• Home
  • Politics
  • Opinion
  • Culture
  • Sports
  • Economy
  • Interview
  • Reporting
  • Community
  • Vatra

Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Archives for August 2020

Shqiptarëve në Malin e Zi

August 28, 2020 by dgreca

Nga Ilir LEVONJA-Një nga arsyet që kuotat e Donald Trump-it janë më të ulta se rivali i tij, është përqendrimi i luftës politike tek personi dhe jo problemet gati depresive që po kalon vendi. Sot papunësia është kryefjala, megjithatë fushata politike ka arritur kulmin e një lloj propagande karshi personit. Për herë të parë Amerika është në ujrat e vendeve ku dominon uni dhe jo indeksi ekonomik apo shoqëria. Që e bën majta është normale, por kur e bën edhe djathta, asesi. Palët po merren deri me aksentin e zonjës së parë kur dihet që ky vend është trualli i emigrantëve. E solla këtë situatë për t’i thënë shqiptarëve në Malin e Zi se retorika propagandistike është kanceri real i çdo shoqërie. Dhe kur bëhet fjalë për pakicat etnike, është murtajë, a pandemi, quajeni si të doni, por në një fund të çojnë të gjitha në humbjen e padiskutueshme deri në shpërbërje. Pakicat kombëtare kanë dy shtylla bazë, të drejtat e tyre dhe ekonomi të qëndrueshme. Statusi social sot i shqiptarëve aty në 10% e shoqërisë malazeze me 10 parti politike, është totalisht i pa konceptueshëm dhe jo i pranueshëm. Që të mbijetoni duhet të votoni për veten dmth të drejtat tuaja. Dhe kjo bëhet përmes një unisoni perfekt të gjakut shqiptar. Eshtë e trishtueshme t’i referoheni Shqipërisë dhe Kosovës, megjithëse kjo e fundit ka koncept më progresist në balancimin e pushtetit, prapë akoma nuk ka vënë në provë ekonominë e saj. Shembull i unifikimit ishte dhe rezultati i shqiptarëve në Maqedoninë e Veriut, megjithëse me koalicion. Perfeksioni do ishte me një lëvizje të unifikuar. Si rast të dështimit keni Menduh Thaçin dhe ta mendosh se kush qe dijetari që e themeloi atë forcë politike. Shqipëria e ka humbur modelin frymëzues, mjaft të dëgjosh se si kryeministri i saj u kërkon të votoni një parti malazeze për shkak të aleancës me gjoja partitë simotra në vendet e rajonit. Dhe ajo që është më e rëndomta e ka humbur modelin frymëzues edhe si shoqëri. Eshtë e gjitha në funksion të njëshave dhe të mercenarëve e ndërgjegjësuar që po shpërbëhet. Të mbyt me të njëjtat argumenta që të kërkoj votën për të ardhur në pushtet. Përshembull plehrat ligji i plehrave në 2013 ishte vrasje kombëtare, sot është aset kombëtar. Marrëveshja e detit me Greqinë ishte tradhti kombëtare, sot është e drejtë legjitime e Greqisë. Mbyllja publike, a izolimi ishte shtrëngim kombëtar i gjendjes së luftës, sot hapje totale. Kur them si Shqipëria dhe Kosova kam parasysh edhe një detaj tepër thelbësor, atë të çështjes kombëtare. Ndofta vendet e tjera të rajonit mund ta kenë luks që një forcë e vetme, a një mazhorancë, ka të drejtën kushtetuese të diskutoj kufijtë a territoret, por asesi ne shqiptarët. Pasi fakti histori na bie kokës, jetojmë sot të ndarë në 5 shtete. Çështjet kombëtare duhet të jenë unison kombëtar, kjo me pjesëmarrje të domosdoshme të palëve. Kur të arrimë të mundim egon tonë atëherë do të jemi të denjë të këshillojmë në rastin konkret bjellorusët. Kur të kemi ekonominë tonë të fortë atëherë do jemi të aftë të kuptojmë se sa përjetësisht na k gërryer nacionalizmi i sëmurë karshi dovletit, përçarja a interesi i ulët i bythës, me një fjalë i karriges jo i vendit. Kjo është Shqipëria e deri diku Kosova, ndaj ndihmojini dheun amë. Unifikohuni në një lëvizje të vetme, atë të shqiptarëve dhe përkushtojuni ekonomisë dhe të drejtave të njeriut.

                                                                 28 gusht 2020

Filed Under: Analiza Tagged With: Ilir Levonja, mal i Zi

SOT DITELINDJA E AT ZEF PLLUMIT

August 28, 2020 by dgreca

Patër Zef Pllumi ka lindur në Malin e Rencit (Lezhë), më 28 gusht 1924. Më 1931 kreu Kolegjin Françeskan në Shkodër. Pas kolegjit ka studiuar në liceun “Illyricum”, të cilin e përfundoi në vitin 1942. Gjatë viteve 1943-1944, ka shkruar artikuj të shumtë në revistën “Hylli i Dritës”.

Më 1946, kur ishte në moshën 22-vjeçare e arrestojnë dhe dënohet me tre vjet burg. Më 1949 lirohet nga burgu dhe vendoset në kuvendin e Arrës së Madhe në Shkodër. Në këtë kuvend qëndroi prej vitit 1949 deri më 1958. Më 1956 shugurohet meshtar dhe shërbeu për 12 vjet në Shosh të Dukagjinit.

