Archives for February 2017

SHBA-Kosovë-Presidenti Trump uron presidentin Thaçi për Ditën e Pavarësisë

February 16, 2017 by dgreca

-President Trump congratulates President Thaçi on Independence Day/

-Mbretëresha Elizabeta II uron Ditën e Pavarësisë së Kosovës/

4 Trump

PRISHTINË, 16 Shkurt 2017-Gazeta DIELLI-B. Jashari/ Presidenti i Shteteve të Bashkuara të Amerikës, Donald Trump, i ka dërguar një letër urimi Presidentit të Republikës së Kosovës, Hashim Thaçi, me rastin e Ditës së Pavarësisë së vendit.Kjo sapo u bë e ditur nga Presidenca e Kosovës në një njoftim të dërguar.

1 presidenti_hashim_thaci

Në vijim letra e presidentit Trump dërguar presidentit Thaçi:

I nderuar Z. President,

Në emër të Shteteve të Bashkuara të Amerikës, kam kënaqësinë të uroj popullin e Kosovës për Ditën e Pavarësisë suaj më 17 shkurt.

Partneriteti mes dy shteteve tona mbështetet në vlerat dhe interesat e përbashkëta. E ardhmja e Kosovës sovrane, multietnike dhe demokratike bazohet në rajonin e Ballkanit stabil, të begatë dhe plotësisht të integruar në bashkësinë ndërkombëtare.Shtetet e Bashkuara të Amerikës kremtuan së bashku me të gjithë qytetarët e Kosovës fitimin e medaljes së artë historike në Lojërat Olimpike në Brazil, si dhe debutimin e përfaqësueses së Kosovës në garat ndërkombëtare të Federatës Ndërkombëtare të Futbollit (FIFA).E mirëpresim vazhdimin e bashkëpunimit tonë të gjerë dhe të thellë, të përqendruar në mbështetjen e rritjes së zhvillimit demokratik dhe ekonomik, forcimin e sundimit të së drejtës në Kosovë, zgjidhjen e kontesteve me fqinjët, si dhe luftimin e ekstremizmit të dhunshëm dhe luftëtarëve të huaj terroristë./b.j/

***

President Trump congratulates President Thaçi on Independence Day/

Prishtina, 16 February 2017 – The President of the United States, Donald Trump, congratulated the President of the Republic of Kosovo, Hashim Thaçi, on country’s Independence Day.
Dear Mr. President:

On behalf of the United States, I am pleased to congratulate the people of Kosovo on your independence day on February 17.
The partnership between our countries is based on shared values and common interests. A sovereign, multiethnic, democratic Kosovo’s future lies in a stable and prosperous Balkan region that is fully integrated into the international community.
The United States celebrated with all Kosovo citizens the historic gold medal win during the Olympic Games in Brazil, as well as your soccer team’s inaugural season in the International Federation of Association Football (FIFA).
We look forward to continuing our broad and deep cooperation, focused on supporting increased democratic and economic development, strengthening rule of law in Kosovo, resolving disputes with neighbors, and countering violent extremism and foreign terrorist fighters.

***

Mbretëresha Elizabeta II uron Ditën e Pavarësisë së Kosovës/

Prishtinë, 16 shkurt 2017-Gazeta DIELLI/ Madhëria e Saj, Mbretëresha Elizabeta II e Mbretërisë së Bashkuar, Kanadasë, Australisë dhe Zelandës së Re, ka uruar Presidentin e Republikës së Kosovës, Hashim Thaçin, me rastin e Ditës së Pavarësisë së vendit.“Kam kënaqësinë e madhe për t’ju përcjellur, Shkëlqesia Juaj, urimet e mia me rastin e shënimit të ditës tuaj shtetëore, së bashku me urimet e mia më të mira për lumturinë e popullit të Kosovës në vitin vijues”, thuhet në urimin e Madhërisë së Saj, Mbretëreshës Elizabeta II dërguar presidentit Thaçi./b.j/

ME 15 SHKURT 1909 LINDI “DIELLI”

February 16, 2017 by dgreca

2 Frank-shkreli-2-300x183-1

Përgatiti Frank Shkreli/

1 dielli flamur

108 vjetë më parë, ekzaktërisht me 15 Shkurt, 1909 doli në Boston të Shteteve të Bashkuara numri i parë i gazetës Dielli, organ i Organizatës Panshqiptare Vatra, gazetë që edhe sot botohet rregullisht në internet dhe njëherë në muaj del në versionin e printuar, duke përmbledhur në ‘të artikujt dhe veprimtaritë më të dalluara mujore të organizatës Vatra.

Vendosa që më rastin e këtij përvjetori të gazetës Dielli, në vend të fjalëve të mia, të përmbledhë një editorial që m’u kujtua se e kisha lexuar vite më parë, të shkruar nga Ernest Koliqi në revistën e tij të famshme, “Shëjzat” të vitit 1959, në shënim të 50-vjetorit të botimit të gazetës shqiptaro-amerikane, Dielli. Por siç ve në dukje edhe Profesor Ernest Koliqi, në editorialin kushtuar 50-vjetorit, gazeta Dielli nuk ishte thjeshtë një gazetë vetëm për shqiptaro-amerikanët. Ai filllon vlersimin e tij të historisë së gazetës Dielli, duke shkruar se, “Kush kujdeset, pak a shumë për historinë e vendlindjes, e di rolin kryesuer që ka luajtun kjo fletore në lëvizjet kombëtare. Ajo e nisi punën e vet me kryefjalën fatlume të Nolit, “Një Shqipëri për Shqiptarët”, shkruan Koliqi, një moto kjo me të cilën shprehet ai, “Noli ia ndielli të mirën Atdheut dhe Ora e kombit mbas pak vjetve ia fali gjindes shqiptare – tekembramja — një truell të lirë ku ajo të rronte e të zhvillohej si mbas prirjeve të veta landore dhe shpirtënore.”

Ernest Koliqi, botimin e gazetës Dielli dhe themelimin e organizatës Vatra, i lidhë drejtë për së drejti me pavarësinë e Shqipërisë, duke komentuar se “Botimi i Diellit solli themelimin e “Vatrës”, e cila me 28 prill 1912 e shpalli veten si Federatë panshqiptare. Çdo grumbullim energjishë e veprimtarishë ka uratën e Perendisë dhe buzqeshjen e fatit. Këtë, na Shqiptarët s’duhet ta harrojmë. Si të donte Provanija hyjnore me shpërblye ringjalljen e frymës së vëllaznimit ndër Shqiptarë – mbas gjashtë muajve të themelimit të Vatrës – Shqipnija fitoi pamvarsinë. Me 28 prill 1912 u krijue Vatra dhe me 28 nanduer po të atij vjeti e puthi rrezja e lirisë flamurin e Skënderbeut mbas pesqind vjetësh që ai rrinte i paluem si leckë e pavlerë në terr e në harresë”, shkruante Koliqi, me rastin e 50-vjetorit të botimit të gazetës Dielli, në revistën e tij Shëjzat, të botuar në Romë.

Me rastin e 50-vjetorit të Diellit, Ernest Koliqi e cilëson veprimtarinë e Vatrës dhe të Diellit si një “varg tubzash epiko-lirike”, duke vlersuar se gazeta Dielli përcolli besnikërisht ngjarjet shqiptare dhe botërore të asaj periudhe, gjithmonë e gatshme për të mbrojtur qendrimet e shqiptarizmit. Si shembull, Koliqi citon në editorialin e tij një shkrim të gazetës Dielli të 3 qershorit, 1913 ku përshkruhet gjëndja e atëhershme në Ballkan, por shumë e ngjashme me përpjekjet e sotëme të Rusisë putiniste për të influencuar ngjarjet në interes të saj dhe më në fund për të kontrolluar gjëndjen në Ballkan, përfshirë trojet shqiptare. Gazeta Dielli sipas Koliqit, i kishte dhënë një paralajmërim botës shqiptare në fillim të shekullit të kaluar se, “Nuk duhet kurrë Shqipëria të presë ndonjë të mirë ase ndihmë nga Rusia, se interesat e saj kanë qenë dhe do të jenë kurdoherë për të copëtuar Shqipërinë dhe t’ua shpërndajë copat këlyshve sllavë për fitim të saj. Programi i Rusisë është që të përfshijë një ditë gjithë shtetet e Ballkanit, të lidhë Detin e Zi me Egjen e me Adriatikun”.

