Francezët ,nga  Keltet, Galët, Romakët  dhe Frankët  Gjermanë/

Nga Prof Dr Riza SMAKA/   

Territorin sotëm të Francës, në antikë,   e popullonin popuj më së të ndryshëm, nder të  cilët, Gaulët (Gaul) ishin më numerikë.Gaulët ishin një nga popujt keltikëfolës  dhe, gjuha e tyre, fillimisht  quhej “ Gjuhë Keltike- Gaule”  e rrjedhimisht “ Gjuhë Gaule”.Gjatë viteve 58-51 para Epokës së Re, territori i Gaulëve ,  nga   legjionet romake të komanduara nga Cesari ,ka qenë okupuar dhe bashkuar me Perandorinë Romake. Gaulët , gjatë një periudhe relativisht të shkurtër , kryesisht  kanë qenë  romanizuar dhe  integruar në Perandorinë Romake  . Vijimisht rrjedhën Gaulët e Romanizuar. Para , e veçanërisht pas  rënies   së pjesës perendimore të Perandorisë Romake, kryesisht , gjatë shekullit të V-të pas Epokës së Re, territorin e Gaulëve e kanë pasë pushtuar gjermanët,  kryesisht, të fisit Frank të  shquar për  luftarakë, luftëdashës, guximtarë e të  fortë.Karli i Madh (Charlemagne, Charlemaine, Caroli Magni) në vitin 800 ka qenë kurorëzuar nga Papa i Romës dhe ishte një  burrë shtetas i  talentuar, luftëtar e ambicioz për përtrirjen e Perandorisë Romake ,të cilin qellim, në masë të madhe ,e ka pasë realizuar. Ai dhe pasardhës vijues ,shtetin e Frankëve  tok me  territore tjera të ish Perandorisë Romake të ashkuara , i kanë pasë emërtuar” Perandoria e Shënjët Romake  e Popullit Gjerman”, e cila,  në  formacione të ndryshme,ka zgjatë afer 1000 vjet, deri në shekullin XIX-të. Gjatë  sundimit të Karlit të Madh ,qe ishte  Frank përkatësisht Gjerman, Gaulët e  popullit Kelt, konsideueshem të  romanizuar , pashmangshëm , në masë të madhe, kanë qenë gjermanizuar , gjithsesi duke mbajtur dhe  asimiluar karakteristika të etinve të mëparshme .

Së andejmi , brumi i popullit, përkatësisht, kombit francez të sotëm, kryesisht ,  konsiston  në   asimilime e hibridizime të ndërsjella të    gaulëve  keltikë, të  romakëve  dhe të  frankëve gjermanë përkatësisht   të   gaulëve,  romakëve, frankëve të  asimiluar reciprokisht dhe të   transformuar në një substrat tjetër, të rinjë, rrjedhimisht , të emërtuar francezë.

Ndryshe ,  identiteti i francezëve deri në  vitin 1600 nuk ka qenë i ditur as  i njohur. Tek në atë vit, për herën e parë, ka qenë fabrikuar termi “ Bon Françiois”. Deri atëherë  as  gjuha franceze ,virtuelisht ,nuk ekzistonte pos në  dialekte të ndryshme dhe reciprokisht të largëta.