Me mbylljen e kishave më 1967, e arrestojnë përsëri dhe dënohet me 25 vjet heqje lirie, të cilat i vuajti nëpër burgjet e Shkodrës, Spaçit, Ballshit, Zejmenit, etj. Më 11 prill të vitit 1989, Patër Zefi u lirua nga burgu. Në 25 dhjetor 1990 celebroi meshën e parë në kishën e Shna Nout në Tiranë. Me ardhjen e demokracisë Patër Zefi filloi të botojë revistën françeskane “Hylli i Dritës” (1993-1997).

Z. Pllumi ka botuar këta libra: “Rrno vetëm, për me tregue” tre vëllime (1995-2001), “Françeskanët e mëdhanj” (2001), “Antipoezi për shekullin e njëzetë” (2001), “Siç thonim dje” (2002), “Para njimijë vjetve” (2003), “Frati i pashallarëve Bushatli të Shkodrës” (2004), etj. Më 2006, Patër Zefi është vlerësuar me dekoratën e lartë “Nderi i Kombit”.

Ne nderim At Zef Pllumit risjellim vargjet e shkruara prej Tij.

ANDRRAT…

At Zef Pllumi

S’asht fjala për andrrat që shofim na n’gjumë:
sa pamje shpartalle, skelete pa brumë. 
Flluska sapuni me shkumbë. 
Kam fjalen për andrrat-dishire gjatë dite, 
që t’hedhin n’mendime vite me vite. 
Nji send un e dij:
se njerzit ket andërr m’a quejn: utopi!

Mbarë token e due, si fushen, si malet
livadh të qëndisun me lulet e lajlet, 
ku delet t’kullosin të qeta, pa frigë
nga bishat e egra s’i gjenë ndoj e ligë;
ku bleta zukatse t’bajnë mjaltin nder hoje
që njerzt t’ambelsohen goje për goje.

Due ajrin e pastër, pa tym e pa mjegull, 
ku syni t’shikoje gjithshkafen me rregull:
ku n’qiellin e kaltër t’ket pëllumba perherë
pa ju versulë flakurim ndoj skifter. 
Due njerzit, due popujt bashkuemun unji
Me ‘i sundimtare mbretneshë: dashni!

Ket andërr ka pa shumëkush para meje
n’epokat e tjera, çdo komb e çdo feje. 
Dhe prap un e dij:
Se u vunë vulën e zezë: utopi!…

Arsyeja dhe zemra njerzore, 
që n’kohnat e lashta antike, 
andrruene për nji:
“Republikë platonike”.
-Tiranët gopçarët, t’nji kaste, t’nji dore
mbiemnin ja vunë edhe ksaj:
utopike!

E s’voni n’epokat e reja, pa pra
n’shkreti shungulloi persritun nji za:
“O njerz, ju vllazen jeni të tanë!
Ju t’gjith kët token e keni për Nanë!”
Por mbretent, fisnikët, kalorsat barbar, 
Kurr nuk pranuen t’jenë njerzt barabar.

E dij se n’tokë ka dimna e prandverë, 
e dij se mbi tokë ka pëllumba e skifterë;
e dij se mbi tokë ka ujq dhe dele, 
ka pasanikë e kamb-zdathun me zhele, 
por kët s’e kuptoj:
pse n’tokë sundon dhuna, 
forca shtasore
jo mendja, jo puna;
se ma dashunisë s’i lanë kurrkund vend
a thue se njerzit janë t’gjithë të pamend!

S’pat bota njerz t’mendshëm?
pat, po si s’pat!…
Por o kjenë të plakun
o t’vorfen pa fat.

Prandaj un e due at andrrën e mirë:
që njerzit dikur, me hir o pa hir, 
do rrxojnë e përmbysin kultin e dhunës, 
instinktet shtasore t’mënisë e furtunës, 
dhe n’vendin e tyne do t’vehet
Mirsia,
Mendja njerzore, 
Zemra e Dashunija!

Filed Under: ESSE Tagged With: At Zef Pllumi, ditelindja

Kosovo needs German help to fulfil EU potential

August 28, 2020 by dgreca

By Alush Gashi and David L. Phillips-
Germany has provided copious and critical support to Kosovo stability and state-building in recent decades.But in its current role as president of the Council of the European Union, Germany can play an even more constructive role by focusing on the Belgrade-Pristina dialogue on normalising relations. 

An agreement on mutual recognition would enshrine Kosovo’s independence within its current borders and mark an end to the last violent conflict that took place in Europe in the 20th century. 


And a deal between Belgrade and Pristina would be incentivised by the EU’s decision to approve visa liberalisation for Kosovo passport holders. 

Visa-free travel would signal that Kosovo is welcome in the European family.

German-Kosovo cooperation spans decades. 

Germany welcomed Kosovo-Albanians and others fleeing Yugoslavia in the 1990s. 

As Serbia intensified its oppression in Kosovo, German federal authorities generously provided sanctuary to victims of violent conflict. 

After Nato’s intervention, in which Germany participated, Germany was also a leading provider of humanitarian assistance. 

It supported the reconstruction efforts of UN agencies during Kosovo’s transition from relief to development.

To prepare Kosovo for self-rule, Germany worked through the Organization for Security and Cooperation in Europe to help develop Kosovo’s democratic institutions. Germany backed the EU rule-of-law mission in Kosovo (Eulex), providing judges, public prosecutors and civilian experts. 

Kosovo’s minority rights arrangements, which represented the gold standard in pluralism and inclusivity, paved the way for Kosovo’s declaration of independence on 17 February 2008, which Germany supported.

Germany remains a staunch supporter of Kosovo’s integration into Euro-Atlantic structures. 

Kosovo officials and members of the German federal government work together closely. 

