Archives for January 2014

Orë letrare për vëllezërit Gërvalla dhe Kadri Zeka në Ludvigsburg !

January 26, 2014 by dgreca

Nga Asllan Dibrani/

Me Orën letrare në Ludwigsburg të Gjermanisë nga LSHASHGJ, në bashkëpunim me Klubi “Bardhosh Gërvalla” dhe “Drita Kosova” nga Kornwestheimi, filloj takimi tradicional kushtuar martirëve të Kombit./

-Flaka e janarit, si manifestim në nivel kombëtar ,ka përfshirë përmasa gjithë popullore edhe në mërgatën shqiptare. Kësaj here në bashkëpunim me Klubin “Bardhosh Gërvalla” Lidhja e Shkrimtarëve dhe Artisteve Shqiptarë në Gjermani më 18 janar ka organizuar Akademi Përkujtimore për nder të përvjetorit të vrasjes së Jusuf e Bardhosh Gërvallës dhe Kadri Zekës.Me iniciativën e kësaj shoqate, apo klubi kulturor në kuadër të „Flakës së Janarit“ishte një atmosferë festive me flamujt tanë me ç’rast fillimisht kryetari i kësaj shoqate hapi programin zoti Afrim Sylejmani . Ai prezantoj pikat e rendit të ditës dhe u këndua himni kombëtar njëkohësisht u bë edhe një minutë heshtje për dëshmorët e kombit.

Zoti Sylejmani në emrin e shoqatës “Bardhosh Gervalla” u përqendrua në historikun e aktivitetit të Vëllezërve Gërvalla dhe Kadri Zekën. Data e 18 janarit 2014 shqiptarët e Ludvigsburgut i gjeti ma të mobilizuar se çdo herë, pos manifestimit përkujtimore të 32 vjetorit te vdekjes së këtyre heronjve të kombit tonë ishin arkitektët për pavarësinë e Kosovës . Në të njëjtën mbrëmje, ata shënuan edhe 20 vjetorin e themelimit të klubit kulturor “Bardhosh Gervalla” në Ludvigsburg.Në këtë manifestim pos përfaqësuesve të klubeve, publikut , sportistëve, anëtarë të klubeve shqiptare në Gjermani, ishin të pranishëm edhe Agim Maloku, anëtar i Komitetit Ekezkutiv të FFK-së, si i deleguar i presidentit të FFK-së, Fadil Vokrrit, Kujtim Shala, legjenda e futbollit shqiptar të Kosovës që futbollit të Kosovës i bëri një afirmim të madh në ish-Jugosllavi, Turqi, Francë e Gjermani. Po ashtu ishin të pranishëm edhe përfaqësuesit e institucioneve të Kosovës në Gjermani, Z. Astrit Zemaj, konsull (udhëheqës i misionit) në Frankfurt, Z. Milazim Vllasaliu, konsull në Frankfurt, pastaj ish-ambasadori i parë i Kosovës në Gjermani, Dr. Vilson Mirdita, kryetari i parë i Degës së LDK-së në Gjermani dhe i Kolegjiumit të Degëve nëmërgatë, Z. Hafiz Gagica, me anëtarin e Kryesisë si dhe krijues e veprimtarë tjerë nga mbarë Gjermania si zoti Mentor Thaqi arkatar i Lidhjes së Shkrimtarëve në Botë, po ashtu Sekretar i këtij asociacioni ne Gjermani, Fran Tanushi, nënkryetari i “Lidhjes se Shkrimtarëve dhe Artistëve Shqiptarë për Gjermani” Neki Lulaj, Mentor Thaqi, Neki Lulaj, Gonxhe Letmi Begisholli, Muhamet Luma, Fran Tanushi, Brahim Avdyli, Sylë Bajrami, Shaban Çelaj,Beqë Lokaj , Asllan Dibrani etj. Pos aktiviteteve që u mbajtën me këtë datë aty u mbajt edhe ora letrare kushtuar këtyre pishtarëve të kombit, nga e cila me këtë datë filloj edhe takimi tradicional i orës letrare në Ludvigsburg.

-Po e japim fjalën e plotë të zotit, Neki Lulajt kushtuar këtij takimi ndër të cilat ai foli për vlerat e këtyre patriotëve , ndër të tjera ai tha: Bashkatdhetarë të nderuar!

Miq të shtrenjtë, dashamirë të afërt të familjeve Gërvalla e Zeka, familjarë e të afërm të dëshmorëve e heronjve nga të gjitha trojeve tona, misionarë të fjalës shqipe, trupa diplomatike e Republikës së Kosovës, vëllezër të ardhur enkas nga Kosova në këtë Akademi Përkujtimore, bashkëkombës e veprimtarë të shquar, përfaqësues klubesh e shoqatash shqiptare që veprojnë në Gjermani! Më lejoni që t’ju përshëndes me respekt të thellë në emër të LSHAKSH në Gjermani, në emër të kryetarit Pal Sokoli dhe në emrin tim!-Sot jemi tubuar në këtë Akademi Përkujtimore, që t’i nderojmë me krenari tre burrat e kombit, tre flakadanët e lirisë së Kosovës, Jusufin, Kadriun e Bardhin. Në këtë tridhjetedy vjetor, i përkujtojmë me mall e dinjitet, edhe etapat e lavdisë historike:

1)Njëqind e tridhjetë e gjashtë vjetorin e Lidhjes së Prizrenit,

2)Njëqind e gjashtë vjetorin e Kongresit të Alfabetit Shqip,

3)Njëqind e dy vjetorin e Pavarësisë së Shqipërisë,

4)Njëzetë vjetori i Themelimit të klubit kulturor “Bardhosh Gërvalla”

5)Gjashtë vjetorin e shpalljes së Pavarësisë së Kosovës.Duke respektuar misionin madhor, nderimin dhe respektin për tre heronjtë e kombit, LSH hodhi idenë që t’i bashkëngjitet klubit shqiptar “Bardhosh Gërvalla” në këtë Akademi Përkujtimore, që tani në të ardhmen, do të bëhet tradicional organizimi i një ore letrare në bashkëpunim me aktivistët e devotshëm të këtij klubi që “Flakën e Janarit” ta festojmë së bashku.

-Për të mos iu marrë kohë të flas për “Trinomin e Lirisë”, Jusufin, Kadriun e Bardhin, ngase historia shkroi e foli në superlativ për sakrificat e tyre sublime, pastaj edhe bashkëveprimtarët e të treve din më shumë se unë, ngase këtu në mesin tonë ka shumë aktivistë veprimtarë dhe atdhetarë që punuan dhe bashkëvepruan me ta.

Uroj që edhe në shekujt që vijnë të hatërojmë së bashku në ngritjen e emrit dhe veprave të tyre deri në piedestal dhe së bashku t’i rrënojmë barrierat atje në vendin tonë për t’i arritur qëllimet për çka ata dhe kalvari i gjatë i dëshmorëve dhe heronjve shqiptarë nga të gjitha trevat u anatemuan.

-Edhe një herë ju falënderoj për kohën e ndarë dhe nderin që ua bëni në përkujtim heronjve të kombit dhe gjithë shqiptarëve! Lavdi dhe Ju faleminderit!

Nga LSHAKSH në Ludwigsburg u mbajt një Orë letrare me karakter garues, ku garuan poetët me sa vijon ;

1. Mentor Thaqi

2. Neki Lulaj

3. Gonxhe Letmi Begisholli

4. Muhamat Luma

5. Fran Tanushi

6. Brahim Avdyli

7. Syl Bajrami

8. Shaban Çelaj

9. Beqë Lokaj (që na nderoi me prezencën e tij)

Antarët e komisionit vlerësues

Neki Lulaj

Brahim Avdyli

Afrim Sylejmani

U shpërblyen si vijon:

Vendi i parë, zt.Mentor Thaqi u shpërble me veprat e” Jusuf Gërvallës”

Vendi i dytë, zt.Muhamet Luma CD me këngët origjinale të “Jusuf Gërvallës”dhe libri “Trinomi i lirisë”

Vendi i tretë 1, zt.Sylë Bajrami me librin “Trinomi i lirisë dhe një Mirënjohje

Vendi i tretë,2 zt.Shaban Çelajme librin “Trinomi i lirisë”

-Pas Orës letrare dhe ndarjes së shpërblimeve u nënshkrua Memorandumi i mirëkuptimit dhe i bashkëpunimit mes nënkryetarëve Neki Lulaj nga LSHAKSH dhe Kryetrarit të klubit kulturor”Bardhosh Gërvalla” zt Afrim Sylejmani që të shndërrohet në Orë tradicionale ,”Flaka e Janarit “mes LSHAKSH dhe klubit “Bardhosh Gërvalla”. Orën letrare dhe iniciativën tonë e përshëndetën me nga një poezi poetët:

Namik Selmani Tiranë

Halil Haxhosaj Kosovë

Rita Saliu SHBA

Kurse, si ide për përmbushjen dhe obligimin ndaj këtyre qe ne Ludvigsburg tash e tutje të mbahet orë me të çilen , e pëlqyen dhe e përshëndetën:

zt Hafiz Gagica ish kryertar LDK për Gjermani dhe botë

zt. Baki Ymei Bukuresht

zt Astrit Zemaj, konsull i Republikës së Kosovës në Frankfurt

zt. Milazim Vllasaliu, konsul i RK në Frankfurt

zt.Mon Beqiri, gazetar i RTK

zt. Asllan Dibrani, publicist etj

Krahas pjesëmarrësve të tjerë, anëtar i këshillit organizativ të këtij evenimenti kulturor ishte nënkryetari i LSHAKSH në Gjermani (Neki Lulaj), në bashkëveprim me poetin Fran Tanushin, dhe në bashkëpunim të ngushtë me klubet kulturore “Bardhosh Gervalla dhe klubin Sportiv “Drita Kosova” nga Kornwestheimi që lanë mbresa tek publiku.

Tubimit i dha një atmosferë artistike edhe prezantimi i valltarëve të udhëhequr nga i madhi Rrustem Selca , koreograf profesional i cili vepron në Gjermani dhe në Zvicër.Po rrit gjenerata të reja nga sofra e artit dhe vlerave në mërgatën shqiptare. Mysafirët në këtë mbrëmje i argëtuan Ismet Bexheti, Sevdail Radogoshi – Qumili e Shkokla. Klubi “Bardhosh Gërvalla” dhe “Drita Kosova” nga Kornwestheimi, për hir të manifestimit shtroj darkë për mysafirët.

