Archives for January 2019

Kur Petro Marko kritikohej për tregimet, në vitin ‘68

January 8, 2019 by dgreca

Nga Gëzim Llojdia/

1.Ata, që e kanë njohur Petro Markon kujtojnë peripecitë të mëdha hasi shkrimtari, gjatë jetës së tij .Ferri i varrit të vet, ju bë vetë krijimtaria e tij, që në të vërtetë godiste rëndë dhe në një farë mënyre, talenti i vet ju kthyen në të kundërt. Petro Marko shkrimtari antifashist e shqyrton vetë këtë gjendje në një botim botuar pas viteve ‘90 dhe kjo ftohje e shokëve gjente një arsye të thellë. Mërinte nga dyert e rënda të K.Q,madje atij i kishin thënë:”Ta dish ti kush e pengon…,bëhej fjalë për të madhin fare….”.Shokët e vjetër ndërronin rrugë, dyert i mbylleshin para syve. Petrua ka pasur frymëzimin e detit, me atë gjënë hyjnore,fryhej e kërkonte ta derdhte nëpër fletëzat e vogla,si velëzat e detit harbut në një dimër kokëfortë .Poeti dhe shkrimtari Petro, ishte antifashistë, njeri ateistë ,megjithëse kishte lindur në një fshatë të bregut si Dhërmiu me besim të krishterë. Në librin e tij, gjendet përshkrimi për murgjit brazilian. Ai përdorë satirën në shumë krijime, kur flet për religjionet. Ai,një krijues realist .Në të vërtetët figura e tij është një lloj ndriçimi yllësor, tashmë ndriçon në planetin e letrave. Ai është udhërrëfyesi i poetëve dhe shkrimtarëve,njeriu që sakrifikoi. Mirëpo a kishte pranga për të burgosur Petron?A kishte kurthim, për zemrën e poetit.A kishte hekura për ti lidhur duart?Ndonëse dhimbshëm e lanë të pres,ku poeti i robëruar nga ai realitet më mirë thotë, të vdesë.

Në 28 prill 1968 ,në gazetën :”Drita” botohet një shkrim dy kolonësh, ashiqare ishte një kritikë e hapur për botimin fundit të Petro Markos .I kuptueshëm shkrimi i autorit V.Q që thotë: “Cikli i tregimeve të Petro Markos, përmbledhur në «Urata, dhia dhe perëndia”,është një rrëfim i thjeshtë i autorit rresh disa ngjarjeve të së kaluarës, kur priftërinjtë, të mbrojtur nga ligji dhe me «fjalën e shenjtë» të perëndisë në gojë, kryenin akte të pashembullta grabitjeje, mashtrimi, imoraliteti, spiunazhi etj. Nëpërmjet tyre, autori ka bërë përpjekje, të portretizoje klerin reaksionar para çlirimit të vendit, të përshkruajë trajtat e ndryshme të figurës se tij hipokrite dhe qesharake, si vegël e verbër e regjimit obsikurantist të cifliksahibinjëve, vegël që është orvatur ta mbajë popullin në injorancë të plotë duke qenë edhe vetë mishërim i injorancës mesjetare.

