Archives for February 2015

Kujtesë nga mjedisi ushtarak shqipëtar per 20 dhe 21 Shkurtin e vitit 1991
NGA ASLLAN BUSHATI-New York*/
Në pasditen e 20 Shkurtit 1991 me telefonoi një miku im nga Lipiani i Kosoves i cili ishte me banim të përkohshëm në Zvicer.Pa me pyetur fare për shëndetin dhe familjen me tha:”More vëllai im pse nuk e hoqët natën një a dy net me parë atë dreq munomenti nga sheshi qëndror i Tiranës, po e latë që turmat e zemruara ta bëjnë sot në sytë e kamerave të të gjithë botës.A e kuptoni ju shtetarët në Tiranë se kjo po përciellet në tërë mediat e botës dhe për shumë prej tyre ka ndiesi negative”Nuk iu përgjigja mikut tim për sa më pyeti, por e pyeta për shëndetin dhe familjen.Por ai insistoi përsëri dhe unë përsëri vazhdoja avazin për shëndetin. Dikur e kuptoi se unë s’mund të flisja atë mbrëmje përsa ai dëshironte të dinte. Në atë kohë unë isha Zëvendes Drejtori i Drejtorisë Kimisë së Ushtrisë Shqipëtare dhe kuptohet se s’kisha asnjë mundësi e fuqi as ta hiqja dhe as ta mbaja te pa hequr munomentin e Enver Hoxhës.Atë e hoqi koha.
Sot pas gati një cerek shekulli, ndiej obligim ndaj vehtes, miqve, shokëve, dashamirëve e jo dashamirëve,të them disa nga mendimet e mbresat e mia për këtë ngjarje ,që vazhdon të drejt trajtohet e keq trajtohet nga mediat e të dy krahëve të politikës shqipëtare.Ndoshta ndiesitë,kujtesa e mbresat e mia nuk kanë ndonjë peshë as per ta dritësua dhe as per ta errësuar këtë ngjarje,por duke i publikuar ato kam kryer nje obligim të paktën moral që i kam atij lexuesi që e dëshiron një gjë të tillë.
Në gjykimin tim ,ky moment kishte një bekgraund në akumulim për më shumë se nje vit. Kujtoj këtu kalimthi: krizën ekonomike që e kishte pushtuar Shqipërini në mënyrë të tejskajshme, demostratën e Janarit 1990 në Shkodër, demostratën e heshtur në Tiranë në të cilën edhe unë mora pjesë së bashku me shokun tim Nezir Murati, ardhja në Tiranë e Sekretarit të Përgjithshëm të OKB-së Perez De Kualar, ngjarjet me ambasadat e huaja në Tiranë, fjalimi i Ramiz Alisë me intelektualët e Tiranës, largimi dhe kërkimi i azilit politik në Francë nga Ismail Kadare, pushkatimi i Causheskut në Rumani, demostratat e studentëve e deri tek ligjësimi i pluralizmit politik. Të gjitha këto të marra së bashku kishin ndikuar thellë në mjedisin e brendëshëm ushtarak të Shqiperisë ndoshta pak më shumë se tek qytetarët e tjerë.Këto e shumë të tjera formësuan në ndërgjegjen dhe mentalitetin e drejtuesve kryesor të ushtrisë dhe të ushtarakëve të rangjeve më të ulta,një lloje dyzimi mbi problemet madhore që kishin përpara. Ushtarakët, përvec familjes kishin parësore edhe detyrën (atëdheun) dhe patriotizmin.Por disa patriotizmin e shihnin të lidhur vetëm me detyrën ushtarake dhe familjen dhe disa të tjerë e shihnin atë të lidhur edhe me komunizmin që ishte në rrukullim për poshtë. Fryma e kolektivitetit dhe e veprimtarisë së përbashkët vecanërisht në Ministrinë e Mbrojtjes ,kishte filluar të plasaritej. Epitete me sens negative kundër njeri tjetrit, eproreve e vartësve pëshpëriteshin nën buzë jo rrallë . Kujtoj këtu një rast me një kolegun tim me origjinë nga Pograneci në fillim të shtatorit te 1990-tës, të cilin e pyeta se si mendon përse Komandanti i Përgjithshem po pyet vetëm intelektuale civlë për pluralizim dhe jo edhe ato ushtarakë ? Ai shkurt me kundër pyeti:”Po ti vërtet mendon se pluralizmi politik do të vijë edhe në Shqipëri?” I thashë se jam krejt i sigurtë se do të ta gezojmë para vitit te ri 1990. Ai me tha”Kurrë s’ka për të ardhur. Tradhëtarë”.E thashë këtë dialog të shkurtër me kolegun tim, jo per ta lënduar atë sot pas një cerek shekulli ,por vetëm si ilustrim të mjedisit të brendëshëm.Këto e shumë e shumë të tjera tregonin qarte se kazanin ushtark ishte ne valim para 20 dhe 21 shkurtit te 1991-shit. Ai priste vetem pretekst te cfrynte pjese nga nxehtesia e brendshme.