Dy faqe të   Francës /

Faqe  e ndritshme franceze/

Revolucioni Borgjez Francez ,në vitin 1878 kushtimisht, e   ka shënuar  Epokën e Re, duke e tejkaluar feudalizmin  monarkist në Francë si dhe gjetiu ,kund më herët e kund më vonë.Në dekadën e parë të shek. XIX-të,  sipas kërkesës së Napoleonit , ka qenë përgatitiur e  ,vijimisht, ka qenë miratuar  dhe  promulguar Kodi Civil ( Code Civile) i cili me të drejtë  konsiderohet  vepër monumentale e historisë së shtetit dhe të drejtës, në përgjithsi.Kodi Civil , në masë të konsideruar ka qenë i  frymëzuar   madje  i  bazuar në Kodin Civil   të  bërë e miratuar  në  shek. VI-të  sipas kërkesës së  Perandorit Romak ( të Lindjes)  ,Iustinianit ,   që ishte me origjinë Ilire .Kodi  Civil i Iustinianit ka qenë apklikuar në pjesën më të madhe të Europës përafërsisht 1000 vjet e rrjedhimisht Kodi Civil i Francës ka pasë shërbyer për mostër të  kodeve civile të shumicës së shteteve   kontinentale të Europës  bashkëkohore.Kodet civile   të tilla , të  shumicës së shteteve  kontinentale europiane  bashkëkohore,  rezultojnë Sisitemin Juridik Kontinental Europian.Së andejmi rezulton se ,Sistemi Juridik Kontinental Europian, virtuelisht  ,origjinon nga vepra madhore  e një ilirit të famshëm, Iustinianit të Madh,  perandorit romak,  i cili ,nder të tjera, pat bër tri vepra madhështore të historisë  dhe  kulturës  europiane e më gjërë: Aja Sofinë  në  Konstantinopolis, Kodin Civil dhe  restorimin e madhështisë  dhe  të  lavdsisë se Perandorisë Romake!Pra ,në historinë  juridike të  shumicës së shteteve  kontinentale europiane, gjurmë , influrencë  dhe  trashëgimi   qenësore ka   lënë e dhënë korpusi ilir, paraardhësi i shqiptarëve autoktonë në Europë.Francezët , nga Revolucioni Borgjez Francez, janë  ideatorë të sentencës dhe parimit  humanist   progresist të mirënjohur “Liberte,  Egalite, Fraternite” apo “Liri, Barazi, Vëllazërim”.Francezët janë popull me kulturë e traditë  dhe histori të pasur dhe si të tillë kanë kontributuar shumë për progresin  e civilizimit, në përgjithsi.Muzeumi i Luvrit “ La Louvre Museum” është një nga më të njohurit dhe të çmuarit në botë.Gastronomia franceze e mirënjohur për verëra, djathëra të 1200 varieteteve etj, është  e pranuar dhe e ruajtur nga UNESCO për status të trashëgimisë botërore.Franca ka dhënë shumë mendimtarë , letrarë,  artistë, shkencëtarë të  çmuar, nder të tjerë, Descart-in, Pascal-in, Voltaire-n, Flaubertin, Rouseau0n, Balzak-un, Sartrin, Camu-sin  e shumë të tjerë.Aktualisht ,Franca,  me  15 nobelistë për letërsi,  e zënë vendin e parë në botë.