Portret gazetari, Ibrahim Hajdarmataj

January 26, 2014 by dgreca

Nga ZEQIR LUSHAJ/

Ibrahim Hajdarmataj, të dashur lexues të shtypit të shkruar e të Internetit në përgjithësi, është vertetë një legjendë e shtypit shqiptar të gjysmës së dytë të shekullit të kaluar e të këtij në vazhdim. Ai, ka mbi 50 vjet që është bashkpunëtor cilësor, fjalëpak e kokulur, modest e i papërtuar i shumë e shumë gazetave e revistave që nga “Fatosi” e “Pionieri”, e deri në organet me serioze e me të medha të shtypit të sotëm të printuar dhe elektronik.
I gjithë ky aktivitet tejet shembullor, në menyrë të panderprerë është zhvilluar vullnetarisht, nga Zogajt e largët, rrezë Qafë Prushit historik, pa u shkëputuar asnjëherë nga jeta e atyre malësorëve, nga jeta e nxenësve e kolegëve të tij të dashur, nga jeta e bashkfshatarëve te tij të dashur.
Nga Amerika e larget, e pershendes perzemersisht mikun tim të vjetër dhe i uroj jetë të gjatë dhe rendiment sa me të lartë, si simbol i shtypit të lirë e i njeriut të lirë, të lirë jo per te ikur “nga syte kembet”, (si shume të tjerë e Unë bashkë me ta), por që i ngul aq shumë ato në trollin e të të parëve të vet.
Jam i bindur se jeta e Ibrahimit, shembulli i tij, është një rekord në fushën e medias. Sidomos sot, në kohën e dyndjeve pa asnjë kriter drejt qyteteve, Ibrahimi është nder të rrallët, e ndoshta i vetmi, që shkruan e boton, si gjithnjë, nga fshati i tij i lindjes, nga Zogajt e Tropojës.
Për Ty o Braçe, krejt normalisht mund të shkruhet një roman, por unë sot vetëm sa po e ceku potretin tënd sa modest aq edhe madhështor në alpet shqiptare të Veriut.
Të paçim, o Ibrahim Hajdarmataj dhe Të Ruejt Zoti!
——————–
-Per Dielli në, USA, Janar 2014-

Janullatosi dekorohet se Shqipëria është vend pa zot

January 26, 2014 by dgreca

Prof.dr. Eshref Ymeri/ Santa Barbara, Kaliforni*/

Në gazetën internetike “Tribuna Shqiptare” të datës 25 janar lexova shkrimin me titull “Shoqata Kombi bashkohet me zërin e protestës kundër dekorimit të Janullatosit”. Është fjala për protestën e Shoqatës “Kombi” Worchester në Massaçusetts. Në atë shkrim, ndër të tjera, thuhej: “Dekorimi i Janullatosit me titullin “Peace of Honor” nga presidenti i Fordham University në New York zoti Joseph M. McShane S.J. është një provokim i hapur për ndjenjat tona kombëtare sepse është i pamerituar. Shoqata “Kombi” e Worcester, Massaçusetts, nënvizon se kjo ceremoni në New York, në metropolin e Lirisë Amerikane, shënohet pikërisht në prag të 100-vjetorit të masakrave greke në Shqipërinë e Jugut më 1914 kur qeveria dhe ushtria greke martirizuan për vdekje me torturat më çnjerëzore kanibaliste në kishën e Hormovës, Kuqar, Peshtan, Odriçan, Panarit e Grabockë, dogjën vendin në emër të fantazmës Vorio Epir, për të cilin punon hapur edhe kreu i Kishës Ortodokse sot”.

Me këtë rast, shoqata në fjalë, është solidarizuar me zërin e protestës së shoqatave shqiptaro-amerikane në Çikago dhe në Nju Jork.

Po mbushen havash-havash 22 vjet që Janullatosin vazhdojmë ta kemi peshqesh nga krimineli Ramiz Alia, i cili, në fillim të vitit 1991, i dha fjalën kryeministrit grek, Micotaqisit, që Kisha Ortodokse fanoliane të pushtohej nga Janullatosi, koloneli i shërbimit sekret grek (siç e ka quajtur shqiptaro-amerikani Gary Kokalari në një artikull të botuar në gazetën “Shekulli” të datës 06 qershor të vitit 2006, f.6), me kamillaf dhe me veladon të kishës shoviniste greke. Në Projektkushtetutën e hedhur në referendum në vitin 1994, Presidenti Berisha pati përfshirë një nen, sipas të cilit krerët e komuniteteve fetare duhet të jenë me gjak dhe me prejardhje shqiptare. Por opozita socialiste e asaj kohe, e cila bëri kauzë me shovinizmin grekomadh, u ngrit peshë më këmbë dhe s’la gur pa lëvizur, e hapi dheun me thonj, vetëm e vetëm që Projektkushtetuta të rrëzohej. Dhe Projektkushtetuta u rrëzua. Dhe, për pasojë, Janullatosi i nguli kthetrat përfundimisht në krye të Kishës Ortodokse fanoliane. Pas ardhjes në pushtet në vitin 1997, Partia Socialiste filloi përgatitjet për Projektkushtetutën e re, të cilën e hodhi në referendum në vitin 1998. Në atë Projektkushtetutë, Partia Socialiste e hoqi nenin e Presidentit Berisha për kryetarët e komuniteteve fetare me gjak dhe me prejardhje shqiptare. Partia Demokratike dhe elektorati i saj, e bojkotuan referendumin e Projektkushtetutës progreke, të aprovuar fillimisht nën rrogoz nga Athina zyrtare. Pra, Partia Socialiste, me kauzën që bëri me shovinizmin grekomadh për shkeljen me këmbë të veprës së Mbretit Ahmet Zogu dhe të Fan Nolit që e pavarësuan kishën tonë ortodokse, duke e shkëputur një herë e mirë nga thonjtë e Patrikanës dhe të kishës shoviniste greke, ka fyer rëndë dhe ka shkelur mbi gjakun e martirëve të ortodoksisë shqiptare, si Papa Kristo Negovani, Naum Veqilharxhi, Koto Hoxhi, Anastas Kullurioti, Petro Nini Luarasi, Atë Stath Melani etj., që sakrifikuan jetën në mbrojtje të identitetit tonë kombëtar, përballë egërsisë së shtetit shovinist grek dhe të komisarit të tij politik – kishës shoviniste greke.

Pra, për dijeninë e mbarë kombit shqiptar në krejt trojet tona etnike, për dijeninë e rinisë shqiptare në këto troje, për dijeninë e të gjitha familjeve shqiptare që kanë humbur njerëzit e tyre të dashur në përballjen me shovinizmin grekomadh, Janullatosin Shqipëria e ka dhuratë nga Partia Socialiste e Shqipërisë, kur kishte Fatos Nanon në krye.

Shoqatat shqiptaro-amerikane duhen falënderuar ngrohtësisht për protestat që kanë organizuar kundër nderimit të një shovinisti me damkë, siç është Janullatosi, i cili, me bekimin e Partisë Socialiste, na ka poshtëruar veprën e shenjtë të Ahmet Zogut dhe të Fan Nolit. Por, për fatkeqësinë tonë kombëtare, tërë shoqatat ekzistuese në Shqipërinë Londineze, janë bërë shurdhmemece para pushtimit të Kishës Ortodokse fanoliane prej një kleriku të huaj, si shovinisti Janullatos, që vjen nga një shtet tradicionalisht armik i kombit shqiptar, siç ka qenë dhe vazhdon të jetë Greqia, e cila, me hipokrizi, kërkon të na shtiret si një shtet “dashamirës”. “Dashamirësinë” e tij Republika e Shqipërisë e ka parë në qëndrimin që ai ka mbajtur ndaj emigrantëve tanë. Asnjë shoqatë e Shqipërisë Londineze nuk u ngrit peshë më këmbë dhe të protestonte kundër Presidentit Topi, i cili, i zhveshur tërësisht nga ndjenjat e dinjitetit kombëtar, shovinistin Janullatos, me rastin e 80-vjetorit të tij, e dekoroi me urdhrin e lartë të Skënderbeut, duke na fyer rëndë edhe figurën e heroit tonë kombëtar. Kërkesën për anullimin e këtij urdhri e bëri vetëm Aleanca Kuq e Zi.

Klasa politike e Tirënës, për turpin e saj, lejoi ngritjen në Shqipërinë e Jugut të varrezave dhe të memorialeve në nderim të ushtarëve kriminelë grekë. Por në Shqipërinë e Jugut nuk ka asnjë memorial dhe asnjë shtatore të nderim të figurave të shquara të ortodoksisë dhe të atdhetarisë shqiptare që përmenda më lart, nuk ka asnjë memorial në kujtim të masakrave çnjerëzore të andartëve grekë në vitet e Luftës së Parë Botërore dhe të ushtrisë fashiste greke në vitet e Luftës së Dytë Botërore, e cila objektet e kultit me vlera të pazëvendësueshme të kulturës sonë kombëtare, na i pati kthyer në stalla kuajsh.

Partia Komuniste e Enver Hoxhës dhe klasa politike që ka hipur e ka zbritur nga pushteti pas shembjes së sistemit komunist, ka heshtur në mënyrën më paradoksale dhe më të padenjë për Çështjen Çame. Ajo nuk ka dashur të përgatitë me kohë Dosjen Çame dhe ta dorëzonte në Senatin amerikan, në Kongresin amerikan, në Departamentin e Shtetit dhe në Kancelaritë e vendeve kryesore evropiane. Në atë dosje, ajo duhej të kishte argumentuar me fakte krimet barbare që bisha shoviniste greke pati kryer kundër popullsisë së pafajshme të Çamërisë dhe duhej ta akuzonte shtetin shovinist grek si bashkëpunëtor të ngushtë të nazifashizmit në vitet e Luftës II Botërore, duke kërkuar ndëshkimin e tij

Në këto kushte, unë i bëj thirrje publikisht Shoqatës së nderuar Kulturore Atdhetare “Labëria” që t’i drejtohet Kuvendit të Republikës së Shqipërisë me një Përkujtesë, në të cilën t’i kërkojë largimin e Janullatosit nga Shqipëria përmes një shtojce në Kushtetë. Po ashtu, i bëj thirrje publikisht Bordit të Drejtorëve të Ligës Qytetare Shqiptaro-Amerikane, si edhe Kryetarit të saj, zotërisë shumë të nderuar dhe shumë të çmuar Joseph J. DioGuardi, me bashkëshorten e tij, zonjën e respektuar Shirley Cloyes DioGuardi, që të solidarizohen me protestën e shoqatave të lartpërmendura shqiptaro-amerikane kundër nderimit të Janullatosit. Në të njëjtën kohë, u lutem atyre që t’i drejtohen Kuvendit të Shqipërisë me një Përkujtesë, në të cilën t’i kërkojnë largimin e Janullatosit nga Shqipëria përmes një shtojce në Kushtetutën e Republikës së Shqipërisë.

Në mbyllje, dëshiroj t’i kujtoj mbarë popullit shqiptar dhe veçanërisht rinisë shqiptare të Shqipërisë Londineze, Shoqatës Kulturore dhe Atdhetare “Labëria”, Ligës Qytetare Shqiptaro-Amerikane dhe personalisht zotit dhe zonjës DoiGuardi se historiani grek Nikolas Stavros ka deklaruar:

“Futja në dorë e kishës shqiptare është fitorja më e madhe e jona në Shqipëri në shek. XX”.

Këtë thënie të Nikolas Stavros, po e citoj sipas deklaratës së zotit Petrit Bidoshi, Kryetar i Komitetit për Mbrojtjen e Autoqefalisë, në emisionin “Shqip” të zonjës Rudina Xhunga në kanalin TV “Top Channel” të datës 04 dhjetor 2004 dhe të botuar në gazetën “Shqip” të datës 06 dhjetor 2004, f. 6. Citatin e mësipërm zoti Bidoshi e kishte nxjerrë nga libri me titull “Grekët dhe ballkanasit e rinj” të historianit të lartpërmendur.

Kjo deklaratë e historianit grek tingëllon tepër poshtëruese për nderin dhe për dinjitetin e Republikës së Shqipërisë që e ka nëpërkëmbur Greqia shoviniste përmes lëshimeve që Partia Socialiste, me Kushtetutën e vitit 1998, i bëri për pushtimin e kishës ortodokse fanoliane prej Janullatosit, i cili e ka kthyer atë në një filial të kishës shoviniste greke. Kryeministri Rama ka shprehur dëshirën që të hyjë në histori dhe unë ia dëshiroj me gjithë zemër të hyjë në histori. Por në historinë e kombit shqiptar ai do të hyjë me të vërtetë nëse do të kontribuojë me tërë energjinë e tij për largimin e Janullatosit nga Shqipëria dhe ripavarësimin e Kishës Ortodokse fanoliane, për abrogimin e Ligjit të Luftës me Shqipërinë që Athina e ka në fuqi që prej vitit 1940, dhe për zgjidhjen e Çështjes Çame. Në histori Kryeministri Rama nuk mund të hyjë me nisma për të vizituar Beogradin, i cili nuk ka dalë dhe as që s’ka ndër mend të dalë ndonjëherë me pendesë publike për krimet që shovinizmi serbomadh ka kryer gjatë një periudhe mbinjëshekullore kundër popullit shqiptar të Kosovës.