Profesor Ernest Koliqi vlerësonte në komentin e tij botuar në revistën Shëjzat, se veprimtaria patriotike e gazetës Dielli dhe e përfaqsuesve të Organizatës Pan-shqiptare Vatra, arrinë kulmin në vitin 1918. Atëherë kur sipas tij, “Fan Noli ban mrekullina në Europë si delegat i Vatrës.” Ai nënvijon takimet e Fan Nolit me Presidentin Wilson dhe me ish-presidentin Theodore Roosevelt në Washington, para se të nisej për në Konferencën e Paqës në Paris, ku sipas Koliqit, “Noli u përpoq për atdhe me vetitë e nalta të tija… shpëtoi Shqipëninë asokohe nga cungimi ma i shemtuet”, ndërkohë që përveç mbështetjes së presidentit amerikan Wilsonit për Shqipërinë, iu shtua edhe përkrahja e Papa Benediktit të XVI, shkruante Koliqi në komentin kushtuar 50-vjetorit të botimit të parë të gazetës Dielli, duke komentuar mbi rolin që luajti Fan Noli në situatën e atëhershme.

Në komentin me titull, “Pesëdhjetëvjetori i Fletores “Dielli”, botuar në revistën Shëjzat të vitit 1959, Profesor Ernest Koliqi u jep kredinë më të madhe për veprimtaritë historike të Diellit dhe të Vatrës, “Dy kampionëve të mëdhej të shqiptarizmit, At Fan Noli dhe Faik Konica…si gërshetuesit kryesorë të veprimtarisë së shkëlqyeshme të Vatrës dhe vatranëve”, por pa harruar, shton ai, as veprimtarët e tjerë të shumtë të Diellit e të Vatrës, të cilët i përmend Koliqi në editorialin e tij, veprimtarë si, “Kost Çekrezi, Kristo Floqi, Kol Tomara, Kristo Kirka, Bahri Omari e Sotir Peci”, ndër të tjerë.

Por, ja ku jemi sot. Gazeta Dielli kujton 108-vjetorin e daljes në dritë. Shumë gjëra kanë ndryshuar e disa gjithnjë vazhdojnë të jenë të ngjashme me situatat e sotëme aktuale politike dhe gazetareske, me të cilat përballet jo vetëm Vatra e Dielli dhe komuniteti shqiptaro-amerikan, por edhe mbarë shqiptarët në trojet e veta në Ballkan. Duket sikurë situatat e dikurshme po përsëriten, të vjetrat pra, janë prapë të reja. Pandaj, Dielli dhe Vatra kanë gjithnjë një rol për të luajtur, duke u bazuar në rolin historik të saj të shekullit të kaluar. I takon këtij brezi të ri të shqiptaro-amerikanëve, i cili për nga numri dhe për nga pasuria, janë në gjëndje shumë të të mirë se sa bashkohasit e Fan Nolit dhe të Faik Konicës, që të jenë një “shtyllë më e fortë” se kurrë më parë e shqiptarizmit në Amerikë. Në editorialin e tij me rastin e 50-vjetorit të Diellit, Ernest Koliqi iu drejtua shqiptarëve të Amerikës, me një thirrje që është edhe sot aktuale: “Bashkatdhetarët e Amerikës, të cilët dijtën të ndërtojnë këtë qëndër të fortë atdhedashunie – duhet sidomos sot të jenë në naltësinë e misjonit historik që u përket, mbasi jetojnë e veprojnë në prehën të Demokracisë së Madhe amerikane, në dorë të cilës është fati i botës e prandej edhe i vendit tonë.” Një thirrje kjo shumë me vend në vitin 1959, por gjithnjë aktuale edhe sot.

Urojmë në këtë përvjetor që Dielli, Vatra dhe të gjithë ne – megjithë peripecitë që kanë përballur gjatë historisë — të mësojmë nga historia e gjatë dhe pozitive e veprimtarisë së këtyre dy institucioneve shqiptaro-amerikane dhe kombëtare si dhe nga përvoja e udhëheqsve të tyre të shekullit të kaluar, për të mirën e përbashkët dhe në interesin kombëtar, këtu dhe në trojet shqiptare. Të urojmë së bashku me Ernest Koliqin, siç bëri ai me rastin e 50-vjetorit të gazetës Dielli, që udhëheqsit e tanishëm dhe të ardhëshëm të Vatrës dhe të Diellit — që ashtu siç kanë bërë edhe para-ardhësit e tyre me punën e tyre të palodhur gjatë 200-vjetorit të dytë të ekzistencës — të kenë rast, mundësi e vullnet që të, “korrin dafina shumë të shkëlqyeshme”, për Shqipërinë dhe për Shqiptarët kudo.

15 SHKURT 1909- 2017, DITËLINDJA E GAZETËS “DIELLI”

February 15, 2017 by dgreca

dalip foto arkiv

Nga Dalip Greca/ 1 dielli flamur

Sot është Ditëlindja e Gazetës “Dielli”, e të vetmes Gazetë që vjen nga koha e Rilindjes Kombëtare, dhe që ende botohet në SHBA. Me 15 Shkurt 1909, 36 ditë pas mbylljes së Gazetës”Kombi”, e cila pushoi së botuari me 10 Janar 1909, nisi të ndricoi Dielli i shqiptarëve të Amerikës. Gazeta “Dielli” ishte gazetë e Shoqatës Kombëtare Besën-Besën, e themeluar me 6 Janar 1907, Shoqatë që drjetohej nga : Fan S. Noli-Kryetar, Goni Katundi-nënkryetar, Angelo Stefanson(Katundi)- arkëtar , Nini Fani Katundi- sekretar, ndërsa:John Gjoka, Mihal Panajot Katundi, Lazo Kozma, Nisi Kozma dhe Lambi Josif, ish pleq. Shumë prej bordit drejtues ishin me origjinë nga Katundi.

Gazeta Dielli, Nentore 2016 Faqe 1

Botimi i Programit të Dielli në numrin e parë të tij nuk ishte thjesht një program gazetë, por një program i një lëvizjeje programatike mbarëkombëtare. Studiuesit që janë marrë me studimin e atij programi janë në ndarë në pikpamjen se kush ishte autori që e kishte shkruar; një pjesë këmbëngulin se autori ishet Fan S. Noli, një pjesë tjetër kanë mendimin se atë e ka shkruar Faik Konica, por ata bashkohen në vlerësimin dhe rëndësinë, duke e cilësuar si dokument historik që i parapriu Lëvizjes kombëtare në SHBA. Vetë gazeta Dielli tek e komentonte programin e vet në numrin e 50 vjetorit, e cilësonte kështu:(“Dielli, Shkëmbi i patundur i Rilindjes Kombëtare”. Ndërsa menaxheri i parë i Diellit, George Konda(Gjoleka), shkruante:”Programi i Diellit është një dokument hostorik; një trumbetë që ftonte emigrantin shqiptar analfabet të armatoseshin dhe të shpëtojnë vendin nga robëri e huaj…Autori i programit nuk i përtyp fjalët, ..S’është njeri memec. S’ka frikë. Nuk iu drodh dora kur e shkroi. Nuk iu tremb syri. Vuri në kartë ato që i ndjente zemra dhe shpirti i tij.”. Sipas Gjolekës autor i këtij programi ishte “Fan S. Noli, njeri i lindur jashtë Shqipërisë, por guxojë të kërkojë një Shqipëri për Shqiptarët”. 1 dielli zog Flamur

