Archives for December 2013

Kryeministri Thaçi: E kemi shmangur rrezikun e ndarjes së Kosovës

December 16, 2013 by dgreca

Kryeministri i Kosovës, Hashim Thaçi, i tha Zërit të Amerikës se në bisedimet me Serbinë Kosova është shpëtuar nga krijimi i ndonjë autonomie, apo “Republike Serbe”. Kryeministri i Kosovës, Hashim Thaçi, tha në një intervistë për Zërin e Amerikës se bisedimet me Serbinë është shmangur çdo mundësi e ndarjes së Kosovë dhe krijimit të ndonjë Republike serbe. Ai tha se me zgjedhjet në veriun e banuar me shumicë serbe është hapur rruga e integrimit politik por edhe fizik të asaj zone. Në intervistën dhënë korrespondentit tonë në Prishtinë, Besim Abazi. kryeministri Thaçi, flet edhe për zhvillimet e brendshme politike pas zgjedhjeve komunale.

Zëri i Amerikës: Zoti Kryeministër, aktualisht Kosova ndodhet në një periudhë të rëndësishme të bisedimeve me Serbinë. Ju sapo përfunduar një raund bisedimesh dhe të premten pritet të takoheni sërish për të diskutuar çështjet e drejtësisë. Çfarë prisni nga ky takim? Hashim Thaçi: Jemi në një fazë jashtëzakonisht të rëndësishme të implementimit të marrëveshjeve që dalin prej marrëveshjes së përgjithshme të prillit të arritur në mes të shtetit të Kosovës dhe Serbisë. Në takimin e fundit jemi dakorduar për integrimin e policisë në mënyrë individuale në institucionet e Republikës së Kosovës. Tani qytetarët atje do të aplikojnë në baza krejt individuale, do t’i plotësojnë kushtet dhe standardet sikur të gjithë policët tjerë të Kosovës. Ndërsa takimi i radhës do të jetë për sistemin e drejtësisë, një sistem unik, një sistem sipas kushtetutës dhe ligjeve të Kosovës. Kështu që po shkon implementimi ashtu siç është planifikuar. Mund të jetë edhe më konkret dhe i shpejt, por ajo që është shumë me rëndësi është se ka gatishmëri prej shtetit të Kosovës, ka gatishmëri edhe mbështetje edhe nga ana e Serbisë të përmbyllet ky proces sa më shpejt dhe ka një gatishmëri shumë të fuqishme prej baroneshës (Catherine) Ashton, BE-së dhe SHBA-së të vazhdojë të përmbyllet me sukses të plotë ky proces në këtë fazë të rëndësishme të konsolidimit përfundimtar të shtetit të Kosovës.

Zëri i Amerikës: Po i kthehemi çështjes së policisë. Ka pasur shumë shqetësime në Kosovës se brenda këtyre strukturave mund të përfshihen edhe elemente që kanë një të kaluar kriminale. A ka një proces të verifikimit të këtyre njerëzve?

Hashim Thaçi: Testimi dhe verifikimi do të ndodhë sikur që ka ndodhur me çdo polic të Kosovës. Në asnjë rrethanë nuk do të jetë asnjë individ që do të integrohet në policinë e Kosovës, që ka të kaluar të dëshmuar kriminale.

Zëri i Amerikës: Kush e verifikon këtë?

Hashim Thaçi: E verifikon policia e Kosovës, EULEX-i dhe mekanizmat tjerë të sigurisë së Republikës së Kosovës dhe bashkësisë ndërkombëtare.

Zëri i Amerikës: Po sa i përket çështjeve të drejtësisë? Beogradi ka ngulur këmbë që të ketë gjykata të veçanta në veri që do të pasqyronin përbërjen etnike. Si në fakt prisni të duket sistemi i drejtësisë atje?

Hashim Thaçi: Sistemi i drejtësisë do të duket si në gjithë territorin e Republikës së Kosovës, sipas kushtetutës dhe ligjeve të Kosovës, një sistem unik i drejtësisë, i cili do të funksionojë sipas standardeve, sipas kritereve kushtetuese dhe ligjore te Republikës së Kosovës. Pra, nuk do të jetë kriter etnia, por profesionalizmi dhe respektimi i plotë i kushtetutshmërisë së Republikës së Kosovës?

Zëri i Amerikës: Dhe ligjet…?

Hashim Thaçi: Natyrisht, ligjet e Kosovës do të jenë gjithmonë të vetmet të respektuara.

Zëri i Amerikës: Zoti Kryeministër, por sa i përket asociacionit të komunave me shumicë serbe, a keni arritur ndonjë pajtim se si do të funksionojë ai?

Hashim Thaçi: Organizimi i zgjedhjeve sipas standardit më të lartë ndërkombëtarë në Kosovë, vlerësimi i lartë i bashkësisë ndërkombëtare për zgjedhjet lokale që sapo përmbyllëm, ishte një fitore e madhe për Kosovën, një fitore e madhe për institucionet, për partitë politike, por mbi të gjitha për qytetarët e Kosovës. Pastaj edhe pjesëmarrja e serbëve në këto zgjedhje ka rritur kredibilitetin e këtyre zgjedhjeve, kredibilitetin edhe të brendshëm dhe atë ndërkombëtar. Organizimi i zgjedhjeve në gjithë territorin e Republikës së Kosovës kanë dëshmuar legjitimimin e plotë të marrëveshjes së arritur në prill të këtij viti në mes shtetit të Kosovës dhe Serbisë, por na kanë dhënë të drejtë në angazhimet dhe vendimet tona që kemi marrë, sepse ne definitivisht e kemi larguar rrezikun e ndarjes së Kosovës, ndërsa tash kemi një integrim politik, një integrim kushtetues dhe një integrim edhe fizik, në kuptimin territorial por edhe politik të qytetarëve serbë që jetojnë në veri. Pra, tani do të vazhdojmë të punojmë me kryetar të ri që sapo janë zgjedhur. Pres shume shpejt që t’i takoj dhe të vazhdojmë bashkëpunimin në nivel të qeverisë qendrore dhe në nivel lokal. Edhe sa i përket betimit të kryetarëve të ri që janë zgjedhur, kudo që janë, qoftë në veri, qoftë në jug, do të jetë plotësisht në përputhshmëri sikur betimet e të gjithë kryetarëve të komunave, si në Han të Elezit si në Leposaviq, si në Prizren po ashtu edhe në Zveçan.

Zëri i Amerikës: Thatë se më këtë është shmangur ndarja e Kosovës, por, a po ndodhë një ndarje e brendshme siç ka shumë shqetësime në Kosovë, krijimi i një entiteti që tashmë edhe ndërkombëtarisht do të ketë njëfarë legjitimiteti?

Hashim Thaçi: Në asnjë rrethanë diçka e tillë nuk do të ndodhë. Hapat e parë integrues konkret, shihen. Ky integrim do të vazhdojë edhe në të ardhmen. Integrimi politik, integrimi pastaj edhe në nivel institucional edhe me zgjedhjet e ardhshme të përgjithshme. Ndërsa do të vazhdohet të punohet ngushtë me kryetarët e komunave që janë zgjedhur të rinj. Për herë të parë kemi kryetarët e komunave legjitim edhe në katër komunat e veriut. Ndërsa ne kemi projektet infrastrukturore për investime kapitale të ndryshme edhe në veri. Prandaj mendoj se ky vit ka qenë një vit jashtëzakonisht i rëndësishëm, por edhe i suksesit historik për konsolidimin dhe forcimin e shtetit tonë, por edhe integrimin e të gjitha komuniteteve në jetën institucionale dhe shoqërore.

Zëri i Amerikës: Marrëveshjet që keni bërë me kryeministrin serb i kanë mundësuar Serbisë të marrë statusin e vendit kandidat, ndërsa përshpejtimi i këtyre bisedimeve a është tash një ndihmesë që po i jepni Serbisë që të marrë datën e fillimit të negociatave për anëtarësim? Hashim Thaçi: Marrëveshjet që kemi arritur si shtet i Kosovës me Serbinë janë të parat në nivel të barabartë si dy shtete. Marrëveshjet janë në interesin e Kosovës, por edhe paqes dhe stabilitetit në rajon. Në këto takime kemi hyrë si fitues, si vend i pavarur dhe sovran. Për herë të parë ballafaqohemi me Serbinë në këto nivele. Ndërsa ajo që ne kemi realizuar është se kemi shpëtuar Kosovën nga ndarja, e kemi shpëtuar Kosovën nga krijimi i ndonjë autonomie apo “Republika Srpska” për serbët dhe tash kemi një Kosovë unike, të integruar, një Kosovë sipas standardeve evropiane që po e ndërtojmë. Ndërsa sa i përket të ardhmes evropiane të Serbisë, natyrisht se e ardhmja evropiane e çdo shteti në rajon, kalon përmes implementimit të kritereve që janë jashtëzakonisht të rëndësishme, atë të fqinjësisë së mirë. Për aq sa Serbia tregohet në fqinjësinë e mirë me Kosovën, po sa më farë do të jetë me BE-në. Por, kjo vlen edhe e kundërta. Nëse ne e mbyllim me sukses normalizimin e marrëdhënieve ndërmjet shtetit të Kosovës dhe Serbisë, atëherë të dy shtetet tona si vende sovrane do të jenë afër BE-së e në të ardhmen edhe pjesë e NATO-s dhe BE-së. Por, kjo vlen edhe për të gjitha vendet tjera të rajonit. Fqinjësia e mirë është kriter kyç për të ardhmen evropiane.