Santa Barbara, Kaliforni

25 janar 2014

* Falenderojme autorin qe e dergoi artikullin per Gazeten Dielli

HOMAZH PЁR NЁNЁN IFI (HARITO) DILO

January 26, 2014 by dgreca

KANIBALIADA/

(Enkas pёr brezin e ri tё Shqipёrisё)/

-Ajo nisi me ngrёnien e sё drejtёs sё qёndrimit nё Tiranё,fill pas mbarimit tё Luftёs sё Dytё Botёrore;u duk se u mbyll me therorinё e njё nёne tek Pragu i Shtёpisё dhe vazhdon me ngrёnien e sё drejtёs sё kthimit tё tё drejtave.

-Dilenjtё Haritenj.Disa e thonё shumёsin e mbiemrit te tyre Dilaj,tё tjerё Dilej,por mua mё pёlqen kёshtu,sepse kёshtu mё duket se e shpreh mё mirё madhёsinё dhe madhёshtinё e tyre.Tё njёjtin trajtim do tё meritonte dhe mbiemri tjetёr Haritenj.

-Histori degdisjesh,bastisjesh dhe burgimesh.

-Ajo,qё do tё lexosh mё poshtё njё momenti tё caktuar,ёshtё mё e tmerrshme se ajo,qё po lexon momentit.

RRЁNJЁT E KANIBALIADЁS

Kanibaliada ndaj Familjes sё Madhe tё Dilenjve nё Shqipёri i ka rrёnjёt qyshkurse i Pari i Saj,Profesor Ilia Dilo Sheperi,nё fillimet e Shekullit XX,ishte Mёsues i Diktatorit tё Ardhshёm tё Shqipёrisё dhe Djali i Tij Jani Dilo ishte bashkёstudent me ‘tё.Qysh atёherё,kur nota zero nuk do tё justifikohej nga Enver Hoxha,pasi,sipas mashtrimit tё zakonshёm tё tij nёpёr libra vite mё vonё,detyrat i kishte kryer nga fundi i fletores e,kёsisoj,Profesori nuk i kishte vёnё re,mendja e tij paranojake,nё pёrputhshmёri tё plotё me atё hitleriane,do tё projektonte planet mё tё zeza ndaj Elitёs Shqiptare tё Kohёs.Me bashkёstudentin,pёrveҫse moshonepsjes sё pёrparimit shumё herё mё tё lartё tё tij nё mёsime,nё vitet e Luftёs sё Dytё Botёrore do tё ndaheshin edhe udhёt e tyre politike.Nga ana tjetёr,nё Shqipёri,pёrveҫ filozofisё popullore ” Yti tё ha mishin,por kockat t’i ruan.”,vepron edhe tjetra ” Yti t’i nxjerr sytё.”Tregojnё se njёherё,kur Diktatori pyeti Zonjёn e Tretё tё Vendit,e cila,jo vetёm vinte nga e njёjta krahinё me Dilenjtё,por me degёn e tyre tё Nivanit,kishte afёrsi faresisnore prej Haritenjve,se “Ҫ’bёhen fёmijёt e Profesorit?…”,ajo i pёrgjigjet: “Tё gjithё armiq,shoku Enver.”(!)Tё thuash ti se Diktatori kishte nevojё pёr njё pёrfundim tё tillё!E njёjta gjё dhe me tё vёllain e saj ose atё,qё Shkrimtari i Madh Shqiptar Ismail Kadare e ka quajtur “Loloja i Partisё”,asokohe funksionari mё i lartё i Partisё nё Elbasan,qytet,nё kombinatin metalurgjik tё tё cilit punonte njeri prej pinjollёve mё tё rinj tё Familjes sё Madhe,Henriku.

Kur nga vendlindja e tё dyve vinte furia e zezё e letrave kundёr Henrikut,funsionari mё i lartё,nё vend qё t’u vinte atyre njё shёnim neutralizues nё anё,ose,nё fund tё fundit,me autoritetin e detyrёs,t’i degdiste nё kosh,bёn tjetrёn,mё tё keqen gjё,degdis djalin e ri nё vendlindje,pёr ta bёrё atё pre mё tё afёrt tё atyre,tё cilёt s’u ngopёn dot me ‘tё, gjersa e sakatuan plotёsisht.

HENRIKU I MARTIRIZUAR

Kёshtu,pra,Henrik Dilo,Djali i Qirjako Dilos dhe Nipi i Ilia Dilo Sheperit,njё djalё inteligjent,mjaft energjik,kapacitet potencial pёr arsim tё lartё,e drejtё,nga e cila u pengua,i zoti i profesionit tё vet,elektricist i kategorisё sё shtatё,megjithёse njё profesion i imponuar, (Kujtojmё kёtu kronikёn e atyre viteve tё kёtij djali: Henriku,pasi mbaroi gjimnazin,meqёnёse nuk i jepej e drejta pёr tё vazhduar studimet nё Universitet,shkoi nё Elbasan dhe punoi si puntor asfaltimi nё ndёrmarrjen Rruga-Ura dhe nё ofiҫinёn mekanike tё kёsaj ndёrmarrjeje,deri sa pёrfundoi shkollёn e mesme elektrike pёr tё mundur tё punonte si profesionist.Pas mbarimit tё shkollёs profesionale punoi si elektricist me kategorinё e shtatё nё Kombinatin Metalurgjik nё Elbasan. Henriku ishte i denjё pёr tё vazhduar studimet e larta,por kjo e drejtё iu mohua gjithё jetёn.U bё elektricist nga nevoja pёr tё jetuar.),sportist klasi,do tё kalonte nёpёr kalvarin e vuajtjeve tё ardhshme tё tmerrshme,pёrfundon nё dorё tё atyre,ku s’duhej tё kishte pёrfunduar asnjёherё,tё cilёt do ta shqyenin dhe pastaj do t’ua jepnin nё dorё organeve speciale tё kohёs pёr ta kaluar nё kryqёzimin e mёnyrave primitive me ato bashkёkohore tё krimit tё organizuar shtetёror,nё mёnyrё qё tё zhdukej njёherё e pёrgjithmonё geni i identitetit dhe,pёrfundimisht,do ta degdisnin nё qelitё e errta tё burgut.(Vazhdon kronika e kohёs: U pushua nga puna dhe u dёrgua nё koop. bujq. ” A.Kondi” Nivan tё punonte si puntor nё bujqёsi. Aty nuk i paguhej puna dhe nuk i rregjistroheshin ditёt e punёs nё bordero dhe ” gjykatёsit ” e provincёs e cilёsuan parazit tё shoqёrisё dhe e urdhёruan tё shkonte tё punonte nё minierёn e Fushё – Bardhёs,ta ndanin nga Nёna dhe familja. Henriku nuk pranoi;filloi pastaj tё merrej policia me ‘tё, deri sa e burgosi. E torturoi dhe elektroshock-u,qё iu bё nё Tiranё, i shkatёrroi shёndetin dhe i prishi jetёn perfundimisht.”)

Dhe,mu ku do t’ia bёnin arrestimin kafshёror?!Pikёrisht,midis Shtёpisё sё Tij dhe librarisё.Kjo e fundit,nё fakt,kishte qenё po ashtu shtёpi e tyre,e marrё dhunshёm nga pushteti i vendit dhe e destinuar pёr librari.Nё atё marrёzi,le t’ua bёjmё hallall qё,tё paktёn,e destinuan pёr librari.E,pikёrisht,pёrpara njё institucioni tё tillё,tashmё kulturor,realizohet arrestimi i tij nga njё pёrzierje e histerishme ndёrmjet forcave shumanёshe tё sigurimit e policisё.Dhe jo thjesht njё arrestim me pranga,por me grushte dhe shkelme tё forta.Dhe jo thjesht pёrpara librarisё,siҫ thamё,por dhe pёrpara Shtёpisё,nё sytё e Nёnёs.

“Mё kaluan nё elektroshok,-thotё Riku,-Mё dogjёn seksin!”A nuk ua kalon kjo torturё metodave serbe tё sterilizimit tё kosovarёve?!…Por,edhe kjo ёshtё diҫka pak pёrpara ironisё sё fatit mё tej,pikёrisht,kur ndodhёn shpёrthimet demokratike.Ishpersekutorёt nё Gjirokastёr e takojnё viktimёn si pa gjё tё keq,sikur tё mos i kishin shkaktuar gjithё ato dhembje tё pariparueshme dhe e puthin nё buzё.Dhe ky nuk reagon ndryshe,ca falё edukatёs dhe kulturёs sё mirёfilltё njerzore prej nga rrjedh,ca falё edukatёs dhe kulturёs,qё mbart natyralisht vetё dhe ca falё dёrrmimit,qё i kishin shkaktuar.Por,jo frikёs!Henrik Dilo nuk pati frikё atёherё,kur Diktatura ishte nё kulmin e egёrsimit tё vet dhe,meqё nuk i mjaftonin hetuesitё,gjykatat dhe burgjet,filloi nga demaskimet publike nёpёr fshatra e lagje qytetesh.Njё ditё dimri tё vitit 1978,vetёm disa muaj pasi kishin bёrё demaskimin publik tё Seve Koҫit nё Sheper,organizuan njё tё atillё nё po kёtё fshat pёr xhaxhain e Henrikut,Mihal Dilon,Djalin e Profesorit tё Madh tё Shqipes.Pa u zgjatur nё detajet e atij evenimenti ogurzi,nuk mund tё lemё pa pёrmendur njё detaj aty nga fundi i ngjarjes.Mbledhja kalonte nё caqet e shfrenimit,kur hidheshin parrulla kundёr armikut tё klasёs dhe bёheshin pёrbetimet pёr partinё nё fuqi.Tё gjithё duartrokisnin,por Njeri jo.Mirёpo,ky Njeri nuk mund t’i shpёtonte “syrit vigjilent”,i cili e pa dhe i tha:”Po ti,pse nuk duartroket?!…”Dhe djaloshi trim e guximtar ia ktheu:”Pёr kё tё duartrokas?!Kundёr xhaxhait tim?!…”Henrik Dilo ёshtё njё nga djemtё shqiptarё tё martirizuar prej komunizmit,ёshtё Martir i pashpallur i Lirisё dhe Demokracisё.

Por,sa i mirё qё ёshtё Riku!Nuk po zgjatem nё pafundёsinё e mirёsive tё tij,por po veҫoj vetёm njerёn,e cila ёshtё sintetizuese.Riku,tё vetmen tё ardhur personale,ka pensionin e invaliditetit(invaliditeti prej karriges elektrike.),tё cilin tё gjithin e shkrin pёr “shtigjet”nё fshat.Nuk le tё tillё pa vajtur qё nga lindjet,pagёzimet,fejesat,martesat,vdekjet e gjer tek pёrcjelljet e fёmijёve tё bashkёfshatarёve nё shkollё etj.

Tashmё Riku ёshtё shumё i sёmurё.E gjitha kjo- pasojё e torturave ҫnjerёzore,qё kaloi.

