Archives for July 2019

Përgjegjësi

July 19, 2019 by dgreca

Nga Astrit Lulushi/

Pavarësia nuk është fjalë boshe dhe as pavlerë. Njeriu lind i pambrojtur dhe i pa-aftë të mbrojë veten, fat i paracaktuar për të qenë i varur. Kështu, mbrojtja e jetës mund të thuhet se ka vlerë, por për cilin? Për atë qe merr përgjegjësinë ta mbrojë. Sepse si mund t’i kërkohet një tjetri të rrezikojë jetën e vet për të mbrojtur tënden?
Gjëja më e frikshme është gjēja më e zakonshme. Besimi në dikë është çlirim nga përgjegjësia e vetes edhe kjo është kaq e zakonshme. Njeriu heq dorë nga pavarësia duke mos pranuar të marrë përgjegjësi për mbrojtjen e jetës së vet. Karakteristika thelbësore e të gjitha qeverive, pavarësisht nga forma, është autoriteti, vendosur diku me respekt e diku me forcë, frikë e mashtrim. Qeveria është forcë e organizuar, jo domosdoshmërisht me ose pa forcë, për të sunduar e dominuar të tjerët.
Hapi më i thjeshtë i një individi të guximshëm, thotë Solzhenicin,
është që të mos marrë pjesë në gënjeshtër. Vetëm një fjalë në përkrahje të së vërtetës ai tejkalon gjithë botën.
Dikur, shpesh edhe sot, ishte tmerrësisht e rrezikshme që njeriu mendimet e veta t’i shfaqete brenda rrezes së një teleskopi. Gjëja më e vogël që mund të shkaktonte ishte një qëndrim nervoz, një ankth i pavetëdijshëm, një zakon për të pëshpëritur me veten – që e bënte të dukej i çmendur – të kishe diçka për të fshehur, në çdo rast, të mbaje një shprehje të pakënashme në fytyrë … ishte një vepër e dënueshme.
Imagjino të jetoje në objektivin e shikimit 24 orë, 7 ditë në javë, nën indoktrinim dhe kushtëzim nga autoriteti. Çlirimi nga unaza e mbikëqyrësve institucionalë nuk ka shpëtim, nuk ka afat, dhe asnjëherë nuk jepet falas. Tani pyesni: Sa të pavarur e të çliruar jemi?

HARADINAJ SFIDON HAGEN- DOREHIQET

July 19, 2019 by dgreca

KRYEMINISTRI RAMUSH HARADINAJ JEP DORËHEQJE, FTOHET NGA GJYKATA SPECIALE NË HAGË/

-Për Ramush Haradinajn kjo është hera e dytë e ftesës nga Haga dhe e dorëheqjes nga posti i kryeministrit të Kosovës. Herën e parë Ramush Haradinaj është dorëzuar vullnetarisht në Tribunalin e Hagës në 9 Mars 2005, pasi një ditë më parë kishte dhënë dorëheqje nga funksioni i kryeministrit të Kosovës, menjëherë pasi ishte njoftuar për ngritjen e aktakuzës nga Tribunali i Hagës. Në 29 nëntor 2012 u shpall i pafajshëm për të gjitha pikat e akuzës/

Gazeta DIELLI nga korrepondenti në Kosovë Behlul Jashari

PRISHTINË, 19 Korrik 2019/ Lideri i Alenacës për Ardhmërinë e Kosovës, Ramush Haradinaj, sot dha dorëheqje nga posti i kryeministrit, në mbledhjen e Qeverisë pasdite deklaroi se arsyeja e këtij vendimi është se ka marrë thirrje të paraqitet për t’u marrë në pyetje si i dyshuar nga Gjykata Speciale në Hagë.

Për Ramush Haradinajn kjo është hera e dytë e ftesës nga Haga dhe e dorëheqjes nga posti i kryeministrit të Kosovës. Herën e parë Ramush Haradinaj është dorëzuar vullnetarisht në Tribunalin e Hagës në 9 Mars 2005, pasi një ditë më parë kishte dhënë dorëheqje nga funksioni i kryeministrit të Kosovës, menjëherë pasi ishte njoftuar për ngritjen e aktakuzës nga Tribunali i Hagës. Në 29 nëntor 2012 u shpall i pafajshëm për të gjitha pikat e akuzës.