Members of the German Bundestag are engaged in Kosovo through bilateral contacts, as well as via the Council of Europe and various parliamentary bodies. 

The idea to divide Kosovo, which was raised during recent negotiations, was strongly opposed by Germany, the UK, and other countries. 

Kosovo Albanians feel indebted to German chancellor Angela Merkel for upholding Kosovo’s independence and territorial integrity. 

German money

Economic cooperation has been equally extensive. 

Germany is one of the largest bilateral donors to Kosovo, providing more than €600 million for relief and humanitarian assistance since 1999. 

In recent years, Germany has emerged as one of Kosovo’s principal trading partners. 

The current scope of development cooperation encompasses public administration, energy, and sustainable economic development. 

The coronavirus pandemic has refocused Germany’s assistance to Kosovo’s public health sector.

And even more can be done to build on this extensive track record.

Through the Berlin Process, launched in 2014 to support the EU’s future enlargement, Germany and EU partners can expand assistance to Kosovo’s democratic institutions and economic development. 

They can serve as a platform for countering corruption, which is critical to both prosperity and democratisation.

German troops served as a security partner by participating in the Kosovo Force (Kfor), when Serbian soldiers withdrew from Kosovo. 

And Germany supported UN Security Council Resolution 1244, which put Kosovo on the path to independence.

The Kosovo Security Force (KSF) was established in 2009 and Germany can help the KSF develop its capacity, enhancing its participation in Nato’s Partnership for Peace Programme and readying Kosovo for Nato membership.

But amid all this, the citizens of Kosovo place great importance on visa liberalisation, and look to Germany for support. 

Though Kosovo meets all criteria for visa liberalisation, political backing is needed so Kosovo passport holders can travel freely throughout Europe. 

All EU countries have already found ways to recognise Kosovo’s passport, except Spain, one of the five member states that do not recognise its independence, along with Cyprus, Greece, Romania, and Slovakia.

Germany should pressure the five non-recognisers to drop their objections.

Their recognition would also boost the EU-facilitated dialogue between Belgrade and Pristina, led by EU special envoy Miroslav Lajčák and foreign affairs chief Josep Borrell. 

Lajčák, in particular, has close ties with Germany. 

Catalyst

And, while an EU-brokered deal on normalising relations would catalyse recognition, recognition is not dependent on such a deal.

The International Court of Justice (ICJ) in The Hague has upheld the legality of Kosovo’s independence declaration, finding that it conformed to international law. 

If Spain is concerned that recognising Kosovo sets a precedent for independentists in the Spanish region of Catalonia or beyond, the ICJ was clear that Kosovo’s declaration was “sui generis”, which means “in a class by itself” and “unique”. 

The Kosovo case does not set a precedent, nor is it reversible.

Meanwhile, Kosovo and the EU signed a Stabilisation and Association Agreement (SAA) on October 27, 2015. 

The SAA provides a comprehensive framework for dialogue between Kosovo and the EU on political ties and alignment of foreign and security policy. 

Once the agreement is fully implemented, Kosovo will enter accession talks leading to eventual membership in the EU.

As president of the EU Council until December 2020, Germany is well placed to help intensify mediation, encourage non-recognisers, fast track visa liberalisation, and support implementation of the SAA. 

Kosovo pledges to do its part. 

However, it needs help from Germany, the US and other friendly governments to realise its potential as a member of the Euro-Atlantic community.

Alush Gashi is a political and foreign policy adviser to Kosovo prime minister Avdullah Hoti. He previously served as health minister and a member of parliament. David Phillips is director of the Program on Human Rights and Peacebuilding at Columbia University in New York. He was also senior adviser to the US sate department, working closely with US ambassador Richard C. Holbrooke. Phillips is the author of a book, called: Liberating Kosovo: Coercive Diplomacy and US Intervention. Phillips’ newest book is Frontline Syria: From Democratic Revolution to Proxy War (click here for more information)

Filed Under: Analiza Tagged With: Alush Gashi, David L.Phillips, kosova

FAJI

August 28, 2020 by dgreca

Nga Astrit LULUSHI-
Njeriu nuk shqetësohet nga gjërat që ndodhin, por nga mendimet për gjërat që ndodhin; për shembull, vdekja nuk është gjë e tmerrshme, sepse nëse do të ishte kështu, do t’i dukej kështu Sokratit; mendimi për vdekjen, se është e tmerrshme, është gjëja e tmerrshme (e vetmja gjë e frikshme është vetë frika). Nga ana tjetër, kur jemi të shqetësuar, ne gjithmonë fajësojmë të tjerët, por kurrë veten, domethënë, mendimet tona. Të fajësosh tjetrin është akti i njeriut të mësuar për të fajësuar të tjerët për gjendjen e tij të keqe; të fajësosh veten është vepër e atij që ka filluar të mësohet për të fajësuar veten; dhe për atë, mësimi i të cilit ka përfunduar, faji nuk është as i tjetrit, e as i vetes. Nuk thuhet kot se, “faji është jetim”, kur tjetri s’e pranon.Çdo gjë ndodh sepse duhet të ndodhë edhe me ose pa shqetësimin tonë. Njeriu shpesh kërkon që gjërat të ndodhin ashtu siç dëshiron të ndodhin; dhe jo thjesht të ndodhin natyrshëm ashtu siç janë. Pa shpërdorime e manipulime nisur për mirë, sot bota do të ishte krejt ndryshe, pa histori me luftra e konflikte. Sëmundja është pengesë për trupin, por jo për dëshirën, përveç nëse vetë dëshira zgjedh. Mos u lodh në asnjë rast të mendosh pse nuk sheh përsosmëri tek tjetri, sepse tjetri është pasqyra jote. Dhe shto këtu reflektimin përballë gjithçkaje që ndodh; sepse do ta gjesh si pengesë për diçka tjetër, por jo për të parë veten tënde.

