, strukur në gjirin e njëra tjetrës, të përqafuara, duke mbrojtur njëra-tjetrën. Rreth tyre ushtarë dhe police të shpartalluar, pa kapele në kokë, me gjimnastorka të zbërthyera, me rypa të lëshuar, me këpucë të zgjidhura, të gatshëm tu hidheshin sipër si ujq të urritur.

            – C’keni me ato?!- bërtita. – A s’ju mjaftoj unë? Lerini të shkojnë!

            – Jooo, – tha ai dhe e qeshura e ngrirë shkriu në jargë. – Ata presin një shenjë të vetme nga unë. Në se ti s’pranon  ata do të leshohen mbi to si të babëzitur që janë, do t’u shqyejnë fustanet e tyre të bukura, do ti kafshojnë me ata dhëmbët e tyre të palarë, do tu shfryjnë në gojë frymën e tyre të qelbur, do tu çjerrin gjokset e tyre të bardhe me thonjtë e tyre të paprerë, do të kalojnë mbi to të gjithë me radhë deri sa atyre tu shterrojnë fuqitë e tu soset edhe fryma e fundit, pastaj, do ti flakin përjashta në rrugë që kalimtarëve tu vijë ndot prej tyre, dhe ashtu, rrugëve, do të enden gjithë jetën, si kone të zgjebosura, duke kërkuar me duar nëpër koshat e mbeturinave për ndonjë kockë të pabrejtur mire…

            – Mjaft më, ju lutem! Deri këtu jo, – thashë duke u përpëlitur si pulë e posatherur.- Lerini ato! Bëni c’të doni me mua. Jo ato… Jo për shkakun tim… Mos…! Jam gati të bëj c’të thoni ju…Mos… Më jepni të firmos… Ku të doni… Si të doni…Mos…mos…mos…

            – Tan…! Tan…! Tan…! – Shpërtheu në atë çast nga të gjitha anët, një si paralajmërim kërcenues apo si gjëmim i thellë që muret ja përcillnin me jehonë njëri tjetrit: – Tan…! Tan…! Tan…!

            Ishte emri im që përsëritej papushim, emri im, jo i plotë, vetëm gjysma e tij, tri gërma, i shndërruar nga “dritë” në tingull, Tan… Tan… si të rënat e përmortëshme të një këmbane, si goditjet e çmendura të një çange alarmi varur në degët e rrapit në mes të fshatit nga vij…

            Brofa përpjetë dhe hapa sytë. Ku gjendesha? Kisha humbur sensin e kohës dhe të vendit. Në qelqet e shandanit të varur në tavan reflektohej nje dritë e ftohtë argjendore. Rafti i librave ne cep të murit gumzhinte nga të shkruarat e stërshkruarat ndër shekuj. Llamba e natës përmbi komodinë në një mbajtëse metalike të harkuar kishte përkulur qafën në një pikëllim tragjik, ndërsa veshët vazhdonin akoma të më buçisnin dhe ndjeja një peshë të rendë në kraharor.

            Ishte zëri gruas, kësaj here real, i ngrohtë, fare pranë fytyrës sime. Ishte dora e saj…

            – Tan…! Tan…!

            S’kisha fuqi të pergjigjesha. Ndihesha i dërmuar.

            – C’ke kështu, Tan? Nuk je mire… Po dridhesh. Krevati të hodhi përpjetë sa më zgjove edhe mua. Përpëliteshe dhe flisje përçart… Ke gjë?

            – Ata më thyen…- mërmërita me zërin e ngjirur e të zvargur. – Më thyen…

            – Kush?

            – Ata…

            – Cilët?

            – Ata “Lart”…

            – C’po thua!? Eja në vete!

            – Kur e keqja zë kreun e vendit ka një fuqi të pashembulltë shkatërruese… Mjerë ata njerëz… Kujtoja se isha trim. Nuk e di si mund të jetë njeriu i pathyeshëm. Veç në mos paste gjak nëpër deje e në mos paste ndjerë kurrë dashuri njerëzore. E dija veten të forte… Jo më. “Ata” ishin më të forte. Më thyen dhe… Kjo më dëshpëron… Tani s’vlej për asgjë…

            – Tan…

            – Mos folë më, të lutem! Më lerë të qetësohem, të mbledh veten, të mar frymë lirisht dhe të haroj ç’pashë e ç’dëgjova…

 

                                                ——————-

Filed Under: Sofra Poetike Tagged With: Prove e veshtire, Spiro Gjikondi

KONTRIBUTI I FAIK KONICES NE GJUHESI

July 11, 2013 by dgreca

Shfletojme ALBANINE e ustait te gjuhes shqipe, ish editorit te Diellit dhe kryetarit te Vatres, Faik Konica/

Eruditi Faik Konica ka nje kontribut te jashtzakonshem edhe ne fushen e gjuhesise. Në përpjekje për të ringjallur gjuhën shqipe, atij nuk mund t’i mohohet roli i prijesit. Në vitet më të vështira për shqipen ai dha kontribut të rrallë për pasurimin dhe modernizimin e saj, sidomos të leksikut deri atëherë të rrudhur, të cunguar e të asfiksuar prej hegjemonisë gjuhësore turke./