“Më në fund, pas shtatë viteve të gjata, dhe dy gjykimeve të gjata, kjo Gjykatë ka sjellur drejtësi për Ramush Haradinajn dhe për popullin e Kosovës”, theksonte deklarata e Ben Emmerson në emër të ekipit mbrojtës.

DEKLARATA E PLOTË E KRYEMINISTRIT RAMUSH HARADINAJ SOT NË MBLEDHJEN E QEVERISË SË KOSOVËS:

Të nderuar qytetarë,

Dua të ju informoj se sot kam marrë këtë vendim:

Jap dorëheqje të parevokueshme nga detyra e Kryeministrit të Republikës së Kosovës dhe dua që të ju falemnderoj për besim dhe përkrahje. Arsyeja e këtij vendimi është se kam marrë thirrje të paraqitem për t’u marrë në pyetje nga Dhomat e Specializuara në Hagë si i dyshuar.

Qeveritë dhe pushtetet janë të ndërrueshme, jetojmë në demokraci.

Nderi i Kryeministrit dhe Shtetit duhet të ruhet dhe unë nuk e poshtroj asnjëherë. Në Hagë si Ramush Haradinaj do t’i dal përball shpifësve, ashtu si e kërkon nderi i luftëtarit shqiptar.

Pastërtia ime dhe e luftës së UÇK-së, e konfirmuar nga dy aktgjykime nuk mund të njolloset nga askush dhe asnjëherë.

Shteti im është Kosova, e paprekshme në multietnicitet, shumëgjuhësi, në territor e kufijë.

Kosovës i bëhet presion i padrejtë për çmimin e njohjes nga Serbia. Ndarja apo Dodik Republika janë të papërballueshme për Kosovën dhe stabilitetin e rajonit.

Si Kryeministër i Qeverisë së Kosovës besoj fuqishëm se çmimi për njohje është tregu dhe për këtë taksa duhet të jetë çmimi i njohjes.

Bashkësia ndërkombëtare po bën gabim që po insiston në çmim të papërballueshëm për Kosovën për njohje. Lidershipi Kosovar po bën gabim se nuk po e fuqizon legjitimitetin e vendimit për taksën ndaj Serbisë. Herët a vonë do ta kuptojmë se sa dëm i madh po i bëhet vendit me këtë mosunitet.

Kosova euro-atlantike është e interesuar për njohje reciproke në kufijtë ekzistues. Dialogu për njohje është edhe rruga për tregti të lirë me Serbinë. Kurrë nuk është vonë të jemi bashkë – tregu për njohje, e jo ndarja apo Republika e Dodikut.

Më lejoni të ju siguroj se: Taksa mbetet, Ushtria e Kosovës shkon para, Trepça është e gatshme për investime.

Pas kësaj dorëheqjeje MANDATIN IA KTHEJ POPULLIT. Sovrani të vendosë për udhëheqjen e ardhshme me zgjedhje të lira dhe demokratike.

I drejtohem Presidentit që në afatin kushtetues të kryejë konsultimet me partitë politike dhe t’i shpallë zgjedhjet e parakohshme.

Qeveria e vendit vazhdon të kryejë funksionet e veta pa lejuar vakuum qeveritar deri në Qeverinë e re të dalur nga zgjedhjet e lira dhe demokratike.

Menjëherë do t’i drejtohem me shkresa zyrtare për dorëheqjen e parevokueshme institucioneve të vendit dhe udhëheqësve të koalicionit qeverisës.

Do t’i shërbej me besnikëri, gjithë jetën, POPULLIT, ATDHEUT DHE SHTETIT TIM KOSOVËS! Faleminderit.

I juaji,
Ramush Haradinaj

***

KRYEPARLAMENTARI VESELI: LUFTA E UÇK, E PASTËR DHE E DREJTË

Kryetari i Kuvendit të Kosovës, Kadri Veseli, shkruan: Me keqardhje mësova nga mediat për thirrjen që u është bërë nga Gjykata Speciale bashkëluftëtarëve të mi, si dhe për dorëheqjen e Kryeministrit Ramush Haradinaj.Lufta e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës ka qenë e pastër dhe e drejtë dhe jam i sigurt se ndershmëria e luftës së popullit tonë për liri e pavarësi ka për t’u vërtetuar sërish.Koalicioni qeveritar u ndërtua për të marrë vendime të mëdha për Kosovën dhe për t’i mbrojtur vlerat e UÇK-së.Të gjitha veprimet dhe vendimet tona do të jenë vetëm në shërbim të interesave më të mira të Kosovës dhe qytetarëve tanë, si dhe në përputhje të plotë me ligjet tona.

