Archives for August 2016

Nga Niko MIHALI/

Veprimtaria, qe po organizojme sot   ketu, nuk eshte nje rastesi,  promovimi i ketij libri behet pikerisht  ne Permet  per te sjelle ne mendje nje ngjarje qe ka ndodhur  plot 100 vjet me pare, rreth 100 km larg ketij qyteti, buze lumit  te Gjanices , ane  rruges  automobilistike, qe sapo del nga Fieri, perballe qytetit antik te Apollonise dhe rrethinat , ne nentoken e  te cilit ende fle nje qyteterim i hershem ilir, qe lidhet me historine e ketij vendi .

Plot 100 vjet me pare,  nje officer madhor i ushtrise shqiptare, inkuadruar ne nje batalion te ushtrise perandorake Austriake ne rropamen e  luftes se pare boterore,  ku Shqiperia u be  shesh beteje dhe qeverrite e ushtrite zevendesonin njera tjetren,Kamber Ali Permeti – Benja ,me dy vartesit(djem fare te rinj),Abaz Taushani e Bexhet Mannastirliu,u pushkatuan   ne nje ledh rruge Dhe me vdekjen  neneshkruan pavdekesine .Gabimi i tyre i vetem ishte se kundershtuan veprimet e  komandandes austriake, per te mos lejuar dhjetra arka me antika, me buste e varese te florinjta, ca koka te gdhendura ne mermer e te nxjerra nga nentoka e Apollonise, shume afer manastirit Pojanit ,  naten  e  neper shi po i ngarkonte neper  makina e karvane ne drejtim te Durresit ,per t’i nisur drejt Vjenes.Komanda austriake stisi nje akuze te pa qene,sikur  kishin lejuar shthurrjen e batalionit Peqini te ushtrise shqiptare dhe bashkepunonin me italianet. I akuzuan per tradheti te larte dhe ate  mengjes qershori, nen tingujt e nje kambane qe binte perzishem nga kumbonarja e manastirit, i pushkatuan.  E vetmja gje njerezore ne prag te ketij pushkatimi,ishte asistimi i mullait me emrin Myfti Muharem , cili u thirr per t’ju bere lutjet e fundit ketyre tre oficereve shqiptare,  qe po i shpinin ne pushkatim te lidhur krah per krahu. Dhe ishte ky mulla,  qe  me kujtimet e tij pasuroi  edhe me shume portretinm  moral te ketyre trimave dhe ne menyre te vecante te Kamber  Benjes  i cili  nuk pranoi t’i lidheshin syte,   duke e quajtur veprimin e tyre burracakeri ! Nuk jemi tradhetare, po pushkatohemi per nje  ceshtje te drejte e teshenjte,memedhene…

       Ishte po ky mulla qe dite me vone  solli ne shtepine e Kamberit  te lemerisur nga kjo vdekje.disa relike te tij,  e mes tyre nje Ditar dhe letren e fundit e cila me shume se nje leter lamtumire ishte si nje  klithme qe vjen nga ura e Qabese, Nje paralelizem  fin !  Si duket njeriu ne ato momente ne pak sekonda, sjell ne parafytyre jeten e tij te shkurter  , ben bilancin e saj dhe si shtylle e shtepise jep porosine e fundit,  Por ka nje ndryshim, kjo leter nuk eshte amaneti i ushtarit nga shkretetira e Anadollit qe i drejton nenes se tij te vetmuar, por mesazhi  e nje oficeri madhor ,   te cilit ka vite e vite qe i ka vdekur nena, nena dhe babai, e ka vetem nje vella Hajdarin i cili ndodhet larg ne qender te ish-perandorise  turke.

Letra i drejtohet djalit te tij Zenelit me fjalet : Shpirti im, Djali im .

Ndersa permabjtja e letres eshte pothuajse identike :   Abedinit e Qerimit i kam dhene 19 lira turke, merrini, Pronjen e Fratarit qe  e  kam blere 1500 grosh merreni, djalit te Qerrimit i kam dhene 18 grosh merrjani, kam edhe ca llogari me  Qamil Beun. Ju kerkoj falje  njerezve te afert e miqesise  dhe…… se fundi ….  pelen e zeze shiteni  Myrtezait e Nimetit ju puth per here te fundit syte dhe keshilla e fundit qe ndrit si ylber ne kete  histori,  Punoni Mire !!!!!!!!!!!!!!