DIALEKTET SHQIPE DHE NEVOJA E SHKRIRJES SË TYRE

Dy dialekte të mëdha, – të cilat ndahen vetë në dialekte të tjera, por shumë pak të rëndësishme, – e ndajnë Shqipërinë në mes: dialekti gegë në Veri dhe dialekti toskë në Jug. Një lumë, Shkumbini, shënon pikënisjen e dy dialekteve. Duke studiuar, qoftë edhe përciptas, natyrën e gegërishtes e të toskërishtes, nuk vonojmë të vëmë re se dallimet mes tyre nuk janë më të mëdha nga ato që shquajnë mënyrën e të folurit të një normani nga ajo e një guaskoni. Në fund të fundit mund të thuhet se ky dallim kufizohet në ngjyrime shqiptimore. Por në një vend ku traditat shkollore mungojnë, këto ndryshime shqiptimore janë theksuar në vend që të zbuten; dhe shqiptarët, duke mos pasur për udhërrëfyes drejtshkrimor as fjalorë, as akademi, doli se – kur menduan të lëvrojnë gjuhën e tyre – ata nuk ndoqën tjetër rregull drejtshkrimore veç asaj që t‘i shkruanin fjalët siç shqiptoheshin. Në këtë mënyrë, po qe se do t‘i jepnit një shqiptari të veriut dhe një shqiptari të jugut një tekst për të përkthyer, do të kishit dy përkthime, gjuha e të cilave, në pikëpamje të morfologjisë, do të ndryshonte thuajse aq sa ndryshon spanjishtja nga italishtja. As rreziku i bashkëjetesës së këtyre dialekteve të kundërta, as vështirësia për t‘i shkrirë së bashku, nuk do t‘u shpëtojnë shqiptarëve të pajisur me njëfarë largpamësie. Nuk është çështja të hiqet gegërishtja apo toskërishtja dhe as të shtyhen shqiptarët të ndryshojnë, në përdorimin e përditshëm, dialektet përkatëse për të mbërritur në njëfarë njësie të gjuhës; kjo është e pamundur. Dhe nga ana tjetër do të ishte pa vend, sepse të duash të ndryshosh të folurën e një populli, do të thotë të ndryshosh karakterin e tij dhe të shkatërrosh personalitetin e tij; dialekti toskë, i gjallë, i përpunueshëm, i hollë, në zhvillim të vazhdueshëm, e përmbledh mirë natyrën toske, që përbëhet nga dhuna e përmbajtur, mendjemprehtësia, shkathtësia, intriga e paqëndrueshmëria; dialekti gegë, përkundrazi, i ngadalshëm, i rëndë, i pandryshueshëm, i zhveshur nga shprehjet me dy kuptime, përmbledh për mrekulli karakterin gegë, i përbërë nga serioziteti e çiltërsia e pastër, shpesh pa ligësi, e mbi të gjitha armik i risive. Çështja është të arrihet të krijohet, përtej bashkëjetesës paralele të të folmeve toske e gege, një gjuhë letrare, një gjuhë e shkruar, që të jetë e përbashkët për të gjithë shqiptarët.
Po të dëgjosh disa shqiptarë të mësuar, të cilët i pyetëm për mendimin e tyre, kjo çështje as që duhet shtruar fare. Sipas tyre, do të vijë një ditë kur dialekti toskë – pasi të ketë mbërritur, me një zhvillim të cilin e shohim për ditë të përparojë, në lartësinë e gjuhëve të mëdha moderne – do ta përthithë fatalisht dialektin gegë, i mbetur pa lëvruar; dhe citojnë, në mbështetje të mendimit të tyre, këtë fakt, në të vërtetë i saktë, që shumë shqiptarë gegë përdorin toskërishten kur shkruajnë. Por ne nuk e kemi këtë mendim, pasi, përveç se fakti që ata përmendin nuk na duket shumë bindës, dialekti gegë përmban qindra shprehje frazeologjike të humbura nga toskët dhe që janë thesarë të vërtetë të lënë trashëgim nga të parët tanë që nga lashtësia. […]
Ndoshta çështja do të gjente një zgjidhje të lehtë e të shpejtë, në qoftë se do ta ruanim toskërishten si gjuhë të prozës dhe gegërishten si gjuhë për poezinë. Natyra përkatëse e të dy dialekteve do të përshtatej pa dyshim me këtë rol. Mënyra e gjerë dhe fisnike, edhe pse pak e përpunueshme, e gegërishtes, duket se i shkon për shtat ritmit të mendimeve e të ndjenjave; ne kemi botuar së fundi (Albania 91) një sonet të admirueshëm, të parin të botuar në gjuhën tonë, të një shkodrani të ri, i cili jep një përfytyrim të asaj çka mund të bëhet dialekti gegë në duar të afta [soneti Vorri i Skandërbegut me autor, pas gjasash, Filip Shirokën, botuar te Albania 1897/6 – K.J.]; ne kemi botuar herën e fundit dy sonete të tjerë [Hovi i Mirditës n‘luft dhe Gaireti i shqyptarve n‘luft botuar botuar pa emër autori te Albania 1897/9 – K.J.], gjithashtu të një autori gegë, bukuria e shëndetshme e të cilave e përforcon këtë përshtypje. Por, të themi të drejtën, sendërtimi i këtij mendimi nuk do të ishte aspak i mundur në një vend ku njerëzit, në përgjithësi pak të rysur në njohjen e dialektit të tyre, janë aq më pak të aftë të mësojnë të shkruajnë dialektin fqinj. Jo! Zgjidhja më e mirë e problemit, më praktikja, do të ishte krijimi i një gramatike – të miratuar nga shqiptarët e mësuar dhe albanologët – ku të gjitha elementet dialektore, të mbledhur në grupe, të pajtuar, të bashkërenduar sipas një metode racionale e shkencore, do t‘i jepnin shkas lindjes së një gjuhe të përbashkët për të gjithë shqiptarët, ashtu si grekët kishin Koïnê glôssa-n e tyre. (botuar në frëngjisht te Albania, 1897/10)