Në numrin e vet të parë me 15 shkurt 1909, Dielli e shpallte publikisht:Kryefjala jonë është’SHQIPËRIA PËR SHQIPTARËT”. Në programin e vet Dielli kërkonte:Njohjen e kombësisë shqiptare prej qeverisë Turke. Në kombësinë Shqiptare hyjnë të gjithë ata që flasin shqip, pa vënë re cfare besimi, shkruante gazeta. Dielli kërkonte njohjen e gjuhës shqipe si gjuhë zyrtare në Shqipëri. Në gjykatoret dhe sundimoret e vendit të përdoret vetëm gjuha shqipe. As një gjykatës apo sundimtar që nuk e njeh gjuhën shqipe, nuk mund të punonte në këto institucione. E njëjta gjë vlente edhe për drjetuesit e feve.

Dielli kërkonte Arsim Kombëtar Shqiptar, shkolla për djem e për vajza vetëm në gjuhën shqipe. Mësuesit të mos ishin fetarë, por të shkolluar në shkolla profesionale. Të merrej si model shkolla amerikane, ku nuk bëhen mësime fetare në shkollat fillore. Po ashtu kërkohej zhvillimi i arsimit professional , shkolla bujqësore, mjeshtrije etj. Programi i Diellit kërkonte zhvillim ekonomik Kombëtar,po ashtu kërkohej që të shkoqiteshin kufijtë e Shqipërisë. Në programin e vet me 15 Shkurt 1909, e shihet Shqipërinë autonome, që kishet të përbashkët me Turqinë vetëm ushtrinë, punët e luftës dhe punët e Jashtme. Gjithcka tjetër ishte në dorën e shqiptarëve.

Layout 1 Kur festohej 50 vjetori i gazetës Dielli, me 24 gusht 1959, editori i parë , Fan Noli, u deklaroi vatranëve: “Kur themeluam Diellin me 15 të shkurtit 1909, nuk besonim që Turqia do shkonte nga Ballkani aq shpejt, ndonëse e dinim që ditët i kishte të shkurtëra, pranadaj për atë shkak, në programin e Diellit, kërkonim nga Turqia, pikat maksimume, por jo ckëputje prej saj. Kërkonim shkolla në gjuhën tonë, kërkonim kufi të caktuara me katër vilajetet: Kosovën, Shkodrën, Janinën dhe Manastirin brenda, dhe më në fund shtonim në program-Shqipëria të mos ketë gjë të përbashkët me Turqinë, vec ushtrinë, punët e jashtme dhe punët e luftës…Sot 50 vjet më vonë, gëzojmë një Shqipëri indipendente, por jo një shtet me katër vilajetet sikundër e dëshironim neve asi kohe.Për shpëtimin e kësaj copë Shqipërie të vogël, neve shqiptarët e Amerikës, me anë të Vatrës dhe Diellit, duhet të jemi kryelartë, se me sakrificat tona, shpëtuam Shqipërinë nga copëtimi, krijuam Kishën Kombëtare, botuam libra me rëndësi letrare, kombëtare dhe kishtare, dhe me anë të Diellit muntëm të mbajmë gjuhën dhe zakonet tona të gjalla për një gjysëm shekulli.

Në mbyllje të fjalës së tij Imzot Noli uronte”Urojmë me gjithë zemër që Dielli, gazetë e parë në gjuhën shqipe , që u botua e përditme,të arrinjë të festonjë dhe njëqind vjecarin.100 vjecarin e uruar nga Noli, Dielli u ringjall, pas dy vite e gjysëm mosbotim, dhe organizoi një festim madhështor në një nga Universitetet e New York-ut, në Monroe College, që nga ajo ditë Dielli shënoi ringjallje me kontribute të vatranëve, duan apo nuk duan skeptikët ta pranojnë këtë fakt. Sot ai feston ditëlindjen e 108-të.

Dielli është cilësuar si një “Kandil kombëtar” që u ndez me 15 Shkurt 1909 dhe është mbajtë ndezë deri më sot. 29 numrat e parë të Diellit i nxori Fan S. Noli, ndërkohë që nga 22 tetori 1909 gazeta doli nën drejtimin e Faik Konicës, që u thirr nga Londra.Ftesa që Shoqata Besa-Besën i dërgoi Faikut për të ardhë në SHBA dhe për të drejtuar Gazetën Dielli, ishte një gjetje e shkëlqyer për fatet e Lëvizjes Kombëtare Shqiptare në SHBA, ishte dhe një fat për Diellin.Ditën, muajin, vitin, që ishte mbyllë mbyllë “Albania” e Faik Konicës, 15 Shkurt 1909, nisi ndricimi i Diellit në SHBA. Pa u mbushur një muaj nga botimi, më 14 Mars 1909, Shoqëria Besa-Besën, organ i së cilës ishte Dielli, mbajti mbledhjen në Labor Hall, Boston,për të zgjidhur zyrtarët e vitit dhe për të biseduar mbarëvajtjen e Gazetës “Dielli”. Nga rekordet e para 107 vitesh na vijnë detajet e asaj mbledhjeje, që u hap në orën 2 e 30 pasdreke me një fjalë të shkurtër prej At Fan S. Nolit, i cili tregoi shkurtazi qëllimet e asaj mbledhjeje. Pas tij folën Kristo Kirka, Nik Poçi, Efthim Naum dhe George Konda Gjoleka. Në këtë mbledhje u lexuan letrat e ardhura për Besa -Besën nga Shoqëria”Mall’ i Mëmëdheut”, James Toën NY, dhe prej disa individëve nga Sant Louis, Mo, dhe Hudsson, MA. Zyrtarë për atë vit, Besa-Besën zgjodhi: Koli Kristofor-arkëtar; Kristo Kirka- Shkronjës,Menaxher i Gazetës- George Konda Gjoleka, ndërsa Goni Adams, plak.Pikërisht në atë mbledhje u propozua nga komisioni i ri që të thirrej si drejtor i gazetës “Dielli” Faik Bej Konica, ish drejtor i Albanias, revistë që ishte mbyllë në të njëjtën ditë që nisi Dielli të ndritë. Propozimi u prit me të thirrura të përbashkëta:”Rroftë Shqipëria”; “Rroftë”Dielli”! “Rroftë Faik Bej Konitza”!

Ky njoftim u publikua nga gazeta Dielli me 23 Mars 1909. U deshën diçka më shumë se 7 muaj që Faik Bej Konica të mbërrinte në Boston. Udhëtimi i tij me anijen Ivernia, kishte nisë nga Londra. Natyrisht që pas gjithë këtij skenari, ishte Imzot Noli, i cili atë ditë të 9 tetorit 1909, kishte dalë vetë ta priste. Dielli shkroi në numrin e tij të 15 tetorit 1909:” Vapori Ivernia arriu me 9 e 30 minuta dhe një gjysëm orë më vonë dolli jashtë atdhetari ynë i shkëlqyer i veshur me kostumin kombëtar të Shqipërisë… Menjëherë e rrethuan korrespondentët e gazetave të Boston-it, dhe dikush e merrte në fotografi, dikush e pyeste për çështjen shqiptare…. Dielli vijon shkrimin: Pasi shpëtoi prej duarëve të tyre u poq me shqiptarët që e prisnin, dhe me një karroçë ardhë në Hotel “Ylli i Shqipërisë”, ku u poq me shqiptarët e tjerë. Por as këtu nuk e lanë të qetë reporterët. Faik Konica i çkoqiti gjërë e gjatë çështjen shqiptare një korrespondenti të Gazetës”Herald”, i cili i mori dhe 3-4 fotografi të tjera me kostumin Toskërisht…..Numri 30 i Diellit, që u printua me 22 Tetor 1909, doli nën drejtimin e Faik Konicës Editor, dhe George Konda menaxher. Faik Konica, edhe pse punoi vetëm 6 muaj, ai e futi Diellin në shinta e një gazete serioze.