Rrezimin me 20 shkurt te munomentit te diktatori, ne Ministrine e Mbrojtjes, shume vete e priten si nje gjeme te madhe qe i ndodhi kombit shqipetar, si nje pabesi , poshtrim e dhunim i historiese dhe vlerave kombetare. Disa te tjere (perfshi edhe mu), si liri, clirim nga diktatura dhe hijet e saj, si hapsire e re per nje te ardhme me te mire. Kjo ishte pra tablloja dyplaneshe me pak fjale ne sferat e larta te ushtrise. Perballe njeri tjetrit, te gjithe te armatosur, te inatosur e nen trysnine e peshes se ngjarjeve shume te vrulleshme te asaje kohe .
Ne kete klime ne mesditen e 21 shkurtit, ne Ministrine e Mbrojtjes nen drejtimin e ish ministrit Kico Mustaqi, u mblodhen kuadrot kryesore te aparatit Ministriese dhe te Shtabit Pergjithshem.U lexuan disa komunikata operative per situaten poshte ne njesi e reparte dhe pastaj u hap debati se c’po ndodh ne situaten politico-ushtarake ne teresi. Pati arsyetime se situate eshte e rende dhe se ushtria duhet te luaj nje rol paresor. Te tjere pyesnin pse s’u mbrojt munomenti i Enver Hoxhes? Ose thjeshte kush e tradhetoi Enver Hoxhen? Tradhetaret te arrestohen dhe te pushkaton po te jete nevoja, therrisnin disa gjysem hapur e gjysem keke ulur. I ndodhur perballe ketyre pyetjeve dhe shume te tjera te kesaj natyre qe beheshin me mllef, nga vendi me leje e pa leje, ministri Kico Mustaqi u vu ne pozita te veshtira. Ne kete moment u kerku te lexohej deklarata e shkollave ushtarake qe lajmeronte krijimin e “Komitetit Ushtarak per shpetimin Kombetar”, e cila i hodhi me shume benzine zjarrit , duke e bere situate shperthyese. Kjo deklarate kishte fragmente ultimative,ku nder te tjera ishte ajo e marrjes se shtatores se Enver Hoxhes nga mjediset e shkollave ushtarake dhe montimi i saj ne bazamentin e atij qe u rrezu.Duke mos pare rruge dalje per kete situate dhe per te shkarkuar pergjegjesite e tij ,Kico Mustaqi tha se shpiegimet per te gjitha keto i kalojne kuadrin e pergjegjesive te mia si minister mbrojtje, prandaj qendroni ketu sepse une per 10-15 minuta do te sjelle para jush Komandantin e Pergjithshem qe t’ju pergjigjet pyetjeve te shtruara. Ne kete moment u largu nga salla duke ja lene drejtimin e mbledhjes Shefit te Shtabit Pergjitheshem Halim Abazi.
Edhe pas largimit te ministrit ,thirrjet, bertitjet, kercenimet, batutat ofenduese, gjajk nxehtesia,mllef deri ne shperthim, vazhduan me ze te larte disa prej te cilave i ndegjoi edhe ish Presidenti Alia kur po ecte koridorit per te hyre ne sallen e mbledhjes i shoqeruar nga Kico Mustaqi.