ETIMOLOGJI E LOJËRA FJALËSH.RRETH NJË LIBRI

Ka një numër fjalësh në greqishten e vjetër, prejardhja e të cilave duket qartë se është shqipe: fakt që nuk duhet të na çudisë aspak, nëse mendojmë që këto dy gjuhë kanë qenë në kontakt qysh në antikitetin më të hershëm. Por numri i fjalëve që ka dhënë hua gjuha shqipe nuk është asgjë në krahasim me ato që ajo ka marrë. Ky nuk është mendimi i gjithkujt; dhe, duke ndërruar rendin e fakteve reale, disa pretendojnë se të gjitha fjalët që shqipja ka të përbashkëta me gjuhë të tjera, janë të gurrës shqipe. Për më tepër, duke marrë shkas nga disa përkime tingullore të rastit, ata duan të na tregojnë gjithandej rrënjë shqipe. Shkenca e Gustav Meyer-it tashmë i ka vënë përfund këto fantazi; fryt i një pune të mundimshme e madhështore, punimet e albanologut të shquar të Gracit ia kanë nënshtruar shqipen një analize racionale, kundërshtare të përfytyrimit. E megjithatë, duket se vargu i talljeve gjuhësore është larg së shteruri.[…]
(botuar në frëngjisht te Albania, 1897/6)

NEOLOGJIZMAT DHE LIGJET E ZHVILLIMIT FONETIK NË GJUHËN SHQIPE

Nuk do të ishte një përfytyrim bosh t‘i krahasonim gjuhët me organizmin njerëzor. Ashtu si trupi i njeriut formohet, zh villohet dhe rritet duke marrë fuqi e shëndet, falë ndihmës së lëndëve të huaja, po ashtu një gjuhë arrin në një fuqi shprehjeje e në një jetë të vetën vetëm me anë të huazimit paraprak të një sasie elementesh të huaja. E po ashtu si trupi tret ushqimet, ashtu edhe gjuha shndërron, për t‘i përthithur, fjalët që merr nga një gjuhë tjetër. Po ky shndërrim që një gjuhë u bën fjalëve të huaja – para se t‘i bëjë të vetat, para se t‘i injektojë, si të thuash, në damarë – nuk është një punë e rastit ose e trillit: është një funksion i vërtetë që, ashtu si funksionet e tretjes, ka ligjet e veta: janë ligjet e zhvillimit fonetik.
Gjuha shqipe, e varfër mbi të gjitha, madje më fort e varfëruar, ka ndier – sapo ka filluar të lëvrohet pak seriozisht – nevojën për të shtuar fjalorin e saj: që këtej ka ardhur një tufë neologjizmash, që vetëm sa shtohen nga dita në ditë. Këto neologjizma janë dy llojesh. Disa shkrimtarë krijojnë terma të reja thjesht duke bashkuar fjalë shqipe ekzistuese, një mënyrë sintetike shumë e mirë, e cila mund të qortohet ndonjëherë si e pamjaftueshme; nga ana tjetër, ata që e përdorin shpesh herë bëjnë gabimin që i ngjisin keq fjalët e bashkuara, dhe që e përdorin tepër shpesh prapashtesën disi të pakëndshme -ës. Shkrimtarë të tjerë, për të dhënë mendime që shqipja nuk mund t‘i shprehë, marrin lëndë nga fjalori i latinishtes e i greqishtes klasike: një mjet i ligjshëm, meqë është i nevojshëm; edhe ne vetë e kemi përdorur shpesh, por pa lënë pas dore mënyrën e sintezës. Por duhet thënë se, nëse neologjizmat e kategorisë së parë, në të shumtën e rasteve, janë të rëndë e të trashë, të tjerët janë thuajse gjithnjë të patretshëm, të vrazhdë, të papërshtatur. Shkrimtarët që merren e krijojnë të tilla, duket se nuk e kuptojnë që një fjalë, e zhvendosur siç është nga latinishtja në shqipe, stonon mes fjalëve të tjera, tingëllon keq në vesh, ruan një fizionomi barbare, që e bën qesharake: me këtë ata vërtetojnë se nuk njohin ligjet më elementare fonetike të gjuhës shqipe.

Këto ligje janë të shumëfishta: për t‘i nxjerrë e formuluar të gjitha do të duheshin njohur të gjitha etimologjitë e fjalëve shqipe. Filologu i madh Gustav Meyer e ka shtruar më parë rrugën me punimet e tij të shkëlqyera; por unë dyshoj nëse ai i ka shmangur gjithmonë hamendësimet dhe sidomos nëse është krejt i plotë. Sidoqoftë, ne tashmë i dimë parimet e këtyre ligjeve […] (botuar në frëngjisht te Albania, 1897/6) BUKURI, DOBl, VDOBËSI E GJUHËS INGLISHT Sot për sot është vënë re në të gjith‘ anët që gjuha in glisht ka marë dhe po mer një rëndësi të madhe. N‘Evropë, më të pasurat e më të mëdhatë fëmijëra [familje – K.J.] e quajnë për nder të rritin djemt‘ e tyre me një mësonjëtor inglis; në shkollat e Francës, e Gjermanisë, e Belgjisë, e Hollandës dhe tjatërkund, mësimi i gjuhës inglisht është dëtyrë.
Kur kërkon njeriu shkaket për cilët kio gjuhë zjen në të gjith‘ anët, më parë gjen bukurin‘ e saj. Dhe me të vërtet, gjuha inglisht është një nga më të bukurat e dheut; letratura e inglizëve s‘ ka shoqe në faqe të dheut; gjenia e aedhëtorëve [poetëve – K.J.], si Shakespeare (këndohet: Shekëspir), Milton, Pope, Byron (Bairën), Shelley (Shele), Tennyson, ka enthusiasur mijonëra të ditur dhe artistë. Në krye të XIX shekull poezia mori në Francë një sulmë të re; kryetorët e kësaj sulmës ishin Lamartini dhe Hugua [Viktor Hygo – K.J.], cilët kishin ushqyer mënden e tyre me këngat e Shakespearit dhe Byronit.
Përveç bukurisë, gjuha inglisht ka dhe një dobi të madhe. Statistikat dëftejnë se inglishtia kuvëndohet prej treqint mijon njerëzve; dhe ky numër dita me ditën po shtohet. Kudo që të veni, me inglishten u kanë për të kuptuar: s‘ ka nukë vetëm qytet, por as pshat n‘ Evropë ku të mos gjendet njeri të marë vesh këtë gjuhë; përveç Inglëdheut [Anglisë – K.J.], inglishtia flitet në tër‘ Amerikën e Nordit, në Hindi dhe në shumë të tjera vise.
Pastaj, s‘ësht as nonjë gjuhë e rëndë për të msuar. Ka, për kundrë, vdobësi [lehtësi – K.J.] të madhe. Gjithë ata qi kanë msuar fillollogjinë, e dinë fort mirë që inglishtia, pas persishtes, është gjuha cilës gramatika është më e tarrura [e qëruara – K.J.] nga gjëmbat.
Një fjalë për të mbaruar: Në gjuhën inglisht – miaft çudi! – ka ca fjalë qi janë si në shqipen. P.tr.: Jam inglizët i thonë I am, derë i thonë door, ju i thonë you (këndohet ju). Për këtë do të bëjmë fjalë gjër‘ e gjatë më tutje. (Albania, 1897/5)