Dhe sigurisht nga ajo dite qershori e vitit 1916 kane rrjedhur shume ujera. Shqiperia  kaloi  e po kalon  dite te veshtira, luftra, revolucione, varferi, emigracion, komplote, tradhetira,  gjendje te renduar ekonomike , shpresa te vagelluara, njerez enderrimtare qe thone e premtojne se do ta bejme kete vend si Zvicra, ndersa me qindra e mijera cdo vit  largohen ne dhera te huaj. E ne kete mjedis  qe citova, Kamber  Benja vleresohet, shpallet Deshmor i Atdheut,.

 Emri i tij  perjetesohet ne emertime te ndryshme, eshtrat e tij sillen e vendosen ne Vorrezat e Deshmoreve , figura e tij perjetesohet edhe ne nje film  “ Deshmori i Monumenteve “ etj                                                                                             Por nje leter si kjo qe citova me lart dhe nje ditar i shkruar me doren e  Kamberit, nje ditar te perzhitur nga flaket e luftes se pare boterore , te asaj lufte qe percolli nje drejtim letrar qe u quajt brezi i humbur, brezi i shpresave te djegura ne llogoret e luftes ,  kaloi dore me dore nga pjesetaret e familjes Benja e  zonjes Eglantina  Mandia, e cila si nje intelektuale qe jetonte ne Tirane dhe  qe lidhur me boten e librave, qe pasi kish botuar disa libra artistike  me temen e frymen e kohes, nje dite  jo te zakoneshme , kur ishte ne nje vend tjeter larg Shqiperise,  ne Kanada , ku malli , krenaria por edhe detyre  si intelektuale dhe pinjolle e kesaj familjeje, mendoi ta hedhe kete histori te gjyshit te saj  Kamber Benjes ne nje liber  te titulluar  Tempulli i Shpresave  botuar ne vitin 1999, botim ky  i cili vec te tjerash  pati indikacione te tilla qe ,29 shtatori  te  vuloset ne analet e ketij kombi , si Dita e Trashegimsie Kulturore. 

 Autorja mes te tjerash ne  bisedat e saj sa sociale por edhe intime,  e ka patur si nje detyrim moral ta shkruaje kete liber , me shume per te percjelle nje mesazh qe duhet te jete lejtmotiv i cdo njeriu A e dime se kush jemi e nga vijme !   dhe ja arriti .. Pas nje  gjendje  sa entuziaste por edhe te renduar shpirterore  ajo hedh ne leter kete histori jo letrare e cila eshte nje liber disi i vecante ku mplekset sa historia me fakte e ngjarje te verteta, edhe me meditime letrare gati sureale ,  pjese e kultures se saj te fituar nga bota e letrave. Pra ne pikepamje te kompozicionit  eshte nje liber ndryshe,  ku gershtetohet bukur rrefimi, letrat e drejtuara  familjes e familjareve dhe meditimeve qe kalojne kufijte gjeografike  te Shqiperise,  enden neper vende  te largeta , ne qytete e shtete te ndryshme,  ne kohe te ndryshme qe nga antikiteti e gjer ne ditet tona. Sigurisht ne keto 15 vjet pas botimit te librit  , autoren e  ketij libri e  ka shqetesuar nje mendim tjeter. Une jam takuar disa here me Eglantinen, dhe nuk e kam pyetur perse . perse  ky ribotim i ketij libri     Mendoj se gjate kesaj dekade  ka pare se botimit te saj dicka i ka munguar, ose mbase duhej thene me mire e me bukur, se sigurisht kur e ke miellin ne  hambar  di si ta gatuash mire e me mire, dhe me siguri besoj se ne ate vend te larget e paksa te ftohte ne Kanada ku jeton prej disa vjetesh, i beri edhe nje ripunim librit te saj, e plotesoi  edhe me disa te pathena qe jane si nje detyrim qe duhet te ishin edhe keto, dhe e ribotoi ne Shqiperi.Njekohesisht vendosi ta prezantonte kete liber ne qytetin e gjysherve te saj ,  te Kamber Ali Permetit por edhe te Pero Permetit, gruas se Kamberit . Mbase ka menduar se  ky promovim ne Tirane do te humbiste ne zhurmen e politikes e rutines kryeqytetase dhe do e degjonin njerez qe nuk kishin shume lidhje me heroin e saj, ndaj insistoi ta bente ketu ne Permet, ku emri i tij eshte i prekshem, ku ka nje shkolle,qe hyjne e dalin perdite qindra nxenes, ku ka nje varr te rregullt si i ka hije nje deshmori, te rinovuar nga vete familja Benja, ku vjen afer e shume afer  aroma e vendlindjes se Kamberit ,  Benja e dashur ,ku ende ndodhen ato shtepite e  gurta e mbuluara me pllaka guri, ne muret e se ciles qendron ende nje pllake ku eshte gdhendur  fjala Demokraci, ku jane te prekshem njerezit e familjes se tij ( mbesa,nipa e sternipa )te cilet edhe pse te shperndare ne qytete te shqiperise sone te vogel, e vende te ndryshme te botes se madhe ne mergim, kane ardhur sot  jo thjesht per kete promovim, por te nderojne e kujtojne njeriun e tyre te dashur qe i dha nje emer te ri kombit, por edhe nje emer te vyer  biografise  se tyre.

     Une dhe shume si une mbase nuk i njohim keta njerez te fisit Benja,, e mbase shume prej tyre ne kete shekull mund te kene patur ate fat qe pati Zeneli djali i Kamberit,  Zeneli qe eshte vizatuar kaq bukur ne faqet e ketij libri  sa te prek e te emocionon shume, Zeneli,  tek i cili Kamberi kishte mbjelle aq shume endrra e aq shume shpresa, qe enderronte te behej arkitekt e te mbaronte universitetin  ne Stamboll ose ne Rome tek xhaxhai apo miqte e babait, perfundoi ne nje puntor te thjeshte   rruge, qe mbushte gropat e rruges e  bashke me to edhe gropat e shpirtit . Autorja  ne faqet  e librit nuk na flet per fatin e djemve  e femijeve te tij sa te zgjuar por edhe shendetlig si Zakja apo Nimeti.Sigurisht libri i ribotuar ka me shume  elegance e finesse, ka lidhje me te mire por edhe ka pasuruar e cuar ne vendin e duhur  ndonje pasaktesi, qe per mungese informacioni  ka shpetuar ne botimin e pare .Por cfare mbetet ne mendje  pasi shfleton e perfundon kete liber !? Ka shume gjera  te dashur pjesemarres  te ketij takimi. Nuk eshte vetem jeta e Kamber Ali Permetit- Benja  qe nga femijeria e tij atje ne Benjen e tij me livadhe e me rripa ku thuren endrrat e para, por edhe ne qytete te tjera ku  u shkollua  duke u endur  edhe si oficer  ri , ne rrethin vicioz te ,punes e luftes ,qe ia shkurtoi jeten padrejtesisht, ne moshen me te bukur,  burrit 43 vjecar.

Por vec kesaj  ky liber ka nje natyre teper njerezore qe nuk te hiqet nga mendja Dashuria mes  vellezerve  eshte  e rralle, e rralle dhe shume e prekeshme, sa nuk rinin jave pa i shkruar letra njeri tjetrit  fatet e te cileve u ndane ne Manstir dhe nuk u takuan dot gjer ne vdekje, Hajdari i tretur nga malli e dashuria per atdheun , Benjen e njerezit e tij te dashur,  atje ne Stambollin e larget e tjetri me pushke ne krah neper llogoret e luftes . dhe kur e pane se ishte veshtire te takoheshin, Hajdari i lutet ti dergoje Zenelin te mbaronte shkollen ne Stamboll dhe gati filloi pergatitja e tij per te ikur i percjelle nga Nexhip Benja(nipi i Kamberit nga motra,) por ishin ato moment qe ndodhi ajo qe ndodhi dhe me mire qe nuk iku ,se familja do  mbetej ne rruge te madhe  pa asnje ndihme prane .Vec kesaj libri ka edhe nje linje tjeter  shume  njerezore e humane qe lidhet edhe me kulturen familjare por edhe ate iluminizem qe kishte mbjelle ne cdo familje shqiptare  vepra e Naimit dhe e rilindasve ne pergjithesi . Endrra per dije per te mesuar.Porosia e Naimit qe u jepte prinderve Mesojini femijet tuaj te dine me shume se ju , se jane per nje kohe me te gjate se Ju, ishte gdhendur bukur e qarte ne mendjen e Kamber Benjes . Ai ne Manastir bije ne kontakt me keta perkrahes te kesaj filozofije, behet mbeshtetje e atij Kongresi te shkronjave qe u mblodh ne Manastir, njohja me motrat Qiriazi, mesimi i shqipes nga Zeneli dhe ai te behej mesues Ivete Kamberit per te mesuar alfabetin shqip por edhe i., familjareve te tij.Po citoj nje fragment   qe eshte shume domethenes :

  Vlore 23 maj 1913

Asnjehere nuk me kish shkuar ne mendje se do shkruaja ditar dhe vecanerisht ne gjuhen shqipe . Kjo per mua qe vertet nje dite e shenuar se une mbarova klasen  me sukses me mesuesin tim Zenelin, Zoti e falte kete femije  qe pati aq vullnet  sa te me nxirrte te parin  ne kursin  e gjuhes memedhetare ,

 Ndaj  ne mendjen e tij , ne meditimet e tij,   kjo deshire qe kthyer ne kult, shkollimi i femijeve e sidomos Zenelit ..                                                                                                                           Por e thashe edhe me lart, libri eshte fryt i meditimeve e shperthimeve lirike meditative te vete autores e cila shume gjera te fituara e te shikuara gjate jetes se saj  i largon ne kohe dhe i ben pjese te jetes se gjyshit te saj .qe  e bejne librin sa terheqes por edhe enderrimtar e pasurojne boten e  vete heroit te  librit .  Here here ajo hidhet ne antikitet, ne ate grek e romak, ku bisedon me keta heronj te kesaj  kohe e kulture,me trima e  heroina si Penelopin apo Andromaken dhe gjen rastin kur  Kamberi  largohet nga familja per te shkuar ne detyre,  diku aty  disa dite ose jave para pushkatimit, Zakeja  iI hidhet ne qafe  atje prane peles  dhe nuk i shqitet, detaj ky i gjetur tek Andromaka e  Homerit , kur percjell Hektorin per ne lufte ,djali i tij Astianaksi  i hidhet ne qafe  e I thote ku po shkon, mos ike.. apo kur flitet per reliket e pasurite e Apollonise, kur ato i nxjerin nga dheu apo kur i numurojne dhe i vendosin neper arka , bisedojne me keto portrete te heshtura te kesaj kohe e bote  dhe ate keqardhje per kete pasuri qe po shkon larg atdheut, ta ndjesh si nje peshe ne zemer .Nje vend  jo te vogel por shume te prekshem ze ne kete liber edhe figura e Nexhipit, nipit te Kamberit . Ata te dy, morren me vete emrin e fshatit te tyre si nje pasaporte trimerije. Nexhipi i cetave patriotike,  qe me gunen e tij kishte kaluar neper rrugicat e Permetit ato dite gushti te vitit 1912 dhe kish prekur  zemren dhe shikimin e femijes Odise Paskali, u gdhend ne figuren e Luftetarit Kombetar  ne Korce, ai Nexhip qe mban emrin komiti, aq i qeshur e shakaxhi me femijet e Kamberit qe kishte lene nam ne Leskovik ne vitet e luftes per pavaresi te gdhendur ne Kenge ; 

 Leskovik o me te dalë                                                                                                                                                                                    

te vrane o kollaz te vrane/                                                                                                                                     

Nexhipi me Myrtezane  …                                                                                                                                                   

dhe ky Myrtezai me sa di eshte M Kule nga fshatrat e Kelcyres, por qe do ishte me vone edhe emri i djalit te Kamberit  ne mos gaboj ai qe i therrisnin Zake,   keta dy si vellezer me bemat e tyre    duhet te jene  edhe sinonim i po nje kenge tjeter  te kenduar ne ato ane  qe thote :       