Duke analizuar këto tregime autori thotë:Nga ana tjetër autori është përpjekur të na tregojë se objekt i c’frytëzimit të tyre hipokrit, ka qenë populli i thjeshtë. Shkrimtari ka krijuar në tregimet e tij tablo të gjendjes së varfër e të pambrojtur të familjes fshatare në regjimin e rëndë feudo-borgjez, të zbrazësisë shpirtërore e të qëllimeve djallëzore e cinike të priftërinjve, që as vetë s’besonin, të bashkëpunimit të tyre me forcat e tjera reaksionare të vendit, për të luajtur mbi kurriz të fshatarit të gjitha llojet e dramave .Të gjitha tregimet ,kanë në qendër të subjektit të tyre një prift, i cili shërben si strumbullar rreth të cilit vërtiten pastaj ngjarjet. Kështu në tregimin e parë: «Urata, dhia dhe perëndia”, është treguar se si mbi fatkeqësinë e një gruaje të varfër fshatare, të cilës i vdes burri, prifti i pamëshirshëm i fshatit vazhdon të lozë dramën e hidhur të grabitjes së ligjshme, dhe në këtë padrejtësi fillojnë luhatjet shpirtërore dhe zgjohet urrejtja e Lekes së vogël, djalit të vejushës. Autori ka përshkruar momentet psikologjike të luhatjeve të këtij djali të vogël, që nën influencën e ngjarjeve qysh në fëminin e tij nis të zgjohet nga ajo letargji fetare, nga e cila s’ka mundur të zgjohet nëna e tij. Por ky nuk është një zgjim prej ateisti dhe as që mund të pretendojmë, që një fëmi të na kthehet përnjëherë në ateist jashtë botëkuptimit të formuar në luftën e gjerë të klasave. Ky është embrioni i zgjimit,që nesër shoqëria do ta kthejë patjetër në një zgjim të ndërgjegjshëm revolucionar, si një njeri parazit në shoqëri (tregimi «Kusari»).Por atje ku autori është prirë nga karakteri anekdotik i rrëfimit të ndodhive dhe s’ja ka nënshtruar këto ndodhi një përpunimi të gjerë ideor, jeta ka mbetur në interpretim të ngushtë, dhe qëndrimi ndaj popullit ka dalë inkonseguent. Të marrim tregimin «Shënjtoret e uritur». Në të autori rrëfen, si një çoban, i gënjyer nga prifti, arrin t’u shpjer shenjtoreve në ikonat e një kishe, mish të pjekur, të cilin e hanë katër gjahtarë, sipas planit të kurdisur në bashkëpunim me uratën. C’përfaqëson çobani dhe c’përfaqësojnë gjahtarët? Mendojmë, popullin. Shkallë të ndryshme të zhvillimit, natyrisht, ka pasur. Por edhe në qofte se autori do të tregojë, se në c’gjendje primitive ishte ndërgjegjja shoqërore te disa fshatare, ai duhet ta shihte këtë si c’faqje shoqërore që i ka rrënjët në sistemin obskurantist të cifliksahibinjve, të klerit reaksionar dhe jo ta tregonte si një fragment anekdotik. Duke iu referuar së kaluarës historike, shkrimtari Petro Marko tregoi se e njeh atë, por ai nuk ka mundur gjithmonë të na riprodhojë nga e kaluara tablo realiste të jetës së fshatit, të na zbulojë fizionominë shoqërore, morale dhe psikologjike të fshatarit shqiptar në të kaluarën. Ne do t’i kthejmë sytë nga e kaluara, do ta njohim atë, do të nxjerrim andej mësime, se përndryshe do të shkonim symbyllas përpara. Natyrisht letërsia jonë do t’i japë epërsi pasqyrimit të kohës, të kontradiktave të reja në gjirin e shoqërisë sonë socialiste, të zbulojë, p.sh, luftën kundër ideologjisë fetare, që është në ditët tona një c’faqje e luftës së klasave, por pa e injoruar pasqyrimin e së kaluarës. Autori i këtij shkrimi në gazetën” Drita”shkruan: Nuk mund të dakord me pikëpamjen, që mohon trajtimin e kësaj teme lidhur me të kaluarën, të shprehura nga dy autorë rreth librit të mësipërm. Edhe një libër me temë nga e kaluara mund të jetëaktual në ditët tona dhe t’u përgjigjet kërkesave revolucionare të kohës”. Kishte një vit në Shqipëri,prej 6 shkurtit 1967, kishte filluar lufta kundër religjioneve fetare .Tema ,që filluan të trajtojnë shumë autorë rrek pikërisht subjektet e krijimeve temën mbi religjionet. Duke vijuar kritikën e tij autori shkruan:”Prej këtej na duket skematike dhe e padrejtë ankesa, që «autori nuk na jep gjë të kuptojmë se c’duhet të bëjmë sot për të shkulur rrënjët e mbetura të ideologjisë fetare». Duke analizuar një tregim tjetër si thotë:”I përafërm me c’gënjimin dhe indinjatën, që zgjohet që në fëmini ndaj priftit është edhe tregimi «Urrejtje», ku Pavllua i vogël sheh me sytë e vet ,se prifti afetar i fshatit nuk është vec një kalorës i shenjtë i interesit dhe fitimit. Autori tregon gjithashtu nëpër faqet e tregimeve ,viktimat e hipokrizisë makutërisë dhe poshtërsisë se klerit në fshatin shqiptar në të kaluarën. Por duke pasqyruar të kaluarën e fshatit shqiptar, kryesisht në fushën e marrëdhënieve midis klerit dhe popullit, autori e ka ngushtuar kornizën shoqërore, nuk ka mundur të japë gjithmonë fshatin si një organizëm social, në të cilën lëvizin edhe heronjtë e tij negative priftërinjtë. Autori ka lokalizuar veprimet e heronjve, e kanë tërhequr në përgjithësi bëmat, aventurat e tyre, dhe nuk ka zbuluar thelle domethënien shoqërore të veprimeve. Kështu të gjitha ngjarjet e treguara, sido që janë marre nga jeta, ato kanë mbetur pjesërisht të shkëputura nga jeta, shpesh si tregime me karakter anekdotik. Tipik në këtë drejtim është tregimi «C’gënjimi i Marisë», ku autori tregon si një grua fshatare humbet çdo respekt për priftin, të cilin e gjen natën të dehur në përrua të fshatit,me rason të hedhur mbi shkëmb. Autori me të vërtetë e ironizon dhe e stigmatizon këtu fenë, por ne nuk shohim stigmatizimin e ideologjisë fetare, sepse tregimi mbetet gjithnjë në kufijtë e një’ tregimi anekdotik. Është detyrë e letërsisë së realizmit socialist jo vetëm të tallë e të stigmatizoje fenë e njerëzit e fesë por edhe të thellohet edhe në burimet ideologjike të saj, në lidhjen e saj te gjerë me jetën dhe kohën që përshkruhet. Pikërisht duke mos ja nënshtruar ngjarjet analizës së thellë shoqërore, por duke i rrëfyer ato shpesh si ngjarje të shkëputura nga jeta, autori nuk ka arritur të na japë një qëndrim plotësisht konsekuent ndaj popullit. Ai vende-vende këtë qëndrim e ka të përcaktuar mirë ka zbuluar edhe diferencimet në radhët e popullit në qëndrimin ndaj fesë, bile është ngjitur gjer atje sa të tregojë se fshatari ynë i thjeshtë është në thelb afetar dhe se e sheh priftin. Çdo vepër letrare është pasqyre realiste e një periudhe të caktuar shoqërore dhe ajo u shërben edhe periudhave të tjera të mëvonshme nëpërmjet materialit të saj njohës dhe reflektimit të ideve të saj përparimtare, duke dalë kështu nga kufijtë e një periudhe të vetme. Mendojmë se vëllimi «Urata, dhia dhe perëndia» në tërësinë e vet i zbulon lexuesit botën e klerikëve të vdekur, si forcë e errët shoqërore, ka një sarkazëm të thellë mbi këtë force të errët.Që të krijonte figurën e tyre, ai padyshim do të krijonte edhe ambientin, aq me tepër, që t’i ironizonte ata,ai do t’i vinte në atë ambient fetar, që për ne është sot i huaj, prandaj gjithashtu na duket e padrejtë vërejtja e artikullshkruesve që zumë në goje për të mos i përmendur lexuesve tanë «hollësira për fenë, te cilat shumëkush nuk i di». Qëllimi i autorit nuk ka qen përmendja e kamilafit, ujit të bekuar, epitropit apo kallogjerit, por krijimi i atmosferës në të cilën lëvizin personazhet. Vec kësaj këtu mohohet njohja. Sic thamë më lart, tregimet kanë thuajse një strumbullar ideo tematik dhe kjo ka sjelle krijimin e situatave të përafërm dhe një farë monotonie, të cilat autori mund t’i kishte evituar me një përpunim artistik më të mirë të materialit. Kështu thuajse të gjitha tregimet e ciklit janë të zgjatura, me përsëritje momentesh të njëjta psikologjike, të cilat nuk pasurojnë përmbajtjen ideore. Duke pasur vërejtjet që përmendem më lart për ciklin e tregimeve, ne nuk pajtohemi me kërkesat, shumica jashtë përmbajtjes së librit, në artikullin e lart përmendur…

MUSTAFA KRUJA mjeshtër gjuhe

January 8, 2019 by dgreca

60 vjet mё parё ndёrroi jetё MUSTAFA MERLIKA – KRUJA /

(Krujё 1887 – Niagara Falls 1958)/

nga ZEF VALENTINI/

Tjera herë pata rasë me folë për M.Krujën si nieri kulture përgjithsisht.Tash rasa më bje të flas, për nji ânë të veçantë, medjé për ânën kryesore në të cilën ai përmblidhte gjith kulturën, ndoshta edhé gjith virtytet e shpirtit të vet: gjuhsija; e këtë rasë ma jep mâ i mbrâmi punim i tí, nji daktiloshkrim i madh në të cilin, më si duket, ai u mundue me rindërtue fjalorin e vet të madh qi i pat hupë tue dalë prei Shqipnije më 1944.

Me këtê ai këthen më nji lloj punimi me atê mâ të parin me të cilin pat dalë, nën pseudonym Shpend Bardhi, në revistënLekatue shoshitun imtë fjalorin e Matí Logorecit. Due me thánë, mâ fort nji fjaluer kritik se sá nji fjaluer fjesht tregimtár.

E do të thomi se këta i përshtatej mâ së miri karakterit të tí të hollë e njiheri të drejtpeshuem.

Sakt nuk i mungon kultura e pёrgjithshme; ndoshta ndonji herё ndonji njoftim shifet se e ká marrё atŷ nga fjalorёt e enqiklopedít qi ka pasё pёr doresh. Por kush nuk e bân kёtê? Veçse i kulturuemi kujtohet kúr kёtê nevojё e ká, se i pákulturuemi jo.

Difton edhe nji interesim gjithmonë të zgjuem për historí të kulturës osè të dokevet, sikur p.sh. n’art. “agallìk”, kû na tregon jo vetëm se d.m.th. “cilsija e agait, titull’i tij”, por edhè “pjesa e zotnisë nga t’ardhunat e pronave të punueme prei bulqёvet të tij”.

Njoftja e tí reth historìs së gjuhës âsht shum e haptë, me gjith qi, pothue për herë në mërgim, s’ká pasë lehtësí me shfletue, s’po tham bibliothekat e Shqipnís, por as bibliotheken e vet.

Ai njef mirё p.sh. morfologjín e moçme, mund tё shifet nё tё gjatin artikull qi i kushton zânores a, kû merr rasёn me studjue lakimin e emnavet me themё nё –a (tё gjatё): “ablativja shumse e pashqueme, nё pёrdorimin e sodshёm, ka marrё edhe formёn gjenitivore:prej do grave pёr prej do grash; ajo e shquemja e ka humbun kryekёput formёn e vet arkaike, qi ka qênё grashit”.

Tue sajuem pasqyrat e lakimevet nё gjendjen e tyne tё sotshme ai nuk kufizohet tue qitё vetёm rasat e rendomshme tё soçme, por me kujdes shtjen edhe format e rasavet dikúr tё rendomshme e sot pёrdorimi sё rrallё, sikursè lokativja e ablativja (sh.p.sh. prep art. a-ja).

Gjithashtû, tue mbatjtun para sýsh historín e morfologjís, ai gjen mâ të drejtë formёn e lashtë (dikû dikû, p.sh. në Malsít e Shkodrës, të ruejtun deri sot) djelme të mij, kundrejt formës mâ të vonëshmedjelmvesepse “veufonike hýn thjesht si eufonike ndërmjet dy zânoresh te mbrapashtesat rasore” (prep n’art.á-ja).

Edhè, tue marrë para sŷsh edhé historin e vonshme, tash e tash kujton shpikjet e Matí Logorecit, ato të gjuhës burokratike, ase të shkrimtarve tjerë. Kështû (n’art.af-i) shënon: “Kjo fjalë qi ka nxjerrë në qarkullim Koço Tasi me fjalorin e tij, për ndryshimet e dukuna te ngjyrat e nji stofe me push si mbas perthesave (reflekseve) të dritës, si në kadifet b.fj., âsht gjallë tyrq. hav, e don me thânë push“.

Tue shtrî veshtrimin e vet edhe jasht e rreth shqipjet, si glotolog i zgjuet, ai vëren p.sh. te art.â: = âsht. Frengjit e shkruejnëest, por e shqiptojnëe. Italjanët si me gojë ashtu me shkrim e kanë bâmëè. Anglezët ìs, Gjermanët, në djalektin e Vjenës, gjithashtu is“. Nji vërejtje, kjo giuhësije së krahasueme qi nuk âsht pá interes e pá ndonji dobí.

As ethymologjín ai nuk e lên pá shërbye. Qe p.sh. nji imtim qi mund të vyejë edhe për shtitrime tjera (si për kuptim t’arb. aljartaetj.): “a-, parashtesë premnore e adverbore qi tregon largsì, kundra parashtesësk– qi tregon afrì: krahasoai, ajo, ashtu, aty, atje, andej, kundraky, kjo, kështu, këtu, këtje, këndej“.

Natyrisht, se kështû e lypë sádokûdó nji fjaluer, ai të hapet shpesh e gjânë ndër zhvillime semantike. Qe do shembuj: I. “Abrash – Nё tyrq. Nga e cila vjen, ka kuptimin e kalit allç; nё shqipet, i â shtuem atij kuptimi edhe shênj’i bardhё nё ballё, por nji shênj i bardhё qi mbёrrîn deri ke flegrat e hundёs: e tue qênё se nji shênj i kёtillё quhet se e bân tё mbrapёsht kalin, fjala pёrdoret fytyrisht edhe pёr njeri tё mbrapёsht, qi me nji tjetёr fjalё prap tyrqisht, si pёr kalё ashtu edhe pёr njeri, thohet edhe ters”. II. “ag-u 1) = agim: agu i dritёs= kur ende s’shifet mirё, por ka nisё me dalё drita (Gazulli). – 2) = gjysё terri:e pashё si neper ag (Gazulli). – 3) agu i sŷnit = bebja e sŷnit (Gazulli). – 4) = cipa pёrqark bebes qi ka ngjyrёn e posaçme tё syve tё çdo individi (Logoreci). – 5) = shênj i zi rreth sŷve tё tё dekunit (Mann). Vetёm dý kuptimet e para duhen marrё pёr tё saktё. Pёr mâ tё parin dёshmon verbi aguem, shum mâ i njoftun se vetё rrânja ag; dёshmon edhe gr. augéqi ka po atё kuptim. S’ka dyshim qi nё rrânjёn mâ tё motshmen indoevropjane, tek e cila pёrpiqen dy fjalёt shqip e greqisht, gjithçka na çon te kuptim’i ngjyrёs sё bardhё pёr to, pra te drita kundra natёs sё zezё. Pikё sё pari tё marrim synonymet e ag-agimitnё gjuhёn t’onё: tё zbardhun, zbardhullim; mbasandej lat. alba, qi ka mbetun po kёshtu edhe n’italishtet e âsht bâmё nё frêngjishtet aube, âsht gjinija femnore e emnosun e adjektivit albus = i bardhё. Kuptim’i dytё s’ka ardhun prej nji krahasimi i dritёs, qi fillon tё zbardhё, me terrin e zi tё natёs, por drejtё pёr sё drejti nga sa shohin sŷtё gjatё atyne çaseve nё tё cilat s’âsht as krejt natё as krejt ditё, as krejt zi as krejt bardhё, por diçka ndёrmjet njânёs e tjetrёs, gjymsё terri ase gjymsё drite, tё cilёn me nji fjalё tё veçantё e quejmё nё gjuhёn t’onё muzg. Kjo fjalё e fundit, veç, pёrdoret pёr dý kohna tё 24 ore. kurâsht tue i a lёshuem vêndin errsina dritёs, qi âsht agu ase agimi e i thohet edhe muzgu i dritёs, edhe kur gján e kundёrta e ksaj, dmth., kur âsht tue mbaruem drita e tue filluem errsina e qi i thohet muzgu i natёs a i mbramjes.Si kёtё fjalё pёrdorin Gjermanёt pёr agun, e thonё Morgendämmerung = muzgu i mёngjesit. Tё gjitha kuptimet e tjera, un i quej ndёrpretime tё gabueme shkrimtarёsh e gjuhtarёsh t’anё tё pёrcipёt, sё paku tё gabuem. Prej kuptimit tё dytё ka dalё frsa: me i vûmё sŷtё ag= me i vûmё sŷtё perde, me i mbyllё Zoti sŷtё, me i marrё Zoti mênt, me u hutuem, me u verbuem!. – III anё-a. 1) Desha nji litёr voj…. por s’po kam anё ku t’a shtie; enёt e gjelltores; uthull’ i fortё plas anёn e vet(prov.)….2) S’i a kam anёn= s’kam mjet….; n’i a gjetsh anёn, bâne= nё paç sesi…; i a dёrgove lajmin me anёn e nji miku… 3)mb’at anё…; n’anё tё Shkodrёs…; nepёr gjith’anёt e botёs; e kёrkova nё tё katёr anёt. 4)E tёrhoqa mё nji anё (mbёnjanё) pёr t’i thânё nji fjalё nё vesh; ai âsht tёrhjekun kamot mbё nji anё e s’âsht ndiem mâ;… ka vûmё do pare tё mira mbё nji anё… 5) An’e detit…; shkoj anёs sё lumit… 6)Anёt e tryezёs…; dý anёt e pёlhurёs…; faculetё me anё tё qёndisuna; trekândshi ka trí anё 7)An’e djathtё…; tё katёr anёt e rruzullimit… 8) Dý anёt e kafshёs sё ngarkueme…; nji anё kali drû…; barka perёndon mb’at’ anё [ = bordo] kah e shtyn era. 9) Me i mbajtun kuj anёn… 10) Me e marrё ana= me anuem, me prjerrё mbё nji anё… 11) An’ e mbarё, an’ e praptё;…; katёr anёt e nji ndёrtese…; anё e nji prismi… 12) Anёt firmatare tё nji traktati…; ana kundёrshtare, anmike…; dý anёt e nji barazije… algjebrike… 13) Falju me shёndet prej anёs s’eme… 14) Ai… nё nji anё qahet se ka shumё punё e nё tjetrёn rrin e humb kohёn… 15) Ana teknike e problemёs… 16) Jemi kushrÎj nga an’e nânavet.

Nji kujdes tё veçantё ká edhe pёr sinonymí: I. “a,lidhzё – Sin.: ase, apo, ndo, ndose. – Ii “agjitat,-ta… fr. agitation, it. agitazione, gjer. Agitation, ang.Agitation. – Siç po shihet, kjo fjalё, pёr kuptimin politik qi ka marrё, pёrdoret nё tё gjitha gjuhnat e mёdhá; por na kemi edhe fjalё shqipe qi mund t’i pёrshtaten; nёse turbullina (= trub –) na duket diçka mâ tepёr se agjitata, mund tё pёrdorim tundullim nga tundulluem.E para, turbullina, na jep kuptimin e efektit pozitiv tё veprёs s’agjitatorit, ndёrsa e dyta, tundullima atundullimi, kishte me qênё shi kjo vepёr vetё dmth. Propaganda e agjitatorit; sinonim me turbullimёn kemi edhe trazimin( = trazirё, trazyrё etj.). Si shifet nё kёtё shembull tё dytё ai merr shkas pёr tё qitun sinonime sidomos prej zâvendsimi qi i duket i nevojshёm tё barbarizmavet.

Nё tё gjitha kёto ai shtjen nё punё nji hollёsí leksikografike shum tё prehёt. Qe p.sh.: “a, adv. Pёrdoret pёr tё pyetun, nё krye e nё fund tё fjalisё; nё krye edhe nё funt, vetёm; e bashkueme me adv. mohimtar s: A more vesht? Kёshtu po thue a? A pёrnjimend e ké a? – á (me tingull tё gjallё e si me çudí, kur na thotё kush gjâ qi gadi s’bâhet me e besuem). – Pra ti po vjen nesёr te un, as? ( = apo jo?). Si pёrgjegje kúr âsht tue na rrёfyem kush gjâ, a tue na shfaqun nji mendim: As? ( = pá fjalё, sigurisht jam krejt me tý).

Si ká mujtё m’u kujtue gjithkushi prej gadi tё gjith shembujvet qi qitёm, Mustafa e ká pasё ndonji prierje kah konsevatorizma. Le tё kujtojё lexuesi si ai e pron edhè e pёrdorё formёn e rasavet shumse pá –v-eufonike.

Kёshtu i pёlqejnё má fort trajtat origjinare tё fjalvet t’uhajtuna: 1. – “ambashatё… Disave u pёlqen forma frênge ambassad -; mue jo. Sepse: a) vetё frêngjit e kanё marrё prej italishtes (A. Dauzat, Dict. Étym., Larousse), b) italishtja i ka ruejtun mámirё format latine, e ujёt sa mâ afёr gurrёs tё merret aqё mâ tё pastёr âsht…” -2. “analys-a… VR. Fjalёt e hueja me rrânjё greko – latine qi na duhet me shtimё nё gjuhёt t’onё, sa tё mundemi duhet t’i marrim me orthografín e origjinёs e t’i shqiptojmё ashtu siç janё shkruem. Kёshtu, p.sh., kёto qi po kemi kёtu pёrpara sŷshё: analysё, et. S’ka asnji arsye qi t’a italjanosim me –li mbasi shqipes s’i mёngon y – ja si italishtes, dhe s-nёs’kemi pse e kthejmё nё z tue shkruem –lyz-, sepse nё shqipen t’onёs-ja nuk zbutet me u bâmё zndёrmjet zânoresh si nё gjuhё tjera”.

Edhè mbrenda qarkut tё shqipes, koservator se konservator – e hallall i kjoftё! – ai don tё ruejtuna zânoret e giata; (sh. art. a-ja kû qet nё pah paradigmin e veçantё t’emnavet nё zânore tё gjatё pёrgjithsisht), edhe n’art. tё posaçёm qi i kushton akcentit, ja njef ndonji vend edhe akcentit tё prehtё si shênj giatsije tё zânores.

As nuk i mungon fjalorit të Mustafës ndonji ndjesí hesthetike. Interesohet për eufoní, p.sh. kúr te art.â=âshtvёren “formë e volitshme për me i ikun nji kakofonije, si p.sh.a(sht) shkruem“. Nji synim stilistik e ká tu art. “â: mënyrë njerzish të pagdhêndun për të pyetunsi?,si thé?, si urdhnove?, kur s’e marrim vesht fjalën”.

Ana kritike del nё shesh hap pёr hap. Qe do shembuj: I. – “abetar-i – dikur gabimisht thohej librame gjiní femnore, e kёshtu thohej edhe abetare, me nênkuptim libra abetare: nji gabim tёrhjekё pёrmbrapa nji tjetёr”. – “ahmarrё etj. – Neologjizma pa nevojё, pa shije e pa kuptim: fjala ahs’ka pasun kurrё e s’ka askund domethânё shpagimi, por vetёm mjerimi”.

-III- “akcent-i… Me kuptimin gjuhsuer mund t’a pёrdorim edhe na si tё tjerёt kёtё fjalё me rrânjё latine… nё vend tё fjalёs theksqi kemi krijuem prej shqipes, e qi âsht mjaft e mirё pёr gramatikat shkollore… Tash te akcenti grafik, te akcenti i shkruem, i shёnuem me shkrim. Shí ky ka hije me u quejtun me emnin qi apim shqip, theks”.- IV. Te art. akord-i… Mos thuej kurrё dakord (fr. d’accord, it. d’accordo), por thuej n’akord= nё pajtim mendimesh, nё nji mendim, ase mos e pёrdor fare atё fjalё me kёtё kuptim”.- V. –“akt-i… Mos thuej ap akt, por vёrtetoj ase vёrtes (vёrtetun); jo marr akt, por marr shёnim”. – VI. – “aktiv…Pёr tё gjitha kuptimet qi ka ky adjektiv i huej kemi fjalёt t’ona: puntuer, i gjallё, i papёrtueshёm, i palodhshёm, i fórt, veprimtár. Vetёm emni (aktiv-i)besoj se duhet mbajtun si skânj financuer…” – VII.- “anesё-a… Mâ e bukura fjalё pёr prjerrё a prerrje nё kuptim fytyruer (gabimisht prirje), qi vjen nga pёrvjerrё, e nё gojё tё popullit âsht bâmё edhe pjerrё”.

Si nё disá ndёr rasa qi kemi prûmё deri kёtû, ashtû edhè nё sá tjera, konservatorizma e tíj merr trajtёn e purizmёs, kjoftё tue shfrytёzue visarin e giuhёs, kjoftё edhè tue pёlqye a tue paraqitё neologjizmat e nevojshme: – I. – a, lidhzё (ja, o, jo)… jaâsht tyrq., o it., jodjalekt”. – II. –“abanoz-i prej gr. nёpёr tyrq. Shum mâ mirё me pёrdorё formёn evropjanё eben-i…krahaso fr. ébène…, it. ebano…, gjer. Ebenholz…, angl. Ebony”.– III – “abatí... Kemi marrё nga it. abat.Por s’ka asnji arsye qi tё marrim drejtpёrdrejtё andej edhe abaci, tue qênё se prej fjalёs abatdel rregullisht nё gjuhёn t’onё edhe abatí”.IV. – “abe-ja…Sipёrveshё fetarёsh myslimanё e, nё Lindje, edhe civilash. Fjalё tyrq. -arm. Pak e njohun nё Shqipní e me nji kuptim tё zgjânuem e tё ndryshuem, qi duhet lânё me dekun gjithsejt, se pa kurrfarё dobije pёr gjuhёn t’onё. – V.- “”administruem… fjalё qi ka hymё nё burokratinё t’onё thjesht prej njerzish qi s’kanё dijtun se populli i Shqipnisё sё Mesme ka fjalёn e vet mataruem. Edhe neol. mbarshtojâsht shum mâ me vend se fjal’e huej, e ndoshta s’âsht as neol”. – VI. –“agrar….Pёrtesa me menduem, shpesh herё na ka bâmё me e mbushun gjuhёn t’onё me fjalё tё hueja; pse mos me thânё bulqsuer-ore?” – VII. – “akcident-i… Me kuptimet qi ka kjo fjalё ne frêngjishtet e italishtet, na s’kemi nevojё t’a pёrdorim, se kemi ase mund tё bâjmё fjalёt t’ona… Mbajmё fjalёn e huej vetёm si skânj filosofik pёr tё kundёrtёn e substancёs”. – VIII. – “amatuer…Mbas mendimit t’em do tё pёrshtatej mâ sё miri fjala ândatar”. Shif edhè shka u prû sypri pёr fjalёn agjitatё.

Me gjithё kёtê, ai din me diftue edhè nji farë europeisme, tue përanue do skânje të pёrdorimit të përgjithshëm ndër kombet perëndimore. Kështû kemi pá fjalënebenpër abanozlindore, e kështû fjalën akcent. Po për ato arësyena ai nuk e pranon me i rreshtue dámas si shkrola të veçanta shêjet dýfíshe sidhetj., por me i rreshtue tue njehë setëcillen germë në rend t’alfabetit të përbashktë të përdorimit europjan; p.sh. -dh– mbas -da– e përpara –de-s.

Me këtê ai difton se din me i vûm vedit nji masë, shka âsht pak si të rallë nder “andatarë” të giuhës; e këta edhè në sá rasa tjera. P.sh., tue ja ruejtë vendin rasës lokative tash vonë në të hupun vëren se u xâvendsue rendom me akusativen “aqë hov të fortë ka marrë” (art.a-ja). E, tue pëlqye mâ fort formёn analysësa sá analiz, përanon se “fjalët e hueja qi na duhet me shtimë në gjuhët t’onë” nuk mungojnë.

Përandej përanon se ka përjashtime edhe ndër rregullat e mira: “ndër këto hollsina âsht gjygjtár vetë mjeshtri i gjuhës, por mjeshtri, jo kushdo” (art.a-ja).

*****

Detyra e lypё, sё fundi, qi tё cekim edhè do imtime qi mue mё vjen vёshtirё t’i pёranoj, sádó qi Mustafёn un e kam njoftё mjeshtёr t’emin bashk me P.Mark Harapin, me P.Gjon Karmёn, me D. Ndré Mjedёn, me Injac Zamputin (kur shkruente endè gegёnisht, e medje mirё e mâ mirё se sá sot qi shkruen nё nji soji tosknishtje, si sá tjerё, si s’do Zoti as sedra e gjuhёs shqipe), me Karl Gurakuqin e me Aleksandёr Xuvanin.

S’mё duket e drejtё, fonetikisht, me shkrue si shkruen ai sodshёmpёr sotshem; as s’mё duket e drejtё me thânё, si toska, “Koço Tasi me fjalorin e tij” pёr “Koço Tasi me fjalorin e vet”.

Ai e pёranon se ká nji theksё tё hollё me diftue giatёsín e zânorevet, porsè i duket se nuk âsht e domosdoshme si ajo cirkonflexe pёr zânoret hundake; mue, besa, mё duket e kundёrta, mbasi giatёsija e zânorevet shkon po tue hupё nên ndikimin e tosknishtes, por âsht nji vetí e rrallё e e çmueshme qi pak gjuhё moderne e kanё ruejtё, nё sá e ruejnё gegёt jo vetёm, por mjaft edhe arbёresht, e pёr mâ tepёr ká edhè nji zyrё dalluese mes sá skânje ekuivoke.

Sá pёr trajtat e skánjevet Mustafa anon kah altarimâ se kah elteri, mbassi kênka mâ afёr burimit latin; mirё po tё vjetrit qi thojshin elterishin me ligjё mâ afёr latinishtjet se jemi na, e altari ká dalё mâ vonё prej atyne qi s’dishin se shqipja e kishte bâ teshmâ tё veten tue ja pёrshtatё ndonji nevoje fonetike instinktive. Ambashatёthotё Mustafa e jo ambasadё, e kёta pёr me i ardhun italishtes qi e paska nё burim e jo huajtun si frêngjishtja; mirё po italishtja vetё nё burim ka kênё nё dyshim mes dý ý trajtavet, herё tue shkruem ambassata, herё ambaxata, lexó ambashata apor edhe ambazata (shif indeksat e “Acta Albanie Veneta”); e mue ma ha mendja se del veç pёr nji tё pёrziem populluer nga ambascia ( = angshtí), por me tё drejtё nga gr. enbasis, rrjedhё nga embaino, lat. adeo, i siellem kúj pёr m’u pjekun me tê. Amiral thotё ai, jo admiral; kёta, besoj, pse kёshtu kje n’arabishten kû e ká burimin, mirё po, venetishtja e sh. XV ka jo vetёm amirato, por edhè admirato e deri armiratoe armiraio; e titulli ishte i njoftun ndёr sqele tё Durrsit e tё Shkodrёs, kû i ipej nji zyrtari qi kujdesej pёr armё e pёr almistre t’anívet! (shih prep A. A. V.).

Besoj, sё fundi, se e ká gabim Mustafa tue shkruem “an’ e malit… si anё mali= si yll, si asllan”; un ndjeva si hanё malit= si hanё qi shndritё maje osè nё qafё tё malit, (osè edhè zanё mali). Gjithashtû s’po mё duket e drejtё “shkoj anёs sё lumit”, se e njeh pёr rasё dhântore shkoj anёs lumitgjit si shkoj rrugёs.

Por kёto s’janё por imtime dytenike qi nuk e rrxojnё vlerёn kryesore tё kёsaj vepre tё madhe e tё randsishme qi âsht mёkat mos tё qitet nё dritё. Porsè patriotët e Tiranës Mustafa Krues s’po donë me ja ndiem zânin, sikúrsè Fishtës, se mâ gegënishtes jo se jo.

Marrё nga broshura “MUSTAFA KRUJA si njeri e si gjuhwtar” “Shêjzat” 1973

SHPJEGIM PËR PARTITË, PËR PARTIAKËT DHE PËR ATA QË S’KANË ENDE PARTI…

January 8, 2019 by dgreca

– Një poezi në vend të një kryeartikulli -/

Nga Visar Zhiti /

Fillimi i vitit e pranon poezinë, ndërkaq poezia duhet të jetë e pranishme gjithkund e gjithmonë, s’është fjala vetëm në formë vargjesh, por si gjendje, kjo ka rëndësi, përjetim mbi të gjitha. Në ditën e parë të këtij viti Papa Françesku në meshën e parë foli për mahnitjen, që sipas tij është venitur. Jeta pa mahnitje, tha ai, bëhet gri, rutinë. Pjesë e mahnitjes është dhe poezia, besoj.unë.

Dhe nëse të keqes duhet medoemos t’i kundërvihesh dhe sado shumë të pllakosë ajo, kurrë nuk duhet të luftohet me të keqen, ndryshe është e njëjta gjë.

E bukura do të shpëtojë, themi shpesh dhe kollaj atë që tha Dostojevski, pra dhe poezia, poetikja, më saktë që s’është vetëm poezi. Kultura, aty janë “armët” e brendshme të njeriut, mrekullia e tij, që të mahnit, kur ndërkaq pikërisht ajo është nëpërkëmbur më shumë dhe institucionalisht është drejtuar nga më të pa besueshmit e saj, që na çudisin për të kundërstën.

Prandja do të doja pikërisht të sillja një poezi, vezullimin “e thikës” së saj, që duhej të shërbente veç për të qeruar “mollën e mëkatit”, që të mos ta kafshojmë atë si të egrit, po mendoja…

Poezia na ngre lart me mahnitjen e saj, na bën deri dhe hyjnorë, por le të zbresim në tokë nga Pegasi me flatra, në baltë, ku shpesh ka rënë jeta. Poezia na ka mbrojtur, por, ah, edhe është përdorur, gjithsesi ka qenë lehtësuese dhe në të keq, madje ajo di të jetë dhe opozitarja më e bukur. Sepse poezia është kundër shëmtisë dhe, duke qenë vetë harmoni, është dhe kundër çrregullit, duke qenë e sinqertë, është dhe kundër mashtrimit. Është kundër varfërisë, por për pasurimin, atë shpirtëror, më të vështirin, më të lehtin…

Poezi dhe është hakmarrë, sepse dhe e kanë katandisur dhe për propagandë, për të hymnizuar diktatura e sundimtarë. Në perandorinë komuniste, kur në letërsi e arte ishte e detyruar metoda e realizmit socilist, por jo e realitetit social, poetët duhej t’i këndonin partisë, asaj që kishte krijuar më së shumti realitete të rënda tjetërsuese, gjëma aq të mëdha.

Prandaj përzgjodha një poezi të një poeti që jetoi nën diktaturë, larg në Moskë, që ishte i njohur dhe tek ne nga që s’lejohej të njihej, teksa përflitej si “poet oborri”, por dhe si disident, veçse “disident i emëruar” është quajtur, por mua sot më intereson ajo poezia e tij për partinë, e shkruar kur ishte dhe i ri, siç duket përfitoi dhe nga zbutja disi e diktaturës “në vendin e tij revizionist”, ishte viti 1972, se dhe e keqja lodhet si në përgjumjet e frikshme të përbindshit, por ajo poezi mundi të botohej vetëm pasi u shemb Muri i Berlinit, që ndante botën dhe kohën më dysh dhe fill pas tij ra dhe perandoria komuniste e diktaturat e saj.

Kumti i asaj poezie të gati gjysmë shekulli më parë duket se vlen dhe për sot, sidomos në vendin tonë, ku gjendja ka më shumë nevojë për qytetarë të çliruar se sa për militantë fanatikë të partive, të cilat duan të sundojnë për interesa oligarkike, ku shpesh na kanë dalë në krye të shtetit e janë bërë edhe presidentë “çalamanët moralë”, siç thotë poeti i kësaj poezie, militarë të diktaturës, që kanë qenë gati të zbraznin kallashin mbi njerëz për të mbrojtur statujat me bronz stalinian dhe kësaj dukurie vetëm poezia i ka dalë përballë si ato heroinat para tankut, teksa ende mungon partia e vuajtjeve dhe dhëmbjeve, e ëndrrave të të burgosurve politikë, partia e nënave, partia e njeriut, sipas poetit..

Nëpër protestat e reja studentët grisen flamujt partiakë dhe po ngrenë shpresat që dhe Shqipëria e vonë të bëhet vend sa më normal, mundësisht, pa korrupsionin asfiksues, pa “Klanin” e zi të oligarkëve, me afera të dyshimta, që sa më të pasur bëhen, aq më mediokër shpallen, bisha që në vend të brirëve kanë antena televizive, që si dema u janë vërsulur partive, që ende lëkundin cohat e kuqe të flamujve të leckosur të së dikurshmes.

Mbase dhe kjo poezi e djeshme, që unë e përktheva që atëhere kur ajo u botua për herë të parë në 1991 në shtypin e huaj e poeti i saj më pas emigroi dhe vetë nga Moska në SHBA, në vendin kampion të lirisë dhe demokracisë, pra dhe kjo poezi që dëshmon, besoj, se na thotë diçka që duhet, sidomos për të rinjtë, “në kryengritjen e tyre morale”, siç shkruan një student. Duhet për qytetarët pa parti, që i shmangen me dinjitet anëtarësimt, duhet dhe për ata me parti, që të kuptojnë, edhe për vetë partitë, që ta kenë parasysh në programe e tyre. Poezia nuk duhet të jetë e huaj, sidomos armiqësore. Që partitë të kenë guximin t’i durojnë poetët. Diku në poezinë në fjalë përdoret fjala “krimb”, që unë e kam shkruar kështu: “krim(b)”, është lojë e përkthimit, kam dashur të kujtoj dhe krimet, ma dha begatia e shqipes, realiteti i tanishëm. Në strofën e katër në vargun e fundit përmenden Aushvici, kampi nazist i internimeve në Poloni, ndërsa Songmi është lokalitet në Vietnamin e Jugut, kampin e të cilit e shkatërruan amerikanët, ndërsa gulagu Magadan është në Siberinë e internimeve. Lexuesi është i lutur të kujtojë dhe burgjet shqiptare, të Burrelit, kampet e kënetave, të aeroportit, Spaçin dhe Qafë Barin, ku ndodhën dhe dy revoltat e të burgosurve, mes të cilave kishte dhe poetë, të vetmet në të gjithë parandorinë komuniste.

Dhe një sqarim i fundit, në strofën e fundit poeti flet për “çalamënë moralë”, natyrisht që nuk është fjala për cene fizike, ato duan ndihmën dhe dhembshurinë e të gjithëve dhe s’është fjala as për ndonjë ish president shqiptar, ngjashmëria është krej e rastit, por poezia edhe pararend e shpesh bëhet dhe profetike.

Ndjesia që krijon kjo poezi dhe kumti i saj tronditës, mendoj se vlejnë, më shumë se sa për nesër, për sot, në fillimet që s’kanë mbarim. Dhe e sotmja për poezinë ndonjëherë :është e pakufi…

Evgeni Jevtushenko

MONOLOGU I NJERIUT TË PASNESËRM

As Eva, as Adami nuk ishin antarë partie, njerëzimi e di, të lutem dhe ti dije.

Pa parti Noja me atë arkën e tij,

Globi shtyn errësirërat pa parti.

Por Djalli, me pikpamje djalliste,

shpiku partitë, – ç’gusto neveritëse!

Në zemër të mollës futi krimbin, –

krim(b) dhe gjarpër një ishin,-

politikën – profesion

me prejardhje djallëzore,

që krim(b)ëzon njerëz kohë pas kohe.

Politika shpiku policinë,

Politika shpiku kryetarët.

Njerëzit kishin ëndërruar bashkësinë,

jo partitë dhe nënndarjet.

Po ku është partia e vejushave,

invalidëve, pelegrinëve,

ku është partia e familjes, e fëmijëve?

Partia e syve të skuqur ku është vallë,

në hirin e Aushvicit, Songmit,

Gulakut të gjallë?

Por një ditë, një ditë, një ditë,

për stërnipërit tanë të gjitha partitë

do të kujtohen si një gjë e tejshkuar

si superkafshët, si Babilonia e rrënuar.

Bota pa të persekutuar e blasfemi do të jetë,

pa çalamanë moralë në pushtet,

e gjitha një e asnjë parti,

veç ajo me emrin e thjeshtë: njeri.

Shkruar në 1972.

Botuar për herë parë në 1991

GABIMI FATAL I SHQIPËRISË

January 7, 2019 by dgreca

– Pas një meshe për të vërtetën –/

NGA VISAR ZHITI/

FJALË PËR NJË FILLIM:

Një nga porositë për këtë Vit të ri ç’mund të ishte? Se çdo fillimi, jo vetëm i vitit, por dhe i një takimi, i një rruge apo epoke, i një jete, i një libri, i një elegjie a kënge, etj, etj, i duhet një shenjëz, një ndjellje, se, siç ka një pikturë firmën në fund, ka dhe njollën e parë nistore apo filmi, kur mbaron e lexohet “The end”, ka një titull në fillim.

Dhe s’ka pse të jetë një fillim i ngjashëm me fundin, nga nisi, pavarsisht vazhdimësisë. Gjithsesi do që të thuash diçka pararendëse, që të mos jetë vetëm për ty, por për sa më shumë… për njerëz e kohën. Drithmërisht e sinqertë, që të shërbejë si një e vërtetë, si një përvojë. Le të jetë qortuese për të gjithë dhe askënd, t’i ngjajë hapjes së një testamenti nga viti i shkuar, për një zbatim të ri, në mos, një denoncimi për atë që s’duhet më, që e bën ende më lodhës atë që vazhdojmë ta quajmë “tranzicion”, duhet një porosi për vazhdimin tjetër, le të jetë klithmë e vetmuar, rënkim plage, ngazëllim dhe qëndresë jona, shpresë, dorë që na tregon drejtimin.

Unë e zgjodha atë që do të doja të thosha, jo për vete, është si një dashuri, – e dëshpëruar e pa dëshpëruar – dashuria është dashuri. Thjesht po sjell një zbulesë për atë që s’ka qenë e mbuluar, që dihet, por nuk është përmbledhur as si një përfundim e as si një prirje udhe, s’është në ligj, mbase në përbetimet e fshehta, ngjan me kodet kafkiane, por gjendet thellë e më më thellë. Më ndihmoi një meshë ta gjej. Po ua them, është si një hakmarrje biblike ndaj vetveteve tona, për të gjithe ata “që nuk e bëjnë historinë, por e pësojmë atë”, jo, jo, shërben për të dy palët, për të gjithë si vetë mesha

Heshtet për të ashtu siç heshtet për më të rëndësihmet, por dhe ishte folur siç flitet për rrezikun, nën zë, mbytur, por që befas shpëthen si me prostestat, nën thirrje të tjera, por është po ajo.

Duket sikur do të nisë prapë siç nisi dikur, për dritat elektrike që nd:erpriteshin në konviktet e studentëve, por fjala ishte për dritën e madhe, që sjell liria, manifestuan në fund të vitit që shkoi për përgjysmimin e tarifave të studimit, për kushtet etj, sa edhe Kryeministri i Vendit u dha të drejtë, ndërkaq ajo duhet kuptuar si protestë kundër përgjysmimit të dëshirave, ëndrrave, lumturisë, të së vërtetës. E vërteta përgjysmë nuk është më e vërtetë… Kjo do njohjen e zanafillës, ‘pse-në?’ e saj..

Për këtë qëllim, në këtë fillimviti unë zgjodha një meshë, që e kam rrëfyer në një libër timin, “Si na ershi ai, i ndaluari”, që, sipas meje dëshmon atë që na ishte ndaluar, shpirtëroren,hapur apo fshehurazi. Duket se flitet për një poet të njohur, “zyrtar”, duke dashur të them se në një farë mënyre gjithkush është poet i jetës së vet. Është dhe një student, e ardhmja që kërkon prej nesh dhe na gjykon duke na dashur.

Por gjendja mund të ashpërsohet. Dhe shkaqet nuk janë të gjitha të tanishme. Çfarë u bë keq qysh në krye?

TË PREKËSH PLAGËT

…Të gjithë jemi poetët e një perandorie të rënë, me poezi, pa poezi, mërmërita sërisht. Na ka zënë nën vete dhe dalim nga gërmadhat të copërluar. Ca i nxjerrin të vdekur. Ndokush ka qenë i mbrojtur brenda ndonjë bunkeri a nën ndonjë kupolë. Në fund të fundit gjithkushi ka ringjalljen e vet.

Edhe poezia është ringjallje…

E në Shqipëri?- pyes unë, një poet është më pak se një poet? Dhe shtova në heshtje: “Ai” është poeti i madh i një perandorie që ra, që natyrisht poezia nuk bie bashkë me perandoritë.

Mezi po prisnim të shkonim në kishën tonë… Donim të luteshim së bashku. Për djalin. Për ëndrrat e tij… edhe për të dashurit tanë, për miqtë e përbashkët… për vendin.

Të ndizja dhe një qiri… Gjatë homelisë meshtari po na fliste për ringjalljen e Krishtit e për dyshimin e Tomës, nga që s’kishte qenë i pranishëm në atë ringjallje dhe donte të sigurohej në ishte i njëjtë ai që ishte kthyer nga vdekja me atë që kishin kryqëzuar… pa vënë gishtin tim në vëndin e gozhdave, pa e shtirë dorën time në kraharoron e tij, kurrë nuk besoj… shkruhet në Ungjillin sipas Gjonit.

Pa këtë vazhdimësi s’do të kishte kuptim… po thoshte meshtari.

Ngrita kryet i tronditur si ai që zbulon një gjë me rëndësi. Tek ne kishte ndodhur ndryshe, nuk i kishin prekur dhe aq plagët tona, s’na kishin vënë dorë në kraharor, nuk na besonin duke qenë dhe vetë të mosbesuar dhe më e rënda, të tjerë ishin ata që u kryqëzuan dhe të tjerë ishin ata që u ringjallën.

Gabimi fatal që kishte bërë Shqipëria…

Ia thashë sime shoqeje. Më pa dëshpërueshëm…

Dhe shkuam shumë larg, në Uashington. Mora me vete tragjedinë time, dhëmbjen, mëkatet që i dija dhe s’i dija. Atdheun. Dhe dëshirën e thellë për ringjallje. Jo timen, por dhe timen… Si është ajo dhe si ndodh?… është për të gjithë?

Pasvdekja është një nga shqetësimet e përjetëshme të njeriut, besoj, edhe për jo besimtarët. Përjetësia është dashuri, them, prandaj dhe dashuria mbetet e përjetëshme.

Që në ditët e para në Uashington kërkuam kishë. E gjetëm afër shtëpisë. Mesha në anglisht. The Lord be with yuo, tha meshtari dhe ne, të gjithë, u përgjigjëm: And with your spirit. Gjatë lutjeve, nën zërat që na mbulonin, unë mërmërisja në shqip, Ati ynë që je në qiell… At’joni im… Ndodhte dhe që shkruaja.

Ishim të ulur nga fundi… Kur mesha mbaroi, në anë të ndenjësjes pashë një targëz metalike, e lexova, aty rrinte Presidenti John F. Kennedy, shih, shih, sa interesante dhe nuk shkonte në rreshtin e parë…

Ah, po, ai vinte këtu para se ta vrisnin, shtova këtë varg dhe po mendoja ringjalljen e tij, aq sa ia dilja, presidenciale, trashendentale, e mistershme, qiellore pa tjetër, ndërsa unë kisha ardhur këtu pas vrasjes time, ia shtova dhe këtë poezisë, por s’e dija ç’ringjallje kisha pësuar apo thjeshtë atë tokësoren, të plagës time, të bërë tashmë më të madhe se sa unë.

T’I RIKTHEHEMI POROSISË.

E patë Presidentin e vendit më të pasur në botë, më të fuqishëm e më demokratik? Në tempull dhe ai si të gjithë, për të dëgjuar lutjet e njerëzve?

Librat e Shenjtë, mes të tjerash kanë dhe porosinë, që të lutemi dhe për armiqte tanë, t’i kthejmë ata në vëllezër, t’i duam, edhe pse jetojmë në kohën e çvëllazërimit, të zhgënjimeve. Po humbjet duhet të bëjmë që të kthehen në përvojë për mirë, korrupsioni të mos jetë motori që do të lëvizë dhe këtë vit, të rikthehen puna, të mirat e saj dhe ngazëllimi i tyre, gjithë arritjet të japin lumturinë e brendshme, begatinë e gjithanëshme, paqen, nderin dhe moralin që duhet të jenë me të parat fare.

Pas gabimit fatal të Shqipërisë, si ai që ka arritur fundit, të ngjallim shpresat e ringritjes. Bashkëpunim, së pari mes nesh, pastaj me të tjerët, aty ku aspirojmë, me botën e përparuar EuroAtlantike. S’ka pse të pritet nga ndokush, të mos i besohet verbërisht disave, që nuk besojnë në ne, sidomos atyre që udhëhoqën “Gabimin fatal” dhe atyre që e vazhdojnë si një mashtrim të madh, por ta kërkojmë nga vetvetet, që s’janë pak, është nuklea e të gjithës, e pafund, është popull, duke dashur të hapim edhe më Qiellin tonë, “për më shumë dritë”, për më shumë dashuri. Të thirret e ardhmja që të bëhet e tashme, por kujdes se përgjigjia mund të jetë ashtu siç je(mi) sot…

Të bëhemi ashtu siç duam të jemi nesër. Me punë e mund e dashuri!

LAJMËRIM PËR TË PAME

January 7, 2019 by dgreca

Nerim(Qerim ) Blakaj 24 Korrik 1974-3 Janar 2019/

Familja Blakaj njofton miqtë, shokët dhe dashamirët se hapin të PAME për më të dashurin e tyre NERIM(QERIM) BLAKAJ. Nerimi ndërroi jetë në moshën 44 vjecare me 3 Janar 2019(u lind me 24 Korrik 1974) dhe u varros me nderime nga Familja dhe Komuniteti shqiptar në Nju Jork.

E Pamja do të mbahet ditën e Dielë me datë 13 Janar 2019 nga Ora 10 AM deri në 4 PM në Eastwood Manor Caterers(Për burra dhe gra).

Adressa: 3371 Eastchester Rd, Bronx, NY 10469

Vizita ngushëllimi pret Familja Blakaj.

Tel Kontaktues i familjes: 646-825-1427