Zëri i Amerikës: Zoti Kryeministër, zgjedhjet që sapo përfunduan dhanë edhe një shenjë tjetër për Kosovën që ka të bëjë me ndryshimin e gjeografisë së brendshme politike të Kosovës. Cili mund të jetë ndikimi i tyre në zhvillimet e ardhshme politike në vend, përfshirë edhe zgjedhjet e përgjithshme?

Hashim Thaçi: Ajo që fillimisht do të doja të theksoja është se ndihem tepër mirë dhe krenar me organizimin e zgjedhjeve fer, të lira, të drejta dhe demokratike sipas standardeve më të larta ndërkombëtare në gjithë territorin e Republikës së Kosovës. Ndihem tepër mirë dhe krenar me organizimin e zgjedhjeve për herë të parë pas 14 vitesh. Por, në të njëjtën kohë ndjehem mirë me përkushtimin dhe përgjegjësinë që kanë treguar spektri politik për të marrë përgjegjësi të përbashkëta në këtë proces të rëndësishëm demokratik, por edhe mesazh edhe për të ardhmen evropiane të Republikës së Kosovës. Pra, ndjehem tepër mirë që Kosova ka kaluar një test jashtëzakonisht të rëndësishëm evropian për të ardhmen euro- atlantike. Ndërsa sa i përket rezultatit zgjedhor, gjithashtu si kryetar i PDK-së, në të njëjtën kohë, ndjehem shumë mirë që PDK, përsëri është rikonfirmuar si partia numër një në nivel nacional. Natyrisht, jemi dëshmitar të disa befasive sa i përket rezultatit, por për mua si kryeministër i Kosovës më me rëndësi ka qenë standardi zgjedhor sesa rezultati. Por, mund të them se edhe disa befasi që kanë ndodhur, diku kanë qenë, mund të them lirisht, skandale elektorale zgjedhore, si në rastin e Mitrovicës. Por, mund të them se në disa komuna kanë ndodhur disa ndryshime, lirisht mund të them, që i japin kuptim më të shëndetshëm skenës politike kosovare.

Zëri i Amerikës: Pse ishte skandal? A nuk ishte ky dështim i PDK-së në Mitrovicë?

Hashim Thaçi: Unë mund të them se edhe sa i përket përgjegjësive të PDK-së, ne kemi diskutuar dhe natyrisht që do të duhej evituar disa dobësi dhe lëshime që kanë ndodhur në komuna të ndryshme të Kosovës. Por, sot selitë e të gjitha të partive politike në të njëjtën kohë edhe janë të kënaqura, por në të njëjtën kohë edhe janë të dëshpëruara me rezultatin zgjedhor. Por, si kryetar i PDK-së, ju thashë edhe njëherë që PDK edhe pas pesë palë zgjedhjesh, është rikonfirmuar si partia numër një në nivel nacional, si partia fituese edhe zgjedhjeve lokale 2013 dhe me hap të sigurt për t’u rikonfirmuar përsëri partia fituese edhe e zgjedhjeve nacionale 2014.

Zëri i Amerikës: Të cilat mund t’i presim në cilën periudhë të vitit 2014?

Hashim Thaçi: Ne kemi diskutuar dhe lidershipin kosovar edhe sot sa i përket reformës zgjedhore. Fillimisht do të përmbyllim reformën zgjedhore që kërkon një konsensus të të gjithë liderëve politik. Ndërsa, periudhën kohore do ta përcaktojmë bashkërisht, por është shumë me rëndësi që të mos ndodhin zgjedhjet në periudha të ftohta kohore, apo kur janë ditët e shkurtra, kështu që do të jemi fleksibil sa i përket periudhës kohore.

Zëri i Amerikës: Zoti kryeministër. Sot është dita ndërkombëtare e luftës kundër korrupsionit e cila Kosovën e gjen të radhitur poshtë në mesin e vendeve me shkallë të lartë të korrupsionit?

Hashim Thaçi: Drejtësia kosovare tash e 15 vite udhëhiqet nga ndërkombëtarët. Kosova ka bërë hapa konkret në tre-katër vitet e fundit në luftë kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar. Hapa konkret që janë përshëndetur edhe prej bashkësisë ndërkombëtare. Tani është momenti që sistemi i drejtësisë të bartet tek autoritetet vendore, që edhe mekanizmat e EULEX-it që e kanë mandat ekzekutiv të bartin autoritetin tek institucionet e Republikës së Kosovës, sepse Kosova ka dëshmuar pjekuri të lartë politike dhe shtetërore edhe në procesin e negociatave me Serbinë edhe me procesin e organizimit të zgjedhjeve të lira, që nuk mund të krahasohen me asnjë vend tjetër të rajonit. Prandaj, sa më tepër që merr Kosova përgjegjësi në këtë drejtim, aq më e efektshme do të jetë lufta edhe kundër korrupsionit edhe kundër krimit të organizuar.

Zëri i Amerikës: Ka fuqi të brendshme Kosova që ta bëjë një gjë të tillë?

Hashim Thaçi: Definitivisht Kosova është storie e suksesit të plotë, është një vend, nje shtet që është në përmbyllje të konsolidimit dhe sa më tepër merr përgjegjësi aq më të fuqishme do të jenë edhe vendimet edhe përkushtimet tona.

Zëri i Amerikës: Ju keni bërë një strategji për përmbylljen e misionit të EULEX-it. A nuk është pak herët?

Hashim Thaçi: Mendoj se është pak vonë. Kjo ka ndodhur pas konsultimeve edhe me lidershipin tjetër politik kosovar. Janë 15 vjet të tranzicionit demokratik, janë gjashtë vite të Kosovës së pavarur dhe sovrane. Nuk ka ndodhur askund që diçka e tillë të ndodhë kaq gjatë. Ne kemi pasur një bashkëpunim të shkëlqyeshëm dhe natyrisht që edhe misioni evropian i rendit dhe ligjit, duhet të përmbyllë punën me sukses. Kështu që ne do të vazhdojmë bashkëpunimin tonë të ngushtë dhe hap pas hapi, vitin e ardhshëm, ky mision të bartë autoritetin ekzekutiv tek institucionet legjitime dhe sovrane të Kosovës.

KOSOVA, DASHURIA IME

December 16, 2013 by dgreca

Shkruan: Rrustem Geci – Dortmund/

Me serbët ne jemi fqinjë. Në kohë paqeje i japim bukë njëri tjetrit. Mirëpo, në çastin kur serbët mësyjnë tokat dhe shtëpitë tona, shprehet Ali Tahir Aliu, nga Bardhyli ( Bradashi ) i Besianës, ne jemi të shtrënguar t´i ngrejmë pushkët kundër tyre! Toka denbabaden shqiptare, as s´ jepet dhe as nuk falet! Kosova ka një shekull që nuk bën gjumë natën nga pretendimet e Serbisë!../