Konica i dha Diellit ndriçimin e shpirtit të tij dhe në shtyllat e gazetës hodhi farën edukimit kombëtar të shqiptarëve të Amerikës, pjesa më e madhe e të cilëve ishte e paarsimuar. Nën editimin e Konicës, përsa kohë Gazeta ishte pronë e shoqërisë Besa-Besë, dolën 47 numra të Diellit. Faiku përmes Diellit çoi më tej punën kombëtare dhe letrare të Albanisë. Ai nisi të botonte aty edhe vepra letrare siç ndodhi në numrin e shkurtit 1910 botimi i komedisë me një akt”Tregtari i Vlorës”, një përshtatje në shqip. Po në atë numër ai pat paralajmëruar se do të botonte edhe një libër me pjesë letrare, vjersha, kallzime, përralla me autor atë vetë, madje jepej dhe titulli i përmbledhjes”Kondili i Kuq”. Vepra nuk u botua. Kur gazeta mbushi vitin e parë, Faiku shkroi artikullin”Moti i parë”. Ky shkrim u botua në Diellin e 11 shkurtit 1910. Shkëpusim një fargment nga ky artikull: Me këtë numër Dielli mbush motin e paër të botimit të tij. Kur bën një udhë të gjatë, udhëtari qëndron nga nonjë herë, rri mbi një gur dhe ehdh sytë pas tij. Është një çlodhje dhe një dëfrim, një kurajo për të vajtur më përpara, kur sheh se sa eci, dhe ç’mbaroi gjer atje. Ashtu edhe ne do të marrim force të re duke shikuar punët që bëmë gjer sot…”

Editori Konitza falenderon shoqërinë Besa-Besën,dhe bashkëpunëtorët më këto fjalë:”Kryetarit atdhetar dhe të palodhur të saj(Kristo Kirka), pleqësisë së nxehtë kurdoherë gati të bëjë detyrën e saj, ana kombëtare u ka hua përhirime nga zemra…Dreqtor i DIELLIT mbush një detyrë të veçantë duke rërfyer se sa i çmon mundimet e të dashurit atdhetar, Z. G. Konda Gjoleka, i cili ka marrë përsipër sundimin e gazetës. Dhe s’mund të heshtim emrat e Z. Eftim Natsi, i cili nga atdhesia ka marrë gjurmët e të dy vëllezërve të njohur të tij, si dhe Z. Ilo Zografi. Në vende të tjera, mundet që shtypografët të vështrohen si punëtorë; po, në Përlindjen Shqiptare, roli i tyre është me rëndësi, se bashkëpunojnë për zgjimin e një Kombi. Zyra e Diellit u shtua që nga ca kohë me një sekretar, Z. Vani Çekani, puna e të cilit na solli shumë dobi dhe pemë.”

Artikulli i Konicës përfundon me urimin: “Shprehim që Dielli të gëzojë për shumë vjet të kremten e mot-motit të tij!”…

Pakush e kishte menduar se në motmotin e parë të gazetës Konica do të divorcohej përkohësisht nga Dielli.Nuk kaluan më shumë se 2 javë,nga artikulli me frymë optimiste shkruar nga vetë Editori me rastin e përvjetorit, kur më 25 shkurt Faik Konitza , i dërgoi Pleqësisë së Shoqërisë Besa-Besën një letër, ku njoftonte dorëheqjen e tij si Editor i Diellit. Përse? Përgjigjia ka mbetë enigmë…

Editori jetëgjatë i Diellit, për gati dy dekada, Qerim Panariti,një ndër kundërshtarët e rreptë të Faik Konicës, por që i dha dritë librit të mbetur përgjysëm të Faikut “Shqipëria-kopështi shkëmbor i Evropës Juglindore”, shkruan se Konica u grind me bashkëpunëtorët dhe pas 6 muajësh e la gazetën dhe iku…

Vetë Faiku nuk e jep motivin e ikjes. Veçse në letrën e tij të shkurtër informuse të 25 shkurtit 1910, nuk mund të shquash zemrim:”Është e tepër të shtoj që e quaj detyrë të mbajë vendin tim në gazetë derisa të zgjidhet dhe të vijë dreqtori i ri. Kam shpresë që me kohë gazeta të rritet dhe të forcohet shumë.Gjith’ atdhetarët e vërtetë do t’i ndihin dhe do t’a mprojnë. Vetëm të vaktit do të marrin shkak që të hiqen mënjanë.” Komisioni Besa-Besën e drejtoi Diellin pa Editor nga 25 Marsi deri në 29 prill 1910. Faik Konitza e editoi sërish për pak kohë 6 Maj-1 Korrik 1910(për kureshtarët që duan detaje, sqarojmë se ky numër i fundit i edituar nga Faik Konica,doli vetëm me 2 faqe). Nga 1 Korriku gjer Tetor 1910, Dielli u mbyll. Fan Noli e vijoi punën e editorit nga nga 7 Tetor 1910 gjer më 7 Korrik 1911, punë që e vijoi Eftim Natasi nga 13 Korriku deri 14 Shtator 1911, kohë kur do të vinte Kristo Floqi.

Po çfarë ndodhi me Faikun? Duket se fjalët e Panaritit nuk ishin fare pa bazë. Konica krijoi një fletore të përjavshme tjetër në Sent-Luis me titullin”Trumpeta e Krujës”, që nisi të dalë në gjuhën shqipe, faqja e katër ishte anglisht. Numrin e parë e publikoi me 20 mars 1911. Qëndrimi i tij politik është më i ashpër se sa tek Dielli tek deklaron:”Unë jam një separatist politikisht, intelektualisht dhe moralisht. Kjo do të thotë se dëshiroj që të shkëputet çfarëdo lidhje ndërmjet Shqipërisë dhe Turqisë, të zhduken sa të jetë e mundur të gjitha pasojat e pushtimit…”

Tek “Trumpeta e Krujës” ai botoi poezi lirike, por edhe me thekse politike siç ishte”Flamuri”, që ishte botuar më 1899 tek “Albania”. Në numrin e tretë të Trumpetës botoi një himn marcial sipas metrikës së “La Marseillaise”, titulluar ‘Kushtrimi”. Mendoj se Kryengritjet shqiptare të viteve 1910-1911 kanë pasë ndikimin e vet në krijimet kushtrimore te Konicës në Trumpeta e Krujës. Ai shkruan në faqet e Trumpetës se shqiptarët e Amerikës i kanë kërkuar atij dhe Nolit që të shkojnë tek malësorët e t’I ndihin. Veç kësaj Faiku evokon bëma trimërore të Isa Boletinit me trimat e tij…Profesor Jup Kastrati shkruan se nga nëntori i vitit 1913 deri në prill 1914, Faiku vazhdoi at botojë fletoren e tij”Trumbeta e Krujës”, por kësaj radhe në Durrës, dhe pas dy numrash ia ndërroi emrin në “Ushtimi i Krujës”, e cila u drejtua fillimisht nga Konica, më pas nga Leonidha Naçe, e më në fund nga Josif Bageri.