Faqe e errtë e  Francës/

Franca,   gjatë  shekujve XIX-XX-të, shpejtë  i ka pasë  humbur tri luftëra nga gjermanët, në vitin 1871, në Luftën e Parë Botërore ( 1914-19)  si dhe në në Luftën e Dytë Botërore ( 1941-45).Në saje të   ndihmës  kolosale të Shteteve të Bashkuara të Amerikës dhe Mbretëriseë së Bashkuar ,  sikundër në Luftën e Parë Botërore ashtu edhe në Luftën e Dytë Botërore , Franca ka qenë çliruar nga okupimi gjermanë.Mirëpo, çuditërisht –sic,  francezet , nëse aspak , krejt pak  u  janë mirënjohës ndihmave   dominante për  çlirim nga  okupimet gjermane   me plotë  sakrifica dhe të pakursyera të amerikanëve e britanIkëve. Përkundrazi, francezët  oksidentalë e kryesisht katholikë  me rrënjë etnike ,nëse, jo krejtë të përbashkëta ,atëherë ,dukshëm të përafërta   me gjermanët e britanikët  oksidentalë  protestantë përkatësisht katholikë ,virtuelisht , kryesisht , tradicionalisht   anojnë  kah  sllavët  orientalë  orthodoks ,në radhë të parë, kah rusët e sërbët!Nga mësimet   e fituara nga pësimet   e përjetuara gjatë historisë , francezët sikundër rusët   ,   ndjejnë   animozitet  paranojik  antigjerman, në një anë si  dhe vuajnë nga droja  e fuqisë së paparashikuar  gjermane , në anën tjetër.Ndaj , francezët dhe  rusët , gjatë të gjitha etapave historike – kritike pas Krizës së Lindjes,  në vitete 1978, 1913, 1919, 1945, 1992, 1999,në kundërshtim  edhe  me parimet e vetëvendosjes si dhe me  kriteret natyrale, etnike e historike , ndër të tjera , kanë favorizuar shtete pupete ,çfarë ishte Sërbia, kryesisht, në dëmin e popujve fqinjë  të  sërbëve , konkretisht të shqiptarëve, hungarezëve!Politikat shtetetëre franceze ,  në  kundërshtim me parimin e vetëvendosjes ,veçanërisht , në Konferencën e Ambasadorëve, në London, në vitin 1913 , në Konferencën e Paqës në Paris, në  vitin 1919,ishin, makijavelisht prosërbe dhe për aq antishqiptare  përkatësisht antihungareze.Në Konferencën e Paqës , edhe sipas  deklaratës së  kryetarit të saj ,Lordit Gray… “padrejtësisht, por  ,për hir të paqës, Kosova i ka qenë konceduar shtetit sërb “ ! Poashtu, edhe në Konferencën e Paqës , nga influenca e paskrupullt e Francës  nuk ka qenë konsideruar  revidimi i  vendimit të padrejtë të Konferencës së  Paqës referuar  Kosovës   përkatësisht dëmtimeve territorial të trungut shqiptar ,madje , shtetit sërb, të protezhaur  kryesisht nga Rusia dhe  dhe  nga Franca  ( alas) ,i ka qenë konceduar  Vojvodina  kryesisht e banuar me hungarezë e gjermanë ,e cila ,asnjëherë më parë gjatë historisë ,nuk ka qenë pjesë e atij shtetit pupet – Sërbisë – sic!Franca , në  epoka kritike historike ( 1945, 1992, 1999)  makijavelisht e padrejtësisht dhe ,për gabimisht , në dëm të popujve  rreth saj e ,veçanërisht të shqiptarëve  , e ka  mbështetur Sërbinë  hegjemoniste ! Gjatë   agresionit sërb  ,kryesisht, kundër  boshnjakëve muslimanë – viktimave  civile  të paarmatosura , përkatësisht,  kundër Bosnës dhe Hercegovinës  ( 1992 – 95) , shtetit të pavarur e anëtar të OKB-së , Franca  ka qenë  dalluar për përkrahje të padrejtë të  Sërbisë   agresore dhe sërbëve boshnjakë të trajnuar, të armatosur e  të  pajisur nga shteti sërb ( Burg Shoup, The War in Bosnia – Hercegovina, M.E.Sharpe, 1999).Gjatë NATO- bombardimeve të caqeve ushtarake sërbe ( 1999) , jo pak oficerë   përkatësisht  pilotë francezë    edhe pse anëtarë të asaj  aleance ushtarake impozante e të dobishme për paqën në botë, jo rrallë herë , trathtisht , i kanë zbrazur bombat e avionëve të vetë, në vend në caqe  të planifikuara, në Detin Adriatik ,madje, qendrave  komanduese   ushtarake sërbe , ju kanë treguar  vendet  dhe terminet e  sulmeve ajrore në Kosovë  si dhe në Sërbi.Rol negativ  iracionalisht  prosërb ,për aq  antikosovar – antishqiptar   i politikave franceze të zbatuara nga segmente të  KFOR-it francez , ka  influencuar dhe rezultuar  në  disfavorin e integritetit territorial të Kosovës nëpërmjet  ndarjes  fizike e faktike të  pjesës  së saj ,në veri të lumit Iber!

Dështime të  judikaturës franceze në “ Rastin Haradinaj”

Muaj  më parë ,   në përfillje të një fletëarresitit   (autoriteteve të judikaturës të Jugosllavisë së tretë ,e cila ,aktualisht nuk ekziston, por ,pretendohet të jetë  e  sukseduar nga Sërbia)  të lëshuar mbi dhjetë vite më parë- sic,  z. Ramush Haradinaj  ka qenë  ndaluar nga autoritetet gjyqësore franceze !Ndalimi në fjalë  ishte dhe mbetet në  kundërshtim flagrant   me ,sëpakut ,tri parime juridike- penale  ndërkombëtarisht të mirënjohura  :

“ Res Iudiciata”,

“ Ne Bis In Idem”

“ In Dubio Pro Reo” si  dhe me

Precedentin   Gjyqësor   Slloven për të njëjtin rast!

Res Iudiciata    ,në kontekst dhe koherencë me te edhe Ne Bis In Idem , janë  parime themelore në të drejtën e procedurës ,penale sipas të cilave , kunder personit të njejtë ,kundër të cilit ,për një apo disa raste të  gjykuara përfundimisht , nuk lejohet riprocedim  penal  tjetër.   Sipas këtyre parimeve , askush nuk mund të gjykohet  më së një herë  për të njëjtën përkatësist të njëjtat vepra penale,  të cilat  ndodheën në koherencë    me  postulatin  për sigurinë juridike e, sëandejmi ,  edhe me  dokumentet si dhe    vlerat qe rezultojnë nga:

• Deklarata Univerdsale për  të Drejtat e Njëriut,
• Konventa Europiane për Mbrojtjen e të Drejtave  dhe Lirive  Themelore  të  Njëriut dhe Protokolet e saj,
• Konventa Ndërkombëtare  për të Drejtat Civile e Politike dh eProtokolet e saj!