FUNDI I NJЁ ARKITEKTI

Tё njёjtin fat,pak a shumё,do tё pёsonte edhe vёllai i tij mё i madh,Pirro,i dilpomuar pёr inxhinier arkitekt, i emёruar fillimisht nё Tropojё,pastaj nё kataraktet e degdisjes,Sukth tё Durrёsit,Gjirokastёr dhe,mё nё fund,nё vendlindje-Zagori.A mund ta konceptojnё shqiptarёt e rinj sot qё arkitekti tё pёrfundojё tё projektojё godina tё rёndomta?!(Ja,ҫ’na kujton kronika: Pirrua ka projektuar ndёrtime social-kulturore nё qytetin e Bajram Currit : banesa , shkolla, qendra spitalore, punishte dhe,pёr nevoja tё rrethit,ka projektuar ujёsjellsa si nё Kam – Tropojё,kanale vaditёse, rrugё automobilistike etj., ndёrtime kёto jashtё profesionit tё tij. Ka qenё kryetar i zyrёs sё projektimit nё Rrethin e Tropojёs.Emёrimi nё Sukth ishte tejet i detyruar,krejtёsisht jashtё profesionit tё tij.)
Por,kjo s’ёshtё asgjё.A mund ta mendoni qё tё gjithё qё,pikёrisht ai-arkitekti,qё,po tё lejohej,do t’i jepte vepra tё bukura arkitekturore Atdheut, tё pёrfundonte nё Gjirokastёr tё flinte nё kupolat e betonta tё Qafёs sё Pazarit,ku tё pёrvёlonte vapa gjatё verёs e tё grinte egrasia e tё ftohtit gjatё dimrit e tё mbetej gjithё jetёn e tij pa shtёpi,deri nё sakatim?!Por,edhe kjo ёshtё pak pёrpara fundit tё tij,degdisjes nё vendlindje,jo pёr tё bёrё mure godinash,por pёr tё bёrё kubikё muresh guri nga gurёt e nxjerrё prej traktorit nёpёr ara a nё hapjen e tokave tё reja.Por,edhe kjo nuk ёshtё gjё pёrpara asaj qё i priste mё tej tё dy vёllezrit.Do tё punonin tё dy bashkё nga mёngjesi i thellё deri nё mbrёmje vonё dhe do tё merrnin pёr pagesё 0.07 ditё pune seicili ose,e thёnё ndryshe,me gjuhёn e ekonomistёve tё asaj kohe,7 pika.(I bёjmё me dije brezit tё ri se njё ditё pune ishte baraz me 100 pika.).Duke punuar nё kёtё mёnyrё pёr afro njё dekadё,kur erdhi dita e falimentimit tё grupit kooperativist dhe doli lista e ditё punёve totale,mёsuam se shuma tёrёsej pёr tё dy kёta “ishkooperativistё” kapte shifrёn qesharake 245 ditё pune dhe dёgjuam prej gojёs sё tyre dramёn,qё kishin pёrjetuar ata pak vite mё parё.(I bёjmё me dije brezit tё ri se mesatarja vjetore e ditёpunёve tё njё burri nё kooperativё ishte 280 tё tilla,kurse pёr gratё ishte 230 tё tilla,pra,kёta dy burra, puntorё si ata,nё dhjetё vjet kishin punuar pak mё shumё se njё grua dhe pak mё pak se njё burrё,nё harkun e njё viti, tё dy bashkё pёr njё dekadё.) Por,as kjo nuk ёshtё gjё pёrpara asaj,qё vjen mё pas.U jepej detyra nё agim tё hapnin njё gropё tё madhe nё fund tё stallave tё dhenve pёr mbledhjen e plehut dhe urinёs sё bagёtive.Nё mbrёmje u thuhej qё nuk u thamё kёtu,por atje,prandaj nesёr do ta mbyllni kёtё dhe do hapni tjetrёn.I njёjti kurs dhe me kubikёt e gurёve tё traktorit.S’u thamё kёtu,por atje.Nesёr t’i prishni dhe t’i shpini atje.Ato kubikё,qё Pirro i ngrinte sikur do ngrinte ndonjё pallat dhe jo si tё ishin gurё radhiko,qё tё nesёrmen e tyre mund tё merreshin nga njerzit pёr t’u ulur mё tuje-tёhu apo nga barinjtё pёr gjollat e kripёs sё bagёtive.E shumta,mund tё bёheshin mure ledhesh.Njё armatё e tёrё kuadrosh i kalonte nёpёr duar borderotё.Njё bashkёsi e tёrё bashkёkrahinasish i shikonte ku e si punonin.Por,tё gjithё bёnin heshtjen dhe pajtoheshin me gjendjen.Arrinte puna deri atje sa dhe fёmijёve tё vegjёl u kallnin frikёn dhe kёta tё thoshnin:”Nuk kalojmё nga rruga nёn shtёpinё e ballistёve,se kemi frikё.”.

ZHVARRIMI I NJЁ SHTЁPIE DHE RINGRITJA E SAJ

Kush kalon sot pranё njerёs prej shtёpive tё zakonshme tё Haritenjve nё Nivan nga brezi im ose ai para apo pas meje,do tё habitet,kur tё shikojё njё Shtёpi madhёshtore,tё ngritur mbi themelet e Sё Dikurshmes,tё cilёt nuk dukeshin prej mbulimit me baltё.E ngritur prej njё Njeriu tё vetёm.Prej Tij dhe njё muratori tё zakonshёm tё atyre anёve.Njё heroizёm i rrallё,qё mban emrin e inxhinierit arkitekt,tashmё mbi 70 vjeҫ dhe nё gjendje shёndetёsore tejet tё rёnduar,Pirro Dilo.Brezat e lartpёrmendur kanё nё kujtesёn e tyre thjesht njё rrёnojё,gati tё mbuluar nga dheu.Por brezat para tyre kanё parasysh njё Saraj tё lartё atje,njё dykatёsh,qё,po t’i shtojmё dhe katin e nёndheshёm,bёhen tre.Njё ditё tё zezё tё kohёs sё egёr do tё vinte aty Komisari i Kuq(lexo:i Zi;nё fakt, aspak Kuq e Zi) me njё skuadёr prishёsish dhe do tё fillonin flakuritjen e gurёve e rrёzimin e mureve komplet pёrdhe,pёr tё prurё ca ditё mё vonё traktorin,i cili do bёnte rrafshimin pёrfundimtar tё godinёs,duke lenё vetёm njё pjesё tё ballesё sё saj.Po,a mund tё prishen shtёpitё?!…Dhe,ca mё keq,a mund tё prishen Veprat e Artit?!…Se ajo Shtёpi ishte Veper Arti,ishte Monument Kulture,qё,nё vend tё mbrohej nga shteti,po shkatёrrohej prej marrisё sё tij.Kjo shtёpi ishte njera prej shtёpive tё Haritenjve,pranё tjetrёs,ku banonin atyre viteve dhe ku banojnё aktualisht Dilenjtё Haritenj.(Nё muret e kёsaj tё fundit revolucionarёt e papёrmbajtur sa netё do tё gdhinin,duke u kacavjerrur si merimangat.)Ndёrsa Shtёpia bazё e tyre,ajo,ku kanё lindur e vdekur Mihal e Petro Harito,ku ka lindur e Zonja e kёtyre shtёpive,qё po bёjmё fjalё nё kёtё shkrim,ka qenё njё mrekulli mё vete,njё madhёshti arkitekturore,jo vetёm pёr kohёt e para,por,qё do ta kishin zili edhe ndёrtimet e sotme,ngritur hijshёm pёrmbi Gurrёn e famshme tё Nivanit,qё,pёr mua,ёshtё i vetmi vend i magjishёm i nivelit turistik nё gjithё atё pellg tё rrallё natyror .Unё nuk pata fatin ta shoh atё Shtёpi,qё,po tё ekzisonte sot,do t’i ngjante njё Hoteli tё vёrtetё turistik,ashtu si avion,i ngritur pёr fluturim mbi Gurrёn e Nivanit.Dhe,pse s’e pata atё fat? Sepse komunizmi shkatёrrimtar e kishte rrafshuar atё krejt,mё pёrpara se unё tё rritesha.Siҫ shkatёrroi gjithҫka kombёtare nё trojet tona,nё emёr tё “sё resё”.(Kjo Shtёpi ёshtё ajo,nёn strehёt e sё cilёs sigurimi famёkeq shqiptar do tё fshihte armё pёr tё akuzuar mё pas dhёndёrrin e Saj Qirjako Dilon dhe t’ia nёnshtronin atё metodave tё tyre gjakatare.) Del i Zoti i Shtёpisё Qirjako Dilo,Djali i Profesorit tё Nderuar tё Gramatikёs Shqipe,babai i Antigonit,Pirros dhe Rikut dhe i thotё Komisarit tё Partisё :”Ҫ’u bёri godina,pse e prishni?”.Ai i pёrgjigjet me gjuhёn e nepёrkёs:”Si,more,si mund tё lemё nё kёmbё njё ngrehinё tё tillё?Ҫ’t’u themi tё deleguarve nga Tirana,kur tё na thonё se e kujt ёshtё ajo Shtёpi?…”Ja,pra,kjo ishte arsyeja e mosarsyes!Ndёrkohё,babё e bir po rrinin shtrёnguar krahёsh e shpatullash njeri-tjetrit.Kur i pa ashtu,Komisari vren, ose mё mirё vjell vrer dhe i thotё Pirros:”Po ti,more,ҫ’m’i hedh dorёn nё shpatull atij armiku?(!)”.Tё ndёrhysh midis atit ose amёs dhe pjellёs pёr t’i ndarё ata,unё do ta quaja kulmin e maskaradёs.Pikёrisht,atё Shtёpi tё pёrdhosur fizikisht nёn dhe,do ta nxirrte nё dritё me thonj e me dhёmbё Pirro Dilo,ky Hero i Dy Kohёve,i Qёndresёs sё Djeshme dhe i Durimit e Palodhshmёrisё sё Sotme.Vetёm me thonj,me fuqinё e skeleteve tё trupit tё tij tё drobitur,punё,qё i hёngri shumё kohё,por qё,mbi tё gjitha,i ka ngrёnё realisht dhjetra vite nga jeta.Qindra metra kub dhe i zhvendosur dhe dhjetra metra kub gurё tё radhitur pёr bukuri e tё klasifikuar nё disa nёnndarje,sipas madhёsisё dhe sipas qёllimit tё pёrdorimit.Natyrisht,ngrehina nuk mund tё vijё nё parametrat e dikurshёm tё njё ndёrtimi klasik,siҫ ishte nё ato kohё,pёr vetё mjetet e mangёta materiale e financiare tё gjendjes konkrete nё fjalё,por shtoji asaj projektin e inxhinierit dhe merakun e punёs sё tij,mё thonё se ka dalur njё shtёpi mjaft e bukur dhe mё e bukur do tё bёhet nё tё ardhmen.Por,bukuria mё e madhe e saj qёndron tek ngritja mbi themelet e Sё Parёs dhe lartimi i atypёratyshёm si dhe tek Sfida,qё i bёri rrёnimit diktatorial tё dikurshёm.Vlerёsoni,pra,ҫfarё optimizmi ka ky Njeri!Nё prag tё 70-75-ve dhe pa trashёgimtarё punon si i ri dhe ngren shtёpi tё re.

KAPITULLI PA EMЁR

Ҫёshtja e pёrmendjes sё mungesёs sё trashёgimtarve hap njё temё tё re pёr pjestarёt e kanibaliadёs.Tё tre fёmijёt e lartpёrmendur tё kёtij Dileu mbetёn pa martuar.Kjo,mё sё pari,spjegohet me shikimin e tyre prej asaj kohe si bij reaksionarёsh.Ky ishte dhe pengu mё i madh i Nёnёs sё Tyre,qё iku nga kjo jetё e vrarё shpirtёrisht.Nёse kishte arsye tё tjera personale( e thamё qё Riku iu nёnshtrua karriges elektrike),ato nuk i marrin kohёn njё njeriu normal.Mirёpo,nuk ishte kёshtu pёr ata,qё i futin hundёt ngado.Ata ta spjegonin kёtё me gjasmё faktin se babai i tyre i kishte porositur vetё tё mos martohen,sepse “ky regjim e ka jetёn tё shkurtёr dhe martohuni,kur ai tё bjerё!”.Ngado ta analizosh kёtё,tё rezulton si jo e vёrtetё dhe si njё prodhim i anormalitetit.Kultura,arsimi,lidhja e ngushtё me tё gjithё vёllezrit e motrat e tjerё,tё cilёt me vёshtirёsi e nё moshё madhore po i martonin fёmijёt e tyre,pёr shkakun e asaj,qё iu vu njeriut nё ballё tё udhёs sё tij-“biografisё”,vetё madhimi nё moshё i fёmijve tё tij,pamundёsia e parashikimit tё rёnies sё diktaturёs nё kushtet e egёrsimit total tё saj e njё mori arsyesh tё tjera e zhvleftёsojnё atё ҫka pretendohet.Dhe ata kishin mbi vete njё peshё tё dyfishtё ushtruar mbi ‘ta prej regjimit te kohёs.Ishin,jo vetem niprit dhe mbesat e Ilia e Jani Dilos,por dhe tё Petro Haritos.