Në shtyllat e Diellit pena e Konicës e bëri Diellin një gazetë me ndikim në botën shqiptare. Siç konstatonte Namik Resuli:Faik Konica ishte një publicist shumë i dëgjuar; gazetari e politikani më i adhuruar, por edhe më i urrejturi në Shqipëri, polemisti dhe satiriku më i fortë, më i rreptë, e më i drejtuar, por është njëkohësisht edhe shkrimtari e prozatori më i mirë, më i madh e më tërheqës i toskëve. Në kolonat e Diellit, edhe pse më pak se ç’pritej, Faik Konica solli prozë brilante. Proza e Faikut është e këndshme, e limuar, e thjeshtë, fort e rrjedhshme. Ajo zbret në zemër të lexuesit si nektari i perëndive që deh dhe ngreh shpirtin në një botë tjetër, në një botë bukurish të pasosura…

Ajo ç’ka e veçon penën e Faikut është polemika: ai ishte një polemist i rrallë- çdo gjë që ai shkroi si polemist zemroi qindra këndonjës për gjërat që thoshte por të gjithëve ua mbylli gojën për mënyrën e zotësinë e aftësisë së të shprehurit, e mënyrës se si i rëndiste fjalët dhe idetë.

Ka dhe një kuriozitet për Diellin,ku festoi përvjetorin e parë : Guverna turke e ndaloi hyrjen e tij lirisht në Turqi. Korrespondenti i Diellit në Stamboll, me pseudonimin”Liridashësi”, shkruan:”Sot pa gdhirë mirë: gazetat turqisht çpallën me bujë të veçantë ndalimin e hyrjes në Turqi të gazetës Arnautçe(Shqip) që del në Shimali(veri) Amerika….Nga 20 Qershori 1910, Dielli nisi të botohej me dy emra”Dielli dhe Flamuri”. Emri i dytë iu shtua që të hynte lirisht në Perandorine Otomane. “Flamuri” iu hoq gazetës me 28 Shtator 1911, kur Turqia hoqi ndalimin e hyrjes në vendet e PerandorisV. Ata ditë Dielli shkroi:” O vëllezërit t’anë të Shqipërisë, priteni krahapur këtë mik të vjetër që vjen përsëri sheshit t’ju bëjë vizitë. Vjen nga një vent i largmë, nga një botë tjatër, dhe nëqoftë se vjen i lodhur mos u cuditni, se udha është e gjatë dhe e mërzitshme. JU sjell një barrë përgëzimesh nga dyzet mijë shqiptarë të Amerikës, që vuajnë, që dëshirojnë, që shprehin…”

Përveç Nolit dhe Konicës, Diellin e kanë drejtuar pena dinjitoze, intelektualë të shquar, atdhetarë të përkushtuar si: Kristo Floqi, Kostë Çekrezi, që e bëri gazetën të përditshme( 7 nëntor 1914), Andon Frashëri, Bahri Omari(1916-1919), Aqile Tasi, Refat Gurrazezi, Nelo Drizari,Peter Tikco, Qerim Panariti, Peter Prifti, Dr.Athanas Gegaj , Xhevat Kallajxhiu, Dr. Eduard Liço, Prof. Arshi Pipa, Anton Çefa etj. Poeti dhe studiuesi Anton Cefa që e drejtoi Diellin nga viti 1994 deri në vitin 2009(në fakt Dielli nuk u publikua nga mesi i vitit 2006 deri në shtator 2009), i dha Diellit një fizionomi të re duke i dhënë përparësi Letërsisë dhe studimeve, por pa e shmangur nga misioni si zëdhënës i Vatrës. Fryma kombëtare mbeti e shenjtë për Diellin e Vatrës.

Prej 8 vitesh Dielli drejtohet nga K/Redaktori Dalip Greca, duke patur një cikël të stabilizuar botimi në print dhe në Online, ndërkohë që çdo 28 Nëntor publikohet numri special me më shumë se 100 faqe.

Gazeta”Dielli” është regjistri më i vjetër i Shqiptarëve të Amerikës me një kontribut të jashtzakonshëm në historinë e shtypit shqiptar. Gazeta u kthye në një shkollë për shqiptarët e pashkolluar të Amerikës dhe mbajti ndezur idealet Kombëtare, ruajti gjuhën shqipe, traditat dhe Kulturën Kombëtare, promovoi arritjet e shqiptarëve në SHBA, dhe ndërtoi ura miqësie me Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe Kombit Shqiptar. Dielli është vlerësuar si gazetë serioze e komuniteteve në Amerikën e Veriut, madje është edhe fituese çmimesh, siç ishte çmimi i fituar në konkursin “Common Council For American Unite”, ku morën pjesë njëmijë gazeta në gjuhë të huaja që botoheshin në SHBA në fillim vitet ’50.

Dielli ka merita të mëdha edhe në fushën e Letërsisë dhe Kritikës Letrare; në faqet e tij u botuan përkthimet e para nga klasikët e huaj, dhe u stimulua krijimtaria letrare. Gazeta”Dielli” mbetet zëdhënsja dhe misionarja më e respektuar dhe më e cmuar e shqiptarizmit në SHBA.

Dielli u predikoi mërgimtarëve detyrën kundrejt Atdheut. Gazeta u kthye në ushqim mendor dhe shpirtëror i domosdoshëm për shqiptarët e Amerikës, të cilët i mëkoi me dashurinë ndaj Atdheut.Diktatura komuniste u përpoq ta shuante Diellin, por nuk ia arriti, edhe pse i pushkatoi apo i burgosi disa nga editoret dhe menaxheret e saj si: Bahri Omari, Kristo Floqi, Kristo Kirka, Aqif Përmeti, Aqile Tasi e të tjerë.

Vatra dhe Gazeat e saj “Dielli” përbëjnë një binom të pandashëm, që i lidh e i mbanë bashkë çështja Kombëtare. Kanë thënë shpesh se Dielli dhe Vatra do të shuheshin, por jo, ato e kaluan shekullin dhe përjetojnë shekulline dytë.Jetëgjatësia e Vatrës dhe e Diellit, sado e çuditshme që duket në sipërfaqe, nuk është mister i pazgjidhshëm(ka shkruar Peter r. Prifti).Vatra dhe Dielli kanë rrojtur dhe rrojnë mbasi janë të lidhura ngushtë me shqiptarinë.(Specialen e plote do ta lexoni ne Diellin e printuar)

Humbja e Agollit, nostalgjia për diktaturën dhe rehabilitimi neokomunist i saj

February 15, 2017 by dgreca

Nga Sulejman GJANA/Ceremonia e bujshme mortore e majtistëve, me pjesëmarrje qeveritare dhe e organizuar me komision shtetëror në ish “Pallatin e Kongreseve të PPSH”, pasuar me fjalime patetike të lamtumirës përcjellëse nga ithtarët e Agollit, si dhe shpërthimet histerike në media kundër atyre pak zërave kritikë ndaj “veprës” së tij kryesisht dhe thellësisht ideologjike, më shtynë në reflektime dhe më detyruan të shkruaj këto radhë.

Agolli nuk ka qenë dhe nuk mund të jetë “poet i popullit”, sikurse e etiketuan në të gjallë dhe pas vdekjes, sepse krijimtaria e tij i ka kontribuar diferencimit klasor dhe përçarjes ndërshqiptare.

Glorifikimi prej tij i të ashtuquajturës Luftë Nac-çlirimtare, ku ai si partizan 11-12 vjeçar kishte luftuar kundër “armiqve dhe tradhtarëve”, e bën atë poet dhe shkrimtar të popullit komunist, që përfaqëson një pakicë të popullit shqiptar dhe mbarë shqiptarisë, brenda dhe jashtë kufijve shtetërorë.