Ne që trupin e mërguam nëpër botë si pasojë të shtypjes së egër dhe luftës, jo pak jetën e dhënë nga prëndia po e harxhojmë nëpër vende të huaja, dhe për të huajtë. Unë kujtoj thotë Ali Tahir Aliu, nga fshati Bardhyl ( Bradashi ) i Podujevës, se është çasti që t´i trokasim vetes, dhe t´ia bashkangjesim trupit, mendjen, shpirtin dhe mençurinë, dhe të kthehemi në atdhé. Republika e Kosovës, apo thënë shkurt, Kosova-Shqipëri, është dhéu ynë, gjuha dhe dashuria jonë. Pa këtë adresë të atdheut, ne do të kishim as emër dhe as mbiemër, po vetëm një popull i shkrirë në një populli tjetër. Rruste, më thotë Aliu, shqiptarët janë prindërit të mirë, i duan fëmijët, i duan vëllëzërit dhe motrat, i duan nipërit dhe xhaxhallarët, tetet dhe dajat, fushat dhe malet, krojet dhe lumenjtë, vajzat dhe gratë e bukura, dhe mbi të gjitha e duan gjuhën dhe vendin e tyre ku janë lindur. Unë nuk jam në mërgim se kam dashur të aventuroj këtej, apo se më ka thërritur mërgimi, shprehet Aliu. Mërgimi për të pamërguarin është botë e panjohur, e veshur me para të premtuara, dhe drejtësi të ekzagjeruar. Jeta ime e veshur me mërgim jo herë-herë është, e ëmbël. Mërgimi për atë që është atdhetar, ka shije të thartë dhe gërryese. Ali Tahir Aliu, u lind më 17.03. 1968, në Bardhyl të Besianës. Shkollën fillore e kreu në vendlindje, ndërsa të mesmen, në Besianë. Libri për Kosovën mua më mbeti i pashkruar dhe i papërfunduar. Kryengritjet e Kosovës aso kohe ishin të përditshme, më thotë Aliu. Unë edhe kur bëj gjumë, duart i mbaj grusht, ndërsa ëndrrat e mia janë krejt epike, dhe me beteja të ashpra. Lot më bie në zemër pse s´jam në Kosovë. Nën pushtimin e jugosllavëve, dhe të diktatorit Tito, shqiptarët përjetuam burgun më të rëndë. Të drejtat tona në Jugosllavi, shkileshin vazhdimisht. Në Kosovë, aso kohe vrisnin shumë faktorë. Vriste varfëria, niveli ulët i arsimit, burgosjet dhe shpërnguljet, ndalimi i festive kombëtare, gjakmarrja, ndalimi i flamurit, pabarazia në punësim, dhe diferencimet e pareshtura të kuadrove, bënin që jeta e shqiptarit nën pushtimin serb të ishte jetë e të shtypurit dhe e të burgosurit. Populli ynë nuk e ka thënë kot; “zullumi këputet prej s´trashi”!Rruste më thotë Aliu, një patriot i devotshëm, një atdhetar i formuar, dhe një UÇK-ist që nga ditët e para të luftës. Aliu tregon se e tërë familja e tij 50 anëtarëshe, me prindër dhe xhaxhallarë, u vunë në radhët e UÇK-së, që në ditët e para. Babai im, Tahir Aliu, me profesion murator, UÇK-së i afroi tërë ekonominë familjare dhe njerëzore, për çlirimin e Kosovës. Babi im, Tahir Aliu, që në ditët e para të luftës për liri të Kosovës dhe pavarësi, iu përgjigj thirrjes së UÇK-së, dhe u rreshtu me vullnetarët e Llapit, për t´i këputur prangat njëshekullore të robërisë. Liria çmimin e ka të lartë na thoshte babai, por, ne duhet të jemi gati për çdo sakrificë. Divorci me Serbinë dhe ish Jugosllavinë, Kosovës do t´i kushtoj një det gjaku. Që nga viti 1945, e deri me shpalljen e pavarsisë, më 17 shkurt, 2008, Kosova u përgjak s´i asnjë vend tjetër në Evropë. Komunistët e Titos, e veçmas ata serbë, të Milosheviqit, vranë , prenë rreth 55 mijë shqiptarë. Mirëpo, shtypja Serbe nuk ndalon në vitin 1956, as në vitin 1968 e këtej. Politika gjakatare serbe, vullnetin e Kosovës për Republikë të pamvarme, e quajti armiqësore, dhe çdo kërkesë në drejtim të pavarësisë, Serbia përgjigjej me vrasje dhe burgosje. Ndërsa, dënimet ishin të përditshme. Rreth 800 mijë qytetar të Kosovës ( para se të nis lufta ) u rrahën, u dënuan dhe u persekutuan nga pushtuesi serb. Lufta në Kosovë ishte e pritshme. Zullumi këputet prej s´trashi! Mirëpo, heroi popull, u kryengrit, që lirinë e shkelur, ta fitoj me çdo çmim. Familja Jashari këtë e dëshmoi më së miri. Thyerja e përgjakshme e Jugosllavisë dhe Lufta me Serbinë, Kosovës i kushtoi me 13 mijë të vrarë, 4500 të zhdukur, 120 mijë shtëpi të djegura, një million të përzënë në 5 kontinentet, 25 mijë gra e vajza të dhunuara, dhe me një ekonomi familjare tërësisht të shkatërruar. Ky çmimi i gjakut dhe i pasurisë, dhënë luftës sonë për liri, bëri që SHBA-të, NATO, dhe e gjithë bota t´i vehet në ndihmë, Luftës për liri të Kosovës. Në atë luftë të pabarabartë Amerika na bëri me shumë duar, dhe fizikisht Kosovën e shpëtoi nga shuarja. Unë dhe familja ime, më thotë Ali Tahiri, një burrë fjalë pak e i guximshëm, lirisë së së Kosovës i kemi dhënë mjaft për kohën. Fal organizimit të mirë, dhe përgatitjes për luftë, Llapi dhe Anamorava, nuk lejuam që të ndodhë Tivari dhe Srebërnica. Babai im Tahiri ishte i veshur dhe në front të luftës, që nga ditët e para. Tek shqiptarët, kur babai është në luftë me dike, edhe familjarët atë e ndjekin, dhe janë luftëtarë të tij. Bashkim Aliu, im vëlla, i lindur me 2.01. 1983 në Bardhyl të Llapit. Ai në moshë fare të re (18 vjeç ) u radhit në radhët e UÇK-së. Bashkimi bashkë me prindërit, Mëmën, babain, vëllëzërit, motrat dhe xhaxhallarët dhe familjet e gjerë, kontribuan shumë në bartjen e ushqimeve, armatimit, dhe ndihmë të plagosurve. Ne jemi fqinjë me serbët, më thotë Aliu, një biznesmen i sukseshëm në Dortmund të Gjermanisë, i cili në në kohën më të vështirë, Luftën e Kosovës për liri e pavarësi e ndihmoi me 3o mijë marka gjermane. Ne shprehet Aliu, në kohë paqe fqinjëve serbë u kemi dhënë bukë, kur kanë qenë në nevojë. Mirëpo, në çastin kur serbët mësyjnë tokat dhe shtëpitë tona, ne jemi të shtrënguar t´i ngrejmë pushkët njëri-tjetrit! Toka e gjyshit dhe e stërgjyshit, nuk jepet dhe as nuk falet! Kosova ka një shekull që nuk bën gjumë natën. Jo njëherë, por disa herë i kam kafshuar lotët që të mos m´i shohin prindërit, vëllëzërit, motrat, miqtë, shprehet Aliu, se para nënës nuk kam të drejtë të qajë!..Rruste, Kosovën e kam zemër, e kam shpirt, e kam atdhe. Kosova për mua është kuptimi i jetës sime!..

ZOTËRIT E DETEVE

December 16, 2013 by dgreca

– Një sprovë fantomike e hegjemonisë /

Shkruan: Rexhep Kasumaj/Berlin/

Nga Zyra ovale vjen mesazhi pa holltjerrje diplomatike: ujdhesat do dëftojnë se kujt do i përkasë shekulli 21: vajit e vuajtjes apo paqes e prosperimit! Despotët bolshevikë kinezë e kuptojnë këtë. Skena i përgjason, më saktë, luftës së ftohtë. Është kohë e sprovës, por jo akoma kohë e sfidës. Pushtimet, sikundër dinastitë e huaja qindravjeçare – Juan e Qing – kanë thadruar në ndërgjegjen e tyre nacionale ndrydhjen robnore dhe, për pasojë, mëllefin e revanshit veshtarë e systërvitur për të matur armiqtë dhe orën e tyre./

1. Pafajësia e ishujve të braktisur!

Fatin e një trualli, yrti a të një rripi deti të skajuar, nuk e përcaktojnë, shpesh, njerëzit që e banojnë, ajri, retë a shiu që derdhet harrueshëm vjeshtës së vonë. Janë gjeopolitika, nënshtrati i begatë dhe kryqëzimet e mëdha që i vulosin hovzimet a rravgimet e tyre.

Një xhufkë ujdhesash të vogla në portat e Paqësorit jugor, rreken ta japin pikëllueshëm dëshminë për këtë.Të braktisur gjatë në mëshirën e ernave dhe valëve, ata papritur do të bëhen metaforë e sundimit të ujrave të botës. Dhe, vjegë e territ dhe vdekjes.

Ishujt Senkaku (ose Diaoyi, të cilët, prej vitit 1972 riadministrohen nga komuniteti japonez Ishigaki), janë shndërruar, tashmë, në levë ndërrimi të zotërve të deteve: për konfirmim të hegjemonisë së etabluar amerikane, apo për promovim të një padroni të ri të tyre. Më parë se alternim rolesh, a mund të prodhojë kjo përballje sundimin paralel – të mbifuqisë amerikane me japonezët e papenduar historikisht dhe, njëkohësisht, të Kinës largsynuese në Azinë e poshtme?

Assesi! Dy zotër të barasndarë detesh nuk mund të kishte asjëherë.Ose do rimbahet i tashmi ose, në rast rënjeje të yllit të tij, një tjetër do ngrihet në panteonin e fuqisë.

Skena, ndaj, duket të ketë gjithë frymën, itinerarin dhe retorikën e luftës. Kampet provokojnë idhshëm dhe përreth tyre rrjeshtohen aleatë, në një anë – e kundështarë, në anën tjetër. Ndërsa Kina duket fillimisht e pakrahë, ndanë Amerikës afrohen të kërcënuarit (Japonia, Tajvani, Koreja e Jugut), nevojtarë a të frikësuar, nga marshi kinez. Andej diku, anuese e heshtur në larginë, qëndron dhe India të cilën, Uashingtoni, si kundërpeshë ndaj Kinës (e Rusisë, patjetër), do ta lansojë, dhelshëm e dhelpërueshëm, në fuqi botërore duke ngjizur, ashtu, partneritetin strategjik mes “demokracisë më të vjetër dhe demokracisë më të madhe në botë”. Por e rëndësishmja, një tejvështrim 100 vjeçar në kuadrin e dramës, vjen nga Zyra ovale. Shefi i saj do të pohonte një ditë tepër parathënshëm, se ujdhesat dhe cënimi i statu-quosë së tyre, do dëftojnë se kujt do i përkasë shekulli 21: vajit e vuajtjes apo paqes e përparimit! Nga këto fjalë pa holltjerrje diplomatike, nuk mund të rezultonte mesazh më i prerë drejtuar sfidantëve të perandorimit të saj në detet e botës. Kumti i tij, sikur i jepte interesit fundamentin kombëtar, kurse përplasjes së regjisuar dimesionin fatal.