Leskoviku ne nje brinje/                                  

Lufton nipi me dajine  …

Librit nuk i mungojne edhe citime nga shtypi i kohes, nga kronikat e kohes sikunder se jane ardhja e arkeologeve austriake ne Durres e Apolloni, keto figura me interes dhe kontribut ne fushen e albanologjise , citime nga arkeologu Hasan  Ceka, kujtime te Rahmi Mamaqit i cili pohon se kur kish vizituar Apolonine  kishte degjuar nga ciceroni  per pushkatimin e Kamber Benjes  ne vitin 1916 ,sepse kishte kundershtuar grabitjen e monumenteve   dhe kur i kishte treguar  se emes per kete person ajo i kishte thene :  aty ne ate qoshe te vatres  sone  kane bere shume here muhabet babai yt me Kamber Benjen e Nexhip Benjen e te tjere , shkrime jehone ne gazetat Dielli ne Amerike e gjetke  dhe  si mbyllje  ka nje epilog  i cili  eshte vendosur ne gojen e Zenelit . Eshte nje  rrefim shume prekese,  qe te dritheron shpirtin :

 …. asnje nga ato pasuri  qe na la babai ,nuk na ra ne dore , pervec peles qe kur e shitem me lot ne sy , sikur u ndame nga babai per here te dyte . E shitem per nje cope buke se ishte kohe e eger , kohe zije .  me 1920 shkova vullnetar ne Vlore  me shoket e mij per te luftuar italianet, pastaj u kthyem ne Lushnje per te mbrojtur Kongresin. Me 1921  shkova ne shkollen e oficerecve,  shkova ne shkollen e  pare te oficereve  me graden aspirant  me deshiren e madhe  ne shpirt  qe te vijoja rrugen e babait ne kariere ushtarake, mqs nuk u plotesua asnje deshire e tij. As une u bera arkitekt, as Nimeti mesuese  si Sevasti Qiriazi, as Zakja jurist , e  pas shume ecejakesh u ktheva ne Benje dhe here pas here shikoja selvite qe kish mbjelle babai me xhaxhane si deshmi e vellezerise se pasosur . Skalita edhe emrin tim dhe te Zakes  prane e prane  si   nje amanet per ata qe do te vijne  pas nesh .. meqenese isha specialist i skalitjeve ,   gdhenda edhe nje pllake   dhe e vendosa ne   hyrje te portes  Rrofte Demokracia 1927  ! 

 Ishte pjese e amanetit te babit”  Punoni mire, Rrofte Shqiperia .”.  dhe ketu libri mbyllet, autorja e mbaron punen e saj dhe na le te mendojme  e mendojme e te themi  ku ndodhen sot keta femije te vetmuar me nje jete plot me brenga , si shkoi filli i jetes se tyre gjer ne kapercyell te shekullit  qe jemi , a e kane prekur    sadopak Demokracine qe u la amanet gjyshi I tyre ne kete kohe te ngateruar ….jane ata sot ketu mes nesh e mbase do na percjellin ndonje mesazh, vete autorja    pjese e  kujt  dege eshte  !?….,

Megjithate   e ndjej  per detyre  qe jo vetem si kolege me zj Eglantinen se kemi dhene te dy mesim letersije ne shkollat e mesme une ne Permet e ajo ne Tirane, ne ato vite pak te hereshme e kam ftuar e ka qene mysafire per nje event te tille ketu ne Permet, por edhe si lexues ta falenderoj per kete kenaqesi  qe na ka krijuar , qe njohem me mire e shume me mire boten, jeten e vepren e Kamber Benjes  por edhe morem me vete shume mesazhe njerezore  dhe shume humaniste . Le te jete ky liber pjese e bibliotekave tona, pjese e kultures sone se cdo kush qe do e lexoje  me siguri qe  ka per te mesuar shume.

 Ky liber eshte nje leksion i gjalle per patriotizmin, per demokracine, per humanizmin  dhe detyrat qe kemi ne jete si prind por edhe si femije .

 Nje falenderim te vecante e kam edhe per shtepine botuese  qe e solli kete liber ,  mbesen e autores z Shqipe Abdihoxha, edhe kjo pjese e botes se librave, vajza e shkrimtarit Ali Abdihoxha . nje falenderim e kam edhe per mikeshat e tyre,   te afermit e familjes Benja qe sot ndodhen  apo nuk ndodhen ketu , e kam per ju degjues  . drejtuesit e kultures e arsimit te qytetit,  per kryetarin e Bashkise se qytetit qe  insistoi e kerkoi qe ky liber te ishte pjese e veprimtarive ne kete qytet .

I paharruar qofte jeta dhe vepra e  Deshmorit te Monumenteve Kamber Ali Permeti- Benja

Niko MIHALI

Permet 3 qershor 2016