MËNDIME GJUHËSIE

Tedesk – gjerman Një bashkëpunëtor i ALBANIËS ka dhënë këtu një vijë të mirë për të begatuar gjuhën me fialë të ra. Duhet shtuar një shënim për emërat e kombeve, të popujve, të viseve, etj. Këto fialë, kur nuk i kemi, duhet 1. a t‘ i lëmë shqip si janë në gjuhë të vetë 2. a, kur nukë bien mirë në vesh, t‘ i marim nga latinishtia duke i shqipëruar. Pas kësaj rregulle, shqipëtarët e veriut s‘ bëjnë mirë që thonë tedesk. Ç‘ është kio fialë italiane? A thomi dot shqip Deutcher, sikundër i thonë vetes tedeskët? Jo! Ahere le të marim fialën Germanus, shqip gjerman. (Albania, 1902/5)

Filed Under: Featured Tagged With: dialektet e gjuhes shqipe, e Faik Konices, Shfletojme Albanine

Letrat e Kostë Çekrezit ne Gazeten New York Times

July 11, 2013 by dgreca

Shqiptari i njohur, Kostë Çekrezi, shkruan në “The New York Times”. Pse u zhgënjyen shqiptarët me premtimet boshe të austro-hungarezëve

Nga Kostë Çekrezi*

Sipas njoftimit zyrtar të qeverisë së Vjenës, më 8 tetor austriakët janë larguar nga rajonet e Shqipërisë së Veriut dhe të Mesme, të cilat kanë qenë nën kontrollin e tyre për më shumë se dy vjet. “Ne kemi tërhequr divizionet tona nga Shqipëria. Kjo u bë e nevojshme për shkak të ngjarjeve në frontin bullgar. Berati ra në duart e armikut (trupave italiane) pa luftë”, – theksonte buletini austriak i luftës. Njëherësh me lajmin e tërheqjes së trupave austriake erdhën lajme për bombardimin e Durrësit nga baza detare austriake në Shqipëri prej anijeve të luftës amerikane, britanike dhe italiane, qytet i cili së fundi ishte kryeqyteti i Mbretërisë Shqiptare. Ajo që duhet të theksohet është se për herë të parë forcat amerikane kanë kontakt me pjesën e forcave të armikut, atje dhe kanë marrë nën kontroll operacionet ushtarake.

Lajme kontradiktore

Megjithatë, Roma zyrtarisht njoftoi se “trupat italiane në Shqipëri nisën të martën (më 1 tetor) një avancim energjik në zonën midis detit Adriatik dhe lumit Osum”. Më 9 tetor (të mërkurën e kaluar) Roma zyrtare shtoi se trupat italiane kishin hyrë dhe kishin kaluar Elbasanin, një nga qytetet kryesore shqiptare. Italianët e kishin detyruar armikun të largohej në veriperëndim të lumit Shkumbin dhe më pas ata kishin avancuar në rrugën drejt Kavajës, me synimin për të bllokuar largimin e forcave austriake dhe për ta bërë të pamundur një tërheqje të suksesshme të tyre. Pavarësisht kësaj, në dukje ekzistonte përplasja midis njoftimit të Austrisë, i cili citon se “ne i kemi tërhequr divizionet tona nga Shqipëria” dhe komunikatës së përditshme, të lëshuar nga autoritetet italiane, e cila shprehet se vazhdon betejat me armikun që po tërhiqet. Nga të gjitha këto informacione del përfundimi se Shqipëria po çlirohet shumë shpejt nga mbeturat e fundit të dominimit austriak. Gjithçka është e hapur për përparimin e ushtrive aleate, pjesa më e madhe e të cilave përbëhen nga forcat italiane të ekspeditave në Shqipëri.