2. Kina e mirë dhe Kina e keqe!

Në paralelen që ndjekës të temës bëjnë mes Indisë dhe Kinës, kolosëve gjeopolitikë në rritje tek trokasin në dyert e mëdha të botës, ka një intonacion të hollë e interesant. Me zhvillimin e saj të rrëmbyer e kontrastik (mondanitet dhe rend i mykur kastash, superfuqi e dijes dhe analfabetike, strehore raketash kozmike e, fare pranë, vendbanime pa uji, mistikë Sadhu dhe handy në duart e tij), India ndjekë ngadalë fqinjin gjigand e të ndërkryer. Informatika inteligjente induse ka ngjitur majat e teknologjisë. Qyteti Bangalore, ky teknopolis i vërtetë, renditet i dyti mbarëbotshëm për ekspertë elitarë të fushës. Në favor të pohimit shkon argumenti se shkolla gjermane e Ahenit listohet e 34-ta në botë. Dhe, deri këtu, ngjashmëria mes të dyjave është gati në kufi motërzimi. Por ato kanë dhe një tipar fundor që i ndan humnerisht: Kina është një diktaturë e egër komuniste (edhepse Kongresi i posambyllur përvijoj rrathë më të çlirtë tregu për ekonominë), ku burgjet janë përplot qytetarë të mendimit ndryshe, të cilëve, madje, iu trafikohen shtetërisht organet vitale për trupërat e sëmurë të pushtetarëve a oligarkëve të rinjë. India, ndërkaq, përveç ritmit ngulmës të ecjes përpjetë, që shpejt do ta bëjë konkurruese të tretë në resurse e tregje botërore, është një demokraci stabile dhe e arrirë, ku ndjeshmëria për të drejtën e tjetrit ka një gjen, gati, natyral të lashtësisë. Atje, fjala vjen, si ndjesi e refleksion i kulturës parake, gurutë e sanyasinët, po dhe njerëz të rëndomtë, mbajnë një rrjetë imtore mbi fytyrë që as insektet e padukshme të mos bien prè e frymëmarrjes së tyre mbytëse. Dhe, prandaj, ndërsa India, nga kjo arsye quhet Kinë e mirë – pra prosperitive dhe e lirë, Kinës vetë i rezervohet emërtimi pezhorativ Kinë e keqe – më e mirëqenë se asnjëherë, por e palirë.

Po çfarë ndodh tani me Kinën, dyfish të keqe: me sistemin brendësor dhe, poaq të keqe, me delikuencën ndërkombëtare? Në fakt, kjo ndërthurje është dialektikisht e dhënë. Nga një Kinë e padrejtë që shtyp jo veç 55 minoritetet e numërta (vetëm në Xinjiang ose në Turkestanin lindor, si quhet ndryshe, në afro 1 milion e 600 mijë km. katrorë jetojnë mbi 20 milionë ujgurë turqishtfolës), po dhe han-kinezët e vet, nuk mund të jetë e pritshme një sjellje fisnike e legaliste në marrëdhëniet e jashtme. Ajo nuk njeh të drejtën dhe tapinë e Shqipërisë mbi Kosovën e territoret kompaktësisht etnike – kurse refuzon teorinë e dy Kinave, duke pretenduar Tajvanin si pjesë integrale të saj, mandej nuk mbështet indipendencën sovrane të shqiptarëve në truallin e tyre, Kosovë, të cilin vijon ta trajtojë çështje të Sërbisë – kurse shpall arbitrtarisht sovranësinë mbi ishuj të huaj japonezë, dhe, së mbrami, akuzon me çiltëri të stisur proletariste ekspeditat perëndimore pas burimeve të arit të zi – kurse vetë, si qortojnë vijetnamezët e strukur, aspiron me hipokrizi të kulluar të shuajë etjen naftore në këtë tufë ujdhesash që, tash, së voni, doli të jetë e çmuar nën sipërfaqen e përgjumur.

Më kujtohet sesi, kur Bushi i ri do të shkelte pragun e Shtëpisë së bardhë, një publicist i shquar, duke i bërë profilin nismëtar, shkruante se ai s’mund të mëtojë të jetë, njëkohshëm, edhe Jezus (Krisht) në atdhe edhe Julius (Cezar) jashtë tij, e kjo do të thoshte – i mirë për të vetët e dashur dhe mizor për të mohuarit në botë. Këto pozicione përjashtimore, si sot poashtu, nuk mund të konvergjonin moralisht kurrë. Mirëpo Amerika, edhe ajo e Bushit, do të përshfaqte më pas e gjithherë të kundërtën: avokimin e vlerave të lirisë dhe barazisë, kudo në skutat e errta të botës. Fjala e saj ishte verdiktore dhe për indipendencën Kosovës. Ndaj, më puthitshëm se askujt, ky portretim i vete prijësve të kuq kinezë, veçse natyrisht, me korrekturën e doemosdoshme: Pekini i ringjallur është, ashtu, edhe Julius (i dhunës) në shtëpi edhe, prapë, Julius dëshirak (i dhunës) në botë!

Por Helmut Schmidt, me sigurinë e, pse jo, me sentimetalizmin që i japin njohjet personale të atjeshme, s’mendon kështu. Në një dialog me Gu-Xuevu, prof. i shkencave politike në Universitetin e Bonit, gati i magjepsur, thotë: Kina robëron pa militarizëm. Dhe këtë model, nënvizon ai, do ia rekomandonte me qejf amerikanëve. Kur moderatoti pyet për të drejtat e njeriut dhe kur Gu kërkon gatishmëri kuvendimi me Tibetin e Dalaj Lamës, ish-kancelari mbetet i habitur e pa fjalë. Si e prej nga ky perceptim kaq altruist i njeriut mëndjehollë? Është kulturë fine apo raport fuqie, përgjegjshmëri apo pamundësi armësh kineze, përveç “okupimit të kadifenjtë” ? Natyra e njeriut është unike dhe ajo nuk fshehet në kokën, por në zemrën e tij. Shtetet janë të ndërllojshme në rregullimin e intern, kurse të njësojta në marrëdhëniet mes tyre, ku vigjëlon kryehershëm interesi i ftohtë e aspak ëngjëllsia e ngrohtë. Ndaj, e vetmja ndarje e përjetshme klasike është në: shtete të dobëta dhe në ato të forta, në role që ndërrohen paprerë në shtjellën e kohës. Gjithçka tjetër është lojë e variacioneve demagogjike. Përse kombet kolonialiste të Europës (përfshirë Gjermaninë) tani paraqiten më urtë e butë? Kanë mësuar leksionin, apo pse, thënë më drejtë, ndanë fuqimëdhenjëve të tjerë, janë bërë xhuxhër të botës. I bindur për të kundërtën e shtetarit me nam, shprehet Henri Kisingjeri legjendar (Libri: “Midis traditës dhe sfidës”). Megjithëse një ëndërr djegëse dhe e qëmoçme e Republikës popullore, ajo, thotë diplomati e intelektuali i shquar racionalist, nuk do t’arrijë kurrë statusin e fuqisë botërore, të parë e supreme, duke spostuar të gjithë për tu bërë vetë një Amerikë e dytë!

3. Smirëkeqja e lavdisë!

“Pasuria është lavdi” – pat thënë, gati profetisht, Den Xiaoping, i zhgënjyer nga dogma që qarkullonte pambarimisht vuajtjen dhe njësonte skamjen me premisën e ndershmërisë. Thënja programatike do t’niste shtegtimin e lodhshëm nga Revolucioni kulturor tek kapitalizmi shtetëror i ekonomisë së dytë nacionale të botës, kurse autorin do ta glorifikonte si atin e saj shpirtëror. Krejt ngjashëm me Indinë, mëkëmbja nga hirnosja rrënuese është e disniveluar e jopërpjestimore. Mbi 400 milion kinezë nga thellësia kontinentale, jetojnë ende në një kohë shtangëse e të këputur prurjesh moderne , si në kohët izolante të dinastëve mangjurë. Mirëpo kriza ka behur tek porta. Norma e rritjes në prodhim e eksporte ka rënë dhe, në horizont, vagëllojnë shenjat e tronditjeve të rënda sociale, që do prireshin në kah turbulencash etnike me tizgën e gjakut.

Dhe s’ka si t’mos jetë kështu. Përzierja e elementëve sistemorë në Kinë është krejt e panatyrshme: monokraci bolshevike në ideologji dhe, ndesh me të, ekonomi fragmentare tregu në zona rivierash a në metropolët e mëdhenj. Që këtej, edhe sa kohë do të mbijetojë ky dualitet, doktrinarisht e praktikisht, i pamundur? Tregu, si kurmi frymën, kërkon ngulmërisht gjuhën komplementare politike. Nuk konformohen dot dy çelësa, dy formula të papajtueshme në lidhjen atipike të tyre.

E, pra, në udhë përmbystare (vështirë e supozueshme) ose në udhë evolutive (më shumë probabile ), ajo do të mund të bëhet një “Kinë e mirë”, e shumëpartizuar dhe e lirë. Në fakt, ajo i referohet prore modelit tajvanez, këtij kombinimi fatlum, siç thonë shpresërisht, mes demokracisë parlamentare dhe konfuçianizmit tradicional. Dhe ankohen se “konflikt-demokracia” (përfaqësuese e direkte, që vetëm në Kaliforni ka prodhuar 174 vendosje referendare), si e cilësojnë ata rendvlerën politike perëndimore, ngjan disi e huaj për shpirtin e shtruar kinez, që nuk posedon fillesat kulturore për të përballuar një stuhi të tillë. Po a është njëmend kështu? Është drojë pazotësie apo monopol pushtetar? Të lëndueshëm nga tallazet e “pranverave popullore” dhe internacionalizmit humanitar, ata, saherë plasin rebelime popullore në fqinjësi apo larg saj, ngujohen trëmbshëm duke këputur vegëzat filtëruese në rrjetët socialë, në shtyp dhe, madje, në pëshpërimat e thjeshta njerëzore. Me sa duket, e dijnë fare mirë atë që tha ministri frëng i kulturës Filipetti tek priste Bob Dylanin në Paris, se nëse kultura ka një forcë subversive, aherë këtë forcë do ta ketë dyfish të tillë kultura e demokracisë.

