Archives for April 2016

Qytetarët:”Këta deputetë nuk na përfaqësojnë”!

April 24, 2016 by dgreca

Sondazh i qytetarëve shqiptarë për politikën: “Këta deputetë nuk na përfaqësojnë”/

Instituti për Demokraci e Ndërmjetësim dhe Instituti Demokratik Amerikan publikuan dje në Tiranë një studim mbi shkallën e angazhimit politik të qytetarëve në proceset demokratike të Shqipërisë. Studimi zbuloi një zhgënjim në rritje të qytetarëve nga partitë politike si dhe një pakënaqësi të konsiderueshme ndaj parlamentit, qeverisë, dhe opozitës.

Ky studim mbi angazhimin politik i përgatitur nga Instituti për Demokraci e Ndërmjetësim dhe nga Instituti Kombëtar Demokratik Amerikan është i pari i këtij lloji, që mat gadishmërinë e qytetarëve për të marrë pjesë në zhvillimin e demokracisë. Mbi 22 për qind e të anketuarve deklaruan prerë se nuk do të votonin në zgjedhje nëse ato mbahen tani, rreth 30 për qind janë të pavendosur, nëse do të votonin apo jo dhe afro gjysma e të amketuarve pohuan që janë gati marrin pjesë. Studiuesit pohuan se një pjesë e madhe e atyre që kanë prirje të votojnë janë punonjës administrate, anëtarë partie dhe veprimtarë të shoqatave.

Mosbesues dhe të zhgënjyer nga politika tradicionale e partive, sondazhi zbuloi se qytetarët janë gati të shtojnë pjesëmarrjen e tyre në protesta dhe veprimtari të shoqërisë civile, apo në takimet e këshillit bashkiak për çështje të caktuara konkrete dhe jo për pikëpamje të përgjithshme. Afro gjysma e tyre janë gati të përfshihen në veprimtari të nivelit vendor dhe vetëm 10 për qind e tyre janë gati të angazhohen në nivel kombëtar. Sipas sondazhit, një ndër 2 të anketuar është i pakënaqur me punën e parlamentit dhe të qeverisë aktuale, ndërsa 2 nga 3 pjesëmarrës nuk janë të kënaqur me punën e opozitës aktuale. Gjysma e të anketuarve pohuan se parlamenti nuk është transparent dhe nuk punon mbi baza etike qytetare. Po ashtu 2 në 3 qytetarë nuk janë dakord se parlamenti përbëhet nga përfaqësues të respektuar. Më shumë se 2 në 3 të anketuar, gati treçereku i tyre mendojnë se deputetët nuk i përfaqësojnë ata dhe familjet e tyre.

Shumica e të anketuarve dëshirojnë t’i përfaqësojë një deputet i përgjegjshëm dhe i ndershëm, deputet me arsim të mirë dhe që të kuptojë varfërinë dhe problemet e popullit.

Të anketuarit pohuan se nuk kanë ndërmarrë asnjë nismë me karakter social e politik, sepse; 40 për qind e tyre besojnë se asnjë njeri nuk i dëgjon, 40 për qind të tjerë pohuan se politikant mendojnë vetëm për veten e tyre dhe rreth 20 për qind pohuan se politikanët nuk mendojnë për njerëz të thjeshtë si ne. Mbi 80 për qind e qytetarëve pohuan se ata janë gati të angazhohen në procese politike për interesa personale, familjare dhe komunitare. Ndërsa 65 për qind pohuan se janë të gatshëm të angazhohen në çështjet që besojnë, por që nuk lidhet me ata personalisht. Gjysma e tyre pohuan se situata mund të ndryshojë duke tërhequr vëmendjen e mediave dhe gjysma tjetër me votim në zgjedhje. Një masë po aq e madhe qytetarësh thanë se gjendja mund të ndryshojë duke marrë pjesë në veprimtari për të ushtruar presion ndaj vendim-marrësvePor vetëm 20 për qind e tyre pohuan se do ti bashkoheshin një partie politike për të ndryshuar situatën aktuale. Treçereku i të anketuarve pohuan se nuk janë anëtarë e as mbështetës të ndonjë partie politike dhe as të ndonjë shoqate. Vetëm një në 5 pjesëmarrës mendon se mund të angazhohet politikisht pa qenë pjesë e një partie politike. Pjesa tjetër mendojnë se e vetmja mënyrë të angazhohen në politikë është të bëhen anëtarë të partie politike. Nga sondazhi doli se 2 në 3 të anketuar pohuan se vota e tyre nuk ka asnjë ndikim në vendim-marrjen kombëare. Një në 2 pjesëmarrës pohojnë se nuk kanë asnjë ndikim në vendim-marrjen vendore, ndaj ata kërkojnë shtimin e takimeve të drejtpërdrejta me deputetët dhe bashkiakët, dhe detyrimin që ata tu përgjigjen me shkrim kërkesave të tyre jetike. Sondazhi vlerësoi se njohuritë e qytetarëve për institucionet demokratike janë të pamjaftueshme. Ata shprehën interesim më të lartë për qeverisjen vendore. 2 nga 3 të anketuar theksuan se nuk u intereson fare roli i deputetëve. Vetëm një e treta e qytetarëve tha se ishte gati të përfshihej në vendimmarrjen në nivel kombëtar dhe një në 2 është gati të angazhohet në çështje të nivelit vendor.

UJËVARA E SOTIRËS – MONUMENTI MË UNIKAL NË SHQIPËRI

April 24, 2016 by dgreca

NGA PËLLUMB GORICA/

Një udhëtim për në Ujëvarën e Sotirës së Gramshit, pamvarsisht kapërcimit të shtigjeve të vështira, herë- herë me pengesa, të ngjan se hap brenda teje një hapsirë të mrekullueshme gjelbërimi dhe uji. Është një hapsirë e çuditshme që shoqërohet me dashurinë për natyrën. Me ndërtimin tektonik, natyra ka krijuar mjedise të bukura, peisazhe tërheqëse dhe veçori: male, shpella, kanione, ujvara, liqene… Mjafton që ne të dimë t’i eksplorojmë ato. Me kureshtjen për eksplorimin e kësaj natyre, si një nga arsyet më interesante, ajo të ofron mundësi t’i largohesh paksa përditshmërisë stresuese.

Një udhëtim i bukur

Pikërisht me pasionin e udhëtarit jemi nisur në Ujëvarën e Sotirës. High Albania Mountain Club, organizatore e udhëtimeve, ka vite që mundëson grupe vizitorësh vendas, por edhe të huaj të eksplorojnë natyrën shqiptare. Ujëvara e Sotirës është një nga perlat e natyrës sonë. Por, të shkosh atje është një aventurë, edhe pse ajo ndodhet 16 km larg qytetit të Gramshit, nën këmbët e malit Tomorr. Udhëtimi ynë drejt Ujëvarës së Sotirës shoqërohet nga një mugëtirë e lehtë, që herë davaritet në qiell e të pengon disi të sodisësh peisazhin parakalues. Për kilometra të tëra të shoqëron rrjedha e lumit Devoll. Prurjet e ujit, herë në njërin krah e herë në tjetrin, gurgullojnë mes zajeve e nëpër brigjet e gjelbërta. Befasohesh me pamjet e maleve në sfond. Grykat e ngushta dhe majat e thepisura,me ndjesinë e tyre madhështore rrethohen nga retë. Që këtu imazhi i malit Tomorr të përshëndet me rrezet e ngrohta këtë mëngjes. Pasi përshkon rrugën, që kalon në të djathtë të rrjedhës së lumit Devoll, aty ku H/C i Banjës po hedh shtat, e po konturohet si vepër energjitike e Shqipërisë, të shfaqet qyteti i Gramshit. Konfiguracioni i tij shtrihet në një kodër buzë lumit Devoll. Një qytet i vogël dhe me shumë gjelbërim, i krijuar para 60 vjetësh, e që e ka zanafillën nga fshati me të njënjtin emër. Dikur, para 40 vjetësh, këtu u ngritën fabrika dhe uzina ushtarake, ndërsa sot kjo industri nuk ekziston. U shkatërruan me një egërsi të pashembullt, dhe punëtorët mbetën të papunë, por jo vetëm kaq. Për të përballuar jetën në kushtet e reja që erdhën, shumica me familjet e tyre morën rrugën në emigracion, dhe në qytete të mëdha: si Tiranë, Elbasan, Durrës, Vlorë. Në një pushim të shkurtër në qëndër të qytetit, e ndjen freskinë që vjen nga mali Tomorr. Është një ajër i dlirë dhe i pastër si vet mali i lartë. Ajo që të bën më shumë përshtypje në Gramsh, që në fillim është fakti se, banorët janë të qetë dhe të kulturuar, e gjithë respekt, që mishërohet në shpirtgjerësin e tyre.