Zhgënjimi prej austriakëve

 

Në realizimin e largimit të detyruar nga territori shqiptar, austriakët lanë pas një popullsi të pezmatuar, të cilën ata e kishin vënë në gjumë me mashtrime dhe premtime të gënjeshtërta dhe në zemrat e tyre ata shkaktuan shpresa të kota dhe zhgënjime.
Në hyrjen në territorin shqiptar gjatë verës së vitit 1915, komandantët austriakë kishin qenë të autorizuar nga qeveria e tyre t’u deklaronin shqiptarëve se ata po vinin në Shqipëri si aleatë dhe miq dhe se Austria po shqyrton nëse ata do të kenë një qeveri të pavarur kombëtare që do të zgjerohej në kufijtë etnografikë të Shqipërisë. Austriakët i gjetën shqiptarët në pikëllim për humbjen e pavarësisë së tyre dhe po xhindoseshin për ndërhyrjen e vazhdueshme të Serbisë dhe Malit të Zi, kryesisht për mënyrën se si i trajtonin pakicat shqiptare.
Më pas, a ishte më e lehtë për austriakët kjo, apo të pranonin kërkesat e papërmbajtura të shqiptarëve për liri, bashkim dhe pavarësi për të gjithë racën shqiptare, pikërisht siç bëri Napoleoni dikur me italianët?
Koha kaloi shumë shpejt dhe Austria tashmë i kishte ngurtësuar pozicionet e saj për Shqipërinë dhe shqiptarët e paduruar në lidhje me premtimet e shumta të saj.
Lord Bajroni i atribuonte shqiptarët me faktin se ata nuk ia kishin kthyer kurrë shpinën armikut, se nuk e kishin prerë në besë mikun dhe se natyrshëm i kërkojnë që kjo miqësi të mos pritet në besë. Nevoja ushtarake apo gjendja e ligjit të luftës nuk janë argumente bindëse për shqiptarët. Ata besojnë në shprehjen se premtimi i bërë dikur duhet të mbahet. Pasi Austria ishte duke zvarritur premtimet e shumta në lidhje me ta, shqiptarët i dolën kundër në rebelim të hapur austriakëve gjatë dimrit të viteve 1915-1916. Ajo ç’ka i nxiti akoma më tepër dhe i bashkoi banorët e Shqipërisë së Veriut dhe të Mesme në një luftë të përbashkët kundër Austrisë ishte qëndrimi i saj ndaj mbretit Konstantin të Greqisë.
Në kohën kur Austria pushtoi rajonet e Veriut dhe të Shqipërisë së Mesme, trupat e mbretit Konstantin mbajtën nën kontroll Shqipërinë e Jugut. Natyrisht, kjo ishte një gjë e pistë dhe bëri që pjesa tjetër e shqiptarëve të lëshohej për të ndihmuar vëllezërit e tyre në Jug.

Vjena kundër planeve

 

Por Austria doli kundër të gjitha planeve për çlirimin e Shqipërisë Jugore. Trupat shqiptare u rebeluan dhe shumë shpejt disa prej tyre kaluan në anën e forcave Aleate.
Duke u përballur me një situatë të tillë të rrezikshme, gjeneral Pflanzer-Blatin, komandanti austriak në Shqipëri, më 9 mars 1916 lëshoi me autorizimin e qeverisë së tij një deklaratë solemne. Përmes saj ai deklaroi se Austria ka ndërmend të mbajë premtimet e saj që të krijohet një qeveri kombëtare shqiptare dhe se Shqipëria do të fitojë shumë shpejt kufijtë e saj etnografikë me mbështetjen ushtarake dhe nën mbrojtjen e Perandorisë Austriake. Pavarësisht nga deklarata, e cila në anën tjetër tregoi se nuk bëri asgjë përveçse një letër mbeturine, propaganda dhe nervozizmi i shqiptarëve po rritej çdo ditë dhe austriakët vijuan në mbajtjen e tyre të nënshtruar përmes masave të rrepta dhe ekzekutimeve të shumta. Ajo është raportuar se vetëm në muajt nëntor dhe dhjetor të vitit 1916 ishin ekzekutuar rreth 100 drejtues fisesh dhe oficerësh. Një numër i konsiderueshëm shqiptarësh të njohur dhe disa udhëheqës të lëvizjes kombëtare akoma mbahen të internuar në Austri.

 

 

Shqipëria kërkon të njihet si palë fituese pas Luftës I Botërore

Nga Koste Çekrezi

 

Në një artikull timin, i cili u botua në një nga rubrikat e gazetës tuaj më 20 tetor të vitit të kaluar, unë diskutova problemin e Shqipëri në lidhje me përpjekjet e forcave Aleate në drejtim të saj, me një theks të veçantë, trajtimin e saj nga Aleatët fitimtarë. Unë shtrova pyetjen lidhur me çështjen nëse shqiptarët do të lejohen të krijojnë një qeveri të tyren.

Krijimi i qeverisë

 

Përgjigjja rreth çështjes time erdhi javën e kaluar përmes një kabllogrami nga ministri i ri i Punëve të Jashtme të Shqipërisë drejtuar Federatës Panshqiptare “Vatra” në Amerikë, më datë 23 janar, e cila njofton krijimin e qeverisë së re shqiptare me kryeqytet të përkohshëm Durrësin. Qeveria e re është e përbërë nga anëtarët si më poshtë:
President – Turkhan Pasha, ish-kryeministër i Shqipërisë
Zëvendëspresident – Preng Bib Doda, princi katolik i Mirditës
Ministër për Punët e Jashtme – Mehmet bej Konica, ish-ministri shqiptar për Greqinë
Ministër i Brendshëm – Mehdi bej Frashëri, ish-guvernator i Durrësit
Ministër i Arsimi – Luigj Gurakuqi, ish-drejtori i Shkollës Normale të Elbasanit
Ministër i Drejtësisë – Peter Poga, edhe më parë ishte në të njëjtën detyrë
Ministër i Ekonomisë Kombëtare – Lef Nosi, ish-drejtues i Postë Telegrafit
Ministër i Financës – Feizi bej Alizoti, ish-ministër i Brendshëm
Ministër pa portofol – Mufid bej Libohova, Majkëll bej Turtulli, Mitat bej Frashëri dhe Monsinjor Bumçi, Bishopi Katolik i Alessio-s.
Formimi i këtij kabineti të ri, në të cilin Partia Nacionaliste mban shumicën e posteve, është vullnet i vendosur nga populli shqiptar, i dalë nga Asambleja Kombëtare, e cila ishte mbajtur në Durrës më 23 dhjetor 1918. Veç kësaj, qeveria e re është përpiluar, siç shihet edhe nga lista, pa diskriminuar besimet katolike, myslimane dhe ortodokse.