Urrejtja patologjike dhe e pashuar e tij ndaj “reaksionarëve”, ia heq edhe qyrkun e “babaxhanit”, që ia veshën qysh për së gjalli për ta lartësuar dhe përjetësuar në kujtesën tonë kolektive, për qëllime ideologjike, duke e përdorur keqas të vetëpërdorurin që, për lavdi dhe përfitime personale u bë pjesë e pushteteve dhe popullin e pa dhe e trajtoi si tufë laramane, me dele të “bardha” e të “zeza”.

Agolli ka meritën se solli, përktheu dhe përshtati me saktësi zhdanovizmin dhe socrealizmin si “metodë krijuese” në letërsi dhe ishte një nga prekursorët e zbatimit…

Nejse, kjo ishte zgjidhja dhe zgjedhja e tij, që nuk ka përse të na kompleksojë, sidomos kur ajo që ai me shokë bëri dhe u bë në kurriz të shqiptarëve nuk zhbëhet më. Por Agolli, edhe me vdekjen e tij, la pas rikonfirmimin e bindjes së pashembshme se, ndonëse kanë kaluar 26 vjet nga rrëzimi i diktaturës, Shqipëria ende gëlon nga nostalgjikët e saj ndaj enverizmit, enveristëve, hierarkëve të regjimit komunist dhe “ndihmësve të Partisë për edukimin komunist të masave”.

Shkurt, dekomunistizimi i vendit ka mbetur një ëndërr në sirtar dhe Njeriu i Ri mbetet skeleti i paprekur i majtizmit neokomunist shqiptar. Dhe jo thjesht dhe vetëm si qëllim i pushtetmarrjes dhe pushtetmbajtjes, por si mendësi që nuk ka kurrfarë lidhjeje më socialdemokracinë e shpallur zyrtarisht në politikë dhe si shumicë elektorale.

Pranimi i kundërshtarit dhe i bindjeve të kundërta në pluralizëm është mëse i natyrshëm, por të trishton nostalgjia për diktaturën dhe prelatët e saj, tashmë në trajtën e neokomunizmit të hapur e të zyrtarizuar, që shpjegon përse vendi lëngon ende në tranzicion dhe jemi kaq larg Europës ku duam të integrohemi.

Që Agollit i kish mbetur ora tek Enveri, për të cilin u betua në vargje se do të shkruante gjithë jetën, për ne kundërshtarët politikë kombëtaristë nuk përbënte dhe nuk përbën asnjë problem. Ndaj nuk habiteshim kur “Patriarku” deklamonte me pathos poetik se përbuzte “zhabat e majme në gjol” dhe kishte “miq skifterët që luftonin në çdo barrikadë, nga poli në pol”.

Përkundrazi, ia dëgjonim me vëmendje ligjërimet ku llafoste e molloiste fjali të stërzgjatura, të zvargura në temporitëm, pa krye, elementë sintaksorë e strukturë. Fjali që nuk kishin asnjë lidhje me ndonjë “patriark”, por që na shtonin bindjen dhe respektin për dorën mjeshtërore të redaktorëve të tij në krijimet më të arrira, për të cilat Prof. Mark Marku, si njohës i mirë i letërsisë, deklaroi se përbënin vetëm 20 % të krijimtarisë agolliane.

Sot, apologjetët e Dritëroit me të drejtë kanë frikë të botojnë të ashtuquajturin fjalim programatik “anti-punist” të tij në Kongresin e Dhjetë të PPSH, ku u pagëzua PS, dhe ku atë që i akuzoi se “Ju nuk rinovoheni”, Nexhmija dhe Ramizi që sodisnin nga lozha, sipas skenarit katovician, megjithë histerinë e 99 % të delegatëve dhe pavarësisht votës plot urrejtje për “tradhtarin bukëshkalë”, e zgjodhën në kryesi të PS dhe e mandatuan edhe 3 herë të tjera si deputet.

Deputet që megjithëse po përjetonte “patriarqinë e dytë”, atë neokomuniste, tashmë si “patriark” i partisë më të madhe politike në vend, në foltoren e parlamentit jo vetëm që nuk la asnjë gjurmë me mendime prej “Patriarku”, por i vuri vulën vetes me bejte për Jozefinën e të tjerë, duke zënë meritueshëm kryet e vendit në ligjërimin dhe letërsinë e bejtexhinjve (gjithmonë nëse do të respektojmë klasifikimet dhe kapitulimet e njohura të studiuesve të letërsisë shqipe).

Me përvojën e gjatë profesionale të piar-it (PR) dhe politikave të botimeve në Perëndim, e them me bindje të plotë se vepra e tij kurrë nuk do t’i kalonte kufijtë e vendit, nëse nuk do të botohej me shpenzimet e shtetit shqiptar konform politikave të eksportim-importimit të famës për interesa politiko-propagandistike të regjimit të kohës, pasi nuk do të gjindej asnjë botues që do të guxonte të hidhte paratë në erë. Dhe kjo sepse Agolli nuk ishte Gorki apo Majakovski, Solzhenicini apo Shollohovi.

Nga pikëpamja e stilit, thellësisë së mendimit e mesazhit, niveli i veprës së tij në prozë as që i afrohet atij të Kadaresë, Sabri Godos, Jakov Xoxes dhe Vath Koreshit.

Memo-Rrapua dhe Zylo i tij, janë vite drite poshtë nivelit të veprave madhore të Kadaresë, sikurse “Kronikë në gur” dhe “Pallati i ëndërrave”, apo atyre të gjinisë së romanit historik “Skënderbeu” dhe “Ali Pashë Tepelena”, të Sabri Godos.

Po kështu, edhe në poezi, vepra e tij sfidohet keqas prej më shumë se 30 poetësh, qysh nga Naimi dhe të tjerë rilindas, e deri tek ata të sotëm. Dhe ky gjykim nuk është çështje shijesh, por vlerash estetike të gjithëpranuara nga shumë ekspertë dhe lexues të kultivuar.

Ekspertët perëndimorë të letërsisë së krijuar në vendet ish komuniste, akuzojnë “krijuesit” e socrealizmit Lindor për plagjiaturë masive të krijimtarisë së mijëra poetëve rusë, vepra e të cilëve është botuar në Rusi qysh nga krijimtaria shumëshekullore e shkruar në gjuhën starosllaviane e deri në ditët e sotme. Ndofta këtu e kanë burimin edhe “gjetjet” prozaike e poetike të subjekteve dhe teknikave stilistike të poetëve tanë “sovjetikë”, të kamufluara me ngjashmërinë e jetës dhe frymëzimeve të “realitetit socialist”, krijime për të cilat Kadare në vitin 1989 akuzoi krijuesit shqiptarë në një mbledhje të Lidhjes, se “ngjajnë uniforme sikurse delet e qethura”, duke evidentuar kësisoj shterpësinë dhe njësh-kolorin e skematizmit socrealist.

Agollit nuk mund t’ia mohojmë meritën se në ditët që pasuan Pleniumin IV të KQ ku u dha pretenca për krijuesit me shkarje ideologjike, solli “baltën e Devollit mbledhur arave për t’ia sjellë Lidhjes së Shkrimtarëve”, me të cilën baltosi dhe varrosi “armiqtë ideologjikë, dekadentë e devijatorë të socrealizmit dhe vijës së Partisë në letërsi…”.

Ishin këto merita që çuan në shkurorëzimin e paraardhësit Shuteriqi, studiues ky tejet i njohur dhe cilësor në shumë fusha të letërsisë dhe Albanologjisë, me vepra dinjitoze që i mbeten e që i mungojnë Agollit që mori postin e Kryetarit të Lidhjes me kartabiankë…

Janë këto merita të Agollit në mbledhje-masakrat maratonë të Lidhjes, ku jepte pretencën dhe vendimin që prangoste me “ekspertizë” poetët e mrekullueshëm Frederik Rreshpja e Sadri Ahmeti.

