Archives for February 2015

Nga Luan Çipi/
Letra e një “lexues special”, thuajse të panjohur, shkruar para do kohe, e ndryshoi rrjedhen e jetës sime dhe më inkurajoi të vazhdoj të shkruaj.
Jam një nga “shkrimtarët” e pasnëntëdhjetës, diku i cilësuar si ndër më të përpjekurit dhe më të përkushtuarit, ngaqë shkruaj e botoj thuajse çdo ditë kryesisht në sejtet internetike të diasporës dhe kam botuar deri tani 9 libra, nga këto tre me poezi dhe gjashtë me tregime, portrete e përshkrime udhëtimesh, kushtuar “njerëzve të mirë” dhe “vlerave të spikatura njerëzore”. Kam shkruar lirshëm ç’më ka diktuar shpirti dhe mendja: ndjesi zemre, malli, gëzimi dhe hidhërimi si dhe përvojë nga jeta ime e gjatë. Asnjëherë nuk kam pretenduar të jem shkrimtar i mirëfilltë dhe aq më pak poet ndër ata që numërohen me gishta. Letërsia nuk është profesioni im i parë, sepse jam ekonomist dhe, ndonëse dikur jam i çmuar për meritat dhe punën time si i tillë, tani kam pasur kënaqësi të vlerësohem nga lexues të veçantë edhe për krijimet e mia në fushën letrare, pasionin për të cilën kam ndjerë ta kem që në bankat e shkollës, si nxënës e student i mirë (me mësuesit e shquar shkrimtarët Nonda Bulka e Gjergj Zhej)…
Pasionin për të shkruar tani e kanë shumë shqiptarë, përfshirë një numër të madh pensionistësh, që ndjejnë kënaqësi të përcjellin vlerat dhe përvojën e tyre shumë vjeçare, të lidhur pas kompiuterit, ose tavolinës së punës. Ata, kohën e tyre të lirë nuk e kalojnë kot, në kafenetë, apo pas kujdesjeve thjesht personale, po ia kushtojnë indirekt pasardhësve, apo brezit të ri, shpesh duke trannsmetuar dijet e tyre dhe eksperiencën jetësore.
Dikush nga shkrimtarët profesionist, apo nga ata që kanë studjuar dhe janë thelluar teorikisht në letërsi, nuk janë dakord me “shkrimtarët e vonuar”, mandej kalojnë edhe në fyerje për ta, me klasifikimin deri “punëtorë të thjeshtë të shkrimtarisë”. Ata thonë: “letërsi duhet të bëjnë vetëm ata qe kanë lindur me shumë talent”. Kjo nuk tingëllon keq. Por, a mund të harrohet shprehja gjerësisht e përdorur në popull, mandej edhe nga dijetarë, që “për veprat e mira duhet një përqind talent dhe nëntëdhjetenëntë përqind pune?” Mendoj se duhet të shkruaj gjithkush, që kërkohet dhe pëlqehet nga lexuesi, kur të kenë gjetur te ai vlera letrare e artistike. Që t’i shtohen vlerat, për t’u bërë pronë e sa më shumë njerëzve, veprat duhet paraprakisht të korrektohen, redaktohen e recensohen. Është e vërtetë që në kushtet e sotme, sidomos të botimeve në shtypin elektronik, që kushton pak ose aspak, ka një mori botimesh pa vlerë. Por, me kalimin e viteve, njerëzit po bëhen gjithnjë e më të ndërgjegjshëm për koston e kohës së tyre dhe, nëse e kanë humbur kot atë me shkrime të dobëta, nuk është se nuk nxjerrin mësime. Kritika e kualifikuar e ka për detyrë të zbulojë e të rekomandojë, apo mohojë vlerat dhe cilësinë e veprave, një për një dhe jo në tërësi. Thirrjet që bëhen për fuqizimin e saj, s’kanë të bëjnë me hidhërimin e gjuhës, por me vullnetin e mirë për të ndihmuar e inkurajuar këdo që mund t’i japë, sado pak, vlera shoqërisë.