Filed Under: Analiza Tagged With: Astrit Lulushi, Faji

PRESIDENTI TRUMP DHE SUSAN BROWNELL ANTHONY

August 28, 2020 by dgreca

Presidenti Trump dha një falje presidenciale për Susan Brownell Anthony në 100-vjetorin e vuajtjeve të grave për të drejtë vote–

“Ajo nuk u fal kurrë. Pse zgjati kaq shumë? Kjo është ajo që ka të bëjë gjithçka këtu për një votim të sinqertë.” – President Donald J. Trump

“Ne u kemi borxh atyre grave, një borxh mirënjohjeje, dhe të gjithë duhet të kujtojmë se çfarë detyre e shenjtë është të hedhësh një votim. Votimi sot përcakton rrugën që do të marrë bashkësia dhe kombi ynë nesër. Ne duhet të zgjedhim me mençuri.” – Linda App 

Nga Klajd Kapinova/

Presidenti Donald J. Trump, nënshkroi një shpallje që njeh 100-vjetorin e ratifikimit të Amandamentit të 19-të, në dhomën e kaltër të Shtëpisë së Bardhë, në Washington D.C.

Duke shoqëruar 100-vjetor e votimit të grave, Presidenti Trump të martën më 25 gusht 2020, fali pas vdekjes, aktivisten e shquar amerikane Susan B. Anthony, në lidhje me arrestimin e saj për votimin e rreth 148 vjet më parë.

Presidenti Trump u shoqërua nga disa të ftuar, përfshirë Marjorie Dannenfesler, presidente e rrjetit kundër abortit “Susan B. Anthony List”, një avokate konservatore e hershme, e cila më parë përfaqësonte Shoqatën Kombëtare të Armëve të SHBA-së.

Kush ishte Susan B. Anthony?

Susan B. Anthony (1820-1906), ishte një reformatore shoqërore amerikane dhe aktiviste për të drejtat e grave, që luajti një rol kryesor në lëvizjen e votave të grave. 

Susan Anthony lindi më 15 shkurt të vitit 1820, në Daniel Anthony dhe Lucy Read në Adams, Massachusetts, e dyta nga shtatë fëmijët. Ajo u quajt Susan, për nder të gjyshen së saj nënë Susanah, dhe për nder të motrën së babait të saj Susan. 

Në rininë e saj, ajo dhe motrat e saj iu përgjigjën një mani të madhe për inicialet e mesme, duke shtuar inicialet e mesme në emrat e tyre. Anthony përdori “B.” si fillestare e saj e mesme, sepse tezja e saj me emrin hallë Susan ishte martuar me një burrë të quajtur Brownell. 

Familja e saj ndau një pasion për reformën sociale. Vëllezërit e saj Daniel dhe Merritt u transferuan në Kansas për të mbështetur lëvizjen kundër skllavërisë atje. Merritt luftoi me John Brown kundër forcave pro-skllavopronare, gjatë krizës së Bleeding Kansas. 

Daniel përfundimisht zotëronte një gazetë dhe u bë kryetar i Leavenëorth. Motra e Anthony Mary, me të cilën ndau një shtëpi në vitet e mëvonshme, u bë drejtore e shkollës publike në Rochester, dhe një aktiviste e të drejtave të një gruaje. 

Babai i saj vazhdoi të ndiqte mbledhjet e Kuaker dhe u bë edhe më radikal në besimet e tij. Nëna e Anthony ishte një metodiste dhe ndihmoi në rritjen e fëmijëve të tyre në një version më tolerant të traditës fetare të burrit të saj. 

Babai i tyre i inkurajoi ata të gjithë, vajza, si dhe djem, të jenë të pavarur, duke u mësuar atyre parime të biznesit dhe duke u dhënë atyre përgjegjësi në një moshë të re. 

Kur Anthony ishte gjashtë vjeç, familja e saj u transferua në Battenville, New York, ku babai i saj menaxhoi një mulli të madh pambuku. Më parë ai kishte operuar fabrikën e tij të vogël të pambukut.

Kur ishte shtatëmbëdhjetë vjeç, Anthony u dërgua në një shkollë të konviktit Kuaker në Filadelfia, ku duroi në mënyrë të palumtur atmosferën e saj të rëndë. 

Kur ekonomia familjare u shkatërrua, ata u detyruan të shesin gjithçka që kishin në një ankand, por ata u shpëtuan nga xhaxhai i nënës, i cili bleu shumica e sendeve të tyre dhe ia riktheu familjes. 

Për të ndihmuar familjen e saj financiare, Anthony u largua nga shtëpia për të dhënë mësime në një shkollë të konviktit Quaker. 

Në vitin 1845, familja u transferua në një fermë në periferi të Rochester, New York, blerë pjesërisht me trashëgiminë e nënës së Anthony. 

Atje u shoqëruan me një grup reformatorësh socialë Kuaker, të cilët ishin larguar nga asambleja e tyre për shkak të kufizimeve që vendosi në aktivitetet e reformës, dhe që në 1848 formuan një organizatë të re të quajtur Miqtë e Kongregacionit. 

Fermat e Susan, shpejt u bënë vendi i mbledhur pasditen e së dielës për aktivistët lokalë, përfshirë Frederick Douglass, një ish skllav dhe një abuzionist i shquar që u bë shoku i përjetshëm i Anthony. 