Dritëroi ishte krenar dhe vetvetja kur në skenarin e filmit “I teti në bronz” shkroi fjalinë lapidare: “Po ta bënë benë këta të Partisë, të puth halla mu në ballë”.

Dhe vërtet, Partia e Dritëroit e themeluar nga Dushani dhe Miladini dhe me në krye Enverin, ua bëri benë mijëra shqiptarëve gjatë dhe pas LBD, duke filluar me mbi 200 ballistët e Devollit në vjeshtën e vitit 1943, e të cilëve u preu kokat dhe u çarti kufomat sipas Zakonikut të Stefan Dushanit serb dhe teknikave të Dushanit komunist, por Dritëroi nuk u pendua, përkundrazi, i talli në film.

Agolli gjithashtu nuk ndjeu dhe shprehu keqardhje as kur Partia e Titos, Rankoviçit, Dushanit e Miladinit ua bëri benë 50 mijë kosovarëve pas LDB, duke kulmuar me Masakrën e Tivarit.

Ndaj Dritëroi nuk shkroi ndonjë elegji për Masakrën e Tivarit, sikundër shkroi Sadri Ahmeti, por shkroi elegji kur vdiq Enveri i tij.

Agolli nuk shkroi elegji as kur serbët masakruan shqiptarët e Kosovës në pranverën e përgjakshme të vitit 1981, madje heshti…

Heshti kur ia bënë benë dhe i dërguan hallën ta puthë në ballë poetin Trifon Xhagjika, por nuk heshti dhe orientoi “ekspertët dhe ekspertizën” që çoi në pushkatimin e poetëve Vilson Blloshmi dhe Genc Leka. Sikurse veproi edhe kur ekzekutuan poetin Havzi Nela në prag të rrëzimit të Perdes së Hekurt. Dhe ky është vetëm bilanci i pjesshëm i “veprës” së tij në krye të Lidhjes.

Ndaj askush nuk e dëgjoi “Patriarkun” të shprehë ndonjëherë pendesë për “delet e zeza të grigjës që printe” si kryetar i Lidhjes, e që Partia e tij i dërgoi në thertoren e komunizmit. Përkundrazi, një video e hedhur në internet këto ditë dëshmon qartë pozicionimin e palëkundur të Agollit për Luftën e Klasave, Luftën Nac-çl, Revolucionin, Partinë dhe Socializmin, para dhe pas ’90-ës.

Mbase këto janë edhe arsyet e rrëmbimit në errësirë, me Polici dhe kamionë, të Arkivës së Lidhjes para disa vitesh, sapo kryetari i Fundit i saj, shkrimtari dhe përkthyesi i njohur Hysen Sinani deklaroi në konferencë shtypi se do të publikonte të vërtetat e fshehura të së kaluarës komuniste dhe të abuzimeve financiare të periudhës postkomuniste në Lidhje.

Kjo është edhe arsyeja përse Partia e “rinovuar” e Agollit dyllosi me maturim 25 vjeçar Arkivën e KQ dhe PPSH me një ligj të miratuar fshehurazi në vitin 2003, e ku padyshim janë arkivuar edhe kontributet dokumentare të tij në mbrojtje të Socrealizmit dhe vijës së Partisë… Mjaft që imazhi i tij si “Patriark”, dje dhe sot, të mos preket, por t’i ngrihet edhe ndonjë shtatore nga shokët “Skulptorë të Popullit Komunist”, që ende jetojnë dhe krijojnë.

Dritëroi zgjodhi hedonizmin dhe lavdinë, teksa gjobiti pushtetin e PPSH dhe atë të PS, aq sa e detyroi Nanon t’ia përmendë publikisht në një mbledhje të forumeve drejtuese të PS se ishte lodhur nga privilegjet e pafundme dhe tenderat që ai kërkonte, bashkë me dhëndrrin, të cilët ai si kryeministër i paskësh “mbuluar me miliona që kurrë nuk mjaftuan dhe nuk i ngopën…”.

*****

Pas pleniumit IV të KQ, Enveri vendosi t’u jepte skeptrin e censorit për literaturën dhe veprat dekadente njerëzve që konsideroheshin ndër më të besuarit.

Natyrisht që në letërsi ia dha Agollit, asokohe deputet dhe anëtar i KQ, duke e emëruar Kryetar të Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve, kurse në Artet Figurative ku ishin dhënë gjithashtu goditje të rënda, detyra iu propozua skulptorit Odhise Paskali, tejet i kulturuar dhe poliglot. Dhe kjo pavarësisht se Paskali ishte i njohur si antikonformist dhe njeri që u shmangej turmave të “krijuesve” dhe debateve marroqe nëpër klube e mbledhje të Lidhjes, duke bërë pothuajse jetë prej asketi. Por më e çuditshmja ishte se detyrën e censorit zyrtar të arteve pamore ia propozuan Paskalit, pavarësisht se e dinin mirë që ishte dhëndërr i Gjonmarkajve.

Arsyeja kryesore e vlerësimit të tij si kandidat i përzgjedhur ishte konsiderata e lartë e Hoxhës për të, sidomos pas realizimit prej tij të bustit të famshëm të Enverit, i vlerësuar si punim tejet cilësor edhe sot e kësaj dite nga artistë pamorë antikonformistë e antikomunistë.

Por kur përfaqësuesi i lartë i Enverit ia propozoi Paskalit “detyrën” e censorit të arteve pamore, ku si përparësi i kërkoi censurimin e literaturës “dekedente”, nga “buronin ndikimet borgjezo-reaksionare e revizioniste…”, mori si përgjigje refuzimin e prerë, shoqëruar me vërejtjen shokuese: “Nuk ka dhe nuk mund të ketë literaturë dhe libra të këqinj, sepse edhe ato që ju i quani të tillë të mësojnë se çka nuk duhet pranuar dhe sesi nuk duhet bërë, dhe këtë duhet ta vendosin vetë krijuesit, me vullnet të lirë dhe jo me imponim…”.

Paskëtaj, detyrën e censorit, bashkë me skeptrin dhe vulën e censurës, ia dhanë piktorit Kujtim Buza, kunat i Klement dhe Florian Kolanecit, me ndihmës Thoma Thomain, dhëndërr tek familja Kapo-Kondi.

Teksa sot dëgjojmë ngashërime të “talenteve” vjershaxhinj dhe poetucë të humbur pa nam e nishan nga letrat shqipe, që i paskërka përkrahur, promovuar dhe dërguar në shkollë Dritëroi, çuditërisht harrohet “harresa” e tij e plotë për të mëdhenjtë e nahijes së Agollit, sikurse Lazgushi e Kuteli… Fatkeqësia e madhe e të cilëve buronte nga shkaku se ishin jo vetëm të mëdhenj dhe të ndritur si krijues dhe intelektualë, por edhe sepse si atdhetarë të pashoq kishin shkruar se “Drini plak që buron nga Shën Naumi” ndante mes-përmes Shqipërinë, apo “Poemi Kosovar”.

Lazgushi mendjendritur një vit para se të shuhej, një “talenti” gegë që në prezantim iu mburr se ishte nga rrethi më verior, e që, sipas tij, ishte njëkohësisht edhe “kryet e Shqipërisë”, i tha me nervozizëm: “Kështu të kanë mësuar ty, se atje nga je ti janë ‘kryet e Shqipërisë’? Kryet e Shqipërisë janë Nishi, Lugina e Preshevës, Mitrovica dhe Metohija. Krahina nga je ti është plënci i Shqipërisë…, e cila këmbët i ka në Gjirin e Ambrakisë, në Artë dhe Prevezë…”.