In Dubio Pro Reo është  parim themelor i së drejtës   së procedurës penale  ,sipas të cilit ,në rastin e dyshimit  kurdoherë   kërkohet ( Ius Imperativum) të procedohet në favorin e të pandehurit!

Në “Rastin Haradinaj” një gjykatë   lokale franceze , sipas  kërkesës sërbe për ndalimin e  z Ramush Haradinaj-t, edhe për shkak të mungesës së  provave të kërkesës, pashmangshëm është   dashtë ta flakte të njëjtën dhe të gjykonte në favorin e tij, të z Ramush  Haradinja-t! Aq më parë kur autoritetet e judikaturës së shtetit sërb as brënda 14 vjetësh nuk paskan pasë mundësi për të mbështetur kërkeësn për ndalimin e z Ramush Haradinaj-t, gjë qe,  është  treguar haptas edhe nga  pretendimi i   tyre për një “Time Out” përderisa të “ argumentonin  atë kërkesë”!

Sikundër dihet  ,  kërkesën sërbe për ndalimin e Z Ramush Haradinaj-t, vite më parë,  Judikatura Sllovene  e ka pasë refuzuar, si të pabazuar dhe, ashtu ,ndër të tjera, ka pasë krijuar precedent juridik obligator për cilën do judikaturë e, veçanërisht, për judikaturat e  shteteve anëtare të EU-së dhe të INTERPOL-it.Edhe judikatura franceze, për aq sa  nuk do t’ishte në  funksion të “shtetit juridik”, por, të   të shtetit të së drejtës  si  dhe jashtë influencave të poltikave ditore të proveniencave të ndryshme,  pashmangshëm ishte  dasht  dhe,  gjithnjë  kërkohet për të përfillë precedentin e sipërpërmendur të judikaturës sllovene!Sëandejmi , Judikatura Franceze  “Rastin Haradinaj”  është dasht dhe duhet  të trajtojë  ngjashëm me  precedentin    slloven të  sipërpërmendur nëpërmjet  flakjes ( rejection)  të kërkesës sërbe për ndalimin e Z Ramush Haradinaj-t.

Përfundime

Ndërmjet Francës së  faqes së  ndriçme dhe të kundërtës ,kurdoherë,  do të ishim për të parën.Franca, bazuar në historinë e saj të gjatë  e të vrullshme ,virtuelisht,  veçanërisht

nga viti 800 kur ka qenë kurorëzuar Karli i Madh nga Papa i Romës deri në ditët e sotme, për civilizimin  botëror , ka dhën kontribute të vlerëshme, pothuaj, në të gjitha sferat shoqërore.Sistemi juridik Europian Kontinental, pikërisht, bazohet në Kodin Civil të Francës, të miratuar në fillimin e shekullit XIX-të.Rendi juridik i Francës konsiston në akte kushtetutare e ligjore të standardeve  të avancuara.Jurisprudenca franceze konsiston në   parimet, sentencat ,postulatet dhe premisat  shkencore juridike nder më të përparuarat. Sëandejmi, edhe  sistemi i drejtësisë apo rendi  juridik i   Francës, radhitet ,nder më bashkëkohoret në UE-në e, gjithandej. Poashtu ,praktikat juridike e gjyqësore franceze, radhiten në nivelet afirmative e inspirative.

Sëandejmi , me bazë mund të pritet se , përfundimisht , Sistemi  Gjyqësor Francez, duke e flakë anash imperativin e politikave ditore efemere, do të përfillë funsionin e judikaturës konetmporare,  sundimin e ligjit dhe  vlerat e shtetit të së drejtës.

Shteti i së drejtës,kudo e kurdo dhe ,  konkretisht, shteti francez i së drejtës ,  i inspiruar nga kontributet dhe atributetet afirmative gjatë  historisë së tij,   në kontekstin e “Rastit Haradinaj” ,  me bazë mund të pritet   që në favorin e z Ramush  Haradniaj-t, do t’i përfillë  parimet themelore të së drejtës  së procedurës  penale , në radhë të parë “Res Iudiciata”, “Ne Bis In Idem”, “In Dubio Pro Reo” tok me precedentin “Rasti Haradinaj, Slloveni”!

Prof dr Riza Smaka-riza_smaka@hotmail.com