Gramshi, vendi i mrekullive turistike…

Ndonëse, infrastruktura rrugore le shumë për të dëshiruar, kjo vështirësi bëhet e papërfillëshme çdo ditë nga dhjetra adhurues. Duhet thënë lexuesit, që krahinat e Gramshit janë një vend me kontraste gjeografike dhe peisazhe të mrekullueshme, që dita ditës po kthehen në një shkretëtirë të mjerueshme. Në përgjithësi ato i ka mbërthyer një zhgënjim, që vështirë të tejkalohet shpejt. Madje rruga e keqe dhe kushtet më elementare të jetës, e kanë bërë pjesën më të madhe të banorëve, që të braktisin këtë trevë dhe të largohen. Si kudo, ku më shumë e ku më pak, të njënjtat probleme ka. Por, në krahinat e Gramshit shenjat e braktisjes janë të dukshme. Po çfarë po mbetet pa emigruar? Pyjet po ja shkatërrojnë, gurët po ja marrin. Ështe fatkeqësi që ajo po shkatërrohet nga babëzia e pandalshme njerzore nën fjalën zhvillim. Është një katastrofë si shumë të tjera drejt degradimit ashtu si shoqëria, edhe flora e fauna jonë. Me tepër se kurrë, tani njerëzit duhet t’i thërrasin ndërgjegjes dhe të ndalin rrënimin e natyrës, por edhe institucionet duhet të mendojnë më shumë për turizmin malor, pasi natyra e ka bërë punën e saj. Nëse në Ujëvarën e Sotirës, Kanionin e Holtës, Shkëmbin e Kopaçit, Liqenin e Zi, Shpellën e Kabashit, Grabovë, Kanionin e Seraselit, Kalanë e Irmajt apo edhe të Tërvolit, infrastuktura e rrugëve me terrene të vështira shkon në nivelin e duhur, as diskutohet që e gjithë treva e Gramshit do të ketë gjallërinë e vendeve turistike. Madje mund të bëhet e zhvilluar nga ana ekonomike dhe sociale, si një magji pak e eksploruar. Gjithçka varet nga vullneti, jo vetëm i pushtetarëve, por edhe i banorëve, që të japin kontributet e tyre. Ndoshta nuk është momenti për të shkruar më gjatë për këtë gjë, por kjo evidenton krizën e thellë morale në thelb të të paaftëve, që përpliten në kërkim të identitetit të humbur në pellgut ujëqelbur të një përditshmërie të amullt dhe pa ide. Ndaj, me potencialin panoramik, kulturor e historik që ka kjo trevë kërkohet më shumë impenjim për ta bërë atë të vizitueshme, jo vetëm nga vendasit, por edhe turistët e huaj. Gjithsesi, duhen përgëzuar inisiativat e gramshiotëve, që në faqet elektronike sensibilizojnë opinionin për bukuritë e peisazheve të trevës.

Reliev piktoresk rural

Por le të kthehemi tek udhëtimi ynë i mëtejshëm drejt Ujëvarës së Sotirës. Kalojmë Devollin ujëshumë ndërmjet urës që lidh Gramshin me krahinën e Sulovës. Gjelbërimi e bën më të magjishëm udhëtimin. Ndaj bisedat rrjedhin natyrshëm për udhëtimet, vendet e bukura, eksperiencat. Jani, më i moshuari i grupit të vizitorëve, u jep udhë bisedave me informacione të ndryshme. Aleksandri, Roza, Artani ndërhyjnë dhe ajo bëhet më interesante. Fisniku në rolin e ciceronit tregon për ujëvarën, vendet ku do kalojmë, për malin Tomorr e për çdo gjë tjetër. Me këtë rast është për tu përmendur diçka shumë e veçantë e kësaj krahine të mbushur me lumenj, kodra, pyje, e monumente natyrore, si dhe historike. Një karakteristikë është se rrjedha e dy lumenjve; e Devollit dhe e Tomorricës që kalojnë përbri saj, por edhe e dhjetra përrenjve kanë krijuar një peisazh të veçantë. Ajo është një krahinë e punës, mëndjes, traditave të rralla e të admirueshme, të mikpritjes, respektit dhe bujarisë. Bukuritë e saj janë magjepëse dhe një privilegj për çdokush që i viziton ato. Në valëzime kodrash, që zgjaten pa mbarim, e që lartësohen drej malit Tomorr, aty këtu shfaqen vendbanime me pamje mbresëlënëse, e secili prej tyre paraqitet me veçanti karakteristike. Kushtet e përshtatshme gjeografike dhe klima e kanë bërë Sulovën të banueshme, që nga koha e hershme e zhvillimit të saj. Dora e njeriut i ka qëndisur akoma më shumë peisazhet e gjelbëruara, dhe tokat i kanë mbjellë me gjithfarë bimësh e drurësh frutorë. Duke jetuar me natyrën, sulovarët arrijnë të jetojnë edhe kështu, por dëshpëruese është rruga e pashtruar dhe e ngushtë, ku nuk shkëmbehen dot automjetet, që asnjë pushtet nuk ka arritur të ua ndërtojë ashtu siç duhet. Një rrugë gjarpëruese, që ngjitet e zbret kodrave të buta me ulje e ngritje të vrazhdë, e ku zgjaturinat e tyre priten nga rrjedha e lumit të Tomorricës, i cili i shoqëron për kilometra të tëra.

Rritur me Tomorrin në sy e në zemër

Tomorri është një nga malet më madhështore në Ballkan, dhe pamjen më të bukur e ka në krahinat e Gramshit. I magjepsur s’ngopesh, duke vështruar këtë mal, mahnitës e mbizotërues ai shpaloset gjithmon, i mbuluar majave me qeleshen e borës. Ecim dhe në qiell grumbuj resh të bardha shtëllunga – shtëllunga shfaqen lartësive të malit. Dielli i ngrohtë rrethuar nga copëza qielli të kaltër në kurorën e tij, e ka hedhur vellon shkëlqyese. E sodit dhe të jep të drejtën të meditosh në heshtje. Me madhështinë shekullore të shenjtërisë, perënditë e kanë bekuar atë, edhe me ujin kristal të burimeve, e bukururinë e pamata të pyjeve dhe shkëmbinjëve. I kam admiruar përherë këto vise, dhe i kam shijuar që në fëmijëri, duke ruajtur vazhdimisht dëshirën për të ardhur kohë pas kohe me kujtime e mbresa të bukura. Ndaj, nuk i shmagem dot emocioneve kur i shkel përsëri. Bashkë me mua ecën edhe fëmijëria me imazhin e Tomorrit madhështor, që të tërheq me pamjen e tij të paharrueshme dhe emocionale si një ëndërr, të kërleshur nga retë e bardha.

Ja dhe Sotira!

Makinat ndaluan njëra pas tjetrës dhe ne zbritëm. Rrugëtimi ynë na solli shpejt në Sotirë, e sapo ndalojmë kemi kohë e mundësi t’i hedhim një sy fluturimthi këtij vendbanimi. E ngritur poshtë disa bregoreve, Sotira të shfaqet me ato pak shtëpi çatigri nën hijen e pemëve. Diku më tutje të pret një natyrë e zemëruar me formacione erozionesh të degraduara, por edhe egërsia e peisazhit të braktisur nga jeta e banueshme njerzore. Mbase kjo ndjesi te shkaktohet kur vështron pamjen mjerane të lagjes së sipërme të Sotirës, që të ngjall një zbraztësi në shpirt me shtëpitë e gurta në rrënim e sipër. Ashtu të rrënuara e sado të braktisura, ato mbeten dëshmitare të pakundërshtueshme të banimit të hershëm, si dhe një trashëgimi për brezat. Largimi i shumë familjeve e ka shuar gjallërinë. Tani ka mbetur vetëm qetësia dhe cicërimat e zogjëve, por edhe ndonjë kumbim i zbehtë zile bagëtish.