PARARENDЁSIT

Kush ishte Petro Harito?Ishte djali i Mihal Haritos,deputetit tё tё gjithё Shqipёrisё nga Shkodra nё Prevezё nё parlamentin e Perandorisё,bashkёluftёtarit tё Abdyl Frashёrit nё Lidhjen Shqiptare tё Prizrenit(studimet e fundit hedhin dritё mbi faktin e bashkёkryesimit tё Lidhjes prej tё dyve,siҫ ёshtё pohuar prej lajmeve tё Televizionit Shqiptar nё vitet 2007-2008),pёr tё cilin,kur vdiq,qahej nё varre me ligje:”…Dilje nё ballkon e rrije/Ҫ’bёhej nё Stamboll e dije…”,”O Mihal,ball’ i karvanit/I shtive frikёn Sulltanit.”,”Moj nepёrka pika-pika/Armiqve ҫ’iu doli frika.”,ҫelёsit dhe financuesit tё Gjysmёgjimnazit tё Manastirit tё Nivanit,shkollё,ku mёsuan Poeti i Madh i kapёrcyellit tё epokave letrare nё Shqipёri Andon Zako Ҫajupi dhe Gjuhёtari i Madh Ilia Dilo Sheperi.(“Dekorata,qё iu dha Mihal Haritos nё kohёn e diktaturёs komuniste,nuk iu dorёzua mbesёs sё Tij Ifi Dilo Harito, por personave tё largёt tё tij.”-do tё vazhdonte kronika e kohёs.)

Nuk ka pse zgjatemi se biri i kujt ishte Petro Harito.Vetё ai ishte senator nё parlamentin shqiptar tё viteve ’20-’30 tё shekullit tё kaluar nё kohёn e mbretёrisё,prandaj dhe u panё me kёtё sy pasardhёsit e tij biologjikё,Vajza e tij Ifi (Harito) Dilo me tё tri fёmijёt e lartshёnuar,Heroina e kёtij Homazhi tё vonuar si dhe motrat e saj me familjet e tyre.Aq i madhёrishёm si politikan,aq i thjeshtё si njeri,qё,kur vinte nё fshat,s’e kishte pёr turp tё fshinte qilarin e dhive.Ishte i dёnuar me vdekje nga qarqet shoviniste greke.Kishte aq fuqi ekonomike sa tё blinte jo arat,por dhe malet.Kishte rritur dhe edukuar mё sё miri katёr vajza nё kushtet e jetimisё,midis tyre dhe Nёnё Ifi Dilon,bashkёshorten dinjitoze tё Qirjako Dilos.Pra,nuk ishte shoku i atyre,qё e morёn pushtetin mё pas dhe u lёshuan mbi trashёgimtarёt e tij si egёrsirat.

Petro Haritos iu rrafshua varri dhe,gjatё atyre momenteve,prishёsit ironizonin me ‘Tё ” I prishёm qetёsinё fakirit.”.Zyrtarisht,Kёshilli i Fshatit kёrkoi nga Ifi dhe e kёrcёnoi atё gojarisht qё tё hiqte eshtrat e Tij…., por Ifi iu pёrgjigj atyre: “Nuk kam pёrse tё heq eshtrat e Babait tim. Ai ka punuar pёr kёtё Shqipёri, ku sot hidheni valle ju…”
Ilia Dilos iu prish varri dhe u zhvarros nga oborri i Kishёs, ku ishte vendosur nga Sheperjotёt e vitit 1945. Eshtrat e Tij u dёrguan me fёmijё nё varrezat e fshatit, pa pjesёmarrjen e familjarёve dhe ato u binin atyre nga duart.
Bashkёfshatarёt e tij,kur e zhvarrosёn,ironizonin me kafkёn e tё vdekurit “Ҫ’kokё tё madhe qё ka… Ky ka qenё patriot, por fёmijёt e Tij janё armiq tё partisё dhe ne do t’u mёsojmё njё thes mend”…

ODISEJA E PRONAVE

E dini ju,shqiptarё qё kjo familje para dhe fill pas Ҫlirimit tё vendit nga pushtimi i huaj fashist banonte nё Tiranё?Kaq nuk ёshtё ҫudi,prandaj dhe nuk i vura pas pyetjes pikёhabitjen.E dini ju qё njё pjesё e tokёs nё zemёr tё Tiranёs,pikёrisht aty,ku u ngrit Piramida e Qoftёlargut ёshtё pronё e kёsaj Familjeje?E Haritenjve.Ndoshta,jo.Por,aman e dini mirё atё,qё ndodh sot,kur grinden tё dy krahёt e politikёs- ta shembim apo jo Piramaidёn,qё askush nuk bёn fjalё pёr atё,qё ndodhet nёn Piramidё,askush nuk kujtohet pёr ishpronarёt e asaj,qё ndodhet nёn ‘tё,tё paktёn t’i shpёrblejё apo t’i kompesojё gjetkё.E njёjta histori dhe nё Vlorё.Leonidha Rruci,vёllai i Aristidh Rrucit,njerit prej Atdhetarve tё Mёdhenj tё Pavarёsisё,Firmёtar i Aktit tё Shpalljes sё Saj,dhe tё Gjysmёs sё Parё tё Shekullit XX,i afёrm i Dilenjve tё Sheperit,mё saktё, kushёri i parё i Sava Rrucit,

gruas sё Ilia Dilos,pas vdekjes sё vёllait tё tij,Aristidhit,nё vitin 1950,pёrfitonte nga i vёllai pjesёn e tij tё pasurisё,sepse e kishin tё pёrbashkёt,njё pjesё tё sё cilёs nё Vlorё

ia kishte lёnё nё akt tё ligjshёm trashёgimie Qirjako Dilos,pronё,tё cilёn ai,nga pamundёsia pёr ta pёrdorur vetё,e lёshoi me qira.Nё kёtё mёnyrё,Qirjako Dilo ёshtё trashёgimtar testamentar i Fevroni Rrucit,qё ishte gruaja e Leonidha Rrucit.

Qiraxhinjtё,nё kohёn e kolerёs,ca e nga ca po i shmangeshin detyrimit dhe po rrinin si nё shtёpinё e tyre.Me ardhjen e demoanarshisё ndodh paradoksi shqiptar:ishqiraxhinjtё bёhen pronarё.Ҫёshtja degdiset nё gjyqe pafund,falsifikimet monstruoze kanё bёrё punёn e vet dhe pronarёt e ligjshёm humbasin tё drejtёn mbi pronёn e tyre.As dy Kryetarё tё Gjykatёs sё Lartё dhe po aq ministra drejtёsie,pёr ironi tё fatit prej Zagorisё,nuk e vunё dot drejtёsinё nё vend pёr kёtё ҫёshtje si dhe pёr shumё tё atilla.Tё kuptohemi.Kjo ҫёshtje nuk ka lidhje me kthimin dhe kompesimin e pronave,se nuk u bё gjё shtetёzim mbi kёtё pronё.Ajo u ishte dhёnё prej pronarёve nё pёrdorim me qira qiramarrёsve.Dhe kjo odise ndodh me tё gjitha pronat e tyre,jo vetёm nё qytetet e tjera tё Shqipёrisё,por,dhe,ҫ’ёshtё mё e keqja e qё do tё ishte mё e lehta, nё Zagori.Kanё patur atje njё kёmbё mali dhe,pas njёzet vjetёsh sistemi tё ri ekonomik, u kanё kthyer nё letёr njё copёz tё vogёl tani nё vitet e fundit,qё,me mёnyrat shqiptare tё zbatimit tё vendimeve ligjore,nuk tё vjen nё dorё kurrё,jo mё prona,por as letra e saktё.Dhe kjo odise ndodh me shumё prona tё tyre brenda nё fshat,tё cilat me shumё lehtёsi mund t’u ishin kthyer,por mbahen tё zaptuara nga tё tjerёt.Por,tё gjitha kёto,nuk janё asgjё para faktit qё gjatё monizmit,kafshimi i pronёs sё tyre shkoi deri atje sa t’i linin fare dhe pa njё copё kopёsht nga tokat e tyre pranё shtёpisё,shumё pranё shtёpisё,ku vetёm njё rrugicё i ndante,duke i lenё kёshtu t’u gёzoheshin vetёm pikave tё shiut tё strehёve tё shtёpisё.Tokat mё tё mira nё fshat janё tokat e tyre dhe,nё emёr tё ligjit tё ri,ato u rrapёquan nga tё tjerёt.Dhe kjo justifikohej se nuk u futёn nё kooperativё.Atёherё,pse u jep toka gjetkё gjasmё nё emёr tё llotarisё.Atёherё,pse s’u jep tokat e tyre?Atёherё,nё kёtё pikё hapet njё problem i madh edhe pёr ligjin shqiptar tё tokёs.Si do ta trajtojё ai pёrpara Gjykatёs Ndёrkombёtare tё Drejtёsisё njё rast tё tillё tё veҫantё nё Shqipёri?Fshatari nuk i ka bashkuar mjetet themelore dhe punёn me grupin,domethёnё,edhe tokёn.Mirёpo,mbi kёtё tokё,nuk ёshtё kryer as shtetёzim,siҫ u bё mbi llojet e tjera tё pronёs,si me shumё godina nё fshat e mё gjerё apo me tokat nё fermat shtetёrore.(Paradoksalisht,tё gjitha godinat e tyre nё fshat me shtёpi e kasolle nuk figuronin nё listёn e shtetёzimeve tё Komitetit Ekzekutiv tё Gjirokastrёs,listё,e cila iu dorёzua pushtetit tё ri-Komunёs dhe autori i kёtyre radhёve e kishte nё dorё pёr sa vjet ishte sekretar i kёtij institucioni.).Pёrfundimisht,ҫdo pronё nё kёtё fshat,atyre iu ishte rrёmbyer arbitrarisht dhe brutalisht,pa kryer as formalitetin mё tё thjeshtё tё kohёs,siҫ ishte vepruar me tё tjerёt,renditja nё njё listё shtetёzimi.Sepse,nё fakt,shtetёzimi ishte kryer vetёm mbi godinat e tё ikurve nga fshati.Atёherё,mirё qё dje ua rrёmbeve brutalisht pa ligj,por sot pse s’ua kthen totalisht dhe pse e llogarit nё ligjin e ri tё tokёs, tokёn,qё ata s’e kanё bashkuar me tё tjerёt?A e kemi qartёsinё e qelqit,tё dashur bashkatdhetarё?Po ndahet prona e grupit.Ata nuk e kanё futur familjen e tyre dhe mjetet e saj nё kёtё grup.Atёherё,ua kthe atё,qё ua rrёmbeve dje me forcё dhe me forcёn e brutalitetit e jo tё ligjit,qoftё dhe tё asaj kohe.E gjitha kjo pёrbёnte njё pyetje,e sugjeruar nga vetё ishpronari,nё njё takim nё vitin 1994 nё Gjirokastёr tё ishministrit tё Ekonomisё nё Qeverinё e Berishёs sё Parё,z.Ruli me pushtetarёt e jugut.Pёrgjigja u duk si diҫka optimiste:”Do tё realizohen sё shpejti ndryshime tё rёndёsishme nё ligjin pёr ish tё pёrndjekurit politikё dhe aty do tё gjejё zgjidhje kjo ҫёshtje.”Nё fakt,kjo pёrgjigje u shkri si kripa nё ujё.Mirёpo,e ashtuquajtura demokraci nё Shqipёri,po tё dojё,mund ta avullojё ujin dhe ta nxjerrё nё sipёrfaqe kripёn e kёsaj ҫёshtjeje,qё ёshtё diҫka origjinale dhe ndoshta rast unikal nё tёrё vendin.Aq mё tepёr,nё periudhat,kur ajo drejtohet nga tё ashtuquajturat forca tё djathta,tё cilat nuk janё forcat e vёrteta historike tё sё djathtёs shqiptare,ku ka milituar Jani Dilo,njeri prej 10 fёmijёve tё Ilia Dilo Sheperit,vёllai i Qirjako Dilos si dhe nuk janё forcat e mirёfillta atdhetare tё Shqipёrisё,ku inspiroheshin tё gjithё pjesёtarёt e Familjeve tё Mёdha Zagorite,siҫ ishin Dilenjtё e Sheperit,Haritenjtё e Mihal Haritos nё Nivan,ajo e Aristidh Rrucit nё Sheper dhe ajo e Spiro (Ballo)Zhejit nё Zhej.