Mirënjohje për Italinë

Formimi i kësaj qeverie të re shënon “de fakto” rifutjen e Shqipërisë si një faktor i rëndësishëm në çështjet e Ballkanit; Ministri i Jashtëm tashmë ka shpallur synimin të sigurojë njohjen e Shqipërisë në anën e forcave Aleate, gjë që Italia ia kishte premtuar më parë se do t’ia garantonte, pasi i detyrohej falë pushtimit që bëri në pjesën më të madhe të Shqipërisë dhe për lejimin e delegacionit shqiptar që të marrë pjesë në Konferencën e Paqes. Këto thuhen në përmbajtjen e të njëjtit kabllogram.
Në anën tjetër, krijimi i qeverisë së re tregoi se Italia, nga ana e saj, përfundimisht ka bërë politikën e rikthimit të Shqipërisë si një shtet i pavarur dhe për këtë shqiptarët duhet të shprehin falënderimet e tyre të thella ndaj qeverisë së Romës.

Letrat janë publikuar në “The New York Times” më  20 tetor 1918 dhe  31 janar 1919. Autori ka qenë sekretar i Komisionit Ndërkombëtar të Kontrollit të kufijëve dhe për disa vite editor i gazetës”Dielli”, editori qe e beri Gazeten e shqiptareve te Amerikes, Diellin e Vatres, te perditshme.

 

 

Filed Under: Featured Tagged With: Koste Cekrezi, ne New York Times

“GLOBALIZIMI I INDIFERENCËS”

July 11, 2013 by dgreca

Shkruan: Eugjen Merlika/Itali/ 

Data 8 korrik 2013 do të mbetet në historinë e kohës sonë si një datë e shënuar, tronditëse, nga ato që shkëputen nga kronika e zakonshme e jetës politike ndërkombëtare e hyjnë në arkivin e kujtesës historike të njerëzimit.Ajo datë nuk lidhet me fillime apo mbarime luftërash, përmbysje sistemesh, revolucione, marrëveshje për krijime bashkësish të mëdha shtetesh, traktate paqeje, apo ngjarje të tjera të rëndësishme të historisë. Ajo është dita e vizitës së një Kreu të Kishës katolike botërore në një vend të vogël, në ishullin më jugor t’Evropës, që është një nga portat e kontinentit, në të cilin dhjetra e qindra mijra njerëz përpiqen të hyjnë, për të gjetur një tjetër jetë, për t’i shpëtuar skamjes, luftërave, dhunës së pushtetit, përndjekjes etnike apo fetare, për të përmendur vetëm disa nga motivet kryesorë që nxisin mërgimin e afrikanëve, aziatikëve, latino-amerikanëve drejt “tokës së premtuar” të kontinentit të vjetër.

          Nuk do të quhej një ngjarje historike, edhe se ishte vizita e parë e Papës së ri jashtë kufirit të Vatikanit, sikur të ishte mjaftuar me një pohim të thjeshtë të rolit të Kishës në çështjen e mërgimit. Ka gati gjysëm shekulli që Papët e Romës përçojnë, në vetë të parë, mesazhet e Ungjillit në gjithë botën. Çdo vizitë ka patur rëndësinë e të veçantën e saj e ka dëshmuar shqetësimin dhe pjesëmarrjen e Selisë së Shenjtë në problemet e vështirësitë e popujve të ndryshëm. Vizita e Papës Francesco në Lampedusa-n siqiliane është në vazhdën e tyre, por mesazhi që dha ajo, nëpërmjet predkut të tij, më duket së është e një rëndësie tepër të veçantë. Predikimi i Papës argjentinas, bir i një familjeje të mërguarish nga Italia, nuk është thjesht fjala e një misionari, që i ka vënë detyrë vetes shpalosjen e mësimeve të Ungjillit në të gjitha trevat e botës, ku besimtarët duan të dëgjojnë e të përvehtësojnë fjalën e Jezu Krishtit, edhe mbas dymijë vjetësh.

          Mesazhi i Lampedusa-s është një thirrje prekëse që i bëhet vetëdijes së njerëzimit, për të kryer një operacion të thellë e të dhimshëm, por edhe shëlbues, të një riprovimi të vetvetes. Kjo thirrje kryhet nga Papa Bergoglio në një vend të vogël të bregdetit evropian të Mesdheut, një qytet me gjashtëmijë banorë, që është kthyer në një simbol të takimeve njerëzore mes dy botëve, aq larg, por edhe aq afër njëra tjetrës. Lampedusa është porta e Italisë evropiane, duhet të jetë shprehje e mirëqënies, e zhvillimit ekonomik, e shoqërisë së hapur, e mikpritjes, e moralit të krishterë e solidaritetit njerëzor. Në të trokasin pa ndërprerë njerëz të dëshpëruar që vijnë nga jugu i Mesdheut, apo nga thellësitë e Afrikës, që ëndërrojnë një jetë normale për veten dhe familjet e tyre, që i besojnë ëndrrës së tyre e venë në rrezik jetën për t’a sendërtuar atë. Në këtë travajë të vazhdueshme, në ujrat që ndajnë dy bregdetet kontinentale, vetëm në këtë pjesë viktimat e gëlltitura nga deti arrijnë në rreth 20.000 në 25 vjetët e fundit.