Ajo lindi në një familje të përkushtuar për barazi sociale, ajo mblodhi peticione kundër skllavërisë në moshën 17 vjeç. Në 1856, ajo u bë agjentja e shtetit të New York për Shoqërinë Amerikane anntiskllavëri.

Në vitin 1851, ajo u takua me Elizabeth Cady Stanton, e cila u bë shoqja dhe bashkëpunëtorja e saj e përjetshme, në aktivitetet e reformës sociale, kryesisht në fushën e të drejtave të grave. 

Në vitin 1852, ata themeluan Shoqatën e Temperaturave Shtetërore të Grave të New York-ut pasi Anthony u ndalua të fliste në një konferencë të temperamentit, sepse ajo ishte femër. 

Në vitin 1863, ata themeluan Lidhjen Kombëtare të Besnikëve të Grave, e cila kreu peticionin më të madh në historinë e ShBA-së deri në atë kohë, duke mbledhur gati 400,000 nënshkrime në mbështetje të heqjes së skllavërisë. 

Më 1866, ata inicuan Shoqatën Amerikane për të Drejtat e Barabarta, e cila bëri fushatë për të drejtat e barabarta si për gratë ashtu edhe për afrikano-amerikanët.

Në vitin 1868, ata filluan të botojnë një gazetë për të drejtat e grave të quajtur Revolucioni. Po ashtu në 1869, ata themeluan Shoqatën Kombëtare të Suffrage Ëoman, si pjesë e një ndarje në lëvizjen e grave. 

Në vitin 1890, ndarja u shërua zyrtarisht kur organizata e tyre u bashkua me Shoqatën e Rivendosjes së Grave Votuese Amerikane, për të formuar Shoqatën Kombëtare të Suffrage Grave Amerikane, me Anthony si forcën e saj kryesore. 

Në vitin 1876, Anthony dhe Stanton filluan të punojnë me Matilda Joslyn Gage për atë që përfundimisht u shndërrua në Historinë me gjashtë vëllime të Shfrytëzimit të Grave.

Interesat e Anthony dhe Stanton ndryshuan disi në vitet e mëvonshme, por të dy mbetën miq të ngushtë.

Në vitin 1872, Anthony u arrestua për votimin në qytetin e saj të lindjes Rochester, New York dhe u dënua në një gjykim të publikuar gjerësisht. 

Megjithëse ajo nuk pranoi të paguante gjobën, autoritetet nuk pranuan të ndërmarrin veprime të mëtejshme. 

Sërisht në vitin 1878, Anthony dhe Stanton organizuan që Kongresi të paraqitej me një amandament që u jep grave të drejtën e votës. Paraqitur nga senatori Aaron A. Sargent (Republikan, California), ajo më vonë u bë e njohur në mënyrë si Ndryshimi i Susan B. Anthony. 

Më në fund u ratifikua si Amandamenti i 19-të i Kushtetutës së ShBA-së në vitin 1920.

Anthony udhëtoi gjerësisht në mbështetje të votimit të grave, duke mbajtur deri 75 deri në 100 fjalime në vit dhe duke punuar në shumë fushata shtetërore. 

Ajo ka punuar ndërkombëtarisht për të drejtat e grave, duke luajtur një rol kryesor në krijimin e Këshillit Ndërkombëtar të Grave, i cili është akoma aktiv. 

Ajo gjithashtu ndihmoi për të sjellë në Kongresin Botëror të Grave Përfaqësuese në Ekspozitën Kolumbiane të Botës në agoikago në 1893.

Kur filloi fushatën për të drejtat e grave, Anthony u tall me ashpër dhe u akuzua se po përpiqej të shkatërronte institucionin e martesës. Perceptimi publik për të ndryshoi rrënjësisht gjatë jetës së saj. 

Ditëlindja e 80-të e saj u festua në Shtëpinë e Bardhë, me ftesë të Presidentit Ëilliam McKinley. 

Ajo u bë qytetarja e parë femër, që u përshkrua në monedhën e SHBA, kur portreti i saj u shfaq në monedhën e dollarit 1979.

Gratë amerikane në epokën përparimtare

Susan Brownell Anthony konsiderohet gjerësisht një drejtuese e lëvizjes për të drejtat e grave në ShBA.

Republikanja Anthony, është më e njohur për rolin e saj në lëvizjen për të siguruar të drejtat e votës për gratë, por ajo gjithashtu ishte një pionere e fortë kundër skllavërisë dhe të drejtave të votimit.

Më 1 nëntori të vitit 1872, Susan e shoqëruar nga tre motrat e saj, u fut në një dyqan rrobash në Rochester, New York, dhe pyeti nëse ajo ishte në vendin e duhur për t’u regjistruar për të votuar. 

Asokohe dyqani u shndërruar në një zyrë regjistrimi, për zgjedhjet e pritshme midis Ulysses Grant dhe Horace Greely u menaxhua, fjalë për fjalë, nga zyrtarët e zgjedhjeve Beverly Jones, Edwin Marsh dhe William Hall.

Në dëshminë e saj, në gjyqin dy ditor të Susan B. Anthony citoi fragmentin vetëm gjashtë vjet më parë të Amandamentit të 14-të të Kushtetutës, i cili, thotë se “të gjithë personat e lindur ose natyralizuar në Shtetet e Bashkuara ishin shtetas amerikanë, dhe për këtë arsye lejohen të votojnë.” 

“Susan Brownell Anthony dëshironte të dinte nëse nën atë ishte një qytetare dhe kishte të drejtë të votonte.” kujtoi Beverly Jones.