Presidenti Alia ishte i zbete ne fytyre sikur po vinte nga ndonje ceremoni varrimi. Ai tha se ministri Kico Mustaqi e kishte njohur me disa nga shqetesimet e te pranishmeve dhe si fillim tha se ishte shume i tronditur nga “huliganizmi” ne qender te Tiranes me shtatoren e Enver Hoxhes ,nen hundet e policies dhe strukturave te Ministries Brendeshme.Ai u betu e sterbetu se nuk e kishte tradhetuar askush vepren dhe idealin e Enver Hoxhes. Dhe ne vazhdim tha se e kishte shkarkuar nga detyra e Ministrit te Puneve te Brendeshem Hekuran Isain, pikerisht per te mbrojtur vepren e Enver Hoxhes e ne postin e tij kam emruar –tha-Gramoz Rucin. Ne kete moment filloi te lotonte duke lene te kuptonte se e ndiente thelle ne shpirte ato qe thoshte me fjale. Kjo e beri nje fare efekti psikologjik mbi te pranishmit. Dhe ne vazhdim shtjelloi idene se armiku i jashtem po vepron fort dhe i lidhur ngushte me ate te brendeshem. Klasat e permbysura duan te kethehen ne fuqi, dhe ata nuk duan vetem rrezimin tim nga pushteti, por dhe te gjithe sejcilit nga ju ne kete salle. Prandaj mos u ligeshtoni se vetem te bashkuar mund ta perballojme situaten dhe te fitojme. Kam pergatitur dhe dekretin per shpalljen e gjendjes se jashte zakoneshme (duke e drejtuar nga salla), por mendoj –tha ai-se ajo eshte mase ekstreme. Kam krijuar Keshillin Presidencial dhe do te krijojme nje qeveri te re me figura te reja per te permiresuar situaten. Keto e disa sllogane te tjera parafabrikat alla komunist e ulen tensionin pak,por te pranishmit duke pare se Alia kishte ne plan te largonte nga detyra edhe Kico Mustaqin ne menyre gati ultimative I thane se s’guxon kush ta largoje ate nga detyra e ministrit te mbrojtjes. Atehere ai la te kuptonte se do ta merrte parasyshe kete propozim, por si kerkese tha qe te persosen elementet kryesor te gatishmerise vecanerisht ne Tiraneme njesi ushtarake te spesializuara.
Presidenti u largu, mbledhja u mbyll, por tensionet mbeten te larta. Nderkohe filloi puna per afrimin e njesive sulmuese nga disa rrethe dhe dislokimi i tyre ne pikat strategjike per rreth Tiranes. Po ashtu filloi pergatitja per cvendosjen e bustit te diktatorit nga shkollat ushtarake per ne qender te Tiranes. Per kete me 22 shkurt u be nje pergatitje e perbashket e kuadrove te ministrise mbrojtjes dhe asaj te brendeshme ne poligonin e Shkolles Bashkuar ne Lazaret prane Shtish Tufines, nen drejtimin e Kico Mustaqit dhe Gramoz Rucit. Ne kete stervitje te perbashket nuk di se kush hodhi idene qe kur te vendoset shtatorja e diktatorit ne shesh ne qofte se demostruesit tentojne ti afrohen krahas te tjerave te perdoren edhe lende helmuese shqetesuese kloropikrine. Per kete u urdheru Drejtori I Kimise te pergatiste nje sasi te domosdoshme per kete veprimtari dhe keshtu u be ku u pergatiten 110 “granata” qelqi te mbushura me nga 200 mililitra kloropikrine. Kundershtova hapur se ky eshte nje veprim I gabuar por askush nuk me degjoi. Duke ditur rrezikun qe ato paraqisnin i kerkova takim urgjent Shefit te Shtabit Pergjithshem Halim Abazi. Ai ishte nje ushtarak i zoti,i kulturuar , i matur ne vendimet qe merrte dhe nje nga shtetaret me korrekt qe kam njohur ne karieren time 28 vjecare ne ushtrine shqipetare. Pasi degjoi shpiegimet dhe shqetesimet e mia , Halim Abazi mori ne telefon ne prezencen time Presidentin Alia. I beri te ditur se shteti yne nuk ka ligj per perdorimin e lendeve lotuese kunder demostruesve dhe aq me keq qe kloropikrina eshte lende shqetesuese luftarake dhe nuk ka garanci perdorimi. Dikush mund ta perdore ate ne mjedise te mbyllura qe mund te shkaktoje edhe vdekje. Alia u pajtu me sygjerimet tona dhe u shpeh prere:”urdheroj qe ky mjet te mos perdoret nga askush”.