***

PRESIDENTI THAÇI: KEQARDHJE PËR FTESAT NGA GJYKATA SPECIALE

-Unë besoj në pastërtinë e luftës së Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës dhe besoj në vlerat e larta morale të ushtarëve të lirisë/

Presidenti i Kosovës, Hashim Thaçi, sot ka shkruar në ‘facebook’:

Me keqardhje mësova që Gjykata Speciale ka ftuar për intervistim ish-shefin e Shtabit të UÇK-së, Bislim Zyrapi, njëherësh këshilltar i imi, ish-komandantin e Zonës Operative të Dukagjinit, kryeministrin Ramush Haradinaj, si dhe disa ish-eprorë të tjerë të UÇK-së. Nga mediat tani u informova edhe për vendimin e Kryeministrit të Republikës së Kosovës, Ramush Haradinaj, për dorëheqjen e parevokueshme nga pozita e tij. Unë e respektoj vendimin e tij dhe si President i Republikës së Kosovës ju siguroj se do të veprojë bazuar në kompetencat e mia kushtetuese dhe ligjore, për të cilat qytetarët e Kosovës do të njoftohen me kohë. Unë besoj në pastërtinë e luftës së Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës dhe besoj në vlerat e larta morale të ushtarëve të lirisë. As vlerat e lirisë sonë dhe as luftën e UÇK-së nuk mund ta cenojë askush! HTH

Kosova me parimet që drejtohen nga SHBA

July 19, 2019 by dgreca

-Kryeministri Haradinaj takim me studentë nga 28 shtete: Bota duhet ta njohë realitetin e Kosovës dhe atë se kush jemi ne/

-Kosova në kufijt ekzistues, marrëveshja me Serbinë për njohjen reciproke/

PRISHTINË, 19 Korrik 2019-Gazeta DIELLI/ Kryeministri i Republikës së Kosovës, Ramush Haradinaj, ka pritur sot në takim një grup prej 55 studentëve të programit Akademia Verore, nga 28 shtete të ndryshme të botës.Fillimisht kryeministri Haradinaj iu uroi mirëseardhje studentëve dhe i përgëzoi organizatorët për këtë vizitë, duke thënë se sjellja e studentëve dhe të rinjve nga kombe të ndryshme në Kosovë është një gjë e mirë.Kjo, sepse siç theksoi kryeministri Haradinaj, është shumë e rëndësishme që shumë njerëz të botës të na njohin se kush jemi ne, ta njohin realitetin tonë.“Kosova është një komb i ri dhe jemi shtet i pavarur që 11 vite. Jemi shtet multientik, dhe po ky është shteti ynë dhe ne ndajmë besimin në vlerat e përbashkëta europiane. Kemi shumë sfida si një komb i ri dhe shoqëri dhe sfida kryesore për ne ishte ekonomia e shkatërruar gjatë luftës 20 vjet më parë, dhe për shkak të saj ka ende mungesë të vendeve të punës për rininë tonë”, tha kryeministri Haradinaj, duke thënë se sundimi i ligjit ka përmirësuar dhe është duke e përmirësuar luftimin e korrupsionit.

Në fjalën e tij para studentëve, kryeministri Haradinaj deklaroi se është sfidë për Kosovën themelimi i besimit brenda komuniteteve, por theksoi se është bërë progres në këtë drejtim por ende duhet punë për t’u bërë.

“Po ashtu presim edhe një marrëveshje më Serbinë për njohjen reciproke në kufijt ekzistues dhe shpresojmë se dialogu do ta sjellë këtë dhe se përmes kësaj do të mund të bashkoheshim më BE-në, NATO-n, në një botë ku rreshtohemi me parimet që drejtohen nga SHBA-ja dhe të gjithë aleatët tanë që na kanë ndihmuar”, tha kryeministri Haradinaj.