Pas ratifikimit të amendamentit të 14-të, Susan B. Anthony dhe motrat e saj ishin midis 15 grave që votuan në 5 nëntor 1872, duke pretenduar se shteti i New York nuk mund të “zvogëlojë privilegjet ose imunitetet e qytetarëve“. 

Rreth 50 gra të tjera u përpoqën të votojnë në zonën e Rochester, por u larguan. Në gjyqin e saj dy-ditor në qershor 1873, Anthony u dënua të paguante një gjobë prej 100 dollarë dhe shpenzimet gjyqësore.

Duke përdorur prerjet e lajmeve dhe burime të tjera, Susan B. Anthony mbante shënime të kujdesshme nga viti 1868 deri në 1872 të përpjekjeve të grave për të votuar, pas ratifikimit të amandamenteve të 14 dhe 15. Të dhënat e saj tregojnë se të paktën 858 gra të New Jersey votuan ose u përpoqën të votojnë në NJ pas ratifikimit të ndryshimeve.

Në një pjesë të dëshmisë së tij nga gjyqi i vitit 1872 ndaj Susan B. Anthony, zyrtari i zgjedhjeve Beverly Jones kujton takimin e tij me Anthony pasi ajo u shfaq në një qendër të regjistrimit të votuesve dhe këmbënguli të regjistrohej edhe pse ishte e paligjshme për gratë që ta bënin atë asokohe.

Kështu 14 gra, përfshirë Anthony, u regjistruan me sukses atë ditë, por kur ajo u paraqit në kabinën e votimit katër ditë më vonë për të hedhur votën e saj, ajo u arrestua, u gjykua, u dënua e u shpall fajtore, për votime të paligjshme. Një gjykatëse gjobiti Anthony dhe e pyeti nëse ajo kishte diçka për t’i thënë gjykatës.

Sot, SHBA feston 100-vjetorin e Amandamentit të 19-të në Kushtetutën e ShBA-së (ratifikuar me 18 gusht 1920). 

Sikurse dihet, ndryshimi i 19-të nuk përmend drejtpërdrejt gratë. Në tekst thuhet: 

E drejta e qytetarëve të Shteteve të Bashkuara për të votuar nuk do të mohohet ose shkurtohet nga Shtetet e Bashkuara ose nga ndonjë shtet për shkak të seksit.

Kongresi, do të ketë fuqi të zbatojë këtë artikull me legjislacionin e duhur.

Në fakt, Kushtetuta është një dokument aspak gjinor. (Siç vëren nga Udhëzuesi i Trashëgimisë për Kushtetutën, fjala mashkull nuk u paraqit as në Kushtetutë, deri sa ratifikimi i katërmbëdhjetë u ratifikua në 1868.) 

Edhe para amandamentimit asgjë në Kushtetutën fillestare nuk i ndaloi gratë drejtpërdrejt të votojnë.

Gratë, që ishin të pamartuara u lejuan të votojnë në New Jersey nga viti 1797 deri në 1807. Por nuk ishte deri në 1869, kur territori i Wyoming u bë qeveria e parë territoriale që lejoi gratë të votojnë. 

Po ashtu, Wyoming, me marrjen e shtetësisë në 1890 u bë shteti i parë shtet, që mori pjesë në zgjedhjet federale. Deri në kohën kur ndryshimi u ratifikua (1920) gratë gëzonin një të drejtë të pakufizuar në 15 shtete, të drejtës presidenciale në 28 dhe shkallë të ndryshme të votimit vendor edhe pse shumica e të tjerave.

Në 1919 teksti i saktë i projekt-ligjit të tij u miratua nga Kongresi dhe u ratifikua nga tre të katërtat e shteteve në vitin 1920.

Para amandamentimit, gati po aq grupe anti-votimi u shfaqën në të gjithë vendin sikurse edhe grupet e votimit. Shumë gra kundërshtuan votimin nga frika se kjo do të çonte në ndryshime të dëmshme shoqërore dhe do të shkaktonte humbje të statusit dhe privilegjeve për seksin e tyre.

Disa shtete pritën më shumë se 40 vjet për të ratifikuar ndryshimin: Maryland (1941), Virginia (1952), Alabama (1953), Florida (1969, megjithëse nuk ishte e çertifikuar deri në 1973), Georgia (1970), Luiziana (1970), Karolina e Veriut (1971), dhe Mississippi (1984).

Sot, 26 gushti 2020, është 100-vjetori i kur qeveria federale çertifikoi shtetet në ratifikimin e amandamentit të 19-të, që lidhet me të drejtat e votës për gratë.

Ndryshimi federal mandaton “E drejta e qytetarëve të Shteteve të Bashkuara për të votuar nuk do të mohohet ose shkurtohet nga Shtetet e Bashkuara ose nga ndonjë shtet për shkak të seksit.” 

Përvjetori ka nxitur nisma dixhitale, monumente të reja dhe konsorciume bashkëpunuese. Ai gjithashtu ka qenë rasti për bursa të reja dhe biseda të larmishme, që komplikojnë trashëgiminë e lëvizjes së votimit dhe demonstrojnë fitoren e rëndësishme por të pjesshme të ndryshimit.

Në Muzeun e shtetit të New York-ut, ndodhen e ekspozuar histori të aktivizmit politik të grave në shumë mënyra dhe shumëllojshmëri. Ekspozita “Përtej Votimit”, përkujtoi përvjetorin e votimit të shtetit të New York në vitin 1917. 

Përmes këtyre ekspozitave, planeve mësimore dhe programeve të kaluara, shpesh lindin tema të reja në lidhje me votimin e grave.