Kur qytetaret e Tiranes moren vesh se shtatorja e diktatorit dote cvendosej nga shkollat ushtarake per ne qender te Tiranes, vune barrikada ne cdo 100 metra ne Rrugen e Dibres per ta pamundesuar nje gje te tille. Mijra vete rrethuan shkollat ushtarake dhe hidhnin parrulla si: “poshte diktatori, rrofte demokracia ,vetem mbi trupat tona te vdekur mund te kaloje shtatorja e diktatorit” etj. Ne te njejten kohe demostruesit jashte kontrollit filluan te qellonin me gure e sende te tjera te forta nga rruga per ne thellesi te murit rrethues. Personeli I shkollave ushtarake I armatosur teresish si ne gjendje lufte pa autorizimin e Komandantit te Pergjithshem ,filloi te hape zjarr mbi demostruesit. Kjo ishte pika me kulmore e dhimeshme sepse pati edhe te vrare e te plagosur.
“ Komiteti Ushtarak” brenda shkollave ushtarake dhe ne masmedia, filloi te deklaroje per mundesine e vendosjes se gjendjes se shtet rrethimit ne te gjithe vendin, dhe mundesine e nje qeverisje ushtarake. Keto e komplikuan akoma me shume situaten sepse kishte formesuar elementet kryesore te nje grushti shteti ushtarak. Por kunder kujt drejtohej ky grusht shteti shtrohej pyetja? E djathta ishte ne opozite dhe e pa formesuar akoma. Ramiz Alia ishte personi qe Enver Hoxha i dorezoi te gjitha pushtete para vdekjes. Sic kam marre vesh me vone nga i ndieri Azem Hajdari dhe Abdi Baleta, brenda ketij komiteti kishte paqartesi te shumta ideore e konceptuale se cfare kerkonin e cfare po benin .Ne veprimet e tyre shihej qarte nje arrogance e prepotence e shfrenuar dhe mungese llogjike deri ne ekstrem. Edhe perpjekjet e disa negociatoreve te se djathtes kryesuar nga Neritan Ceka rezultuan te pa sukseshme. Keshtu qorrsokaku ku e futi veten ky komitet ushtarake me veprimet e vendimet qe mori,( ne nje moment te veshtire per vendin) i la ushtrise ne dore dopio gjashten e pucit ushtarak, nje etiketim I pa merituar dhe I denueshem nga pikpamja kushtetuese e shoqerore. Zollumi do te kishte qene akoma me I madh ne qofte se nuk do te nderhynin ne uljen e gjakrave e qetesimin e situates disa persanalitete te nderuar nga brenda shkollave ushtarake si ish Komandanti I Akademise se Mbrojtjes Kostaq Karoli , Adem Copani etj. Ata ishin intelektuale me formim te qendrueshem, me pervoje ne drejtim dhe vizionar te kultures e mendimit ushtarak.
Atehere si perfundim, cfare ishte kjo marrezi e formesuar si puc shteti ushtarak? Ne gjykimin tim ishte nje presion I krahut konservator komunisto-ekstremisto –enverist i Byrose Politike te Partise Punes ndaj Ramiz Alise, I zbritur me poshte ne Ministrine e Mbrojtjes dhe prej saj ne shkollat ushtarake.Ata ndjeheshin te tradhetuar nga veprimet e Ramiz Alise dhe teresisht te frikesuar nga prognoza e se djathtes ne formim. Ndjeheshin ne nje fare llahtari shpirteror per krimet qe kishin bere gjate rregjimit komunist dhe se ato mund t’ju ketheheshin si nje ortek ne stuhine e kohes duke i leshuar ne fund te gremines politike e shoqerore.
*ASLLAN BUSHATI
Ish ushtarak i larte ne Ushtrine Shipetare.