Pas fjalës së tij kryeministri Haradinaj zhvilloi një bashkëbisedim me studentët dhe u përgjigj në shumë pyetje rreth punës së tij si kryeministër, sfidat e qeverisjes dhe drejtimin që ka marrë Kosova./b.j/

“HAPI IM I VOGËL POR I MADH PËR NJERËZIMIN “

July 19, 2019 by dgreca

NGA Prof. Dr. RUZHDI USHAKU/*

Para 50 viteve, saktësisht më 20 korrik, 1969, mu në ora 20 17 minuta, dy astronautët amerikanë, Neil Armstrong dhe Buzz Aldrin, për herë të parë , qëndruan në sipërfaqe të hënës më shumë se 21 orë, duke grumbulluar 21,5 kg material nga hëna, kurse komanduese i fliturakes Michael Collins, fluturonte rreth orbitën së hënës, gjer në momentin e bashkangjitjes se të dyve për kthim të suksesshëm në tokë.
Kështu përfundoi një mision i një shekulli që e lam pas. Tani , NASA, ka filluar programin e konstruksionit të një stacioni në hënë , i cili , do të realizohet gjer më 2024, dhe nga ky stacion, parashikohet që, për dy dekadat e ardhshme, të popullohet Marsi. Këtë do kenë mundësi ta përjetojnë gjeneratat e reja, ashtu siç në përjetuam zbritjen e njeriut në hënë.
Koha e zbritjes së astronautëve amerikanë në hënë, neve shqiptarëve, na kujton një ngjarje shumë të rëndësishme për shkencën e astronomisë.
Në të vërtetë, pikërisht para 50 viteve, një profesor shqiptar nga Ulqini, me detyrë në gjimnazin e Gjilani në atë kohë, shumë pak i njohur, merr pjesë në një konkurs të shpallur në gazetën ” Vecernje Novosti ” në Beograd, ku në mesin e 19.020 konkurentëve , propozon rermin e ri adekuat për fenomenin astrofizik të dritës së tokës, para se të zbriste njeriu në Hënë dhe ta përjetonte konkretisht.
Dhe, më 26 korrik të 2019, juria e kësaj gazete, e përbërë nga personalitete eminente të shkencës dhe kulturës për atë kohë, shpalli rezultatin e këtij konkursi, ku termi ” AZURINA” propozuar nga prof. RUZHDI USHAKU, u pranua i term ndërkombëtar në këtë shkencë, dhe si i tillë hyri në fjalorin e fjalëve të huaja në Prishtinë, me rekomandim të hyrjes eventuale poashtu nëpër fjalorët dhe enciklopeditë e huaja.
Nga ky term, i cili në kuptimin e përditshëm ka domethënien: kaltrinë,a ose kaltërinë,a , prandaj edhe sot e kësaj dite kemi shumë emra të përveçëm të gjinisë femërore të quajtura : Kaltrina.
***