Megjithatë, do t’mjaftonte ligjërimi i opozitës dhe shtypit të pavarur, që e keqja ti riqasej Kinës, kësaj radhe nga “mirësia” e saj. Një Kinë libertare do të zgjonte popujt e ndaluar. Ata do të rimblidheshin rreth bërthamës së tyre etnike, që do të prishte qendërzimin e harmonisë negative të tiranisë. Ajo do restaurohej sërish linjash të moçme provinciale paramaoiste, duke inauguruar dilemën e vështirë: do ta kishin kinezët aftësinë e multikulturalitetit për të bërë një vend të hapur me të cilin do të identifikoheshin të gjithë? Apo rivalizimet do mbruanin legjitimisht idenë e konfederimit a të shkëputjes së tyre? As qytetnia e admirueshme e demokracisë nuk ia doli të mbajë në këmbë sajesat shumëkombëshe sllave në Europë, të krijuara nga vullnete të fuqisë e jo nga parime të së drejtës. Përkundrazi, ishte pikërisht ky rinim i saj që do ti bënte hi e pluhur si rrecka trishtuese të barbarisë. As flamanë, katalonas e skocezë që kanë një investurë koekzistence me popuj të tjerë (valonë, spanjolë e britë), nuk jetojnë idilë të lumur. Madje, afinitetet për vetëjetesë, të përligjura nga kartat e Brukselit, kanë, së voni, edhe, thjeshtë, trajtën e identiteteve rajonale. Dalmacia e Bavaria, Padania e Vojvodina janë disa prej tyre, që kanë a do kenë flamuj e zyra në selinë komunitare.

Përfundimisht prandaj, ç’epilog i ka rezervuar historia Kinës? Kësaj të sotmes, “të keqe” dhe asaj të nesërmes, “të mirë”? Urtia popullore dhe tejpamësia e prijësve, ndoshta, mbetet të ravijëzojë mënyrën e redizajnimit politik të saj. Përvojat dhe konsekuencat (implozioni paqësor sovjetik ose eksplozioni i përgjakshëm jugosllav) janë të ndryshme. Ndonjëra syresh mund të trollzohet në mijleun kinez, pa qenë e fiksuar në mbamëndjen kolektive, pa dashjen qëllimore, pa asnjë tabelë përbetimesh… Globalizmi ka rrudhur botën dhe ato transmigrojnë lehtësisht si retë në qiellin e hapur.

Nëse epilogu nuk është – aherë mënyra e vajtjes drejt tij është në dorën e tyre!

4. Skema e munguar!

Kjo ndërmjetëz modeste panoramike e Kinës, përpiqet të konturojë përfytyrimin elementar se cila është ajo, njëmend, në këtë vigjilje të ushtrimeve konfliktore: cila është korrektesa e saj e rreme dhe cila pesha e saj reale! Me një të tillë Kinë, pra, flaka e Luftës gjithësesi do të presë. Dhe, me gjasë, nuk do të kallet fare. Proceset janë, çuditërisht, kontradiktore. Pikërisht në “vitin e bojkotit “, 10 milionë kinezë, sikur të mos vërenin asgjë, punojnë mëtej në kompanitë japoneze, kurse turistët kinezë (sivjet, bile, 74 përqind më shumë) nuk hezitojnë vajtjen në “vendin e mallkuar”. E gjitha do t’mbarojë në një pretekst të shtirur: nga anë e tyre, amerikanët do t’shtrëngojnë ledhet e aleancës për të ligshtuar turrin e influencës kineze, kurse këta të fundmit, poashtu, duan të parakumtojnë impenjim në riskicimin e hemisferave të botës. Pati analistë që krahasuan atmosferën me Sarajevën e vitit 1914, si një prelud të luftës së përbotshme. Mirëpo, jo. Skemës krahasimtare i mungon, pothuajse, gjithçka. Mbi të gjitha, mungon denjësia e armikut kinez. Pekini, si ndodh rëndom në muzg luftërash, rrah të riorientojë revoltën e stanjacionit dhe venitjen e legjitimitetit, jashtë mureve të tij. Por, mbase, vetëm kaq. Ai nuk ka ende as një të vetëm avionbartës për të qenë, tutje, ka stacionuar një minimum raketash interkontinentale në zonë, kurse brigjeve të tij lundrojnë nëndetëse krejtësisht të thjeshta. Pastaj, ndonëse të shtuara, destinimet finansiare për armatë janë gjithnjë poshtë, tepër poshtë buxhetit të Pentagonit prej 570 miliardë eurosh marramendëse. Po arsenali i ri, horror-arma amerikane e mistershme: manipulimi i motit, nxitja e tërmeteve…? Uragani i “Ushtrisë popullore” nuk shpalos veçse një fantom, një mit të paqenë, një tingull të largët. Rrjedhimisht, në të gjithë versionet e hamendësuara të një lufte të kufizuar apo të teatrit të saj, ambicja e pafrè kineze për të sunduar detet, do të digjet dhe leçitja rajonale apo demonizimi planetar i Kinës, do të jenë të korrat e tharta të despotëve arrogantë. Skema, që këtej, i përgjason, më saktë, luftës së ftohtë. Ata e kuptojnë këtë. Është kohë e sprovës, por jo akoma kohë e sfidës. Pushtimet, sikundër dinastitë e huaja qindravjeçare (Juan e mongolëve dhe Qing e minoritarëve mangjurë) kanë thadruar në ndërgjegjen e tyre nacionale ndrydhjen robnore dhe, për pasojë, mëllefin e revanshit veshtarë e systërvitur për të matur armiqtë dhe orën e tyre.

Sidoqoftë, si thotë Friedman, midis të sotmes dhe të atëhershmes, do të ketë ende shumë histori !

E, ndërkohë, ishujt do t’vijojnë të prehen në qetësinë e vetmisë, krejt të pafaj pse, përveç peshkatarëve të paqëtuar në breg, dikush rrëmon kërkueshëm nën syprinën e tyre.

Berlin, dhjetor 2013

BE-ja midis vetvetes, Shqipërisë dhe Holandës

December 16, 2013 by dgreca

Nga ZENO JAHAJ/

Bashkimi Europian është përpara provave jo të vogla brenda vetes për të mbijetuar. Të tilla janë edhe zgjedhjet Parlamentare Europiane që do të mbahen në maj 2014, të cilat mund të bëhen një lloj arene, ku forcat ultra të djathta pritet të sfidojnë për të marrë më shumë inisiativë. Një pritshmëri e tillë, sipas shumë vëzhguesve, mund të çojë në rritjen dhe forcimin e nacionalizmave të ringjallura europiane, si dhe në krisjen e madhe të vetë Bashkimit Europian. Kësisoj, Bashkimi Europian është përpara një dileme më të madhe sesa t’i humbë Shqipërisë statusin e vendit kandidat, apo t’i japë Holandës, më saktë gjysmës së djathtë të saj, fitoren e parë.

Holanda–dikur promotori i integrimit Europian dhe themeluesi i Bashkimit Europian, sot duket se kërkon të nisë një proces në kahje të kundërt. Udhëheqësia e djathtë e Holandës, saktësisht udhëheqja e Partisë së Lirisë, pasi ka lidhur aleancë me Frontin Kombëtar të Marine Le Pen në Francë dhe në kërkim të aleatëve të tjerë, ëndërrojnë që votuesit europianë të përmbysin raportet në këto zgjedhje me qëllim që të vihet në pikëpyetje vetë ekzistenca e Bashkimit Europian. Geert Wilders, udhëheqës kryesor i kësaj Partie, është deklaruar se Europa nuk është një shtet-komb, e si e tillë nuk mund të ndërtojë institucione të përbashkëta demokratike, sepse demokracia mund të ekzistojë vetëm në shtete- kombe. Ai nuk kërkon thjesht reformimin e Bashkimit Europian–një proces i natyrshëm për këtë organizatë, por një zgjidhje më radikale: zëvendësimin e tij me shtete kombe të lira nga zinxhirët e Brukselit.

Për të djathtën Holandeze, nëse Europa ka kuptim, ajo duhet të mos përzihet me myslimanët. Geert Wilders vlerësohet të jetë poltikani me fobinë më të pakontrollueshme antimyslimane në Europë. Me ç`ka vendosi qeveria e kryeministrit Mark Rutte-udhëheqës i Partisë Popullore për Liri dhe Demokraci, për të mos i dhënë Shqipërisë statusin e vendit kandidat, tej standardeve që normalisht kërkohen e që drejtësisht justifikohen për rastin e Shqipërisë, duket se është në të njëjtat pozita me Partinë e Lirisë të Geert Wilders. Ky i fundit mendon se nuk ka vend për Islamin në kontinentin Europian, por nuk dihet se për cilin Islam e ka fjalën. Për mungesë informacioni, për paragjykim, por më shumë për shkaqe akoma më të thella, duket se renditet edhe Shqipëria si vend mysliman, duke rikrijuar kështu mure të rinj, pikërisht brenda Europës.

Plot njëqint vite më parë, pikërisht në 1913, Europa negocionte Shqipërinë për të ruajtur vetveten. Më 19 Dhjetor 2013, Bashkimi Europian nuk negocion më Shqipërinë, as Holandën, por vetveten. Në ato kohë, Europa kishte bindjen se pavarësimi i Shqipërisë do të mënjanonte burimin e trazirave në Ballkan. Prandaj Europa kërkoi me çdo kusht zgjidhjen: krijimin e një shteti shqiptar, sido që të ishte, në fakt një gjysmëzgjidhje, duke i mbetur borxh, sidoqoftë, kombit shqiptar për gjysmëzgjidhjen tjetër, ç`ka e detyroi t’i rikthehej gjysmëzgjidhjes tjetër plot pas 100 vjetësh. Europa, duket se e kishte një brengë për vendin dhe kombin me identifikimin më europian të gadishullit Ballkanik, që kishte kishte shkruar historinë e qëndresës në mbrojtje të kontinentit.