Peisazhe mahnitës

Duke ngjitur rrjedhën e lumit të Sotirës, që humbet mes gurëve ngjyrë gri me madhësi të ndryshme, e mes gjelbërimit të një pylli që fëshfërin lehtë e të çlodh, morëm rrugën për në Ujvarë. Rruga është e vështirë, por ky detaj nuk të pengon të sodisim peisazhin me një ndjesi të pakrahasueshme, të lëndinave me bar e lule, ajrin e pastër dhe blerimin përthithës të pranverës. Syri të mbushet me kënaqësi. Rrezet e diellit tashmë të ngrohta, e po aq të këndshme në këtë stinë, janë një emocion i veçantë dhe e çiltërsojnë peisazhin. Tingëllojnë cicërimat e zogjëve të përzier me zhurmat e tjera të stinës. Vështrimin e marramenduar s’mund ta largojmë lehtë nga tufa bagëtish të përhapura në një pllajë të gjerë. Era lëkund lehtë degët e pemëve me lule, të ngjyrave të ndezura, që shpërndajnë aromën e tyre. Kështu të joshur nga pamjet e pashlyeshme herë pas here ndalojmë, dhe sodisim me kënaqësi bukurinë e peisazhit. I gëzohemi kësaj gjallërie buisëse. Përballë shfaqen konturet e një shkëmbi gëlqeror me një pamje tërheqëse. Ecën dhe ndjen një shprushje në shpirt, i yshqyer aq magjishëm nga atmosfera e ujëvarës së Sotirës me mrekullinë e saj. Shushurima e rrjedhjes së ujit vjen si muzikë magjepëse. Shumë rrallë të ndodh në jetë e natyrisht sytë dhe shpirti të fluturojnë nga gëzimi i pushtuar prej kënaqësisë. Padyshim rruga e gjatë,e aspak e përshtatshme në ngjitje, mbërritja aty dhe pamja mrekulluese me gurgullimën e fuqishme të ujit, të freskon ledhatueshëm, e të heq si me dorë lodhjen. Venitet ajo, edhe nga pesha e emocioneve, kur sytë përplasen në masivin e malit Tomorr të mbuluar me borë. Artani, më entuziasti i grupit tonë tund kokën, buzëqesh duke shijuar pamjet. Jemi përpara një mikrobote mrekullie, me ujra që rrjedhin tërsëllimë prej barkut të shkëmbit, dhe që shkumbzohen papushim. Këtu hijëzimi i pyllit me drurë të llojeve të ndryshme dhe të harlisur, por edhe lëndinat me bar e lule, të dhurojnë një tjetër kënaqësi çlodhëse, ashtu si ajri i lagësht, që drithërohet nga forca e ujit e të shpupurit flokët.

E bukur në çdo stinë

Ujëvara e Sotirës është veçanërisht tërheqëse në pranverë, kur edhe bora e malit fillon e shkrin, por në periudhën e verës ajo shteron prej uljes së nivelit të ujrave. Lidhur me këtë ujëvarë, gjeologu Selim Marishta, bir i Sotirës shkruan se ajo buron në rrugëfshehjen brenda shkëmbinjëve gëlqeror të malit të Tomorrit. Më shumë shton ai, ajo është një ujëvarë unikale në vendin tonë, si për nga forma e daljes dhe e derdhjes së ujit në trajtë çurgjesh. Ujërat e saj dalin nga dy tre çarje, njëra përmbi tjetrën. Pak metra nga ujëvara gjendet edhe një katarakt, që rrjedh nga përroi i fshatit Dardhë të Beratit. Uji rrëzohet me uturimë mbi 100 m, duke u përplasur në fund të shkëmbinjëve mbi disa gurë të mëdhenj, për të krijuar një pellg të vogël me ngjyrë të gjelbër. Pas rënies ujëvara rrjedh në një lum të vogël, por këto dy vitet e fundit ndërmjet një kanali ekologjik, e kanë bërë ekonomike atë me fuqinë prodhuese për të përfituar energji nga një H/C i vogël.

Epilog përshtypjesh

Ja kështu të ngazëllyer nga ajo ç’ka vështruam në udhëtimin tonë magjik me qetësinë e lëndinave të gjelbëruara,Tomorrin madhështor dhe ujëvarën, pikërisht aty ku edhe u çlodhëm, nisëm sërish rrugën e kthimit nën morinë e përshtypjeve. Në ambientet mirseardhës të një lokali, teksa pijmë kafenë e kthimit ke dëshirë që të shohësh sy më sy malin madhështor dhe banorët e Sotirës. Është një dialog pa zë, por shumë nënkuptues. Ndaj, epitetet më të zgjedhura për të janë të pamjaftueshme, dhe jo aq metaforike. Sepse, këtu e prek gjelbërimin, ndjen freskinë, aromën flladitëse të luleve, vështron bardhësinë e borës, lëndinat, ngjyrat e këndëshme, dëgjon tingujt gjallërues, blegërimën e bagëtive në kullota, ndaj në shpirt lumturohesh. Duke falenderuar, shtrënguam duart miqësisht me ata, që na dhanë mundësinë e shijimit të kësaj kënaqësie, që rrallë ndonjeherë mund ta përjetosh, duke ëndërruar për rikthimin.

Odisea e një fisi

April 24, 2016 by dgreca

Nga Reshat Kripa/*

Ato ishin dhjetë. Tetë prej tyre kishin të njejtin mbiemër ‘’Ndreu‘’, mbiemër i njohur në gjithë Shqipërinë. Diktatura i shpërnguli nga veriu në jug. i vrau, i burgosi, i internoi me qëllim që t’i çfarroste. Shifrat janë rrënqethëse. Vetëm pjestarët e familjeve që banojnë në Vlorë (familje të tjera jetojnë në vise të ndryshme të vendit ) kanë bërë 156 vjet burg, 650 vjet internim dhe tre të pushkatuar Ganiun, Avdiun dhe Sabriun.

Ato ishin bijat dhe nuset e djemve të tyre që u futën në grevë urije për të protestuar kundër shkaktarëve të gjëmës së madhe që mbuloi gjithë atdheun.

Kush ishin ato?

Vali nuk e prishi traditën familjare. i biri Eduardi pjesmarrës i grevës së urisë të studentëve. i vellaj Qazimi në grevën e urisë të të përndjekurve politikë të Tiranës. Vazhdimësi vetmohimi. Emineja 53 vjecare protestonte për të shoqin Avniun e gjymtuar që rregjimi nuk e la të plotësonte dëshirën e tij për t’u bërë shkrimtar dhe për të cilën kishte aq shumë prirje. Hyrija, Afërdita, Qerimeja dhe Pjereta që fatin e tyre e lidhën me atë të këtij fisi të dënuar. Ato nuk donin që fëmijtë e tyre të kishin fatin e baballarëve Pullumbit, Azizit, Lutfiut dhe Memduit . .Monda me Mozën që me vetmohimin e tyre kërkonin të drejtën e barazisë për veten dhe baballarët e tyre te shumëvuajtur Rexhepit dhe Baftjarit. .Me to ishte bashkuar natyrshëm edhe Shpresa që sapo ishte kthyer nga Berati ku kishte shkuar për të kërkuar eshtrat e të atit, Ramadan Zdravës, vdekur në qelitë e errëta të sigurimit. E fundit ishte Etleva e vogël 18 vjecare, bija e Etem Brahimit të drobitur nga vitet e burgut

I kam njohur këta njerëz 35 vjet më parë. Më bashkoi me ta idea e përbashket, vuajtjet e përbashkëta. Ishin ato vite kur njerëzit na shihnin me frikë, bile disa me mosperfillje. Oh ironi! Sa të varfër shpirtrat e tyre!

Nuk dua të shkoj larg në pemën gjenealogjike të ketij fisi. Po e filloj nga shekulli ynë. Gjyshi i tyre Elez Isuf Ndreu, luftëtar i shquar kundër turqve, armik i betuar i serbëve, besnik i parimeve republikane bie në dhjetor 1924 në mbrojtje të lëvizjes fanoliste.

Viti 1946. Atë që nuk e bënë dot serbët, e bëri rregjimi i Enver Hoxhës. i burgosën, i vranë, kullat u a dogjën, tokat dhe bagëtitë ua morrën, i shpërngulën forcërisht me gra dhe fëmijë në zonat e jugut të Shqipërisë. I gjatë dhe interesant itinerari që përshkuan. Filloi në Sllovë, vendlindja e tyre për të vazhduar në Strugë, Ohër, Qaf-Thanë, Elbasan, Berat, Kucovë, Lushnje, Fier, Tepelenë, Vlorë për të përfunduar në Lubonjë. Them interesant se duket e çuditëshme që për të ardhur nga Dibra në Vlorë duhej kaluar nëpër Jugosllavi. Me këtë veprim diktatori donte t’u tregonte padronëve të tij jugosllavë se ai po realizonte atë që ata nuk kishin mundur ta bënin, zhdukjen e këtij fisi të madh. Ai po u jepte atyre shpërblimin për ndihmën e dhënë kur e vendosën në krye të pushtetit. Viti 1949. në bangon e të akuzuarve 13 pjestarë të këtij fisi, 11 prej të cilëve vëllezër, bijtë e Cen Elezit. Dëshmitar i akuzës në gjyq, presidenti i ardhshëm i Kuvendit Popullor Haxhi Lleshi. Thonë se edhe sot kur bie për të fjetur i dalin para syve seancat e këtij gjyqi. Atëhere ai dëshmonte:

– Këta janë të gjithë reaksionarë, që nga më i vogli dhe deri te më i madhi. Kështu kanë qenë edhe baballarët edhe gjyshllarët e tyre.