          Kujtimit të tyre Vikari i Krishtit i lëshon në ujët e detit një kurorë krizantemash, në shenjë nderimi për të gjithë ata që u nisën e nuk arritën dot të kenë asnjë varr. Ky gjest simbolik është vetëm fillimi i një proçesi që nuk ndalet në konstatimin e thjeshtë të problemit, por synon të hyjë në thellësinë e tij, në shkaqet e motivet përcaktuese të këtyre tragjedive njerëzore. Analiza, nëpërmjet ligjirimit, merr përmasa universale, thyen kufijtë e kohëve dhe hapësirave e përpiqet të depërtojë në rrënjët e dukurive. Mendimi kthehet tek Testamenti i Vjetër, akti i krijimit, njeriu i parë, mëkati origjinal i trashëgueshëm e i përjetshëm, raporti i tij me Hyjin, me zgjedhjen e lirë, me ndërgjegjen e tij.

          “Adam ku je?” Është pyetja e parë që Zoti i drejton njeriut mbas mëkatit. “Ku je ?” Është një njeri i çorientuar që ka humbur vëndin e tij në krijimin, sepse beson se është bërë i fuqishëm, se mund të zotërojë gjithshka, se mund të jetë Zot. Dhe harmonia thyhet, njeriu gabon e kjo përsëritet edhe në marredhëniet me tjetrin, që nuk është më vëllai për t’u dashur, por thjesht tjetri që trazon jetën time, mirëqënien time. Dhe Zoti bën pyetjen e dytë : Kain ku është vëllai yt ?”

          Analiza anatomike e Papës, në universalitetin e saj, merr shkas nga problemet e emigracionit, por zgjeron shumë rrezen e veprimit, duke trajtuar në të gjithë shtrirjen e tij, aspektin e marredhënieve njerëzore në shoqëritë e zhvilluara. Mendësia individualiste, gjithënjë e më zotëruese në jetën e shoqërive të mirëqënies,  shprehet në braktisjen e familjes patriarkale dhe në prirjen e të rinjve për të shkëputur shpejt lidhjen me familjen e origjinës e për të ndërtuar jetën e tyre vetiake. Kjo çon në një konceptim qendër vetiak të marredhënieve shoqërore, që pasqyrohet në dobësimin e lidhjeve familjare e, më gjërë, edhe të atyre shoqërore e që shprehet në mungesën e ndihmës së ndërsjelltë mes antarëve të këtyre shoqërive, shfaqjet e ndryshme të pasojave të të cilave, në jetën e përditëshme të metropoleve të botës së sotme, janë me të vërtetë shkandulluese.

          Një vajzë përdhunohet në një autobuz dhe asnjë ndër dhjetra udhëtarë të pranishëm nuk ndërhyn. Një i marrë me një sëpatë, në mëngjez herët, kërcënon e vret tre vetë dhe ai që para tyre arrin t’i shpëtojë këtij fati tragjik, nuk merr mundimin as të lajmërojë policinë, për të ndërhyrë e shmangur viktimat e tjera. Të moshuar, që jetojnë vetëm në pallatet, vdesin në shtëpinë e tyre dhe, deri sa të mos kutërbojë kufoma e të ndihet era e keqe nëpër shkallë, askush nuk troket në derë, për të pyetur si është fqinji apo fqinja. Me fqinjin, edhe se mund të jetohet ngjitur në të njëjtin pallat, shkëmbehet ndonjë përshëndetje apo urim në shkallë për festa e, në rastin më të keq, nuk i mësohet as emri. Në mjetet e transportit publik, shpesh rrijnë ulur adoleshentë me Ipad apo kufjet në vesh, ndërsa qëndrojnë në këmbë të moshuar apo gra shtatzëna. Në Milano një taksist, pa dashje dëmtoi një qen që e kishin nxjerrë në shëtitje dy vetë. Taksisti u ndalua, kërkoi falje dhe ofroi ndihmën e tij, por u sulmua egërsisht nga pronarët e qenit e vdiq në spital mbas një muaji. Njerëz që vrasin prindërit, gratë, fëmijët, kthehen në “heronj” që marrin dhjetra letra dashurie nga femra të ndryshme, mbasi kanë marrë dënimin!!!

          Një ish kryeministër mbi 70-vjeçar që, kur ishte në detyrë, ktheu në hareme vajzash të reja të paguara shtëpitë e ndryshme të tij, votohet nga 10 milion italianë e mbrohet nga një vendim i rremë parlamenti, i votuar nga 320 përfaqësues të popullit.

          Papa Bergoglio vazhdon t’a zhysë thikën e tij anatomike në kalbësirën e shoqërisë së mirëqënies. “Kultura e mirëqënies, që na çon të mendojmë vetëm për veten, na bën të pandjeshëm ndaj thirrjeve të të tjerëve e na bën të jetojmë në flluska sapuni, që janë të bukura por nuk janë asgjë, janë iluzion i së kotes, i së përkohëshmes që çon në indiferencën ndaj të tjerëve, madje çon në globalizimin e indiferencës. Jemi mësuar me vuajtjen e tjetrit, nuk ka të bëjë me ne, nuk na intereson, nuk është punë e jona!”