Shqiptarët janë pjesë e organizmit europian, e fatit të Europës, e gjeografisë, kulturës, civilizimit dhe vlerave të saj. Identiteti shqiptar është identitet europian. Ruajta e identitetit kombëtar ka qenë arma kryesore jo vetëm e mbijetesës shqiptare, por shumë më tepër sesa kaq. Identiteti kombëtar shqiptar ka shërbyer, njëherësh, për të mbajtur gjallë rrënjët e Europës, pikërisht aty ku Europën kanë synuar ta ç`rrënjosin. Shqiptarët janë ndjerë europianë jo vetëm me identitetin e tyre, por në radhë të parë me shpirtin, qëndresën dhe besimin e tyre në vlerat europiane, me historinë, gjuhën dhe me të gjithë panteonin e tyre. Europianët mund të konstatojnë fare lehtë se në ç’masë e aplikojnë Islamin shqiptarët apo emigrantët shqiptarë në Holandë ose në çdo vend tjetër të Europës. Me siguri do të gjejnë se shqiptarët në Shqipëri e në Europë identifikohen krejt natyrshëm si qytetarë, si shqiptarë e si europianë, madje edhe në besimin e hershëm të të parëve të tyre.

Bashkimi Europian ka të drejtë të kërkojë nga shqiptarët standarde europiane të sjelljes, shtet ligjor, ç`rrënjosje të korrupsionit, krimit të organizuar, trafiqeve, drogës, etj. Por Bashkimi Europian e ka për detyrë gjithashtu të mos fshihet pas gishtit, për të pranuar se droga, trafiku, krimi i organizuar, etj, as nuk fillojnë e as nuk përfundojnë në Shqipëri.

Europa e di se një Shqipëri e lënë mënjanë nuk është në të mirën as të Shqipërisë, as të vetë Europës. Përkundrazi. Duke pranuar Shqipërinë me statusin e vendit kandidat, Europa ve në provë vetveten për të kryer jo vetëm një akt civilizimi, por edhe një vepër të madhe shpëtimi: shëmbjen e mureve artificiale brenda saj. Europa nuk është Europë pa Shqipërinë, Kosovën apo Bosnjë-Herzegovinën.

Më 19 Dhjetor Europa mund të japë ndoshta edhe një gjysmëstatus për Shqipërinë. Por gjysmëstatusi nuk është zgjidhje. Është thjesht një gjysmëzgjidhje. Shqipëria dhe vetë Europa kanë vuajtur më shumë pikërisht nga gjysmëzgjidhjet. Europa, Holanda posaçërisht, duhet ta kujtojë sot këtë faj të saj të kryer në kohët moderne, pikërisht ndaj një populli europian si bosnjakët e Srebenicës, ku gjysmëzgjidhja kushtoi aq shtrenjtë.

ANASTAS ALBANSKI (ARANAUDOV) MESUESI NGA REKA E EPERME

December 16, 2013 by dgreca

Shkruan: Avzi Mustafa/

Reka e Epërme shtrihet në një pellg të thyer malor në cepin perëndimor të Maqedonisë së sotme. Vargmalet e Kërçinit, Velivarit e Korbait në dy anët e lumit Radikë në një lartësi mbidetare 1200 metra shtrihet një krahinë shumë e bukur malore që mbanë emrin Reka e Epërme. Kjo krahinë është e rrethuar nga pesë qytetet: në veri me Prizrenin, në verilindje me Gostivarin, Kërçovën dhe Tetovën, në lindje me Dibrën. Reka e Epërme është e ndarë nga vargmalet e mëdhenj, popullsia e kësaj krahine ka ditë ti ruaj të gjitha karakteristikat me bashkëqytetarët e këtyre qyteteve, por nuk ka vend që kësaj krahine t’i japin shtesën si: Reka e Dibrës, apo e Gostivarit sepse kjo krahinë është vetmja dhe se nuk ka tjetër toponim.

Gjatë periudhave historike , kur kjo krahinë ka luftuar pa reshtur për mbrojtjen e gjuhës e të vatanit ku shpesh herë të huajt janë sjell ndaj kësaj popullsie më mizorisht duke i djegur e plaçkitur. Këtë më së miri e tregon shkrimtari. Grigor Përliçevi në veprën e tij “Kuzman Kapidan”, ku shohin se si vajton nëna Nedë që është një nënë nga kjo krahinë .

Kjo krahinë është një ndër krahinat që me xhelozi e ka ruajt toponimin e vendit më të pastër të truallësisë shqipe edhe pse mbi truallin e saj kaluan shumë nënshtrime e okupime duke filluar nga ajo Bizantine e Romake, Turke, Bullgare, Serbe etj.

Kjo krahinë ka dhënë edhe një numër të madh të ushtarëve që nga koha e të atit të Skenderbeut Gjonit , ku më vonë e po të njëjtën gjë e bënte edhe Skënderbeu i cili rekrutonte djemtë e kësaj ane dhe i mbante në oborrin e tij si djem të besës e të pushkës. Këtë mendim e arsyetoj me një citat të nxjerr nga Marin Baleti: “Për besnikërinë dhe trimëritë e shumta dhe të shënuara që banorët kishin treguar për hir të mbretërisë së t’et, Gjonit në kohën kur i binte në qafë Otomani”,

Dyndja më e madhe e këtyre fshatrave u filloi në shekullin XVIII pas humbjes së një lloj autonomie të fituar më 1467. Nga një defter turk kuptojmë se figurojnë të boshatisura 13, kurse një numër i madh nga këto fshatra u vendosën rreth malit të Thatë dhe në Karshiakë e deri në Veles , ku ata tani formojnë një kurorë të fshatrave të migruar nga Reka e Epërme.

Kjo popullsi e tëra ishte popullsi ortodokse shqiptare. Mirëpo ndaj kësaj popullsie janë bërë përpjekjet nga më ndryshmet për ti asimiluar. Perandoria i asimilonte duke u dhëne benificione, më pastaj nëpërmjet shërbimeve fetare u përdor bullgarishtja më vonë serbishtja dhe maqedonishtja. Veç shërbimeve fetare asimiluesit në këto fshatra dërgonte mësues bullgar e serb,, gjyqtar, e psaltë, ikonografë etj dhe kështu u arrite që popullsia shqiptare të përdor bullgarishten, e pastaj edhe serbet përdorën po të njëjta metoda që kjo popullatë të harrojë gjuhën dhe zakonet shqiptare e të asimilohen.

Sipas disa të dhënave thuhet se deri në vitet ’60 të shekullit XIX Reka e Sipërme fliste vetëm shqip. Këtë e na e përshkruajnë më së mirë udhëpërshkruesit bullgar. Sipas prof. Universitar të Sofjes Jordan Ivanov i cili thotë :”Se popullsia shqiptare e Gostivarit, e krishtera, është bullgarizuar në kontakt me bullgarët”. Shpërngulja e tretë u bë rrethana lufte pas vendosjes së kufijve më 1913 që u be nga ushtritë ndërluftuese greke e pastaj serbe që u zhvillua në Dibër për ta dëbuar popullin shqiptar nga trojet e veta.

Mizoritë me format më të ultë si: përdhunimet, plaçkijet, djegiet,vrasje e tortura që përjetoi kjo popullata më së miri e përshkruan Edit Durhami e sidomos shkrimtari Haki Stërmilli i cili i ka parë me sytë e tij dhe i ka përjetuar këto skena ferri do të shkruaj se “ Terri i natës ishte zhdukur nga drita e zjarrit të katundeve të djegun prej serbëve …”.

Studiuesi Hamit Kokalari në veprën e tij kur bënë fjalë për vendbanimet shqiptare ortodokse në viset lindore, gjegjësisht për Rekën e Epërme ai do të pyes: “Përse në shumë katunde të Shqipërisë etnike lindore (Maqedoninë Perëndimore) sikur kam mundur të vërtetoj vet, pleq e plakat e folshin me droe shqipen tonë me një të folme të kthjellët e të kullueme, kur mirshin vesh se ai qi kuvendonte me ta nuk ishte bullgar ose tjetër kush përveç shqiptar” që më pas të përgjigjet: “Vetëm puna, pse ata pleq e plaka na e folshin me dashje e me sy të përlotun shqipen”.Dyshimi i tyre ishte sepse të huajit më qëllime të caktuara i “masakrofshin pa mëshirë në shtëpitë e tyre natën”.Kësaj popullate askush nuk i duel në ndihmë ata mbetën gjatë gjithë historisë së tyre si të shkret dhe ata edhe sot e kësaj dite nga tjerët thirren të Shkretë “Shkreti”.

Kjo krahinë shqiptare krahas të gjithë vuajtjeve ka dhënë edhe njerëzë të kulturës e të arsimit si gjyshi i Migjenit që ishte nga kjo krahinë, rilindasët, Josif Bageri, Llazër Siljani, Anastas Albanski , Villdan Faik,( Hoxhë Vildani), pastaj Toma Serxhi, Hasan Leka, Jusi Mani, Pop Davidin, Danil Meteji, Olimbia Sava, Hoxhë Tanusha, e shumë të tjerë ashtu siç shkruan në një vjershë Josif Bageri ai do shprehet kështu:“ /Ti na ke njerëz të mësuet/Mjekës dhe shumë të mbaruar,/Po prej ktynej s’kan guxuet/ Për Shqipnin doj send me shkruet!/.

Një prej njerëzve që kontriboj në Rilindjen kombëtare shqiptare ishte edhe mësuesi Anastas Arnaudovi i njohur si Anastas Albanski nga fshati Tërnicë . Për këtë mësues e edukator kemi shumë pak të dhëna biografike. Shumica e të dhënave i kemi mbështetur në bazë të kujtimeve të trashëguara brez pas brezi.