Ka mjaft probleme të tjera të kritikës letrare sot, që trajtohen teorikisht gjithandej, po që mendoj se goditin “me një të rënë spate” dhe shpesh me njëanshmëri të diskutueshme estetike si p.sh. ndarja në “miq” dhe “armiq” e shkrimtarëve, raporti i artit me zejet, mbivlerësimi i imagjinatës në veprat artistike dhe nënvlerësimi i elementeve të tjera në to, etj., po për to nuk dëshiroj të bej të njëjtin gabim, duke qëlluar edhe unë me “sopat” dhe për të diktuar vendosmërisht “kështu duhet”. Po, pa diktuar, disa mendime thjesht vetjake, ku nuk jam dakord, po i paraqes:
-Nuk pranoj t’i ndaj qytetarët e zakonshëm përgjithësisht në “miqtë dhe “armiqtë” e shkrimtarit. Miqtë diku konsiderohen dhe lajkatarë që thjesht lajnë borxhet për njëri tjetrin. Është njerëzore, mandej “hyjnore” të jesh mik me një shkrimtar dhe ta pëlqesh, nxitësh e përkrahësh mikun e nderuar e deri ndofta të adhuruar.
– Dikush e monopolizon të shkruarit letrar, duke e konsideruar atë një art të paarritshëm nga kushdo e aq më pak nga “zejtarë”. Të shkruarit zeje? Po, për mua është edhe një zeje dhe atë mund ta bëjë po të ushtrohet, kushdo që ka një formim social e intelektual, dhe futet me guxim e vullnet në këtë rrugë fisnike e plot mundime e sakrifica. Mandej shpesh, nëpërmjet “betsellerve” më së shumti marifetçi e mashtrues, një zeje e tillë bëhet profesion mjaftë fitimprurës. Kritika e kualifikuar mendoj se duhet ta nxisë e jo ta frenojë këtë dhe të dallojë, cilësojë e të rekomandojë më të mirin, më të dobishmin.
– Ndonjë tjetër i cilëson “shkrime elitare”, ato që mund të kuptohen veçse nga një kastë njerëzish të privilegjuar. Mendoj se “Arti për art”, ku përfshihen këto krijime, do ta lartësonte cilësinë e veprës letrare, po ndërkohë do ta pakësonte sferën e ndikimit të saj, për ta kufizuar së vepruari në një rreth sa më të gjerë lexuesish.
– Dikush thotë se të shkruarit është thjesht produkt personal. Të shkruarit është vërtet akt vetjak, po produkti, me kritikën dashamirëse të specialistëve, fillimisht do rriste kualifikimin e shkruesit në perfeksion dhe më pas, siç e thamë më lart, me redaktorin dhe bashkëpunëtorët, do ta përsoste edhe më tej veprën, aq sa mund të themi se ky akt do bëhej produkt i përbashkët kolektiv i specialiteteve të mirëfillta.
– Dikush e konsideron imagjinatën domosdoshmëri për çdo shkrim. Mendoj se imagjinata është një dhunti te shumë shkrimtarë dhe them se ajo i dallon e i klasifikon ata si të tillë, po nuk mund të hidhet poshtë një shkrimtar a poet narrativ e përshkues, publicisti i mirë, ose ai që përcjell bukur ngjarje të vërteta, që shpesh shoqërohen me drama e tragjedi, me heroizëm apo zgjuarsi të veçantë, zgjedhur nga jeta e vërtetë, nga historia dhe heroizmi popullor, nga jeta e njerëzve të shquar, etj.
-Një tjetër deklarim i “kompetentëve” është se poezia sidomos, nuk është “produkt pleqsh”, se më së shumti lidhet me “dashurinë”, privilegj i të rinjve. Po kjo nuk vërtetohet nga faktet e shumta, as nga Anakreonti i antikitetit dhe as nga dhjetëra bashkëkohorë të famshëm, aq më tepë se populli thotë që dhe vet “dashuria nuk njeh pleqëri”.
Për problemet e kritikës letrare, që trajtova më sipër, nuk pretendoj të jem unikal e këmbëngulës, thjesht i paraqita problemet, ndofta për diskutim, duke çliruar veten nga një ngarkesë gati një vjeçare.
Dua ta mbyll këtë shkrim, me “letrën speciale” me atë për çka e nisa dhe që, krahas goditjeve të mangësive direkt për çdo vepër letrare, mendoj se duhet të jetë një kahe pozitive e kritikes letrare bashkkohore.
Letrën ma dërgon një “lexues special”, një autoritet i drejtësisë shqiptare: Av.Prof, as. Dr. Jorgo Dhrami, që njëkohësisht është edhe vet autor i disa librave deri letrare e historike. Ja edhe letra e tij, që mbahet nga unë si shpëtimtare, për mos t’u larguar asnjëherë nga shkrimet:

I dashuri Luan me familje !
Nga Luan Çipi

Letra e një “lexues special”, thuajse të panjohur, shkruar para do kohe, e ndryshoi rrjedhen e jetës sime dhe më inkurajoi të vazhdoj të shkruaj.
Jam një nga “shkrimtarët” e pasnëntëdhjetës, diku i cilësuar si ndër më të përpjekurit dhe më të përkushtuarit, ngaqë shkruaj e botoj thuajse çdo ditë kryesisht në sejtet internetike të diasporës dhe kam botuar deri tani 9 libra, nga këto tre me poezi dhe gjashtë me tregime, portrete e përshkrime udhëtimesh, kushtuar “njerëzve të mirë” dhe “vlerave të spikatura njerëzore”. Kam shkruar lirshëm ç’më ka diktuar shpirti dhe mendja: ndjesi zemre, malli, gëzimi dhe hidhërimi si dhe përvojë nga jeta ime e gjatë. Asnjëherë nuk kam pretenduar të jem shkrimtar i mirëfilltë dhe aq më pak poet ndër ata që numërohen me gishta. Letërsia nuk është profesioni im i parë, sepse jam ekonomist dhe, ndonëse dikur jam i çmuar për meritat dhe punën time si i tillë, tani kam pasur kënaqësi të vlerësohem nga lexues të veçantë edhe për krijimet e mia në fushën letrare, pasionin për të cilën kam ndjerë ta kem që në bankat e shkollës, si nxënës e student i mirë (me mësuesit e shquar shkrimtarët Nonda Bulka e Gjergj Zhej)…
Pasionin për të shkruar tani e kanë shumë shqiptarë, përfshirë një numër të madh pensionistësh, që ndjejnë kënaqësi të përcjellin vlerat dhe përvojën e tyre shumë vjeçare, të lidhur pas kompiuterit, ose tavolinës së punës. Ata, kohën e tyre të lirë nuk e kalojnë kot, në kafenetë, apo pas kujdesjeve thjesht personale, po ia kushtojnë indirekt pasardhësve, apo brezit të ri, shpesh duke trannsmetuar dijet e tyre dhe eksperiencën jetësore.