          Këtu mesazhi i Francesco-s arrin tonin më të lartë të protestës, të dëshpërimit, të padisë së një mendësie, e cila pjell një rend gjërash, të bazuar mbi parime diametralisht të kundërta, jo vetëm me ata të doktrinës së krishterë, por edhe me ata të vetë natyrës njerëzore e ligjeve të saj. Nga altari, i improvizuar mbi një varkë, simbol i mjetit të shpresës për ditë më të mira e, ndonjëherë, i prurësit të vdekjes për bartësit e tyre, pasardhësi i Shën Pjetrit, i “ardhur nga ana e botës”, i kërkon falje Zotit katër herë e kërkon pendesë. Kërkon pendesën e një shoqërie që “ka harruar të qajë” e që ka përfunduar në një “anestezi të zemrës”….

          Madhështia dhe universaliteti i predikimit të Lampedusa-s vë para ndërgjegjes të secilit një pasqyrë, mbasi secili ka diçka për t’i qortuar vetes e për të ndrequr në sjelljen e qëndrimin e tij. Sa më lart ngjitet në shkallën shoqërore e shtetërore, aq më shumë shtohet doza e përgjegjësive t’atyre që “n’anonimat marrin vendimet ekonomike e shoqërore” , për të ndryshuar rrugën, për të mos përsëritur mëkatet, për të mos dëgjuar më pyetjen e Zotit : “Ku është vëllai yt?”.

          Në dritën e madhështisë gjithëpërfshirëse të mesazhit të Papës Francesco, besoj se edhe ne, shqiptarët, kemi mjaft për të paditur, për të qortuar e vetëqortuar, për të ndrequr. Pyetja e Zotit “Ku është gjaku i vëllait tënd që thërret deri tek un?” besoj se në shumë pak Vënde ka qenë aq e qëlluar  sa në Shqipërinë komuniste, që nuk derdhi asnjëherë pikë loti për viktimat e panumurta që shkaktoi. E përgjegjësia mbeti si tek drama “Fuenteovehuna”, të sjellë si shembull nga Papa në ligjirimin e tij :”Të gjithë dhe asnjëri”. Klasa e vjetër kriminale politike, besnike edhe sot e sistemit të saj, që i ka shpëtuar drejtësisë së kësaj bote, duhet t’a dijë se do të vijë dita gjykimit për secilin. Klasa e re politike, që trashëgoi pa u munduar t’i ndreqë mëkatet dhe krimet e parardhësvet është ende në kohë për të thënë fjalën e saj. Uroj t’a studiojë në thellësi këtë monument të mendimit bashkëkohor, që është, ligjirata e Lampedusa-s e të mbajë parasysh fjalët lapidare të autorit të saj : “Zoti do të na gjykojë në bazë të asaj se si kemi trajtuar më nevojtarët”. Nevojtarët më të mëdhenj vazhdojnë të mbeten ata që komunizmi u rrëmbeu, jetën, lirinë, pasurinë, ëndrrat për jetën.

          Korrik 2013                                                         Eugjen Merlika           

Filed Under: Analiza Tagged With: Eugjen Merlika, globalizmi i indiferences

  • « Previous Page
  • 1
  • …
  • 51
  • 52
  • 53
  • 54
  • 55
  • …
  • 78
  • Next Page »

Artikujt e fundit

  • “Shënime për historinë antike të shqiptarëve”*
  • Si funksionon sistemi juridik në Shqipëri dhe pse ai ka nevojë për korrigjim?
  • Emisionet postare festive të fundvitit në Kosovë
  • JAKOBSTADS TIDNING (1939) / MBRETI ZOG, SHUMË BUJAR ME BAKSHISHE. — EMRI I TIJ NUK DO TË HARROHET KAQ SHPEJT NGA PRONARËT DHE PERSONELI I HOTELEVE NË VARSHAVË.
  • HAFIZ SHERIF LANGU, DELEGATI I PAVARËSISË TË CILIT IU MOHUA KONTRIBUTI PËR 50 VJET ME RRADHË, KLERIKU DHE VEPRIMTARI I SHQUAR I ÇËSHTJES KOMBËTARE
  • RIPUSHTIMI I KOSOVËS – KUVENDI I PRIZRENIT 1945
  • Nikola Tesla, gjeniu që u fiksua pas pëllumbave dhe u dashurua me njërin prej tyre
  • Bahamas njeh Kosovën!
  • Legjenda e portës shkodrane, Paulin Ndoja (19 dhjetor 1945 – 16 prill 2025) do të mbushte sot 80 vjeç
  • “Roli dhe kontributi i diplomacisë shqiptare në Maqedoninë e Veriut nga pavarësia deri sot”
  • Marie Shllaku, kur një jetë e re u shndërrua në përjetësi kombëtare
  • Në sinoret e Epirit…
  • Mbrëmë hyri në fuqi Ligji i SHBA për autorizimin e mbrojtjes kombëtare
  • Skënderbeu “grek”, ose si të bëhesh grek pa e ditur
  • A historic moment of pride for the New Jersey Albanian-American community

Kategoritë

Arkiv

Tags

albano kolonjari alfons Grishaj Anton Cefa arben llalla asllan Bushati Astrit Lulushi Aurenc Bebja Behlul Jashari Beqir Sina dalip greca Elida Buçpapaj Elmi Berisha Enver Bytyci Ermira Babamusta Eugjen Merlika Fahri Xharra Frank shkreli Fritz radovani Gezim Llojdia Ilir Levonja Interviste Keze Kozeta Zylo Kolec Traboini kosova Kosove Marjana Bulku Murat Gecaj nderroi jete ne Kosove Nene Tereza presidenti Nishani Rafaela Prifti Rafael Floqi Raimonda Moisiu Ramiz Lushaj reshat kripa Sadik Elshani SHBA Shefqet Kercelli shqiperia shqiptaret Sokol Paja Thaci Vatra Visar Zhiti

Log in

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Cookie settingsACCEPT
Privacy & Cookies Policy

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT