NGA GËZIM LLOJDIA /
Mevlanizmi në Shqiperi /
Mevlana Xheleledin-i Rumi . Disa nga ju mund ta njohin si dervishi rrotullues për shkak të praktikës të famshme, si një formë e kujtimit të Perëndisë .Pema e kësaj familjare përfshin 800 vite dhe 26 breza. Familja është një nga familjeve më të vjetra në botë. Mevlana emërtohet edhe ndryshe ose Movlana dhe Jalal Al-Din ose Jalaluddin. Mevlanizmi është i përhapur dhe i njohur edhe në Shqipëri si një nga tarikatet e besimit islam ose një udhë shpirtërore. Një kuriozitet mbetet për tu kthjelluar është se edhe familja e famshme Vlora, thuhet se ka aderuar në këtë tarikat gjatë kohës kur paraardhësit e saj ,ishin degdisur të internuar në Konia të Anadolit. Mevlanizmi është një prej 12 rrugëve shpirtërore, janë njohur me emrin tarikat në gazetat dhe mediumet shqiptare cilësohen gabimisht:sekt fetar që do të thotë ndarje në të vërtetë ata i përkasin islamit dhe janë pjesë e ti,j por që kur u krijua ndarja mes shitëve dhe synive u përfshinë tek shitët ,mevlanizmi ashtu si bektashizmi,kadrizma etj, hyjnë tek të parët e kësaj ndarje dhe janë pjesa më e qelibartë ,ujë më i distiluar i besimit. Në Shqipëri mevlanizma quhet kështu për shkakun se kanë marrë emrin e themeluesit të kësaj udhe shpirti. Është e njohur për vallen mistike të quajtur Sema , aktualisht sema pra tingujt e saj dëgjohen ende në Anadoll, por vetëm në 15-16 gusht,kohë kur mbahet një festival në Hacibetasin e sotëm. Përgjithësisht udhëheqësit shpirtëror, quheshin pir dhe besohet se ai shekull i përket misticizmës islame e cila mbriti në kulmet e saj. Shkollat e famshme të Persisë ishin tepër të zhvilluara në atë kohë. Misticizmi studiohej në shkolla teologjike, por dhe udhëhiqej nga mistikë të famshëm të kohës, Mevlana Rumi Xheladdin,në Konia,Haxhi Bektash Veli në Sulxhe Karayujk, etj.
Mevlana ,poeti mistik që preku perëndimin
Mevlana Rumi Xheladdini është një shenjt mysliman mistik anatolian i shekullit 13- i njohur në të gjithë botën për poezin e tij të hollë dhe fjalët e diturisë, të cilat janë përkthyer në shumë gjuhë. Mevlana ishte një mysliman, por jo një lloj ortodoksi. Doktrina e tij predikonte tolerancë të pakufizuar, arsyetimi pozitive, mirësi dhe bamirësi e ndërgjegjësimi përmes dashurisë. Për të,të gjitha fetë ishin të vërteta më shumë ose më pak. Mevlana ka shikuar me sy të njëjtë si për muslimanët, hebret dhe të krishterë njësoj. Mësimet e tijishin paqësore dhe tolerante dhe kanë apeluar për burra të të gjitha sekteve dhe besimeve. Në vitin 1958, Papa Gjoni XXIII ka shkruar një mesazh të veçantë duke thënë: “Në emër të Botës Katolike, unë përkulem me respekt përpara kujtimit të Rumit.” Mevlana iku nga kjo botë më 17 dhjetor 1273 dhe u varros pranë babait të tij në Konia, në Turqi. Një vend i shenjtë i shkëlqyer, moseleumi Mevlana, tani është një muze dhe vend pelegrinazhi. Çdo vit në atë ditë, në këtë mauzole magjepës festohet Seb-i Arus, ” Ditën ‘e tij, së bashku me mijëra njerëz nga e gjithë bota. Hz. Mevlana Rumi Xheleledini është, poet dhe babai thuhet në burimet turke në fakt quhet udhëheqësi shpirtror :Mevlevi. Ai është i njohur si Hz. Mevlana në Lindje dhe si Rumi në Perëndim. Në lindje, familja e tij e njohu me emrin e tij Muhammed, edhe pse ai erdhi në jetë me nofkën Xheleledin. Sa për “Mevlana”, ajo kometohet për “gradë shpirti “, ndërsa “Rumi” ka të bëjë me “vendin Rum” ose “Anatolia”, ku ai jetonte vend në Turqi që ka njohur shumë mistik të famshëm. Në jetën e tij, ai ishte referuar edhe si “Hudavendigar”, që do të thotë “kreu i shquar”, ndërsa titulli i pranishëm është njohur ndërkombëtarisht. Hz. Mevlana ka lindur në qytetin Balkh, Horasan, i cili në atë kohë ishte i banuar nga fiset turke, (Balkh, sot, mbetet brenda kufijve të Afganistanit). Mümine quhej nëna e tij ishte e bija e Rükneddin, “emiri” i Balkh dhe babai i tij, Bahaeddin Veled, ishte “Sulltan i të diturve”,pra dijetar. Përplasja e mendimit të tyre me Fahreddin Razii, një prej mistikëve bashkëkohor të kohës së tij, së bashku me probabilitetin e një pushtimi mongol e detyroi atë kërkoi të lërë qytetin e tij i shoqëruar nga gjithë familja e tij, në migrimin e tyre, nëpërmjet rrugës që përshkonte Bagdad, Mekë, Medinë, Damask, Malatya, Erzincan, dhe Karaman, përfundoi, më 3 maj 1228, në Konia me ftesë të Alaeddin Keykubad, perandori Seljcuk. Pas martesës së tij në Gevher Banu në Karaman, Konia, Hz.Mevlana kishte dy djem të cilin ai i quajti Bahaeddin (Sulltan Veled) dhe Alaeddin. Vite më vonë, gjatë kohës së tij në Konia, dhe pas Gevher Banu u nda nga jeta, Mevlana i biri që i ndriti shkëndijimi në sy u martua me Kerra Hatun me të cilin ai kishte dy fëmijë më shumë, një tjetër djalë, Muzafferreddin Emir Alim dhe një vajzë Melike .Mevlana filloi të ndjek mësimet e atit të tij në një moshë shumë të hershme, ai ndjek të vërtetën hyjnore dhe sekretet. Ai fitoi gjuhët turqisht, arabisht, persisht, greke, si dhe greke klasike. Ai nis studimet e feve të tjera së bashku me Islamin. Nga historia për mjekësi, ai merr edukimin e tij fillestare nga babai i tij dhe pastaj nga Seyyid Burhaneddin Tirmidhiu dhe studiues të tjerë të lartë të kohës. Më vonë ai vetë, nga ana e tij, mëson qindra nxënësve në medrese ( atë kohë quheshin universitete teologjike. Ndërkohë, Semsi Tebrizi, në një literaturë tjetër gjendet me emrtimin Shemsi ne radhë shpirtëror i fundit ka arritur, në kërkim të njohurive të tij me urtësinë e tij. Shemsi dhe Hz. Mevlana, nga takimi i tyre i parë në Damask, takohen përsëri në 1244, në Konia. Këta të dy përqendrohen intensivisht në diskutimet hyjnore dhe së bashku ata arrijnë urtësi qiellor . Me shumicën e kohës së tij të kaluara në bisedime të pafundme, recitale poezi, ritualeve shpirtërore, xhelozia bëhet e ngjallur në mesin e studentëve të Mevlanës. Thashethemet padrejtësisht janë përhapur kundër Semsi Tebrizi-i, i cili I ofenduar ikën nga Konia për Damask. Hz. Mevlana, në pikëllimin e tij të thellë, shkruan shumë nga vargjet e tij, që kemi lexuar në Divani Kebir. Nxitësit e kësaj situatë të pafavorshme shprehin keqardhje dhe një grup të udhëhequr nga djali i Sulltan Mevlanës, Veled shkon në Damask dhe e sjell përsëri Semsi Tebrizi. Megjithatë, xhelozia lind edhe një herë dhe Semsi, këtë herë, papritmas zhduket krejt. Edhe pse varri i tij supozohet të jetë në Konia, nëse ai ka braktisur qytetin ose u vra ,ende mbetet një mister. Sema vallja fetare
‘Valle’ e dervishëve rrotullues është quajtur Sema dhe është një pjesë e frymëzimit të Mevlanës është bërë pjesë turke, e historinë, besimit dhe kulturës. Burimi. Origjina e parë e Sema duhet të ketë qenë e hershme. Përmendet mistiku Mevlana Xhelaledin Rumi 1207. Ndërsa si shkaku i ndezur nga afrimi hyjnor. Mandolinën,tumbeleku me zërat e përfituara ajo binte në shijen hyjnore. Një mistik i rrallë si Gazaliu ka thënë se efekti i muzikës dhe valles është më i thellë tek ata, që u prek ndenjën,sepse natyra e tyre është më e thjeshtë dhe ndjeshme. Gazaliu më tej parashtron :Përmendet për shembull kavalli, dhe sumatë e sufive, që ngutin ndër ta dashuri më të madhe për Zotin.Këta me anë të muzikës bien dendur në ekstazë dhe vizione shpirtërore. Në këtë gjendje,zemrat e tyre bëhen si ar i kulluar,duke aritur gradë pastrimi që s’mund të arrihej tjetër qysh. Këtu,sufiu gati bëhet,i vetëdijshëm dhe pjesëtar i botës shpirtërore. Një nga pasazhet më të mirë të këtij besimi,që aktualisht jeton sot është rituali i vallëzimit. Burri dhe gruaja,kërcejnë nën ritmin e muzikës me mëndje në shpirt,sepse sinqerisht ndihesh mirë,nëpërmjet lëvizjeve të trupit,pa patur paragjykime për estetikën dhe bukurinë. Në të vërtetë ky ritual mistik, një afeksion, që jeton nga koha e shekujve të misticizmës ku mjaftë dervishë të tarikateve ndikuan me energjinë e tyre në gjuhën turke dhe në filozofi.