Ndërsa Xhelali, zotërues i anglishtes, italishtes, gjermanishtes, turqishtes dhe rusishtes, që më vonë do të shkruante dy drama në vargje, tre romane, dy monografi për jetën e dibranëve, si dhe mjaft poezi, të cilat nuk mundën asnjëherë të shohin dritën e botimit, u përgjigj me krenarinë e dibranit:

– Nëqoftëse kapemi prej baballarësh, ju jeni i biri i Halit Lleshit, personit me gjak të zi serbi, qi për nandë vjet rrjesht ka luftue kundër Dibrës, përkrah forcave serbe që kërkonin me vendosë kufinin në krahun e djathtë të lumit Drin.

Dëshmitari i rremë nuk gjente dot fjalë për t’u përgjigjur.

Sa vuajtje rënduan mbi shpatullat e këtyre njerëzve!

Kudo që shkonin ndjenin pas vehtes diskriminimin e tmerrshëm. I diskriminonte shteti me anën e agjentëve të sigurimit, i diskriminonin edhe servilët hipokritë të rregjimit. Po t’i pyesësh ata të flasin me neveri për mësues Enverin që u thoshte vazhdimisht fëmijve të tyre se do t’u shtypte kokën. Por si krye shembull të terrorit ata të tregojnë kampin e tmerrshëm të Turanit në Tepelenë.

– Mathauzeni dhe kampet e tjera naziste nuk ishin gjë para tij.- tregon Azizi i menduar.- Ende i kam parasysh lotët e nënave të pafuqishme përpara fëmijve që u vdisnin para syve për një kafshatë buke. Kujtoj Kec Grimcin që i ngrirë plotësisht në momentin e fundit përmblodhi ato pak fuqi që i kishin mbetur dhe u tha familjarëve te tij

– Mos harroni racionin tim të bukës!

Azizi hesht. Më lutet që këto të mos i botoj, pasi ndoshta ndonjë ditë do të ulet t’i shkruajë më me hollësi. Por unë po i shkruaj. Ato janë gjëra që nuk duhen harruar.

Dëgjoj fjalët e tij dhe para syve më dalin Haliti, Fuati, Islami, Irfani dhe të tjerë burra të këtij fisi që sot nuk jetojnë më. Më del Bexheti të cilit do i shkonte shumë për shtat malsori që Migjeni do ta quante:

‘’ Një copë mali e vendosun mbi dy kambë të forta.’’

E pra sot kjo’’copë mali’’ mezi qëndron në këmbë. Pesha e rëndë e këtyre viteve i ka dhënë frutet e saj. Megjithatë një gjë nuk ka mundur të mposhtë, forcën shpirtërore dhe besimin e tij.

– Kam një deshirë të madhe – thotë ai – dua që vajza e ime Brunilda të studiojë jashtë shtetit.

Brunilda është nxënëse e vitit të fundit të shkollës së mesme. Rezultatet i ka të shkëlqyera. Njeh mirë italishten dhe vazhdon të studiojë frëngjishten.

A do të plotësohet dëshira e Bexhetit? Apo do të vazhdojnë të mbajnë ende mbi supe peshën e rëndë të diktaturës? Kush do të vërë dorë për ta?

Presidenti, Parlamenti, Qeveria heshtin. Ata vetëm premtojnë. Sa do të vazhdojë kështu? Kjo pyetje kërkon pergjigje. Vlorë, më 28 tetor 1991

*Marre nga libri: “Një tregim për mikun tim”

Rilindja e krimit, ringjallja e Sokratit shqiptar dhe keqpërdorimi i presidentit të Republikës

April 23, 2016 by dgreca

Nga Enver Bytyçi/

“Edhe presidenti e ka quajtur të papranueshme këtë çështje dhe kur flet presidenti, kjo çështje s’ka më vend për diskutim kur e dënon dhe ai. Duhet lexuar siç e thotë presidenti”. Ky nuk është një pohim nga të djathtët. Përkundrazi, po perifrazoj deputetin ekstremist të majtë, ose ekstremistin oligark të rilindjes, Taulant Balla. Ai ka përdorur presidentin e Republikës me qëllim që të bëjë një diversion në “përligjje” të vendimit për ta përjashtuar Dr. Berishën nga seancat parlemntare të dhjetë ditëve të ardhshme. Dmth ka përdorur një prononcim të zotit Nishani, me qëllim që “t’i japë vetes të drejtën” për votën kundër pjesmarrjes së ish-kryeministrit në seancat e parlamentit. Madje Balla, duke perifrazuar presidentin ka dashur t’i kundërvihet gjithashtu kreut të parlamentit, pasiqë nuk i ka pëlqyer abstenimi i tij në vendimmarrjen antiBerisha të kryesisë së Kuvendit. Mendja e ngushtë e Taulantit ka dashur të godasë me një gur tre politikanët më me ndikim në këtë vend: Kryetarin e Shtetit, Kreun e Parlamentit dhe liderin historik të së djathtës, duke menduar se këta tre politikanë klasi na qenkan adoleshentë në politikë. Ndërkaq zëdhënësin e zellshëm të kryeministrit, zotin Balla, e kanë tradhëtuar dhe e tradhëtojnë vazhdimisht kolegët e tij ministra si dhe kryetari i Bashkisë së Tiranës, Erion Velia. Vetëm të dëgjojmë diskursin antipresident të Veliajt, ministrit Tahiri ose vetë kryeministrit të vendit dhe vetëmjaftohemi me faktet se si sillet ekzekutivi ndaj institucionit të Presidentit. Kur arrin kryetari i Bashkisë dhe urdhëron “Mos e lini presidentin të vizitojë vendin e krimit të betonit!”, nuk ka nevojë që të sillet ndonjë argument tjetër sesa destriktuivë dhe antiinstitucionalë janë rilindasit tanë. Rekord për Gines. Kurrë nuk ka ndodhur që një zyyrtar i cilitdo vend në botë të japë urdhër për të ndaluar presidentin e vendit në misionin e punën e tij. Ka ndodhur vetëm në kryeqytetin e paradokseve dhe qeverisjes nga fëmijët politikanë të rilindjes së diktaturës komuniste në Shqipëri, në Tiranën tonë, të cilën po e braktisin të gjithë kundërshtarët politikë të kryetarit të Bashkisë, ministrit të Brendshëm, kryeministrit të vendit dhe zëdhënësit të tij të zellshëm, Taulant Balla. I fundmi ishte Zirkon Disha, i njohur për sakrificën e tij në mbrojtje të lirisë për të marrë frymë pa kundragazin e ofruar nga kreu i Bashkisë. Ndërkaq shkak i keqpërdorimit të një prononcimi korrekt të presidentit të Republikës, zotit Nishani, ishte diskutimi për marrjen e vendimit për ta përjashtuar nga punimet e Kuvendit të vetmin zë të lirisë në këtë vend, zërin e pakompromis të Dr. Sali Berisha. Shkurt, presidentin po e përdorin si me sharje, si me diversion për ta vrarë lirinë e këtij vendi, për ta fundosur Shqipërinë në humnerën ku e ka degdisur e ashtuquajtura rilindje. Rilindje i thënçin, ndonëse në këto afër tri vite ajo ka dëshmuar se në një drejtim është dhe mbetet rilindje: Rilindje e metodave arrogante të diktaturës komuniste në drejtimin e shtetit e të vendit, rilindja e bashkëpunimit me bandat e krimit, rilindja e mafies, trafikut dhe korrupsionit në çdo qelizë të shoqërisë, rilindje e luftës së egër e të dhunshme politike kundër atyre që besojnë te liria, rilindje e luftës kundër tregut të lirë, kundër pronës provate, kundër “armiqve të brendshëm të partisë”. Rilindja e pretenduar e Ramës, Ballës, Veliajt është rilindje e metodave fashiste dhe komuniste në drejtimin shtetëror, është rilindje e manipulimit të opinionit publik, është rilindje imponimit të mendimit të njëshit të rilindjes. Nëse Sali Berisha denoncon krimin e lidhur me rilindjen, atëherë ai shpallet “armik”. Nëse dikush tjetër proteston, si Nikollaq Neranxi, i vihen prangat. Nëse dikush futet në një garë zgjedhore pa lejen e padishahut, atëherë vihen në veprim bandat e krimit për ta ndaluar atë. Kjo është rilindja. Kush e denoncon atë duhet të ndëshkohet, duhet të dënohet, duhet të hetohet për t’i gjetur një cen në biografi, me qëllim denigrimin, dhunimin, arrestimin, heqjen e lirisë për të vepruar i lirë. Kjo është praktika e revolucionit rilindas, me të cilën fatkeqësisht ka ende shqiptarë, me të cilën mburren. Kundër kësaj rilindje janë ngritur të gjithë, opozita po e po, Sali Berisha që ditën e parë të saj, presidenti Nishani gjithashtu, partneri i qeverisjes dhe kreu i Kuvendit. Rilindja ka përfunduar në rivarrimin e këtij vendi. Duhet thjesht të organizohet ceremonia mortore dhe arkivoli të çohet te varrezat. Në këtë kuptim deklaratën e Dr. Sali Berishës për t’u armatosur e shoh si një deklaratë dëshprimi. Në dëshprim janë të gjithë shqiptarët, janë ata që ikin çdo ditë nga ky vend. Janë ata që për shkak të mendimit të lirë dhe protestës së lirë të aplikuar që në shekullin e katërt para Krishtit, sot në këtë vend dhunohen, tërhiqen zvarrë e përfundojnë në pranga. Të dëshpruar janë studentët, janë të rinjtë, janë bizneset, të cilat shkojnë drejt falimentit të garantuar thjesht për shkak të fobisë që kanë rilindasit ndaj pasurisë së shqiptarëve. Rilindja pasurinë e do të tërën për veten e saj. Të tjerët, jorilindasit, kundërrilindasit le të vdesin nga uria, papunësia, mjerimi dhe varfëria. Kjo devizë e bën Dr. Berishën të denoncojë lidhjet e rilindjes me krimin e bandat e krimit, me fakte, me emra, me sms, me data, me orë, minuta. Eshtë zëri i vetëm të cilit i besojnë shqiptarët, edhe ata që marrin një rrogë te rilindja e për këtë arësye përbuzen e trajtohen si njerëz të dorës së dytë e të tretë. Të gjithë ata që ndjehen keq nga kjo lloj rilindje i besojnë institucionit Berisha. Prandaj rilindasit janë tërbuar dhe kanë mbipopulluar burgjet e dhomat e paraburgimit si asnjë regjim tjetër në botë. As Koreja e Veriut nuk vuan nga ky lloj popullimi i burgjeve, që ka sjellë rilindja në Shqipëri. Ndërkaq rilindja ka prodhuar një Sokrat të ri, sokratin shqiptar të shekullit të XXI me emrin Sali Berisha. Shiheni dhe krahasoni shfaqjen e monodramës “Apologjia e Sokratit” nga Nderi i Kombit, Mirush Kabashi me shfaqjen e polidramës parlamentare shqiptare dhe do të kuptoni se rilindasit janë vënë në rolin e gjykatësit dhe prokurorit që dënuan Sokratin, ndërsa Dr. Berishën duan ta kryqëzojnë siç ndodhi këtu e 2400 vite më parë në Athinën e Lashtë. Kjo është rilindja e rilindjes së krimit, kriminelëve, korrupsionit dhe korrupsionistëve.