Kanibaliada,aq mё tepёr si qenie humanicide,ёshtё mosbesuese ose hiqet si e tillё edhe ndaj disa tё vёrtetave nё lidhje me sferёn financiare nё drejtim tё tё pёrndjekurve politikё tё komunizmit.Qirjako Dilos i kishin prerё pensionin pёr kёtё shkak.Jo!-ulёrasin ata,-Nuk ёshtё e mundur!Dollarin,qё gjithё Dilenjve ua dёrgonin vёllezrit nga Amerika,Banka Shqiptare nuk ua konvertonte nё raportin zyrtar 1 me 70, sa ҫ’ishte kursi,por 1 me 20,aq sa u detyruan t’u shkruanin atyre tё mos u dёrgonin mё.Jo!-pёrsёrit refrenin e saj tё ҫjerrё maskarada,-Nuk ka mundёsi!Mirёpo,kёto veprime ishin tё mbёshtetura nga vendime specifike tё Qeverisё Komuniste kundёr atyre,qё ajo i kishte cilёsuar “tё deklasuar”.Dhe duhet tё kesh kohё tё shfletosh aktet zyrtare tё periudhёs moniste pёr t’i gjetur dhe pёr t’ua pёrplasur nё fytyrё mbeturinave tё komunizmit nё Shqipёri.

(Pёr mё tepёr,pёr Qirjako Dilon dhe Familjen e Tij,lexoni veprёn letraro-historike “DILOIADA”tё bashkautorёve zagoritё Jorgo Telo e Eduard Dilo.)

IKONA E MIRЁSISЁ DHE KUJTIMIT

I gjithё ky shkrim,paksa i gjatё,por i merituar edhe pёr gjatёsinё e tij,ishte njё Homazh pёr Nёnёn Ifi (Harito) Dilo,e pёrsёrit,e bija e Petro Mihal Haritos,e shoqja e Qirjako Dilos,djalit tё dytё tё Profesorit tё Shqipes dhe Atmёmёdhetarit tё madh Ilia Dilo Sheperi si dhe nёna e tre fёmijёve:Antigonit,Pirros dhe Henrikut,mёsueses,inxhinierit arkitekt dhe elektricistit tё kategorisё sё shtatё,e cila,bashkё me tё gjithё kёta, kaloi nёpёr kalvarin e gjatё tё mundimeve,tё vuajtjeve,tё internimeve e burgjeve dhe iku e pikёlluar nga kjo jetё mё tepёr se ҫdo nёnё tjetёr,duke i parё tё tre fёmijёt e saj nё fund tё jetёs ende nё njё shtёpi,tё palidhur me fatet e tyre tё veҫanta,edhe pse tashmё ata ishin plakur afёrsisht si ajo.Nёnё Ifin e kam njohur nga afёr dhe nuk mё flet dot njeri tjetёr pёr ‘tё.Rrjedhimisht,nuk ka kush tё m’i ndryshojё pikёpamjet pёr atё Grua,pёr atё Nёnё,pёr atё Zonjё tё vёrtetё tё Vendlindjes sime,Vendlindje sa e dashur,aq dhe e egёr,qё u tregua me Ata,tё cilёt ishin tё atillё sa dhe mizat e dheut nuk i shkelnin me kёmbё.Nё bisedat shoqёrore kёtё tё vёrtetё tё pamohueshme ta pohonin dhe vetё persekutorёt e tyre,ҫka tё habiste pse ishin hedhur nё sulm atёherё aq egёrsisht kundёr njerёzve mё tё ndershёm,mё tё saktё e mё tё rregullt.Kjo vёrteton edhe njёherё se e vёrteta ka fuqi kolosale.Dhe se lufta e klasave ishte e pajustifikuar nё asnjё rrethanё.Dhe se ajo bёhej me motive mllefi personal dhe hakmarrjeje politike.Tё torturosh kёtё Nёnё tё shkёlqyer,pse ishte e bija e Petro Haritos,ishsenatorit tё dikurshёm tё kohёs sё Mbretёrisё dhe pse ishte kunata e Jani Dilos,ish komandantit tё “Ballit Kombёtar”nё qarkun e Korҫёs,krahut tё djathtё tё Mit’hat Frashёrit,luftёtarit tё Betejёs sё Barmashit sё bashku me vёllain e tij Koҫo Dilo dhe pse Jani u vendos nё Perёndim pёr t’i shpёtuar persekucionit tё padiskutueshёm komunist,nuk ёshtё aspak e drejtё si gjithё persekutimi politik,qё iu bё klasёs atdhetare shqiptare.As kunetrit e saj,Mihal,Margarit e Koҫo Dilo,as djali i saj Henriku,nuk u kapёn gjё duke bёrё ndonjё akt,qoftё dhe minimal,sabotazhi mbi veprat e socializmit,por nuk u vёrtetuan as duke thёnё ndonjё fjalё propagandistike,qё binte ndesh me ligjet e kohёs nё fuqi.Unё e njoha nё pleqёrinё e saj tё thellё.Thinjёria e flokёve,bukuria e fytyrёs,nё bashkёpunim me fisnikёrinё e shpirtit jepnin njё pamje ёngjёllore tek ajo Grua.Nё rininё e saj duhet tё ketё qenё njё vajzё shumё e bukur,por mё tё bukur e tregonte atё bukuria shpirtёrore.Duhet tё ketё qenё njё model vajzёrie i shoqeve tё kohёs.Edhe pse nёna i kishte lenё atё dhe motrat e saj jetime qysh tё vogla fare,ato u rritёn nёn kujdesin shembullor tё babait tё tyre,i cili,siҫ kujdesej pёr vajzat e tij,nuk harronte tё kujdesej edhe pёr Shqipёrinё.Kaluan fёmijёrinё nёn kujdesin jetimor tё Kishёs Ortodokse nё Korfuz ;ato ishin rritur nёn njё edukatё shembullore-model,sikur tё ishin edukuar nga mёma e tyre e vёrtetё,shto kёtu dhe edukimin fetar.Kur dёrgova fёmijёt e mi nё kolegjet fetare nё Gjirokastёr,mё pyet e mrekullueshmja se si po shkojnё fёmijёt dhe unё i them se “Ja,kanё vёshtirёsi me ambientimin fillimtar,sidomos me ritualet fetare ,qysh pas ngritjes nё mёngjes,para ngrёnies sё vakteve e deri vonё nё mbrёmje…” “Oooo,po ato janё gjёra shumё tё mira.Unё i kam kryer vetё ato rite, qysh kur isha 4 vjeҫ, nё Korfuz…”,-mё thotё e madhёrishmja.Ishte kёnaqёsi e veҫantё intelektuale tё bisedoje me ‘tё.Tepёr inteligjente,mjaft e qetё,e duruar,edhe kur mё tregonte gjithё rrjedhёn e vuajtjeve qё prej vitit 1945.Rrezatonte veҫse mirёsi,edukatё dhe kulturё nё ato qё thoshte,si dhe vetpёrmbajtje.Mallkimin e kishte ndryrё brenda kanioneve tё shpirtit tё saj.Mallkimi i Saj i zёntё tradhёtarёt e Atdheut!Dhe tradhёtarёt janё ata,qё tradhёtuan Kosovёn e Jani Dilos nё vitin 1943,qё pёrgatitёn bashkimin e Shqipёrisё me Jugosllavinё nё 1946- 1947,qё shpenzuan dёm energjitё e njё populli tё tёrё,duke e lidhur e ҫzgjidhur kaq herё si qerre me kuajt e kampit socialist dhe qё e katandisёn mё nё fund nё vitin 1990 pa bukё dhe qё,pas kёtij viti,i trafikuan identitetin nё drejtim tё fqinjit jugor tё vendit tonё.Nёnё Ifi zotёronte njё kulturё tё gjerё njohurish pёr veprimtaritё familjare dhe ato tё punёve nё fshat,pasi kishte mёsuar pёr ‘to nё kohёn,kur ishte nё Korfuz,prej traditёs sё vyer familjare dhe se i kishte provuar tё gjitha.Zonja ime e dёgjonte me aq ёndje dhe ia pёrpinte tё gjitha teknologjitё e pёrshkruara prej saj,si ato tё sferёs kulinare tё gatimit,tё pёrpunimit tё tё gjitha produkteve bujqёsore e blegtorale,tё trajtimit tё kopshteve e tё bagёtive,tё punimeve me dorё etj.etj. Historikisht,familja e tyre kishte kultivuar nё qilar dhinё dhe tё flisnin pёr ‘tё dhe pёr pёrpunimin e produkteve e tё nёnprodukteve tё saj me plot kompetencё, si tё ishin specialistё tё mirёfilltё,si tё ishin Male (Mihal) Dilo-re.Si tё ishin francezё!Por ata perёndimorё ishin nё ҫdo gjё nё atё vend tё mallkuar nё juglindje tё Evropёs.”Mos hiqni dorё nga qumёshti i lopёve tё Katerinёs!…”,- u thoshte kryespecialistja e cilёsisё fёmijёve tё saj nё pesёmbёdhjetёvjeҫarin e fundit tё jetёs,kur ata shkonin pёr tё blerё qumёsht nёpёr fshat,pasi tani mosha kishte bёrё tё vetёn dhe nuk ishin nё gjendje tё mbarёshtronin kafshёn karakteristike tё atij pragu-dhinё.Nёnё Ifi ishte njё mjeshtre e vёrtetё e gatimit.Nga gatimet super tё saj do tё pёrmendja pёrgatitjen e reҫelit tё trёndafilit.(A ka ngrёnё ndokush ndonjёherё reҫel trёndafili?Unё deri atёherё kisha dёgjuar pёr shumё llojra reҫeli,por jo pёr atё tё trёndafilit.)Oborri i tyre si dhe kopshtrat afёr shtёpisё lulёzonin prej kёsaj bime. Ajo dinte tё pёrgatitte nё mёnyrё perfekte tё gjitha llojet e reҫelrave,marmalatave,pelteve e ёmbёlsirave tё tjera prej shumёllojshmёrisё sё pemёve,qё mbushnin kopshtrat e tyre.Kopshtrat e tyre,se nuk kishin vetёm njё e dy.Kopshtrat e tyre,qё i rrёmbeu koolektivizimi ekstrem dhe i degradoi.Tek Dilenjtё e Nivanit do ta dalloje kulturёn perёndimore nё ҫdo detaj,qё nga shtrimi i tryezёs sё ngrёnies me pjatanca, si nё restorantet mё tё mira e deri tek mirёmbajtja e maces,e cila do tё hante nё pjatё si dhe njerёzit ushqime tё posaҫme dhe do tё lahej e krihej e pёrkedhelej si ata,si ajo,si mos mё mirё.Dhe tё mos harrojmё pёr asnjё ҫast se ata jetonin e jetojnё nё kushte shumё tё vёshtira,nё njё tё ashtuquajtur shtёpi,pёr tё cilёn kemi folur gjatё mё lart,e cila ёshtё mё shumё njё kasolle nga pamja e jashtme,pothuajse,njё dhomё e vetme,por shumё e rregullt nga brenda,ku jetonin fillimisht 5 vetё,pastaj 4 e tani 3.Shto dhe macen si pjesёtare tё kёsaj familjeje.E,pikёrisht nё kёtё dhomё do tё kalonte pleqёrinё e thellё nёnё Ifi,ku vihej re njё shkёlqim kujdesi mirёmbajtёs pёr ‘tё prej fёmijёve tё saj.Kur zonja ime i bёnte vizitё e i afrohej ta takonte,e magjishmja i thoshte:”Mos mё puth,se jam plakё,por lermё tё tё puth unё!” “Po,si tё mos tё tё puth,moj nёne,kur ti je kaq e mirё!”Dhe binte erё borzilok.Siҫ duket,e lanin me ҫaj borziloku.Dhe,mbi gjithҫka,shkёlqente kujtesa e saj brilante deri nё fund tё jetёs.Tё pёrshkruante gjithҫka kishte jetuar,pёrjetuar,lexuar e dёgjuar me pёrpikёrinё mё tё lartё.”Nuk m’u lag pёrhёri,tё paktёn,njёherё tё vetme nё jetё,-tё thoshte me lotё nё sy.”Mirёpo interesohej pёr fёmijёt e tё afёrmve tё saj,kur i buisnin shtёpinё,sikur t’i kishte niprit dhe mbesat e veta.Mirёpo,interesohej pёr fёmijet e tё gjithёve nё fshat si po mbarёvenin.Mirёpo,edhe nё ditёt e fundit tё jetёs pyeste pёr fёmijёt tanё ku ishin,si ishin,si po shkonin me shkollat etj.me njё kujtesё “qiqёr”,kur i themi ne nё Zagori,kujtesё pёr t’u admiruar. Shumё e urtё,shumё gojёmbёl,shumё e matur,por shumё e vrarё nё shpirt. Pёr gjithҫka tё rёndё,qё kishte kaluar.Pёr fёmijёt,qё i shihte ashtu tё sёmurё e tё gjymtuar nga diktatura mё e egёr e kontinentit.Dhe vrarjen e saj shpirtёrore,me atё stoicizmin e saj,me atё fisnikёrinё e saj,me atё sjelljen e saj shkёlqimtare,ashtu si pa u ndjerё,e kalonte natyrshёm dhe tek ne,dhe ne tek pasardhёsit nёpёrmjet bisedave nё familje,duke u bёrё kёshtu njё Shembull i Shkёlqyer i Nёnave tё Pёrvuajtura,njё Edukatore e Rendit tё Parё,njё Ikonё e Kujtimit pёr tё gjithё familjen tonё dhe mё gjerё.