KUSH ËSHTË PROF. DR. USHAKU

Ushaku lindi në Ulqin, më 1938. Shkollën fillore e kreu në vendlindje, normalen në Prishtinë. Fakultetin Filozofik – Degën e Gjuhës e Letërsisë Frënge dhe të Gjuhës Latine i kreu në Sarajevë, më 1964. Gjate sutdimeve nbe Sarajeve ishte nje vit kryetar i Klubit te Romanisteve. Në Paris më 1962/63 kreu shkallën e pestë të studimeve moderne frënge me c rast merr apsolve Diplôme Supérieur d’Études Françaises Modernes. Në vitin 1968/69 regjistrohet në studimet pasuniversitare në Fakultetin Fiologjik të Universiteti i Beogradit ku, më 1972 magjistron me temën “Shprehjet idiomatike në tekstet bashkëkohore të gjuhës frënge në serbokroatisht”. Në të njëjtin fakultet doktoron në vitin 1979. Nga viti 1971 punoi mesimedhenes i gjuhes frenge dhe te asaj latine ne Degen e Gjuhes dhe te Letersise Frenge prane Fakultetit Filozofik(tash atij te Filologjise) Nga viti 1985 ishte profesor ordinar i ketij Fakulteti. Kryetar i departamentit te Romanistikes,kryetar i Keshillit Mesimor Shkencor te Universitetit te Prishtines.Me 2006 u pranua anetar-akademik aktiv ne Akademine Evropiane te Arteve me seli ne Leuze te Belgjikes.
Merret me hulumtime shkencore. Më 1990 u propozua kandidat për anëtar të Akademisë së Shkencave dhe Arteve të Kosovës.
Eshtë autor i librave nga fusha e fillogjisë “Kërkime fiologjike”, “Fjalitë hipotetike me SI në gjuhën bashkëkohore frënge të teksteve letrare”, “Paralele të ligjërimit poetik”, monografia “Ulqini në gjurmë të shekujve”, “Hulumtime etnolinguistike”, “Veprimtaria shkencore e prof.dr. Ruzhdi Ushakut”, “Ndihmesa onomatologjike nga hapesira iliro-arberore” Ne koautoresi me Jusuf Liken “Ulqini nga dritaret e kohes” dhe libri me i ri qe doli ne gusht 2010 eshte “Ulqini ne permasa kerkimi dhe frymezimi”
Pervec veprave me larte,botoi rreth 100 punime-studime te vecanta shkencore dhe ne gjuhe te huaja(serbokroatisht,
frengjisht,anglisht,
gjermanisht)qofte ne versione integrale,qofte ne forme te permbledhjeve. paraqiti shume rezlutate shkencore,kumtesa ,referime,me karakter kombetar dhe nderkombetar brenda vendit dhe ne boten e jashtme. Per here te pare (1973) mbajti ligjerate shkencore ne Universitetin e Sorbones (École des Hautes Études),kurse ne vazhdim ligjerata te shumta ne seminare e tubime shkencore te karakterit vendor e nderkombetar,perfundimisht dy ligjeratat e fundit(2000) ne Universitetin e Parisit(INALCO- Sorbonne Nouvelle dhe Université Paris). Formuar, udhehequr kandidate per master dhedoktore te shkencave filologjike ne Prishtine, Beograd, Sarajeve, se fundi(2001) bashkementor per nje doktorant ne INALCO-Sorbonne Nouvelle te Parisit.
Ka marrë pjesë në shumë simpoziume dhe i ka botuar në revistë të ndryshme mbrenda dhe jashtë vendit. Ka botuar mbi 50 studime dhe afër 20 esse nepër libra të ndryshme dhe piktorë të njohur.
Studimet më të njohura janë :
– Gjurmëve të vazhdimësisë së BINDIT Ilir në mitologjinë e në gjuhën shqipe
– Mbi nji antroponim më të hershëm të shqipes së vitit 1188,
– Për nji rishikim të prejardhjes së hidronomit BUENA / BUNA /
– Prejardhja e huaj /Sllave/ apo auktoktone e prapashtesës –AK në emrin etnik ULQINAK
Eshtë një ndër themeluesit i Shoqëris kulturore artistike “Zana” dhe antarë i nderit i kësaj Shoqërije.
Merret me kompozime dhe është i njohur si njohës i pikturës çka e vërteton fakti se në katalogjet e ekspozitave personale Rudi Gogës, Bilal Nikeziqit dhe Naser Hasës, janë shkruar edhe essetë e Dr. Ruzhdi Ushakut për këto piktorë.( (Marrë nga Wikipedia)

Politika e aksionit afirmativ dhe pakicat kombëtare

July 17, 2019 by dgreca

Shkruan: Nikë Gashaj/

Dominimi dhe hegjemonia, majorizimi dhe diskriminimi, privilegjet dhe margjinalizimi, si dhe imperializmi kulturor janë elementet më të rëndësishëm të interpretimit të padrejtësisë dhe janë në lidhje të ngushtë me pakicat kombëtare. Mirëpo, shoqëritë bashkëkohore njohin dukurinë e institucionalizimit, përkatësisht të formësimit juridik të masave të detyrueshme me anë të të cilave lehtësohet dhe sigurohet egaliteti dhe barazia e pakicave në sferat e ndryshme të jetës shoqërore. Masat e këtilla në kuptimin më të gjerë emërtohen si aksion afirmativ, por janë në përdorim edhe nocione të tjera: diskriminimi pozitiv, diskriminimi i padëmshëm, trajtimi preferencial, sistemi i kuotave etj.

Aksioni afirmativ nga njëra anë shikohet si kompensim apo shpërblim për diskriminimin në të kaluarën, kurse nga ana tjetër ai u kundërvihet paragjykimeve të sotme dhe njëanshmërisë së dhënësve të vendimeve, si dhe padrejtësisë dhe diskriminimit të pakicave. Ndonëse politika diskriminuese sot është e kundërligjshme dhe e ndaluar, pakicat e veçanta janë edhe tutje viktima të stereotipeve dhe të njëanshmërisë së atyre që marrin vendime, të cilët i përkasin shumicës, përkatësisht nga grupimet e favorizuara. Kurse më e keqja ndodh atëherë dhe kur disa nga të ashtuquajturit funksionarë publikë nga pakica e veçantë diskriminojnë pjesëtarët e pakicës tjetër etnonacionale.

Së këndejmi, në institucionet e sistemit politik duhet të ekzistojnë programe të fuqishme të politikës së aksionit afirmativ, në mënyrë që të kenë efekt të caktuar në ndryshimin e strukturës themelore të grupimeve të favorizuara dhe të diskriminuara. Kjo është kërkesë për drejtësi sociale, përkatësisht për ndreqjen e padrejtësisë shoqërore për liri, vetëpërcaktim dhe dinjitet. Në përputhje me këtë, ithtarët e multikulturalizmit janë të orientuar kundër ideologjive shtypëse dhe praktikave shoqërore që i referohen objektivitetit të rrejshëm, universalitetit dhe shtetit qytetar, kurse në realitet u shërbejnë interesave të veçanta të grupeve dominuese të shoqërisë. Politika e multikulturalizmit njeh legjitimitetin e veçantisë kulturore dhe sociale të pakicave kombëtare. Modeli i multikulturalizmit nënkupton se individët dhe grupet e ndryshme kulturore mund të inkorporohen plotësisht në shoqëri, duke mos humbur veçantinë e vet apo mundësinë për participim të plotë në shoqërinë e gjerë. Pikërisht ky proces është proces i participimit të plotë i kuptuar si kyç për tejkalimin e kundërthënieve etnike, tendosjeve etnike dhe demokracisë jostabile. Për ta arritur këtë qëllim të participimit të plotë, institucionet shtetërore duhet të transformohen thellësisht në mënyrë që t’u sigurojnë pakicave kombëtare mundësi të barabarta të inkuadrimit në shërbime publike.

Multikulturalizmi është padyshim opozitë ndaj paragjykimeve etnike dhe bazohet mbi afilacione relativisht të qëndrueshme.

Në dallim nga neutraliteti i zakonshëm i trajtimit jodiskriminues ndaj pakicave, aksioni afirmativ shquhet me ndërmarrjen e masave pozitive që kanë për qëllim të avancojnë pozitën e pakicave në shoqëri dhe në sistemin politik të vendit konkret. Bie fjala, përfaqësimi i pakicave në organet e pushtetit – në forumin legjislativ, në organet ekzekutive dhe administrative, në jurisprudencë dhe në shërbimet publike, në institucionin e Avokatit të Popullit si dhe në institucionet arsimore, kulturore dhe informative etj.

Pra, aksioni afirmativ mund të përfshijë një gamë të gjerë të masave të ndryshme në favor të të drejtave të pakicave. Masat e aksionit afirmativ kanë për qëllim vendosjen e barazisë reale, në dallim nga ajo formale, vetëm të proklamuar, të pakicës me shumicën. Realizimi i barazisë midis individëve dhe grupeve, pavarësisht nga dallimet përkitazi me prejardhjen, racën, besimin, gjuhën apo gjininë, është qëllim thelbësor i mbrojtjes së pakicave.

Në kohën e sotme, nje sërë aktesh me karakter juridik ndërkombëtar përmban norma për masat e aksionit afirmativ, i cili në realitet i autorizon shtetet për ndërmarrjen e masave të tilla. Është fjala për disa nga konventat më të rëndësishme në sferën e të drejtave të njeriut dhe të mbrojtjes së tyre, siç janë:

Konventa ndërkombetare për Eliminimin e të Gjitha Formave të Diskriminimit Racial, Konventa kuadër për mbrojtjen e pakicave nacionale dhe Konventa e Organizatës Ndërkombëtare të Punës, nr. 107 mbi popujt autoktonë dhe fisnorë (1958) dhe nr. 111 kundër diskriminimit në lidhje me punësimin dhe profesionin (1958)etj.

Konventat e lartpërmendura të cilat përmbajnë norma mbi masat e aksionit afirmativ obligojne shtetet për t’i implementuar ato. Kësisoji, Konventa kuadër për mbrojtjen e pakicave nacionale, në nenin 4, paragrafi 2 përmban normën e cila obligon shtetet që në fushat e jetës ekonomike, sociale, politike dhe kulturore, aty ku është e nevojshme, të miratojë masat përkatëse për avancimin e barazisë së plotë dhe efektive të pakicave nacionale.

Është me rëndësi të ceken edhe Rekomandimet ndërkombëtare nga Lundi mbi pjesëmarrjen efektive të pakicave nacionale në jetën publike (1999), që janë shprehje e nevojës që problemi i pjesëmarrjes së pakicës nacionale në jetën publike të shprehet në formën e rekomandimeve për shtetet. Zbatimi në jetë i kësaj të drejte vlerësohet si pjesë thelbësore e shoqërisë paqëdashëse dhe demokratike. Ekzistojnë dy forma thelbësore të kësaj të drejtë: pjesëmarrja në marrjen e vendimeve dhe vetëqeverisja.

Sa i përket pjesëmarrjes në marrjen e vendimeve shteteve u rekomandohet që të sigurojnë përfaqësimin e posaçëm të pakicave në të gjitha institucionet e sistemit politik dhe juridik dhe që normat juridike të shërbimeve publike të jenë edhe në gjuhët e pakicave. Gjithashtu, shteteve u duhet që në procesin e zgjedhjeve të sigurojnë pjesëmarrjen e pakicave (të votojnë, të jenë të kandiduar) si dhe t’u mundësojnë themelimin e partive politike. Rekomandohet që sistemi elektoral të jetë i tillë që pakicave t’ua lehtësojë përfaqësimin dhe influencën (për shembull që të jepen disa forma të votimit preferencial). Rekomandohet edhe formimi i forumeve konsultative si kanale për dialog midis organeve qeveritare dhe pakicave nacionale.

Formë tjetër e pjesëmarrjes së pakicave kombëtare në jetën publike paraqet dhënia e vetëqeverisjes. Qoftë kur kemi të bëjmë me zgjidhjet territoriale apo jashtë territoriale, dhënia e vetëqeverisjes rekomandohet kur një gjë të tillë e kërkon pjesëmarrja frytëdhënëse e pakicave në jetën publike.

Autonomitë janë formë e posaçme institucionale e sigurimit të participimit politik të pakicave kombëtare. Ato më së shpeshti janë territoriale, ashtu që një territor i caktuar në të cilin jetojnë pjesëtarët e pakicës kombëtare fiton status të veçantë. Në një pozicion të tillë ato fitojnë të drejtën për të rregulluar në mënyrë të pavarur çështje dhe raporte të shumta, sidomos ato që janë me rëndësi jetike për banorët e saj (të cilët në numrin më të madh dhe kryesisht janë nga përbërja e pakicave kombëtare). Formë e veçantë e autonomive janë të ashtuquajturat vetëqeverisje të pakicave, të cilat gëzojnë të drejtën e përfaqësimit të interesave të pjesëtarëve të pakicës së vet kombëtare, madje të kryejnë për ta edhe punë të caktuara publike, përfshirë edhe ato që janë në fushëveprimin e organeve të pushtetit ekzekutiv. Përveç kësaj, janë gjithnjë e më të shpeshta kërkesat që, krahas autonomive territoriale ekzistojnë edhe të ashtuquajturat autonomi funksionale, të cilat nuk do të lidheshin për ndonjë territor të caktuar, por do ta përbënin pjesëtarët e pakicës kombëtare të caktuar nga territori i gjithëmbarshëm i shtetit konkret. Si argument kryesor për këtë formë të autonomisë theksohet disperziteti i vendbanimit të tyre.