Anastas Albanski vjen nga një familje tregtarësh të bagëtive të imta nga katundi i Tërnicës së Rekës së Epërme. Shkollën e filloi në vendlindje pranë kishës “Shën Kollit” që pranë kësaj kishe ekzistonte një shkollë e tipit qelie. Meqenëse se familja e tij ishte një familje që verës shtegtonte qytet e më qytete për të shitur prodhimet e tyre të dëgjuar edhe nga Stambolli. Kontaktet e ndryshme e shumë miq i sugjeronin që djalin ta shkollojë. Shkolla që mund të jepte mësim të duhur ishin të pakta. Por në këtë kohë në qarqet e ndryshme flitej për të mirë për një shkollë në Shkup. Shumë tregtarë e çorbaxhi, e zejtar që kishin të mira materiale , fëmijët i kishin dërguar në këtë shkollë. Në këtë shkollë mësimin e mbante Jovan Konstatin-Xhini. Kjo shkollë sipas disa të dhënave që janë botuar në “Carigradski vesnik” thuhet se në të kanë mësuar nxënës jo vetëm nga Shkupi , por edhe nga rajoni Rekës dhe Prizrenit” . Ku sipas disa shënimeve mësohet se në këtë shkollë mësim kanë ndjekur 30 nxënës nga Reka.

Vendlindjen e Anastasit që është në anën e majtë të lumit Radikë edhe pse e kishin shpallur si fshat qendër për Rekën , por ky fshat malor nuk mund të plotësonte nevojat as ekonomike e as arsimore të banorëve. Por nga fshatrat tjerë malor është një ndër fshatrat me pozitë më të mirë sepse 20 kilometra e ka larg Gostivarin, kurse 70 kilometra Shkupin. Këtë na e dokumenton edhe i madhi Sami Frashëri në “Kamus al-alam” ku thotë se qendra për Rekën është Zertanica, që më vonë nga ky toponim u shëndrua në Ternicë. Nga të gjthë fshatarat e Rekës ky fshat me shumicë banura ortodoks shqiptar dhe më pak banorë të komunitetit islam paraqitete një nyje strategjike dhe me kohë hajdutët e cubat e kishin vënë pah duke e plaçkitur në fillim, që më vonë të nguliten banorët nga fshatrat malor të Rekes si nga Bel(i)cica e Vërbeni. Në qarqet pushtetare pikërisht këtë fshat dhe fshatin Shtirovicë e paraqitni si çerdhe hajdutësh dhe me plan dëshironin ta asgjësojnë. Jeta e banorëve të këtij fshati ishte e pamundur dhe kështu familja pa mashkull dhe pa pushkë në shtëpi nuk mund të jetohej. Meqenëse se familja e ishte familje kurbetçarës vështirë e kishte që të mbijetojë prandaj, familja e Anastasit aty kah vitet 1876 shpërngulet dhe një kohë vendoset në Shkup e pastaj më Pazarxhik të Bullgarisë.

Në Rekën e Epërme ka ekzistuar një traditë fetare. Të gjithë familjarët që shpërnguleshin nga vatrat e tyre ishin të obliguar që në kishën e fshatit të dërgonin ikonën e familjes, kurse pitropi (ai që ruante ikonat) ishte i detyruar që jo vetëm të kujdeset, por edhe të jap shpjegime mbi familjen që e kishin lënë ikonën se kush është dhe ku gjendej, sa anëtarë të familjes etj. Mirëpo ikona e familjes së Anastasit u coptua pikë e pesë nga mësuesi serb , Haxhi- Jermotoviić më vitin 1913 kur dëgjoi se kush ka qenë Anastasi dhe cili ka qenë angazhimin i tij si mësues në shkollën bullgare dhe shqipe.

Në Bullgari vazhdon merret me tregti, kurse prindërit me punë krahu, por ka mendime nga disa informator se ka kryer një shkollë tregtare.

Pas viteve 50 të shekullit 19, Bulgaria fillon një aktivit të gjerë të jetës shkollore në trevat Lindore sidomos kur Egzarhia bullgare doli hapëtash në skenë, kundër grekërve dhe serbëve. Në Vilajetin e Manastirit ekzistonin 11 mitropolitë greke të pakënaqur nga propaganda bullgare erdhi deri te një mosdurim i madh ndërmjet Egzahrisë dhe fanariotëve grek. Kur Serbia në krye me Novak Stojanoviqin e suprimojë ligjin e shkollimit të obliguar që çdo serb të ndjek “shkollën popullore “. Serbia në këtë kohë ishte në krizë të rëndë ekonomike dhe reduktonte në dobi të përforcimit të ushtrisë dhe kishte sjelle një ligj që shkollat serbe të mos financohen nga buxheti i shtetit, gjegjësisht u ndërpre ligji e vitit1882

Në vitet 1903 përsëri e sidomos me ligjin 1904 Serbia krijon një atmosferë që përsëri të angazhohet për riorganizimin dhe hapjen e shkollave të ashtuquajtura “popullore” jo vetëm në Serbi po të kërkohet edhe atje ku ka edhe vetëm një serb. Meqenëse situata nuk ishte e mirë edhe me grekërit, por edhe ato shkolla shpirtërore apo kishtare greke që ishin të tipit të shkollave qelie nuk mund të ishin në hap me kohën, sepse ato kishin për qëllim vetëm mësimin e gjuhës greke kishtare dhe se nuk mund të plotësonin nevojat e kohës.

Shkollat bullgare në atë kohë ishin më të moderuara dhe ishin të tipit shkollë- klasë, që përveç shkrim- leximit elementar, nxënësit mësonin edhe lëndët natyrore sipas klasave.

Bullgaria punën e shkollave e organizoj me një shpejtësi të madhe, duke hapur shkolla edhe nëpër qytete e fshatra e sidomos atje ku kishte kombësi të fesë ortodokse, gjë nuk u kursye edhe rajoni i Rekës. Bullgaria të gjitha shkollat e vjetra i rinovoj . Në viset e Maqedonisë Verilindore sidomos atje ku kishte banorë të fesë ortodokse çonte një politikë krejt ndryshe. Që të përfshijë sa më tepër nxënës të në këto shkolla edhe të kombeve të tjerë dhe të mbizotërojë kundër grekëve dhe serbeve në viset me popullsi shqipfolëse dhe sllavomaqedone ai kërkonte që të dërgonte mësues që njohin gjuhën e vendit.

Meqenëse Kumanova më tepër se gjysma ishin shqiptar dhe gjysma tjetër siç i trajtonin bullgarë kërkonte mësues që do të njohin gjuhën e vendit.

Në Kumanovë ekzistonin dy shkolla serbe , të hapura që nga viti 1849 dhe një bullgare. Shkolla bullgare punën e saj në Kumanovë e ka filluar në vitin 1852 me një mësues dhe me 200 nxënës. Por kjo shkollë bullgare nuk ishte në gjendje që të qëndroj dhe të bëjë ballë turbulencave të ndryshme që ndodhnin në Ballkanin e trazuar ndër vite punonte me ndërprerje , sipas situatave dhe kushteve.

Kjo shkollë bullgare u riaktivizua në vitin 1908 kur Bullgaria shpall pavarësinë nga Turqia, dhe Ferninandi i I Cari si detyrë kryesore i parashtrojë Parlamentit që të angazhohen në hapjen dhe rihapjen e shkollave dhe kulturës bullgare. Kështu po në këtë vite rifillon punën edhe shkolla bullgare në Kumanovë.

Meqenëse popullata e kumanovare sllave më shumë anonin nga shkollat serbe, për të tërhequr sa më shumë nxënës edhe të nacionaliteti shqiptar, Anasatasi ishte më i përshtatshmi sepse ai fliste gjuhën e nënës gjuhën shqipe dhe bullgare. Anastas Albanski (Arnaudov) në këtë shkollë emërohet si mësues në shkollën bullgare në nëntor të vitit 1908.

Po në këtë kohë Bullgaria në Stamboll kishte përfaqësimin kishtar dhe dispononte me një numër të madh të mjeteve për propagandë si kishtare ashtu edhe arsimore e përkrahur nga inteligjenca bullgare. Meqenëse se mungonin tekstet shkollore, kjo inteligjencë bënte përzgjedhjen e teksteve nga gjuhët e huaja. Me qenë se në vitin 1884 në shtypshkronjën e Vilajetit në Prishtinë ishte botuar një libër leximi në gjuhën serbe e lejuar nga organet e mbikëqyrëse të Stambollit u dha leje që ky libër leximi të përkthehet edhe në gjuhën bullgare (maqedone). Atëherë sipas disa supozimeve ky përkthim e kishën marrë që ta përkthejnë disa të njohur apo bashkëvendës të Anastasit. Këtë tekst shkollor për shumë fjalë e pyetnin Anastasin, sepse ky e njihte edhe paka shume edhe serbishten sepse kish qëndruar në disa vende të Serbisë si kalf i mjeshtërve të ndërtimit.

Ministria e arsimit Bullgarisë ishte obliguar që të gjitha librat që i botonte t’i dërgonte nëpër shkollat siç ata i quanin shkolla “ njëvëllazërore”. Këta miq bile edhe propozuan që Anastasi të kryej punën e mësuesit në këtë shkollë.

Anastas Albanski gjatë punës së tij si mësues në shkollën bullgare në Kumanovë shpesh binte në konfrontim me mësuesit serb dhe me popullatën që e admironin Serbinë apo ishin serb që ishin ngulitur në Kumanovë. Ata e akuzonin te organet turke ose kur kalonte rrugës apo para dyqaneve përshpëritnin duke thënë ja po vjen “arnauti” e here edhe me fjalë fyese si: “lludak”, “ganço”, “shiftar” etj.

Kur filluan që shoqëritë shqiptare jashtë Perandorisë Osmane të organizojnë një lëvizje me synime të qarta politike e kulturore e sidomos të mbështetur mbi objektiven kryesore në idetë iluministe të projektuar që në Lidhjen Shqiptare të Prizrenit. Shoqëritë dhe Klubet shqiptare jashtë dhe brenda atdheut tërë potencialin intelektual dhe ekonomik e kishin drejtuar në zhvillimi e arsimit dhe kulturës kombëtare, që dëshironin ta realizojnë nëpërmjet rrugës së përhapjes së arsimit dhe gjuhës amtare. Klubi shqiptar i Shkupit iu rek një aktiviteti shumë të madh në ngritjen e ndërgjegjes kombëtare, në ruajtjen e gjuhës dhe në mbjelljen e farës së diturisë nëpërmjet hapjeve të shkollave kombëtare. Klubi i Shkupit të nxitur nga Qemal e Emin bej Kumbara, Rrok Berisha, Ajdin Draga etj. sidomos nga Bedri Pejani që ishte një ndër promotorët e mëdhenj në hapjen e shkollave me

mësim në gjuhën shqipe. Këtë aktivitet këto patriotë e zgjeruan edhe në Kumanovë dhe nëpërmjet përkrahësve të vendit si: Galip Kumanova, Bajram Vranja. e sidomos me ardhjen e patriotit shqiptar Jashar Erebarës si një ndër organizatorët e jetës kulturore dhe arsimore në Kumanovë. Patriotët shqiptar mbështetje të madhe gjetën edhe te kajmekami i Kumanovës , Nexhib Basha Pejani, që në të njëjtën kohë ishte ai që i mbronte veprimtarët para pushteti turk dhe shpifjet e xhonturqve dhe tradhtarëve të ndryshëm .

Ardhja e Jashar Erebara si nëpunës për udhëheqjen e statistikës në komunë tërë energjinë e drejtoj në hapjen e klubit në këtë qytet dhe në bashkimin e shqiptarëve . Ai posedonte përvojë të madhe në hapjen e klubeve ndryshëm. Ai ishte edhe njëri ndër hartuesit dhe përgatitjen e dokumentacionin sepse ai dinte se si duhet të duket një Statut i një klubi, sepse ai ishte mësuar që kur kishte hartuar Statutin për formimin për themelimin e “Rrethit të studentëve shqiptarë” në Bukuresht më 1899., që në përbërjen e Komitetit ai ishte zgjedhur si arëktar . Dhe dinte si ti ruaj financat dhe ku ti drejtoj, por mbi të gjitha kishte besimin tek patriotët.Kështu që me formimin e klubit të Kumanovës kryetar u zgjodh pikërisht Jashar Erabara.

Kumanova ishte një qytet i përbërë nga shumë etnitete për kundër shumë qyteteve të tjerë në aspektin ekonomik ishte ne gjendje të mirë. Sipas një dokumenti që e posedojmë nga Arkivi i Shtetit Shqiptar mësojmë për Kumanovën se “ Gjysma e qytetit është shqiptare e gjysma bullgare dhe të gjithë janë të pasur. Qyteti ka mbi 1.500 shtëpij, me gjitha nga zullumi i serbvet, Shqiptarët jo vetëm të qytetit, po edhe të katundeve me shum lloj mjerimi i shtërgojnë të hikin në Turqi”.

Dhe nuk ishte e rastit pse në Kumanovë filloi një aktivitet kulturor dhe arsimor sepse Kumanova ishte një qytet ku kryqëzoheshin të gjitha rrugët si në veri, lindje, perëndim e jug. Kumanova paraqite një nyje strategjike dhe ekonomike shumë të rëndësishme. Nga ky dokument mësojmë se në kohën e Turqisë shqiptarët e Kumanovës kishin hapur një klub me emrin “Bashkimi”. Kryetar i këtij klubi ishte Jashar Erebara që ishte impakti i lidhjeve me qarqet patriotike. Fal këtij klubi në korrik të 1909 u hap “një shkollë nate në gjuhën amtare ku mësojmë më shumë se 80 djema. Mësues ishin Jashar Erabara si dhe Kryetar i klubit është edhe Anastas Arnaudovi ( Albanski) .Në vazhdim të dokumentit marrin njohuri të sakta mbi prejardhjen e Anastas Albanskit ku thuhet.:” mësues asht edhe Anastas Arnauti aranudov, cili ish nga Tërnica e Rekës e mësues në shkollën Bullgare në vend”.

Në faqen 2 të dokumentit shohin se si numri i nxënësve në shkollën e natës, ku mësimi zhvillohej në gjuhën amtare po rritej, dhe për një muaj numri arrin në 90 nxënës. Ky kurs nate ndikoj me të madhe që shqiptarëve të këtij vendi tu kthehet shpresa t’u forcohet shpirti e t’u ndriçohet mendja. Sepse “Shqipja filloj me u fol gjithkund nëpër qytet dhe kjo është një punë e madhe …. Me të vërtetë popullësija qytetare bullgare simpatizonte këtë lëvizje shqiptare, por serbët jo, do shkojshin se si tek me e pengue tuj u diftue autoritete turke aktivitetin e Shqiptarëve”.

Kontrtribut të madh në përfshirjen e nxënësve i takon po aq edhe mësuesit Anastas, i cili me fjalën e ëmbël shqipe dinte se si ti tërheq nxënësit në shkollë. Sipas J. Erebarës thuhet se ky kurs nate në gjirin e vet arriti të tubojë 130 nxënës shqiptar.

Rritja e numrit të nxënësve në këtë kurs nate ishte punë e mësuesit Anastas sepse ai dinte si ti bind shqiptarët e sidomos tek ata të cilët e kishin ngarruar problemin e fesë me çështjen e kombësisë. Ai për ilustrim e merrte veten dhe thoshte “Ja unë jam i krishterë, por gjuhën e kamë si të tujën dhe ne jemi vëllezër të një gjaku”. Asnjëherë nuk hoqi dorë nga gjuha edhe pse shpesh binte në kontakt me njerëz që i kishte kapluar fanatizmi fetar, por ai bisedonte qetë dhe sepse detyrë vetes i kish dhënë se krahas shkronjave të gjuhës shqipe si tek nxënësit ashtu edhe tek qytetarët kumanovarë të ngjallë dashurinë ndaj gjuhës shqipe si dhe të ngjallë ndenjën e vëllazërimit e të bashkimit pa dalim feje e krahine. Mësimi i gjuhës amtare për Anastasin ishte siç thonë rekalitë një ledh që na ndanë nga serbët ashtu edhe nga greket e turqit.

Anastasi para nxënësve asnjëherë nuk rrinte me fytyrë të zymtë, por as edhe me qëndrime të vrazhda dhe asnjëherë fëmijët nuk u shtagën para tij, por para nxënësve ishte i thjeshtë dhe i afrueshëm. Ai ishte shumë i dashur për to. Ai atyre ua mësoj shkronjat tona, por edhe vjersha me përmbajtje patriotike. Kursi në fillim punonte në një shtëpi private që ishte edhe selia e klubit. Vizitat e ndryshme që i bëheshin nga organet e ndryshme shtetërore ai e arsyetonte se këta nxënës kanë nevojë për mësimin plotësuese, kurse pushtetarëve turq thoshte se mësojnë në gjuhën bullgare. Përpjekjet ishin që sa më shpejt të hapet shkollë e rregullt në gjuhën shqipe dhe se Jashar Erebara dhe Anastas Arnaudovi (Albanski) të vazhdojnë punën.

Anastasi ra në sy të agjentëve si turq ashtu edhe serb. Atë e ndiqnin këmba –këmbës e sidomos punën e tij që bënte në shkollë për tu mësuar nxënësve gjuhën shqipe. Nga ky qytet , gjegjësisht nga fshati Llojane ishte një renegat turk e më vonë edhe serb, Arif Hiqmeti të cilit çdo gjë i pengonte që ishte në gjuhën shqipe dhe punën e mësuesit Anastas do ta ndjek si hije . Arif Hiqmeti para hyqymetit Turk do të deklarojë se në Kumanovë ka “ ardhur një Gjahur e asht ba tebdil dhe miletit u mëson shkronja kaure” .

Kryengritjet shqiptare që kishun marr hov i demoralizoj si Osmanlinjt ashtu edhe shtete ballkanike. Për të shuar kryengritjen shqiptare Pereandoria nis Dërgut Pashën që të shuajë kryengritjet shqiptare.

Që kur plasi Lufta e Parë Ballkanike dhe kur forcat ushtarake serbe hynë në Kumanovë, Anastas Albanski hynë në Kishën e qytetit, por agjentet serb e diktojnë dhe e nxjerrin nga kisha dhe rrugës bashkë me shumë të zënë rob e vrasin mësuesin me paramendim jo vetëm që përhapi dritën te popullsia kumanovare , por bindjet e drejta që kishte se feja nuk përcakton kombin dhe me këtë binte teza e trumbetuar si e grekëve ashtu edhe e serbëve se çdo ordodokës është grek apo serb.

Pushtuesit fare mirë e kishin kuptuar se planet e tyre grabitqare, territoriale dhe shoviniste vështirë mund të realizoheshin nëse shqiptarët edukohen në gjuhën e tyre. Prandaj shkollën në gjuhën shqipe e shihnin si një forcë politike për të mbrojtur vatanin dhe qenien shqiptare. Shkollat në gjuhën amtare jo që realizohej detyra kombëtare, por ato ishin edhe fole e atdhetarizmit dhe djepi i zhvillimit të ndenjës kombëtare.