Lazgushi, Kuteli që u dënua dhe u burgos me akuzën kryesore si “antijugosllav”, krahas Fishtës, Vinçenc Prendushit, Camajt, Arshi Pipës dhe Bilal Xhaferrit, kurrë nuk u përmendën, as para dhe as pas ’90-ës, nga “amneziku” i KQ, i “Kuvendit Popullor” dhe “Lidhjes…”, në asnjërën nga takimet ku si dollibash, me raki, vodkë e shlivovicë, promovonte dhe lëvdonte “talentet” në çdo cep të Shqipërisë dhe jashtë saj. Ndërkohë që për të impresionuar ata që e rrethonin, nuk linte rast pa përmendur e cituar Ivo Andriq-in, Danillo Kish-in dhe Vaso Popën, për të cilët mburrej se i lexonte në origjinal (natyrisht, në familjen e tij sllavofone, ngaqë edhe kunatën e porsadiplomuar që e mbante në shtëpi e kish emëruar përkthyese të serbishtes në ATSH-në e fillimviteve ’80-të).

Ruso-Jugo-nostalgjia dhe të qënit sllavofon e sllavofil, e bënin Agollin të ndihej krenar në Kosovë e Serbi, ku shpesh herë pati rastin të udhëtonte si i emëruari dhe i shpalluri nga regjimi “patriark” i letrave shqipe dhe kryetar i Lidhjes që edhe emrin e shqipëruar e kish marrë nga “Lidhja Komuniste” dhe nga organizatat homologe të Shkrimtarëve dhe Artistëve të Jugosllavisë dhe Serbisë.

Ky formim e shtyu Agollin që në vitin 1987, në takimin midis shkrimtarëve të Jugosllavisë dhe atyre të Shqipërisë të mbajtur në Serbi, me dollinë me gotë shlivovice në dorë, t’u deklaronte krerëve serbë të SANU (Akademia e Shkencave dhe Arteve të Serbisë), se “Në mëngjeset e ditëve të verës, nga Maja e Tomorrit shihet qartë Shkodra e rrethuar nga fshatrat sllavë…”.

Dhe këtë deklaratë të shoqëruar me ftesë zyrtare, Agolli po ua bënte krerëve serbë të SANU bash disa muaj pasi këta kishin hartuar dhe firmosur Memorandumin famëkeq me të cilin i kërkonin Millosheviçit futjen e tankeve në Kosovë, shtypjen e shqiptarëve me zinxhirët e tyre nëpër rrugë dhe shfarosjen e gjithë të tjerëve me mitrolozë.

Të nesërmen Agolli e mori shpërblimin nga shtypi i shkruar serb, që pasqyroi me gazmend kronikën e takimit dhe deklaratën e plotë të tij, shoqëruar me lëvdata për mirëkuptimin dhe respektin e ndërsjelltë midis shkrimtarëve të Shqipërisë dhe atyre të Serbisë, që, sipas gazetave serbe, kontrastonte thellë me qëndrimet jodashamirëse dhe antiserbe të kahershme e të manifestuara edhe në atë takim nga shkrimtarët kosovarë…

Jugonostagjikët, titistët dhe hoxhistët e Kosovës dhe Shqipërisë patën rastin të ngashërehen për “Patriarkun” dhe t’i këndojnë hosanara, por harrojnë se balta së cilës i këndoi tret të ndjerin, po kurrsesi bëmat e tij, që do të mbesin në jetë të jetëve.

Jemi përfaqësues të një letërsie të vdekur?

February 15, 2017 by dgreca

Shkruan: Shpend Sollaku Noé/

*Dy janë rrymat e sotme sunduese për gjykimin e letërsisë shqiptare, që të dyja të nisura nga kriteri politik./

*Rryma e pare idealizon tërësisht letërsinë e 1945-990 – ës. Sipas saj ekzistojnë vetëm autorët e realizmit socialist, pas tyre – Hiçi./

Largimit nga kjo jetë e Agollit, buja që e pasoi nga një sferë e caktuar e shoqerisë shqiptare, shfaqi në mënyrën më të kjartë idenë e kësaj rryme se shkrimtarët e asaj periudhe mbeten e do të mbeten më të mirët. Kjo ide sundon në social network-ët dhe në shtyp, dhe ata që e shfaqin proklamohen hapur të krahut politik të majtë. Me ketë pikëpamje jane shprehur edhe poetë apo shkrimtarë që i shërbyen regjimit, përfituan prej tij apo patën pozita kyçe në periudhën e çenzurës të praktikuar po prej tyre. Sa herë që të vdesë ndonjë shkrimtar i realsoci-it (të moshuarit akoma në jetë të asaj letërsie janë të shumte, një emër mbi të gjithë: Kadare), do ta ridëgjojmë këtë refren, edhe dhjetra herë. Sa të jenë gjallë kalemxhinjtë e regjimit, edhe ata më pak të mplakur, do ta mbrojnë me xhelozi pozitën dominuese të pushtuar që atëherë, pothuajse gjithmonë nga një katapultë politike. Në situatën e sotme të sundimit të të majtës postdiktatoriale ata ndihen në habitatin e tyre, madje më mirë se dikur. Kanë nën kontroll shtëpitë botuese kryesore, mbajnë në dorë yzengjitë e pjesës dërmuese të shtypit, shpallin çmime letrare të dedikuar ish korifejve të Partisë, bëjnë pjesë po vetë në zhuritë që japin këto cmime, ngazëllehen prej fitimeve materiale e morale, duke ngatërruar vetëshpalljen fitues me suksesin e vërtetë të dekretuar nga Shën Lexuesi.

Rryma e dytë – me pikënisje politike jo të majta, çuditerisht, mohon edhe kjo letersinë e pas 1990-ës. Nuk e bën këtë mohim drejtpërdrejtë, por duke mos e marrë në konsideratë. Kjo rrymë, duke injoruar tërësisht realsocin, e gjen shpëtimin e letërsise shqiptare tek autorë të para 1945-ës, Sjella e saj është tipike i një romantizmi anakronik. Shpesh risillen e lëvdohen poetë që nuk kanë arritur as të ngrihen në nivel kombëtar. Edhe këtu kriteri i vlerësimit dominues (me keqardhje e them), ështe ai polilik. Quhen gjeni të letrave edhe autorë të superuar prej kohesh për nga forma dhe idetë, vetëm sepse nuk kanë shkruar për regjimin, apo sepse kanë jetuar shume vite para vendosjes së tij.

Tjetër gjë është njohja e traditës letrare, tjetër imponimi si model. Pasi edhe kjo shkollë jo më pak dominuese e mendimit, si pikënisje të vlerësimit, nuk ka parimin e vlerave artistike.

Letërsia shqiptare nuk ka prodhuar asgjë të rëndësishme pas 1990-s? Është një bosh i përsosur?

Unë them të kundërtën. Me bindje.

Nëse niset të studiohen autorët e postregjimit, do të vihet re se ata nuk janë vetëm një sasi kaotike mediokrësh të vetëshpallur poetë e shkrimtarë nëpër social network-et. Shumë shqiptarë që jetojnë jashtë atdheut kanë arritur prej kohesh të vlerësohen prej krtikës dhe lexuesit të huaj, por nuk gjejnë hapësirë në Shqipëri. Si në politikë, edhe në letërsi atyre u trëmben, pasi elementë që mund të shkatërrojne ekuilibra të vendosur prej më se shtatëdhjetë vjetësh.

Nuk janë të pakët edhe autorët e pavarur me nivel të lartë që jetojnë në Shqipëri. Por edhe ata ndihen të mënjanuar, sidomos kur nuk përkrahin ndonjë forcë politike.

Statusquoja e letërsisë shqiptare është thyer prej kohësh, por nuk ka kush guximin,forcën dhe karizmën të vlerësoje zyrtarisht këtë apo atë. Do ta bëjë koha? Sigurisht. Shpresojmë pa viktima të ndritura.