Formë e participimit politik të pakicave kombëtare i cili është tejet i pranishëm në praktikë dhe i cili jep rezultate të mira, janë të ashtuquajturat forume konsultative pranë organeve të shkallëve të ndryshme të pushtetit legjislativ, ekzekutiv dhe administrativ. Ato në mënyra të ndryshme mund të përfshihen në procesin e marrjes së vendimeve, kurse qëndrimet e tyre mund të kenë shkallë të ndryshme të detyrueshrmërisë për organin i cili merr vendime. Zgjidhjet më të shpeshta janë se lidhur me çështjet e tilla nuk mund të merret vendim pa dhënien e mundësisë paraprake forumeve konsulatative që të deklarohen në lidhje me to, që qëndrimi i këtyre forumeve duhet të merret parasysh me rastin e marrjes së vendimit dhe që organi i cili merr vendimin është i detyruar për ta informuara forumin konsultativ në lidhje me qëndrimin që ka marrë sipas propozimit, respektivisht kërkesës së tij.

Aksioni afirmativ nuk është në kolizion me konceptin e shtetit qytetar. Përkundrazi, ato janë mjaft kompatibile. Për shembull, një shtet liberalist, si SHBA-ja, e cila për një kohë të gjatë do të na japë shembull dhe do të jetë model përkitazi me zhvillimin e demokracisë, të shoqërisë qytetare dhe të shtetit qytetar si dhe përkitazi me respektimin e parimit të profesionalizmit, qysh në vitin 1964 kanë shënuar në Amendamentin VII të Ligjit mbi të drejtat e qytetarëve: “Ai punëdhënës i cili në çfarëdo mënyre ka diskriminuar të punësuarit, duhet të zbatojë parimin e diskriminimit pozitiv në mënyrë që të korrigjojë praktikën e gabuar të mëparshme”.

Presidenti Lindon Xhonson më 1965 nxori Dekretligjin me të cilin i urdhëroi të gjitha organet federale që me rastin e plotësimit të vendeve të punës, me rastin e avancimit në detyrë, të zbatohet parimi i diskriminimit pozitiv, madje edhe në qoftë se nuk ka pasur kurrë raste të diskriminimit negativ. Nga fillimi i viteve të 70-ta të shekuilit të kaluar Komiteti për Mundësi të Barabarta të Punësimit shkoi edhe një hap më tej, duke përcaktuar në bazë të treguesve statistikorë kuotat e llogaritura të punësimit të grupeve të caktuara etnike dhe minoritare.

Në Kushtetutën e Malit të Zi, në nenin 79, ndër të tjera, përcaktohet që: Pjesëtarëve të popujve pakicë dhe të bashkësive të tjera nacionale të pakicave u garantohet e drejta e përfaqësimit përpjesetimor në shërbimet publike, në organet e pushtetit qendror dhe të vetëqeverisjes lokale. Ndërkaq, kjo dispozitë e Kushtetutës zbatohet në mënyrë jokonsekuente në praktikën shoqërore konkrete, në radhë të parë kur është fjala për pjesëtarët e kombësisë shqiptare. Me fjalë të tjera, në vazhdimësi është i pranishëm problemi i nënpërfaqësimit të pjesëtarëve të pakicës kombëtare shqiptare në institucionet e sistemit, siç janë: gjyqësia, prokuroria, ministritë e veçanta, organet e veçanta të vetëqeverisjes lokale, shërbimet publike dhe institucionet e tjera shtetërore me rëndësi jetike për realizimin e të drejtave të njeriut dhe të pakicave, që është juridikisht dhe politikisht e pabazuar dhe e papranueshme.

Mirëpo, në anën tjetër, për participimin në sistemin politik, në veçanti për vende me rëndësi kuadrovike, shqiptarët duhet të sigurojnë intelektualë të njohur dhe reprezentativë. Pra, kuadra me kompetenca të larta profesionale, respektivisht ekspertë të dëshmuar në fusha të ndryshme. Përkundrazi, zbatimi vetëm formal i aksionit afirmativ me kuadra joadekuat, pa kapacitete profesionale, nuk mund të jap efekte dhe rezultate të duhura e dëshiruese në praktikë.

(Autori është politolog)