KOҪO STERJO,USA,2013

REZOLUTA E BUJANIT- 2 Janar 1944 –Para dhe Mbas (III)

January 26, 2014 by dgreca

Me rastin e 70 vjetorit-Pjesa e trete/

Nga Prof. Sami Repishti/

Nji sukses i madh i arritun mbas demonstrative ka qene themelimi i Universitetit te Prishtine (1970). Ndersa “amendamentet“ kushtetuese forcuen poziten e Kosoves ne kuader te Federates Jugosllave, si “…element konstitutiv te Federates” (Amendamenti VII) Po pergatitej terreni per ndryshimet qe do te konfirmoheshin me kushtetuien federale te vitit 1974. Me kete Kushtetute konfirmohet ligjerisht sovraniteti real i “republikave” dhe “krahinave autonome” mbi pasunite e tyne, organizimi ne tete njisi ekonomike “kombetare” dhe organizimin e Federates mbi “tete” njisi federale. Koncepti i nji “shteti” te Kosoves u forcue dhe nuk pushoi se qenuni pikesynimi i deshirave te popullsise.

Studjuesi Faredin Ferovic perfundoi:” Me kete (Kushtetute) krahinat autonome, nga pikepamja kushtetuese-juridike fituen elemente te randesishem te shtetesise(sovranitetit), pikerisht pjesen ma te randesishme te atributetve te republikes” (Bushovi, 366) Por mbetej edhe nji rruge e gjate me arrijte fundin e procesit te mundimshem.

Kushtetuta e re u aprovue me 21 shkurt 1974, dhe me 28 shkurt 1974 kuvendi i KAKM fitoi Kushtetuten e pare qe siguroi mjaft elemente te pavaresise operative mbrenda Krahines. Ky sukses i konsiderueshem i Kosoves terhoqi vemendjen e elementeve regressive serbe dhe shkaktoi mobilizimin e nacionalisteve serbe kunder ketij “suksesi”. Ne fakt, “suksesi” ishte thjeshtesisht nji njohje e vonueme e te drejtave te Kosoves. Parulla serbe ”serbet fitojne me lufte dhe humbin me paqe” ishte fjala mbizotenuese “per nji rikthim ne te kaluemen”. Per kete qellim, nacionalizmi serb doli me dosjen “Libri i kaltert” (The blue book) ku pershkruehen “padrejtesite” e Federates Jugosllave ndaj Serbise, sidomos ne Kosove. Pika qendrore e sulmit serb drejtohej kunder ngritjes politike te shqiptareve te cilet me veprimtarite e tyne premtojshin me transformue Prishtinen si qender shpirtenore te Kosoves, jo vetem ne lamin kulturor, arsimor e artistik, por edhe ne lamin politik. Prishtina po kthehej ne nji Tirane te dyte.

Efektet politike te nji transformimi te ketill dukeshin qarte si mjete te domosdoshme me nxjerre Kosoven e shqiptaret nga suazat e nji “pakice kombetare” dhe me e drejtue ate kah afirmimi i tyne ne nji komb shtet-formues, me te gjitha prerogativat e duhuna. Magneti terheqes i shqiptareve ne Jugosllavi tani e mbrapa do te jete Prishtina, e jo Tirana, rregjimi terrorist i se ciles frikesonte shume shqiptare ne ish-Jugosllavine. Ska dyshim se nji zhvillim i ketill ishte edhe ne favor te Federates Jugosllave, sepse kjo reflektonte daljen ne skene te nji klase te re politike, elemente te shkolluem qe gezojshin besimin e Presidentit Tito. Figura kryesore e ketij zhvillimi ka qene Mahmut Bakalli, numri nji i PKJ per Kosoven, i cili pati sukses me lansue Kosoven ne rrugen e nji zhvillimi te shpejt politik, ekonomik e shoqenor. Ne kete atmosphere premtuese u festue me madheshti edhe 100 vjetori i Lidhjes Shqiptare te Prizrenit (1878), me fryme te plote kombetare shqiptare.

Kesaje periudhe i takon edhe adaptimi i “gjuhes se njesuar” me standarde te perbashketa me ate te shqiptareve ne Shqiperi, dhe rritja e shkembimeve kulturore me Republiken e Shqiperise. Parulla emocionale “nje komb, nji shtet, nje gjuhe” u ba thirrje mobilizuese e afrimit kombetar me konotacione te qarta pan-shqiptare deri atehere, te papercaktueme mire.

Ky orientim permbante edhe nji “kercenim” te paevitueshem. Tue konsiderue veten si pjese e “kombit shqiptar” , shqiptaret ne ish-Jugosllavine- sidomos kosovaret- rrezikojshin trajtimin e “nji pakice kombetare”, “kombi” i te cileve kishte shtetin e vet, “Republiken Popullore te Shqiperise”. Ky zhvillim ishte pothuejse fatal per Prishtinen sepse eliminonte bazat e kerkesave te tyne per trajtim si “komb” me te drejta te barabareta ne Federate. Per Serbine, ky zhvillim i Kosoves shihej sikur “…barazia e matejshme nacionale e shqiptareve çonte kah ngritja e vetedijes irredentiste te tyne, e me kete edhe krijimit te kushteve qe Kosova te shkeputej nga Serbia, dhe Juigosllavia” shkruhej ne “Librin e kaltert’ Rruga per konfrontim ishte tashma e hapun!

Dyshimet serbe dhe akuzat e tyne percaktuen edhe ma me hollesi, ne vitin 1986, me Memorandumin e Akademise Serbe te Shkencave dhe Arteve, nji vije politike, qe ma vone, u ba programi politik i diktatorit Slobodan Millosheviq, kasapi i Kosoves. Ky zhvillim u ba edhe ma kercenues me largimin nga skena politike e ish Presidentit J.B.Tito ,ne vitin 1980.

Ne kete atmosphere te tensionueme shperthyen demonstratat e medha te pranveres se vitit 1981, qe ma vone u percaktuen si “fillimi i mbarimit te Jugosllavise federative”. Kosova u vue para nji dileme ekzistenciale: ose fitoren e plote te barazise me kombet tjera te Jugosllavise – qe konkretizohej me formimin e “Republikes se Kosoves”- ose humbjen e fitoreve te arrituna qe do te perfundonte perseri ne neshtrimin e Kosoves, ndaj Republikes se Serbise, dhe humbjen e statusit te nji njisie federale. Fatkeqsisht, fitoi opsioni i dyte.

Serbet kishin adaptue programin e “Librit te kaltert” qe pretendonte se punohet per “shpetimin e Jugosllavise”, por edhe “per forcimin “ e saj ne perputhje me interest serbe. Ky ndryshim kursi, mbas vdekjes se J.B.Titos, do te fillonte ne Kosove. Shqiptaret e Kosoves nguleshin kambe se vazhdimi i Jugosllavise Federale mund te sigurohej vetem me barazi e drejtesi, ma konkretisht me formimin e” Republikes se Kosoves”..

Ne nivel federal,, ne nji mbledhje te Kryesise se KQ te PKJ, 5 prill 1981, u vendos me percaktue “demonstratat e Kosoves” si nji ngjarje anmiqsore me karakter kunder-revolucionar. Parulla “Kosova-Republike!” ishte anmiqsore dhe synonte shkaterrimin e Jugosllavise. Dy udheheqes shqiptare te Kosoves, Fadil Hoxha dhe Mahmut Bakalli, u identifikuen si shkaktaret kryesore te ngjarjeve, dhe u zevendsuen me kuadro “te besueshme” serbe: Ali Shukriu, Sinan Hasani dhe Kole Shiroka. Udheheqsi partiak, Veli Deva, sulmi sidomos klasen intelektuale, kryesisht Universitetin e Kosoves. Intervenimet politike te Beogradit –kryesisht serbe- kishin per qellim eliminimin e sukseseve te arrituna, dhe rikthimin e militarizmit serb ne Federate, dhe kjo do te arrihej me “procese te montueme gjyqesore”. (“diferencimi ideo-politik”) dhe masa ndeshkimore ndaj “nacionalisteve” e “irredentisteve” shqiptare. Idete e centralizmit te pushtetit federal nuk u kundershtuen as nga bota e jashteme, qe pranonte shtypjen e mbrendshme per hir te “stabilitetit dhe paqes” ne Ballkan. Tragjedia ma e madhe ka qene numri i nalte i viktimave qe simbas agjensive te hueja numerohet ne qindra te vrame, e ma shume te plagosun.