HISTORI- 97 VJETORI I MEMORANDUMIT TË BERATIT

April 23, 2016 by dgreca

Disa muaj pas nënshkrimit të marrëveshjes së Korfuzit, shpërtheu lufta botërore e viteve 1914-1918/

30 prill 1919 – 30 Prill 2016/

Paria e Beratit kërkon: “Shqipëria të Qeveriset nën Mandatin Amerikan”/

– Presidentit amerikan Wilson lidhur me pretendimet greke mbi Shqipërinë, deklaron që “shqipëtarët janë të aftë për vetqeverisje”/

– Më 29 janar 1916, në Elbasan mbritën trupat bullgare dhe një forcë ushtarake e përbërë nga fuqitë e Ahmet Zogut/

– Krahasimi: Memorandumi i Aleksandrisë dhe Memorandumi i Beratit dhe qëndrimet e befasuese të fuqive të mëdha/

Nga Harallamb Kota, studiues i historisë/

Xhonturqit -Kundër Shqipërisë Sovrane/

Në kryeqytetin perandorak po frynin erërat e një politike të re, në favor të ruajtjes së teritoreve perandorake dhe në dëm të çështjes shqiptare. Më 3 shkurt 1913, xhonturqit ndryshuan politikat e tyre lidhur me aleancat ballkanike e europiane dhe si përgjigje, Sebia bashkë me Malin e Zi e prishën armëpushimin. Menjëherë ushtria greke sulmoi në drejtim të Korçës dhe pas disa ditësh luftimi u fut në qytet. Prej këndej, iu drejtua përsë dyti Janinës. Qyteti mbrohej nga trupat ushtarake osmane, ku bënin pjesë edhe ushtarë të rekrutuar shqiptar. Më 12 prill 1913 Shkodra kështjella madhështore e Veriut, i dorëzohet ushtrisë malazeze. Garnizoni osman e braktisi mbrojtjen e qytetit, pasi mori urdhër nga “Shteti Turk” i qeverisur nga “Triumverati i Turqve të Rinj”. Fuqitë e Mëdha e kishin caktuar Shkodrën brenda kufijve të Shqipërisë. Esad Pash Toptani –gjeneral në ushtrinë osmane, i caktuar me detyrën e zv/komandantit për mbrojtjen e qytetit, me tu larguar komanda turke, e dorëzoi qytetin në duart e malazezve dhe me ushtrinë e mbetur, për të shpëtuar kokën e tij, u vendos në Tiranë.

Pushtimi i Shqipërisë

Disa muaj pas nënshkrimit të marrëveshjes së Korfuzit, shpërtheu lufta botërore e viteve 1914-1918. Princ Vidi, i përballur me vështirësitë e brendshme, nuk ishte më zot i situatës dhe u largua. Largimi i sovranit në një moment kaq kritik e zhyti Shqipërinë në anarki. Qeveria greke përfitoi menjëherë nga kjo situatë. Ngaqë marrëveshja e Korfuzit nuk paraqiste më interes për të, ajo e hodhi poshtë. Venizellosi premtoi futjen e vendit të tij në luftë në krah të Antantës. Ushtritë greke depërtuan në Shqipëri dhe, në fund të vitit 1914, Korça dhe Gjirokastra ishin të pushtuara dhe u trajtuan përfundimisht të aneksuara, ndërsa administrata ushtarake u zëvendësua nga administrata civile. Pas pushtimit të Korçës dhe Gjirokastrës prej Greqisë, Italianët më 31 tetor pushtuan Shqipërinë dhe u vendosën në Ishullin e Sazanit përballë gjirit të Vlorës dhe më 26 dhjetor 1914, edhe brenda në Vlorë. Ky pushtim shkaktoi zhdukjen e asnjanësisë shqiptare, vendosur nga gjashtë fuqitë e mëdha në Londër më 29 korrik 1913. Sipas Nuçi Kotës, Doktor i Shkencave Juridike, diplomuar në Universitetin e Sorbonës në Francë, më 22 Maj 1915, “Italia, duke prishur aleancën e saj me Gjermaninë dhe Austro-Hungarinë, u rreshtua në krah të Francës dhe të Anglisë.Ky ndryshim i qëndrimit italian solli si rrjedhojë një marrëveshje të fshehtë mes Qeverisë italiane dhe Qeverive franceze, angleze dhe ruse (paktin e fshehtë të Londrës), ku Italia zotohej: “Në rast se do të formohet në Shqipëri një “Shtet i Vogël Autonom dhe Neutral”, t’i ndajë krahinat veriore dhe jugore të Shqipërisë me Malin e Zi, Serbinë dhe Greqinë; pjesa e Shqipërisë së jugut, nga kufiri italian i Vlorës deri te Kepi i Stillos, do të jetë asnjanëse. Ky pakt i fshehtë, po të ishte zbatuar, do të kishte shënuar fundin e Shqipërisë, por nuk u zbatua. Presidenti Uillson, që nuk ishte në dijeni për këtë çështje, kur Shtetet e Bashkuara të Amerikës u futën në luftë, iu kundërvu me të gjithë fuqinë e bindjeve të tij dhe, të paktën në këtë pikë, doli fitimtar”.

Synimet serbo- malazeze mbi Shqipërinë

Me të hyrë në Shkodër, komanda ushtarake malazeze u vu në kërkim të Çerçiz Topullit. Në mesditën e datës 14 korrik 1915, malazezët e kapën në pabesi Çerçizin, sëbashku me shokun e tij Muço Qulli. Kapedanët u arestuan si austrofil dhe u mbyllën në një gazermë. Disa orë më pas u arestua edhe Sejfi Vllamasi bashkë me Koço Kotën, të cilët u mbajtën të izoluar në kazermat e ushtrisë. Natën e 14 korrikut 1915, duke u gdhirë dita e 15 korrikut 1915, patrioti dhe trimi legjendar, heroi i Mashkullorës Çerçiz Topulli, me shokun e tij Muço Qulli, u nxorën nga qelia dhe u dërguan në fushë të Shtoit, afër katundit Golem për tu pushkatuar. Vrasja e kapedan Çerçizit tronditi anembanë patriotizmën shqiptare. Komanda malazeze, u informua dhe mori masat e menjëhershme për asgjësimin e organizatës Krahu Kombëtar dhe të Komitetit për Shpëtimin e Kosovës. Njësitet operacionale ushtarake malazeze ndiqnin maleve Isa Boletinin dhe Ded Gjo Lulin, ndërsa në qytet filluan arestimet masive të figurave patriotike shqiptare. Po atë ditë që u vra Çerçizi, u arrestuan edhe shumë figura të tjera të patriotizmës shqiptare, Preng Pasha, Aqif pashë Elbasani, Sotir Peci, Luigj Gurakuqi, Fejzi Alizoti, Eshref Frashëri, Kristo Floqi, e tjerë. Mbajtja e tyre në qeli dhe në kazerma, po sillte frikë dhe panik në komandën malazeze. Si pasojë u vendos internimi i tyre në Mal të Zi, në Cetinjë. Duke qenë nën presionin e fuqive ushtarake austrohungareze, komanda ushtarake malazeze nuk mundi të marë masa ndëshkuese karshi patriotëve shqiptarë, por u detyrua t’i nxjerë nga burgjet në liri. Më 15 shtator 1915, ushtria austrohungareze shpartalloi trupat ushtarake serbo- malazeze. Për patriotët shqiptar, të cilët kishin qëndruar në Cetinjë në pritje për tu rikthyer në Shkodër, kishte ardhë ora e lirisë. Pas disa bisedimeve të bëra me komandën austrohungareze në Cetinjë, ata u kthyen në Shkodër. Më 24 shtator 1915, forcat serbo-malazeze, me ndihmën e bashkëpunëtorëve esadist, shtinë në dorë Ded Gjon Lulin dhe e vranë në Sheshëz afër Oroshit të Mirditës. Ushtria autro-hungareze më 17 janar 1916 hyri në Shkodër. Megjithatë, fuqi të armatosura malazeze që mbanin nën terror shqiptarët dhe kryenin masakra ndaj tyre, ndiqnin nga pas Isa Boletin me trimat e tij që vepronin në mbrojtje të bashkatdhetarëve të tyre. Pas luftimeve të përgjakshme më 23 janar 1916, Isa Boletini u vra në Podgoricë nga ushtritë serbo – malazeze. Para se të mbyllte sytë, ka dhënë këtë porosi: “Mos më leni në duar të shkaut. Më hidhni në hon, se atje dëshiroj me u preh”.

Ardhja e ushtrive austro –hungareze në Shqipëri.

Qendra e Korps Komandës austro-hungareze dhe e administratës qendrore shqiptare u bë Shkodra. Ushtria austro-hungareze mori në dorë administratën e mobilizoi disa batalione me ushtarë. Prefektura drejtohej nga një gjeneral me autoritet civil dhe ushtarak. U mbyll zyra e post-telegrafës, u suprimua gjykata penale dhe mbetën vetëm gjyqtarët civilë. Më 29 janar 1916, në Elbasan mbritën trupat bullgare dhe një forcë ushtarake e përbërë nga fuqitë e Ahmet Zogut. Ushtria austro-hungareze marshoi nga Shkodra dhe u vendos në teritorin e kufizuar deri me lumin Shkumbin. Matanë Vjosës, në krahinën e Vlorës ishin vendosur ushtritë italiane, ndërsa në krahinën e Korçës hynë forcat Franceze. Ushtria serbe, e përqëndruar në Durrës zbarkoi në Korfuz. Në kushtet e reja të pushtimit, qeveria e Durrësit humbi teritoret administrative dhe pushtetin mbi ato teritore. Si pasojë Qeveria e Esad Toptanit, quhej e rëzuar dhe Pashai u largua nga Shqipëria. Me të mbëritur ushtria austriake, disa krerë shqiptar më 3 mars 1916, morrën inisiativën për organizimin e një kongresi kombëtar në Elbasan, për krijimin e një qeverie provizore në emër të Ëidit, me kryeministër Aqif pashë Elbasanin. Mbajtja e kongresit nuk u pranuar nga komanda ushtarake austro-hungareze, me justifikimin që veprime të tilla nuk lejohen në kohë lufte. Në të vërtetë, Vjena kishte planet e veta dhe i kushtoi një rëndësi të posaçme administrimit të Shqipërisë në kohën kur mungonte qeveria e vëndit. Ushtria austro-hungareze që zotëronte teritorin shqiptar nga Shkodra deri në vijën e Shkumbinit, avancoi me shpejtësi në drejtim të Vjosës dhe maleve të Korçës. Disa reparte ushtarake austrohungareze të mbështetura nga vullnetarë matjan, lushnjarë e myzeqar, nën komandën e Zogut, zunë Vjosën, ndërsa pjesa tjetër e ushtrisë e ndihmuar nga vullnetarë shqiptar nën komandën e Sali Butkës iu drejtuan Korçës. Organizimi austrohungarez i qeverisjes lokale, funksionoi shumë mirë edhe në prefekturën e Beratit. Më pas, me ndërhyrjen e Aqif pashë Elbasanit dhe me mbështetjen e ministrit të Punëve të jashtme të Austro-Hungarisë në Shkodër, komanda ushtarake bëri emërimet e prefektëve në Berat, Durrës, Elbasan, të nënprefektëve në Fier, Lushnjë, Mallakastër, Skrapar, Peqin, Gramsh dhe disa kryetar komunash, duke formuar një administratë legale shqiptare në vend të asaj të Esad Pash Toptanit. Krahas administratës civile, u krijuan dhe njësi vullnetarësh shqiptarë, për të siguruar rendin, qetësinë dhe për të marrë pjesë në operacionet ushtarake. Vullnetarët shqiptarë edhe pse nën komandën austro-hungareze, ruajtën ndjenjën kombëtare dhe interesin publik kombëtar.

Ardhja e ushtrive Franceze në Shqipëri

Në teritorin juglindor të Shqipërisë, që sundohej nga ushtria greke, papritur situata pësoi një ndryshim të madh. Në tetor 1916, një ditë në befasi të plotë, zbret nga gryka e Mborjes një fuqi ushtarake franceze prej 400 kalorësish, të cilët hynë në Korçë si pa gjë të keq dhe menjëherë u dhanë ultimatum autoriteteve greke që të largoheshin nga Korça e të tërhiqeshin në Janinë. Në Selanik ishte instaluar Esat pash Toptani me një fuqi të vogël milicësh, që përfaqësonte sipas tij, “Qeverinë Shqiptare” të emigruar. Në Selanik ishte instaluar edhe Venizelua me një fuqi ushtarake të përbëra nga civilë anadollak dhe ushtarë me veshje të regullta, që kishte krijuar sipas tij një “Qeveri Vorioepirote”, aleate me anglo-francezët. Në këtë kohë çetat shqiptare të organizuara nga austriakët dhe që komandoheshin nga Salih Butka e Themistokli Gërmenji, në marëveshje edhe me Francezët thurnin plane për ta çliruar Korçën të okupuar nga grekët. Më 8 dhjetor 1916, Themistokliu me shokë, me një fuqi të armatosur prej 3000 veta hyri natën në Korçë. Më 10 dhjetor 1916 u shpall “Republika Shqiptare e Korçës”.