Lëvizja e votimit dhe ndryshimi i 19-të diskriminojnë shumë gra me ngjyra. Në New York, lëvizja e votimit tërhoqi një gamë të larmishme të grave, duke përfshirë Sarah J.S. Garnet, i cili themeloi Lidhjen e Barabartë të Votimit në Kings County në fund të viteve 1880 dhe organizoi për votim, përmes Shoqatës Kombëtare të Grave me ngjyrë, dhe Mabel Lee, i cili, drejtoi një kontigjent të grave kineze dhe kineze amerikane, në një paradë të votimit poshtë Fifth Avenue në vitin 1917. 

Gratë vendase të Amerikës dhe gratë amerikane aziatike nuk u lejuan të votojnë për shkak të ligjeve të tjera të shtetësisë federale: Gratë vendase deri në vitin 1924 dhe disa gra aziatike deri në vitin 1920.

Votimi, është një ndër shumë mjetet thelbësore në kutinë e veglave të aktivizmit. Gratë shpesh kanë kërkuar ndryshime, përmes votimit ose kandidimit për në zyrë, por ata gjithashtu kanë punuar prapa skenave në qeveri dhe kanë nxitur ndryshime përmes aktivizmit thelbësorë.

Ky ishte rasti në vitin 1920, pesëdhjetë vjet më vonë në mes të kërkesave të lëvizjes çlirimtare të grave dhe në vitin 2020, me zgjedhjet e ardhshme sot.

Sot, muzetë në të gjithë Washington D,C., nderojnë 100-vjetorin e miratimit të pikës së ndryshimit të 19-të, i cili, u dha grave të drejtën e votës.

Një moment i madh në lëvizjen e votimit të grave, ndodhi pikërisht në Ëashington D,C., kur u zhvillua Procesi i Votimit të Grave në 1913. 

Mijëra vetë u bashkuan në protestë për të marshuar për të drejtën e votës, duke përfshirë folës si Helen Keller, si dhe studentë meshkuj dhe femra afrikano amerikanë nga Universiteti Howard.

Marshimi ndërtoi vrullin që përfundimisht do të kulmonte në fitimin e grave të drejtës për të votuar.

Këtë vit, muzetë dhe institucionet e shumta të D.C., po festojnë 100-vjetorin e miratimit të 19-të Amandamentit nga Kongresi më 4 qershor të vitit 1919, i cili, u dha grave të drejtën e votës në Shtetet e Bashkuara për herë të parë. 

Megjithëse nuk u ratifikua deri në 18 gusht 1920 dhe grave të Afrikës Amerikane iu mohuan të drejtat e votimit në shumë shtete Jugore deri në vitin 1965.

Si qendër e demokracisë, kryeqyteti i vendit luajti një rol të madh në ndihmën për të çuar përpara liritë e grave atëherë, dhe ajo vazhdon të shërbejë si vendi, ku, qytetarët mund të ushtrojnë lirinë e tyre të fjalës sot.

Shërbimi i Parkut Kombëtar zhvillon turne në Monumentin Kombëtar të Barazisë së Grave Belmont-Paul, një shtëpi historike 200-vjeçare në Capitol Hill, që ka qenë në qendër të luftës për të drejtat e grave qysh kur Partia e Gruas Kombëtare u bë pronar në vitin 1929. 

Ndër terrenin më të shenjtë në demokracinë amerikane është edhe një treshe me gra të mëdha që bënë revolucion në procesin e të drejtave të votimit.

Ky monument 14,000 paund pavdekson Elizabeth Cady Stanton, një nga gratë e para, që kërkoi të drejtën e votës, Susan B. Anthony, e cila propozoi Amandamentin 19-të, që do të kalonte pas vdekjes së saj, dhe Lucretia Mott, një predikuese Kuaker që luftoi për barazinë e grave në vitet 1800. 

Partia e Gruas Kombëtare, prezantoi monumentin si një dhuratë për Capitol Hill, e cila u pranua e u zbulua gjatë ditëlindjes së 101-të të Susan B. Anthony. 

Muzeu Kombëtar i Historisë Amerikane, përmban ekspozitën e shkëlqyeshme të besimit, përmban shaminë e kuqe të Susan B. Anthony, butonat e votimit, tryezën në të cilën Elizabeth Stanton hartoi Deklaratën e Ndjeshmërisë për Senekën e famshme Falls Convention dhe një vagon votash për gratë.

Kjo ekspozitë prej 3000 metrash katrorë në Galerinë Laërence F. O’Brien në Arkivin Kombëtar përdor më shumë se 90 artikuj, përfshirë regjistrime, objekte dhe fotografi, për të treguar historinë komplekse të votimit të ndryshme në sigurimin e të drejtave të grave për të votuar. 

Ekspozita që mund të shihet falas, gjithashtu shkon përtej vitit 1920, për të treguar luftën e pamëshirshme që ndodhi në të gjithë historinë e SHBA për të fituar të drejtat e votimit për të gjitha gratë. Edhe pse muzeu aktualisht është i mbyllur (për arsye Covid-19), ekspozita është falas në internet, sikurse në faqen e internetit të Bibliotekës së Kongresit Amerikan.

Ekspozita ka koleksionet e Susan B. Anthony, Elizabeth Cady Stanton, Lucy Stone, Mary Church Terrell dhe votuesit e tjerë me fjalët e tyre. Fotografitë historike, pamjet filmike dhe dorëshkrimet e rralla do t’i transportojnë vizitorët përsëri në kohë pasi gratë zunë vendin e tyre në sheshin publik. 