Dikush nga shkrimtarët profesionist, apo nga ata që kanë studjuar dhe janë thelluar teorikisht në letërsi, nuk janë dakord me “shkrimtarët e vonuar”, mandej kalojnë edhe në fyerje për ta, me klasifikimin deri “punëtorë të thjeshtë të shkrimtarisë”. Ata thonë: “letërsi duhet të bëjnë vetëm ata qe kanë lindur me shumë talent”. Kjo nuk tingëllon keq. Por, a mund të harrohet shprehja gjerësisht e përdorur në popull, mandej edhe nga dijetarë, që “për veprat e mira duhet një përqind talent dhe nëntëdhjetenëntë përqind pune?” Mendoj se duhet të shkruaj gjithkush, që kërkohet dhe pëlqehet nga lexuesi, kur të kenë gjetur te ai vlera letrare e artistike. Që t’i shtohen vlerat, për t’u bërë pronë e sa më shumë njerëzve, veprat duhet paraprakisht të korrektohen, redaktohen e recensohen. Është e vërtetë që në kushtet e sotme, sidomos të botimeve në shtypin elektronik, që kushton pak ose aspak, ka një mori botimesh pa vlerë. Por, me kalimin e viteve, njerëzit po bëhen gjithnjë e më të ndërgjegjshëm për koston e kohës së tyre dhe, nëse e kanë humbur kot atë me shkrime të dobëta, nuk është se nuk nxjerrin mësime. Kritika e kualifikuar e ka për detyrë të zbulojë e të rekomandojë, apo mohojë vlerat dhe cilësinë e veprave, një për një dhe jo në tërësi. Thirrjet që bëhen për fuqizimin e saj, s’kanë të bëjnë me hidhërimin e gjuhës, por me vullnetin e mirë për të ndihmuar e inkurajuar këdo që mund t’i japë, sado pak, vlera shoqërisë.
Ka mjaft probleme të tjera të kritikës letrare sot, që trajtohen teorikisht gjithandej, po që mendoj se goditin “me një të rënë spate” dhe shpesh me njëanshmëri të diskutueshme estetike si p.sh. ndarja në “miq” dhe “armiq” e shkrimtarëve, raporti i artit me zejet, mbivlerësimi i imagjinatës në veprat artistike dhe nënvlerësimi i elementeve të tjera në to, etj., po për to nuk dëshiroj të bej të njëjtin gabim, duke qëlluar edhe unë me “sopat” dhe për të diktuar vendosmërisht “kështu duhet”. Po, pa diktuar, disa mendime thjesht vetjake, ku nuk jam dakord, po i paraqes:
-Nuk pranoj t’i ndaj qytetarët e zakonshëm përgjithësisht në “miqtë dhe “armiqtë” e shkrimtarit. Miqtë diku konsiderohen dhe lajkatarë që thjesht lajnë borxhet për njëri tjetrin. Është njerëzore, mandej “hyjnore” të jesh mik me një shkrimtar dhe ta pëlqesh, nxitësh e përkrahësh mikun e nderuar e deri ndofta të adhuruar.
– Dikush e monopolizon të shkruarit letrar, duke e konsideruar atë një art të paarritshëm nga kushdo e aq më pak nga “zejtarë”. Të shkruarit zeje? Po, për mua është edhe një zeje dhe atë mund ta bëjë po të ushtrohet, kushdo që ka një formim social e intelektual, dhe futet me guxim e vullnet në këtë rrugë fisnike e plot mundime e sakrifica. Mandej shpesh, nëpërmjet “betsellerve” më së shumti marifetçi e mashtrues, një zeje e tillë bëhet profesion mjaftë fitimprurës. Kritika e kualifikuar mendoj se duhet ta nxisë e jo ta frenojë këtë dhe të dallojë, cilësojë e të rekomandojë më të mirin, më të dobishmin.
– Ndonjë tjetër i cilëson “shkrime elitare”, ato që mund të kuptohen veçse nga një kastë njerëzish të privilegjuar. Mendoj se “Arti për art”, ku përfshihen këto krijime, do ta lartësonte cilësinë e veprës letrare, po ndërkohë do ta pakësonte sferën e ndikimit të saj, për ta kufizuar së vepruari në një rreth sa më të gjerë lexuesish.
– Dikush thotë se të shkruarit është thjesht produkt personal. Të shkruarit është vërtet akt vetjak, po produkti, me kritikën dashamirëse të specialistëve, fillimisht do rriste kualifikimin e shkruesit në perfeksion dhe më pas, siç e thamë më lart, me redaktorin dhe bashkëpunëtorët, do ta përsoste edhe më tej veprën, aq sa mund të themi se ky akt do bëhej produkt i përbashkët kolektiv i specialiteteve të mirëfillta.