Çështja Shqiptare pas përfundimit të “Luftës Parë Botërore”

Më 30 tetor 1918, përfundoi Lufta I Botërore. Koalicioni i Boshtit, ku reshtoheshin: Turqia e xhonturqve, Autro-Hungaria, Bullgaria dhe Gjermania u mund. Ç’do të ndodhte me Shqipërinë?. Lufta I Botërore, e varfëroi së tepërmi ekonominë shqiptare, vëndi u fut në kaos, ndërsa populli u zhyt në mjerim të thellë. Mijëra vetë vdiqën nga zija e bukës dhe epidemitë. Mjaft dyqane dhe ndërtesa u shkatëruan. Berati duke qenë qendër komande për ushtrinë austrohungareze, ishte bërë fushë luftimesh ndërmjet Italisë dhe Austrisë, me pasoja për ekonominë e prefekturës. Në krahinën e Korçës, kontrolli i grekomanëve dhe francezëve ishte tepër i lartë. Koço Kota i kthyer në Korçë në pragun e largimit të ushtrive austro-hungareze nga Shkodra, filloi organizimin dhe grumbullimin e korçarëve rreth vetes dhe shumë prej tyre i anëtarësoi apo i bëri simpatizant të organizatës patriotike “Krahu Kombëtar”. Edhe situata në Dibër paraqitej e tensionuar. Një ushtri franceze ardhur nga Manastiri pushtoi Dibrën. Sipas marëveshjes së lidhur me qeverinë jugosllave, francezët me tu larguar nga Dibra, do ja dorëzonin qytetin Jugosllavisë. Për të mbrojtur krahinën e Dibrës, u mblodhën fuqi shqiptare të komanduara nga Isuf Elezi. Ndërkohë, një ushtri serbe vrapoi të hyjë në Shkodër dhe pas disa luftimeve me austriakët hyri në qytet, ku ngriti flamurin e saj. Italianët kishin mbritur edhe ata në dyert e Shkodrës. Konflikti i mundshëm midis italianëve dhe serbëve për të sunduar Shkodrën u zgjidh nga Komanda Aleate dhe qyteti ju dorëzua ushtrisë franceze, e cila erdhi duke marshuar nëpërmjet vijës Gjakovë-Malësi dhe Kosovë-Shalë-Shkodër. Me largimin e austrohungarezëve dhe ardhjen e francezëve, situata qeverisëse në Shkodër ndryshoi. Në kushtet e reja, organizata “Krahu Kombëtar” u shfaq me emërin “Komiteti Kosovës” dhe kryesohej nga Hoxha Kadri Prishtina. Krahu Kombëtar i kërkoi komandës franceze, organizimin e një Kuvendi për zgjidhjen e çështjes shqiptare, por sipas Sejfi Vllamasit, koloneli francez Sardi de Fourtou nuk lejoi mbledhjen e një kongresi në Shkodër. Pas refuzimit francez, Fejzi Alizoti, Luigj Gurakuqi, Avni Dabulla e Preng Pasha, u nisën për në Lesh, e cila ishte zonë e okupuar nga ushtritë italiane, për të realizuar mbledhjen e kongresit në qytetin e Leshës. Por edhe italianët e refuzuan kërkesën e tyre.

Qeverisja e Shqipërisë nga “Komanda Ushtarake Italiane”.

Pas largimit të Austro-Hungarisë, vëndi qe i pushtuar nga italianët, me përjashtim të Korçës dhe Shkodrës, që kontrolloheshin nga francezët. Ndërkohë u hapën zëra për shpërbërjen e Shqipërisë në favor të Greqisë dhe Jugosllavisë. Për normalizimin e kësaj situate, në 1 nëntor 1918, Myfit Libohova i kërkoi komandës italiane në Shqipëri, të lejonte ngritjen e një qeverie shqiptare nën përkrahjen e Italisë. Ministri i jashtëm i Italisë, Sonino, kërkoi të thireshin në Romë Turhan Pasha, Myfit Libohova dhe Mihal Turtulli për të biseduar për krijimin e një qeverie të re shqiptare nën ndikimin e tyre. Mehmet Konica dhe Myfit Libohova, pas kthimit në Shqipëri nga takimi në Romë me qeverinë italiane, e thirrën Kongresin në Durrës që ishte ende kryeqytet i Shqipërisë. Më 25 dhjetor 1918 u krijua qeveria shqiptare e kryesuar nga Turhan Pasha.

Konferenca e Paqes dhe fati i Shqipërisë

Pak ditë pas formimit të qeverisë së re shqiptare, në fillim të janarit 1919, mori rrugën për në Romë ish-kryeministri shqiptar Ismail Qemali, i cilësuar për politikën italiane si anti-italian. Sapo hyri në tokën italiane, Profeti i shqiptarëve, u prek nga një sëmundje e rëndë dhe nuk mundi të mbërijë në Romë. Vdekja e tij e papritur, e ardhur pas kongresit të zhvilluar në Durrës, përhapi dyshime se mund të ishte helmuar. Mosmarëveshjet politike të patriotëve shqiptar dhe qëndrimet armiqësore midis tyre në përzgjedhjen e aleatëve, kishin krijuar terenin e përshtatshëm për fqinjin tonë jugor lidhur me pretendimet e tij ndaj teritoreve të cunguara shqiptare në vitin 1913. Si pasojë, në “Konferencën e Paqes” që po zhvillohej në Paris, qysh nga 12 shkurti 1919, ishte diskutuar problemi grek, që kishte të bënte me synimet e hershme të tyre mbi Shqipërinë Jugore. Një komision i posaçëm nisi të shqyrtonte kërkesat greke.

Komiteti i Shpëtimit Kombëtar

Rreziku që vinte nga fqinji jugor, diktoi nevojën e organizimit të popullit për mbrojtjen e kufijve të cunguar etnik dhe historik nga sulmet pushtuese të forcave ushtarake greke. Në shkurt të vitit 1919, u formuan në Berat dhe në disa qytete të tjera të kësaj prefekture “Komitete të Shpëtimit Kombëtar”. Koço Kota bënte pjesë në radhët e intelektualëve beratas dhe ishte një nga inisiatorët e krijimit të tyre. Komitetet e Shpëtimit Kombëtar, morrën përsipër misionin e organizimit të forcave vullnetare popullore brenda Shqipërisë dhe bashkëveprimin e veprimeve të tyre, me inisiativat politike të patriotëve shqiptar, që vepronin pranë kryeqyteteve të Fuqive të Mëdha dhe në sallonet diplomatike në Konferencën e Paqes që po zhvillohej në Paris. Komitetet e Shpëtimit Kombëtar, krijuan lidhje me Shoqëritë Atdhetare në Korçë, Bukuresht, Sofje, Aleksandri, Amerikë dhe kudo ku kishte shqiptar, për të ngritur dhe bashkuar zërin në mbrojtje të kufijve të cunguar etnik të Shqipërisë. Për realizimin e këtij qëllimi, dr.Koço Kotta në fillim të shkurtit 1919 shkoi në Korçë për të krijuar lidhjet e Komitetit të Shpëtimit Kombëtar të Beratit me Shoqëritë Atdhetare të Korçës drejtuar nga Sotir Kotta dhe të Aleksandrisë në Egjipt drejtuar nga Llambi N.Kotta.

Amerikanët: Shqipëria e aftë për vetqeverisje

Për të qartësuar situatën lidhur me pretendimet greke mbi Shqipërinë, Presidenti amerikan Ëilson emëron konsullin e SHBA në Torino, Josef Haven, si delegat për të bërë hetimet e nevojshme në Shqipëri. Qeveria e Turhan Pashës dhe Komanda ushtarake italiane e mirëpritën ardhjen e tij dhe i vunë në dispozicion gjithçka mundën për mbarëvajtjen e misionit që konsulli kishte marë përsipër. Konsulli qëndroi disa ditë në Vlorë. Në shtëpi të Ali Asllanit, ai bisedoi me Qazim Kokoshin. Në takim morrën pjesë edhe gratë vlonjate. Konsulli Haven konstatoi i kënaqur që jo vetëm burrat por edhe gratë që mbanin kostume popullore shqiptare, u fjalosën me të, në gjuhën shqipe. Qazim Kokoshi i parashtroi konsullit amerikan, se shqiptarët dhe vlonjatët nuk pranojnë asnjë dominim Italian. Pas Vlorës, në të gjitha krahinat e Jugut të Shqipërisë, ku konsulli udhëtoi dhe i shkeli fshat më fshat, konstatoi se popullsia autoktone ishte shqiptare dhe fliste vetëm në gjuhën shqipe. Në Tepelenë, n/prefekti Qazim Koculi, kishte mbledhur të gjithë fshatarët me kostume popullore shqiptare, të cilët demostruan për çështjen shqipatre dhe shprehën simpatinë për Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Në Gjirokastër komisioni i drejtuar nga Thoma Papapano dhe Jorgji Meksi, kishin organizuar një pritje të nxehtë. Populli i veshur me kostume popullore shqiptare, i lutej konsullit ti transmetonte presidentit amerikan Ëillson, se dëshira e shqiptarëve është që të jetojnë më vehte si kombet e tjerë. Në Përmet pritja e organizuar nga patriotët Dhimitër Kacimbro dhe Koço Tasi, u bë më madhështore dhe populli i kërkoi konsullit që ti jepej Shqipërisë vetqeverim i plotë. Pritje madhështore u organizuan edhe nga populli shqiptar në Leskovik e Kolonjë. Pas këtij udhëtimi, konsulli amerikan Josef Haven i tha Mborjes: “Pretendimet greke janë krejt të kota”. Në zonën franceze të pushtimit, konsulli Josef Haven e filloi inspektimin nga Korça, ku qëndroi tre ditë. Autoritetet franceze të pushtimit, kishin ndaluar çdo manifestim popullor në favor të çështjes shqiptare. Korçarët, midis të cilëve kishte edhe nga ata që kishin qenë në amerikë dhe e flisnin mirë gjuhën amerikane, u paraqitën me shumë përfaqësi dhe kërkuan pavarësinë e Shqipërisë me të gjitha kufitë e saj, duke shfaqur edhe simpatinë e tyre të veçantë për Amerikën. Në vijim të misionit të tij, konsulli amerikan shkoi në Pogradec, ku nga takimi me major Mortier, u entuziazmua nga vlerësimi që ai kishte për shqiptarët. Mortier u shpreh kundra grekëve, serbëve dhe italianëve dhe kundra politikës franceze që i përkrahte ata. Pas Pogradecit, Konsulli amerikan Josef Haven shkoi në Delvinë, ku u prit nga n/prefekti Leonidha Frashëri, një nga patriotët më të dalluar shqiptar. Edhe këtu kërkesat e popullit ishin për pavarësinë e Shqipërisë. Në fshatin Himarë, u shfaqën disa persona për protektoratin Italian, ndërsa në Vuno populli i kryesuar nga vëllai i Spiro Kolekës, kërkoi me këmbëngulje vetqeverimin e plotë të Shqipërisë. Mbas disa ditësh konsulli amerikan Josef Haven, i shoqërua nga Tefik Mborja, inspekton Durrësin, Tiranën, Shkodrën dhe Krujën. Nga Kruja konsulli amerikan Erikson u kthye në Vlorë. Misioni i tij kishte përfunduar. Në raportin që përpiloi dhe ja dërgoi presidentit Ëillson, konsulli Josef Haven çfaqi mendimin që: “Shqipëria është një vend që qeveriset vetë, sepse i ka të gjitha elementet e duhura që i nevojitet për vetqeverim”.