Rezultati i pare i “centralizmit” ka qene “Platforma Politike per Kosoven” (nandor 1981), nji akt qe u kundershtue nga udheheqsi kroat, Vladimir Bakaric si “i panevojshem”. Cveshja e Kosoves nga prerogativat vete-administruese qe gezonte me Kushtetuten e vitit 1974 ishte tashma nji process qe do te zhvillohej sistematikisht deri ne fundin e tij: heqja e “Autonomise” ( qe u arrit ne mars 1989).

Vendimi i pare ka qene prishja e Mbrojtjes Territoriale te Kosoves dhe largimi me dhune i shume oficereve shqiptare si dhe marrja ne dore e Komandes se kesaj force ushtarake nga serbet. E fillueme si mase “e perkoheshme” ajo u ba definitive nga Kryesia federale me 11 dhetor 1981. Kosova ishte tashma pa asnji mundesi vete-mbrojtje, dhe ne meshiren e agresionit serb. Kjo ngjau edhe me forcat speciale policore te Kosoves, si rezultat i “gjendjes se jashtezakoneshme” te deklarueme me 3 prill 1981.(Ne Kosove Korpusi ushtarak komandohej nga Ratko Mladicc, kasapi i Bosnjes)

Ne qarqet jo-serbe dhe ne qarqet e hueja, trajtimi i Kosoves u shikue edhe si perpjekja e pare e mbas ramjes se A. Rankoviqit per dominimin serb te Federates. Kosova praktikisht u ba keshtu “fillimi i mbarimit te Jugosllavise”

Njikohesisht, Serbia filloi edhe procesin e “diferencimit politik” qe te justifikonte largimin masiv te shqiptareve “te dyshimte” nga pozitat qeveritare, dhe te hidhte bazat per ndryshime legjislative qe do t’i kthejshin Serbise “unitetin e mbrendshem” shkrimjen e Krahines autonome te Kosoves. Nji plan i ketill perfshinte edhe privilegjimin e pakices serbe-malazeze ne te gjithe sektoret e shtetit, tue perfshi edhe ekonomine e arsimin.

Plani serb parashikonte krijimin e nji “shtabi serb” ne Kosove, dhe nji “shtabi serb” ne Beograd, ky i fundit,, i perqendruem ne klubin e shkrimtareve serbe te Akademise se Shkencave dhe Arteve te Serbise (i njohun nga adresa si Francuska 7). Per plotesimin e kuadrit pushtues te Kosoves u mobilizue edhe personeli fetar i Kishes Ortodokse te Serbise.

Ne kete situate u botue “Memorandumi” serb (1986) si platforme politike e kesaj levizje shoviniste. “Humbja e Kosoves” nga Serbia, dhe “pushtimi i Kosoves nga Arnautet(sic!)” ishin dy temat themelore, qe u çfaqen ne te gjithe madhesine e tyne ne mitingun e 28 qershorit 1989, ne Gazimestan, me rastin e 600 vjetorit te Luftes se Kosoves (1389). Si rrjedhim doli kercenimi serb “ne qofte se kerkesat serbe nuk pranohen, do te kemi edhe lufte”. “Mitingashet” siç quheshin aktivistes serbe, u bane militante per mbrojtjen e Jugosllavise.

Para nji situate kaq kritike, elemente te LKJ (Lidhjes Komuniste Jugosllave) udheheqes te Kosoves, Azem Vllasi e Katjusha Jashari ndryshuen qendrimin e tyne pro-serb dhe moren persiper mbrojtjen e popullsise se Kosoves. Edhe udheheqes tjere kosovare kundershtuen vendimin e Kuvendit te Jugosllavise te dates 15 nandor 1987, per anulimin final te Rezolutes se Bujanit (2 janar 1944) dhe deklarimin e saj si akt politik e jo juridik, d.m.th. pa vlere ligjore, megjithese ishte nji akt i kryem nga “Keshilli Antifashist Nacional-Clirimtar i Kosoves dhe Rrafshit te Dukagjinit”, organi legjislativ i Levizjes Nacional-Clirimtare te Kosoves dhe Rrafshit te Dukagjinit.

Reagimi Kosovar ndaj ketyne masave partiake e administrative qe i shpoejte dhe i forte. Me 17 nandor 1988, punetoret e minieres “Trepça” marshuen ne kondita te veshtira atmosferike drejte Prishtines. Ne Pallatin e Sporteve arriten edhe rreth 3.000 punetore te tjere.Menjihere, me levizjen punetore u bashkuen edhe studentet e arsimtaret. Kjo mase njerezish eksplozive u rrite shume, dhe me 19 nandor 1988, ne Prishtine demonstruen ma shume se 100.000 shqiptare. Parulla kryesore: “Jo,Serbise!” Perfundimi? Kosova duhet te dale jashte Serbise!

Me 23 nandor 1987 u moren masa me pengue ardhjen e qytetareve ne Prishtine, dhe me ndalue çdo manifestiom publik ne qytet. Para nji gjendje te ketill, punetoret e “Trepçes” ,me 22 shkurt 1988, shpallen greven e urise,, u mbyllen ne zgavellat e minieres me rrezik serioz te jetes se tyne Kerkesa e tyne: “garancite e njohuna simbas Kushtetutes se vitit 1974”. Beogradi u pergjegj se ndryshimet e Kushtetutes jane te paevitueshme” e duan apo nuk e duan shqiptaret”. Per kete sulm te fundit kunder autonomies se Kosoves u vendosen tre “kosovare” te njohun per prirjet e tyne pro-serbe, qe nuk kundershtojshin kerkesat serbe. Ne kete situate grevistet kerkuen doreheqjen e “te shituneve”. Me 28 shkurt Beogradi pranoi kete kerkese. Minatoret nderpene greven. Beogradi mohoi premtimin dhe “te shitunit” u kthyen ne detyret e tyne.

Efekti greves se punetoreve u ndie edhe ne klasen intelektuale shqitare te Kosoves. Nji Apel i Intelektualeve “Per mbrojtjen institucionale dhe afirmimin e pozites kushtetuse te Kosoves” mbi bazen e parimeve themelore te Kushtetutes se RSFJ-se u nenshkrue fillimisht nga 215 intelektuale te te gjitha institucioneve te Krahines. Apeli u ba publik dhe me 21 shkurt 1988 iu drejtue Kuvendit te Serbise, dhe opinionit publik te Jugosllavise. Reagimi serb ishte i menjihereshem dhe i ashper: demaskimi politik nenshkruesve dhe pushimi i tyne nga puna.

Histeria politike serbe kunder Kosoves paralajmeronte dite te veshtira. Ish udheheqsit politike kosovare u arrestuen. 253 intelektuale qe perkrahen Apelin u arrestuen, u keqtrajtuen, dhe u burgosen pa afat. Serbia adoptoi Amendamentin 47qe lejonte ndryshime kushtetuese pa pjesemarrjen efektive te Kosoves. Gjykatat, policia, kuvendet komunale u moren ne dore nga pakica serbe-malazeze. Kosova u transformue ne nji “koloni” te thjeshte serbe. Beogradi, me manifestime te medha publike festonte riokupimin e Kosoves, me formulen “Ne mbrojtje te Jugosllavise” kunder kercenimit shqipptar. Autoritetet federale jugosllave aprovuen kerkesat serbe. Me qellim te manipulimit publik, udheheqsi maqedonas, Llazar Mojsov, deklaroi se ishte zbulue nji “plan” dhe nji “shtab” Kosovar per kryengritje. Nji çpifje!

Me 8 mars 1989, Kryesia e Republikes Federative Jugosllave kerkoi zbatimin e “masave te posaçme” per ruejtjen e rendit kushtetues”. Nji dite ma vone, Kuvendi i Kosoves perkrahu masat federative kunder vetevetes. Mbeteshin ndryshimet kushtetuese per rrenimin e autonomies se Kosoves, dhe venja e Krahines nen tutelen e Serbise. Me 14 mars, ne nji kumtese te perbashket, udheheqja “shtetnore” dhe ajo “partiake” e Kosoves aprovuen nevojen per ndryshime kushtetuese. Mbetej vetem ceremonia. zyrtare per perfunimin tragjik te kesaj komedie politike serbe qe solli aq gjak e vuejtje per popullsine shqiptare te Kosoves.

Me 23 mars 1989, ne kundershtim me Rregulloren e Kuvendit te Kosoves, u vendos qe votimi i Amendamentit Kushtetuese te bahej “hapet” jo “sekret” me qellim frikesimi te delegateve. Dhete deputete votuen kunder, u deklarue zyrtarisht. Por rregjistrimet filmike tregojne se numri i atyne qe thane “Jo!” ishte ma i madh.

Votimet ne Kuvendin e Kosoves u kundershtuen me manifestime te fuqishme populloe me parullen :”Jeten e japim, Kosoven nuk e japim!”. Megjithe nderhymjen e ashper te policise dhe njisive ushtarake serbe ata vazhduen deri ne mbramje. Gjate nates, forcat ushtarake u forcuen edhe me njisi te blindueme. Vetem ne Prishtine mbeten 13 te vrame dhe qindra te plagosun me arme zjarri. Mediat e botes se jashteme i bane jehone te madhe ngjarjeve ne Kosove, dhe situata politike e krijueme nga i ashtuquetuni “pushtimi i katert i Kosoves” zuni nji vend qendror ne raportimet e tyne, sidomos ne Gjermani dhe ne SHBA. Kosova po fitonte nji status nderkombetar, qe do te revelohej ma vone edhe vendimtar.

Me 28 mars 1989, Kuvendet e Serfbise dhe te Federates, do te aprovojne ndryshimet kushtetuese te Kosoves. Me 28 qershor 1989, Presidenti Slobodan Millosheviq kthehej ne Fushe Kosove me helicopter ushtarak, e deklaronte se Serbia ishte tashma e plote, xdhe kercenonte republikat tjera te Jugosllavise se do te perdorej forca kunder atyne qe pengojne planet serbe. Kosova ishte hapi i pare.

***

Zhvillimi i ngjarjve te matejshme ashte nji seri perpjekjesh aktive e paqesore ma pare dhe luftarake ma vone per rifitimin e plote te pavaresise se Kosoves. Zgjidhjet gjysemake te problemit, ose ata qe kufizojshin pavaresine e nji republike te Kosoves ishin tashma te papranueshme, Kalvari, rruga me gjemba ishte e haoun per shqiptaret e Kosoves, Ketu fillonte Golgotha e vertete, kryqezinmi i shqiptareve, ringjallja e tyne dhe formimi i shtetit te ri, Republika e Kosoves, e lire, e pavarun, demokratike dhe europiane. “Alea iacta est!” Rubikoni u kalue! Mbetej beteja dhe eventualisht fitorja finale.

Idealet e Rezolutes se Bujanit te 2 janaritr 1944, u plotesuen, megjithese kushtet per bashkimin mbarekombetar nuk lejojne kete akt te deshiruem kaq shume.Mbetej alternative e dyte:dhe thelbesoree: Kosova u imponue para botes jo si pakice kombetare me te drejta te dhurueme nga “kombi “ sundues, por si nji “komb shtet-formues” me te drejten e formimit te “Shtetit” te vet, Republiken e Kosoves.

Ky sukses hisatorik u arrijt me 17 shkurt 2008 me Deklaraten e Pavaresise se Republikes se Kosovs nga Kuvendi i Kosoves. Sot Republika e Kosoves njihet nga 105 shtete, anetare te OKB-se, dhe veçanerisht nga SHBA, dhe 25 shtete te Bashkimit Europian.

E ardhmja e Republikes se Kosoves premton dite ma te mira per popullsine e vendit, pa dallim, pa perjashtim.

Ridgefield, CT, USA

Janar 2014