– Dikush e konsideron imagjinatën domosdoshmëri për çdo shkrim. Mendoj se imagjinata është një dhunti te shumë shkrimtarë dhe them se ajo i dallon e i klasifikon ata si të tillë, po nuk mund të hidhet poshtë një shkrimtar a poet narrativ e përshkues, publicisti i mirë, ose ai që përcjell bukur ngjarje të vërteta, që shpesh shoqërohen me drama e tragjedi, me heroizëm apo zgjuarsi të veçantë, zgjedhur nga jeta e vërtetë, nga historia dhe heroizmi popullor, nga jeta e njerëzve të shquar, etj.
-Një tjetër deklarim i “kompetentëve” është se poezia sidomos, nuk është “produkt pleqsh”, se më së shumti lidhet me “dashurinë”, privilegj i të rinjve. Po kjo nuk vërtetohet nga faktet e shumta, as nga Anakreonti i antikitetit dhe as nga dhjetëra bashkëkohorë të famshëm, aq më tepë se populli thotë që dhe vet “dashuria nuk njeh pleqëri”.
Për problemet e kritikës letrare, që trajtova më sipër, nuk pretendoj të jem unikal e këmbëngulës, thjesht i paraqita problemet, ndofta për diskutim, duke çliruar veten nga një ngarkesë gati një vjeçare.
Dua ta mbyll këtë shkrim, me “letrën speciale” me atë për çka e nisa dhe që, krahas goditjeve të mangësive direkt për çdo vepër letrare, mendoj se duhet të jetë një kahe pozitive e kritikes letrare bashkkohore.
Letrën ma dërgon një “lexues special”, një autoritet i drejtësisë shqiptare: Av.Prof, as. Dr. Jorgo Dhrami, që njëkohësisht është edhe vet autor i disa librave deri letrare e historike. Ja edhe letra e tij, që mbahet nga unë si shpëtimtare, për mos t’u larguar asnjëherë nga shkrimet:

I dashuri Luan me familje ! Tiranë, më 21 Maj 2012

Ndonëse fizikisht me sa mbaj mënd, jemi takuar vetëm një herë, shkrimet e tua i kam lexuar çdo herë. Edhe nëse nuk do të të kisha takuar fare në jetë, unë nëpërmjet shkrimeve që ke bërë, të njoh sikur kemi jetuar bashkë 100 vjet. Pena jote e fuqishme, tregon karakterin tënd të pastër, njerëzor, të edukuar, korrekt e të shoqëruar me një çiltërsi për ta pasur zili kushdo! .Shkrimet e tua, të shkruara mjaft bukur, me një gjuhë të thjeshtë e shpirtdashëse për cilindo në këtë Botë, me fjalë shumë të goditura, më kanë bërë skllav të tyre. Sa herë që lodhem, ndjej lodhje apo ndonjë mërzi të jetës, rifilloj e lexoj shkrimet e tua, të cilat më çlirojnë nga kjo gjendje e krijuar. Ato, përmbajnë gjithçka të mirë e të këndshme. Ndodh kështu, sepse ato burojnë nga një zëmër e Luan Çipit, e këtij njeriu që mendon vetëm mirë për njerëzit. Tek ky person, bindja e ime është, se, aty janë harmonizuar në mënyrë perfekte, aftësia e të menduarit me shpirtbardhësinë e njeriut të mirë. Këto dy cilësi, sipas meje, bëjnë ndarjen e njerëzve në këtë Botë.
Luanit dhe familjes së tij të madhe, i urojmë gjithë të mirat e kësaj BOTE.
Përqafime!
Av. Pr, As. Dr. Jorgo DHRAMI
Përfundoj me falënderime të sinqerta për juristin e shquar, Jorgo Dhrami nga Qeparoi i Himarës, duke e konsideruar këtë letër, jo vetëm “shpëtimtare” për mua dhe që i dha një tjetër drejtim jetës sime, po dhe si një referim model e drejtim çlirues pozitiv, për kritikën letrare bashkëkohore.