Memorandumi i Aleksandrisë dhe Memorandumi i Beratit

Qëndrimi i Presidentit amerikan Ëilson lidhur me pretendimet greke mbi Shqipërinë, dhe deklarimi i tij që “shqipëtarë janë të aftë për vetqeverisje”, nxitën besimin e popullit shqiptar tek politika proshqiptare Amerikane. Patriotët shqiptar në pragun e mbajtjes së Konferencës së Paqes në Paris, hartuan dhe paraqitën para Fuqive të Mëdha dy dokumenta historike të asaj periudhe: Memorandumi i Aleksandrisë dhe Memorandumi i Korçës. Nisur nga rëndësia historike dhe përmbajtja atdhetare e dy Memorandumeve, dokumentat po i citojmë të plotë.

MEMORANDUMI ALEKSANDRISË

Shqipëria Natyrale

Adresuar: Konferencës Paqes në Paris !

Konferenca e Paqes, nuk i përfilli kërkesat e drejta të delegacionit shqiptar, për të ruajtur pavarësinë dhe tërësinë tokësore të shtetit shqiptar dhe për të rishikuar kufijtë në favor të tij, duke përfshirë brenda tyre ato territore shqiptare që ishin shkëputur më 1878 e 1913.

Memorandumi i Aleksandrisë u pregatit në Kajro nga N.Kasneci e A.Zako Çajupi. Më 8 dhjetor 1918, Komisioni i zgjedhur nga Mbledhja P.Shoqërive Shqiptare të Egjiptit, anëtar i të cilit ishte edhe Llambi N.Kotta, i mbledhur në shtëpinë e Filip Shirokës, e miratoi tekstin dhe e firmosi memorandumin. Memorandumi, i hartuar në favor dhe interes të mbrojtjes së të drejtave të shtetit shqiptar të pavarur dhe Sovran, nga ambiciet dhe synimet antishqiptare që shtetet shoviniste fqinje i kishin paraqitur Konferencës së Paqes, iu dërgua ambasadorëve të Shteteve Aleate, Anglisë, Francës, Italisë dhe SHBA me seli në Kajro, me lutjen që ta dërgojë secili në Ministritë e Punëve të Jashtme të shteteve që përfaqësojnë dhe kësisoj të arijë në duart e delegatëve të tyre në Konferencën e Paqes. Krahas Memorandumit, Komisioni hartoi edhe telegrame, që ju dërguan: Presidentit të SHBA z. U. Uillson; Ministrave të Punëve të Jashtme të Francës, Anglisë, Italisë e SHBA; Shoqërisë “Vatra” në Amerikë, Shoqërisë “Bashkimi” në Shkodër; z.Mehmet bej Konitza në Londër, Pandeli Cale në Lozanë, Pandeli Evangjeli në Bukuresht, Kol Rodhe dhe Tefik Mborja në Romë, Kristo Luarasi në Sofje, Sotir Kotta në Korçë; filo-shqiptarëve Herbet në Londër, Miss Durham në Boston dhe Nerve në Paris. Dy anëtar të komisionit, Llambi N.Kotta e Leonidha Naçi shkuan në Skënderie për tu marrë vesh me vëllezërit shqiptar të atjeshëm.

MEMORANDUMI BERATIT

Shqipëria nën Mandatin Amerikan

Adresuar: Shkëlqesisë së tyre Komandos Franceze në Shkodër !

Mbas punëvet të Gjirokastrës, të cilat u pregatitën e u bënë vetëm prej Mufid beut, jashtë dëshirës e mendimit të popullit, duke u bashkuar me vendimin e fundit të Guvernës Provizore në Durrës, e cila kundërshtoi rreptësisht protektionin Italian në Shqipërinë e lirë, e shohim të arësyshme edhe ne populli i Beratit të çfaqim pranë Shkelqesisë s’Uaj ndjenjat atdhetare, duke Ju lutur të kini mirësinë e të ia paraqitni Qeverisë Madhështore e Mirdashëse, kërkesat e popullit të qarkut të këtushëm. Me këtë rast shpresoim se do të pranoni nderimet e të përzemërta e të qiruara:

I-Populli shqiptar duke u mbështetur në parimet kombëtare qi u vunë në veprim, dëshiroi t’i njihen të drejtat e tij qi ka, për të rojtur në sinisië Ballkane i lirë e indepandant, pranoi nji qeveri provizore e dërgoi delegate të posaçëm në Konferencë të Paqes, vetëm për të mprojtur indepadancën e plotë e tërsiën toksore të Shqiprisë me kufit e sajë etnografike e kombëtare.

II-Delegatët shqiptarë qi u dërguen në Konferencë të Paqes, kanë në dorën e tyre nji program të nënshkruar e të pëlqyer prej të gjith antarëve të qeveris së Durrësit, qi ky program tregonë kompetencën e tyre dhe e përfytëron idealain e kombit shqiptar, qi ka për independencën të papërkufizuar për vendin e tië.

III- Në kioftë se shtetet e mëdhenj qi po mëshirokan për liriën e popujve të vegjël, e sidomos për ne shqiptarët qi jemi populli ma i vjetër e ma i famshëm dhe mjerisht më i piklluar e më i përgjunjëzuar i Europës; nuk mundet ti pushojnë intrigat e Ballkanit dhe në e shohin të domosdoshme qi shteti shqiptar të mbetet nën mandate të nji Guvernes së madhe, atëherë nadëshirojëm mandatin amerikan, qi kështu të mundim të sigurojëm e t’i apim nji frymë kombëtare zhvillimit e lulëzimit të vendit tonë. Shtojëm se ket deshirë e vërtetojën edhe dokumentat qi janë dhanë konsulit amerikan qi shetiti Shqipërinë.

Nenshkruesit e Memorandumit

Paria e Prefekturës Berat

Nëshkrue:

1-Hekur be Vrioni: Kryepari i Katundariës

2-Zarif Aga Haznatari: Kryetar i klubit “ B A S H K I M ”

3-Fevzi Ruli: Advokat

4-Themistokli Kassapi: Notablë i krishter

5-Kostaq (Koço) Kota: Inspektori i Arrësimit

6-Salih Gjuka: Direktori Arsimit

7-Adem Shehu: Sekretari i Arësimit

8-Islam be Vrioni: Notabël muhamedan

9-Melek be Frashëri: Kapitanë,

10-Xhevdet Mehqemea: Advokat

11-Zejnel be Prodani: Notabël

12-Teki be Selenica: Notabël

13-Zoj Tonçi: Tregtar

14-Todi Naska: Nëpunës drejtësie

15-Bektash H.Berberi: Zanatli

16-Gaqe papa Zaharia: Direktori i Kancelarisë së Prefekturës

17-Emrullah Psarizi: Sekretari i Perlimentares

18-Hajredin Kuçi: Notabël

19-Andon Capo: Tregtar

20-Hysni aga Kafasi: Këshilltari i Perlimtares

21-Nuri Osman Smundja: Sekretari i Drejtësisë.

Nji kopje për Komitetin Mbrojtja Kombëtare e Kosovës.

Nënshkrue Fevzi Ruli d.v.

Berat 30.04.1919