Gratë republikane nderojnë 100-vjetorin e ratifikimit të 19-të të votimit

Klubi i Kombeve të Bashkuara të Komonuelthit të Grave (CRWC) u takua shkurtimisht me maska dhe distancë sociale (për arsye të Covid-19), për të përkujtuar 100-vjetorin e ratifikimit të Amandamentit të 19-të, duke i dhënë grave të drejtën e votës në gusht të vitit 1920.

Anëtarët dhe të ftuarit morën kthesat, duke lexuar informacione biografike ndërsa treguan fotografi të disa prej figurave të njohura nga dekadat e udhëheqjes së lëvizjes së grave të votimit, që filluan në fillim të viteve 1800 deri në ratifikimin në vitin 1920. 

Programi nxori në pah përpjekjet për koordinim midis lëvizjet për votime, klubet e partisë republikane të njerëzve me ngjyrë të Partisë Republikane të shekullit XX, protestat e “Silent Sentinel” në Washington, DC dhe “Nata e Terrorit” etj. Udhëheqësit e përmendur përfshinë: Sojourner Truth, Harriett Tubman, Susan B. Anthony, Elizabeth Cady Stanton, Lucy Burns dhe Alice Paul.

Elizabeth Cady Stanton, Susan B. Anthony dhe Lucretia Mott

Ky monument portreti në grup për pionierët e lëvizjes së votës së grave, e cila fitoi gratë të drejtën e votës në vitin 1920, u skalit nga një bllok prej 8 tonësh mermeri në Carrara, Itali. Monumenti përmban bustet e portreteve të tre liderëve të lëvizjes: Elizabeth Cady Stanton, Susan B. Anthony dhe Lucretia Mott.

Miliona gra amerikane iu dha e drejta e votës me ratifikimin e Amandamentit të 19-të në vitin 1920, i cili shënoi përvjetorin e tij në vitin 2020. 

Por më shumë se një shekull më parë, gratë votuan ligjërisht në New Jersey nga 1776-1807. 

Në një ekspozitë të re, Muzeu i Revolucionit Amerikan, ka eksploruar historinë pak të njohur të votuesve të para lëvizjes së grave në vend dhe shqyrton sesi dhe pse u hoq kjo e drejtë në vitin 1807. 

Gratë kurajoze heroina për lirinë e votës

Në vitin 1920, Asambleja e Përgjithshme e Virginia, nuk pranoi të ratifikojë Amendamentin e 19-të të Kushtetutës së ShBA-së, për t’i dhënë grave të drejtën e votës. 

Gratë krijuan dy organizata mbarëkombëtare për të fituar të drejtën e votës. Votuesit e Virxhinisë ishin një grup i shquar i grave të talentuara dhe të përkushtuara, që pothuajse të gjitha janë harruar. 

Ata marshuan në parada, u mblodhën në kryeqytetin shtetëror, folën për turmat në qoshet e rrugës, stendat e stafit në panaire të shtetit dhe të qarqeve, lobuan ligjvënësit dhe kongresmenët, përzgjodhën Shtëpinë e Bardhë dhe madje shkuan në burg. 

Në 100-vjetorin e votimit të grave, këto gra të shquara njihen më në fund për arritjet dhe kontributet e tyre të rëndësishme.

Me rastin e 100-vjetorit të ratifikimit të amandamentit të 19-të të Kushtetutës së SHBA (dhënia e grave për të drejtën e votës), dhe 55-vjetori i Aktit për të Drejtat e Votimit të vitit 1965 (zbatimi i të drejtave të votimit për pakicat racore).

10,000 gra votuan në New Jersey midis 1790 dhe 1807

Në kohën e ratifikimit të Kushtetutës së Sh.B.A-së dhe krijimit të Shteteve të Bashkuara të Amerikës në 1789, votimi ishte i kufizuar për mbajtësit e pasurive mashkullore pa borxhe, ose pronarë të lirë. 

Përfaqësimi në Kongres u përcaktua duke numëruar të gjithë qytetarët e lindur dhe natyralizuar natyralë dhe 60 përqind të popullsisë skllavëruar afrikano amerikane në shtetet me skllavëri.

Në Kushtetutën e tij të vitit 1776, New Jersey u dha të drejtën e votës për “banorët e lirë të Shtetit”, të cilët ishin mbi moshën madhore (mosha 21 vjeç), kishin më shumë se 50 pasuri dhe kishin jetuar në New Jersey për më shumë se gjashtë muaj New Jersey ishte unik në lejimin e grave që plotësonin këto kritere për të votuar. Dymbëdhjetë shtetet e tjera origjinale kishin të gjitha kushtetutat, që thoshin se votuesit duhej të ishin meshkuj.

Klauzola e votimit në New Jersey zbatohej kryesisht për gratë beqare, sepse një grua e martuar humbi identitetin e saj juridik si rezultat i fshehtësisë dhe prandaj nuk lejohej të zotëronte pronë. 

Votuesit e lirë me ngjyrë, të cilët posedonin mjaft pronë mund të votonin gjithashtu. Në rikthimin e humbur të terrenit, Margaret Crocco raportoi se rreth 10,000 gra votuan në New Jersey midis 1790 dhe 1807.

Fushata e gjatë për votimin e grave

Fushata 72-vjeçare për votimin e grave filloi zyrtarisht në 1848 në Seneca Falls, New York. Konventa e Seneca Falls miratoi Deklaratën e Ndjesive, duke e modeluar atë pas Deklaratës së Pavarësisë. 

Të paktën 858 gra të New Jersey votuan ose u përpoqën të votojnë në New Jersey pas ratifikimit të ndryshimeve të 14 dhe 15.

Gjuha e amandamenteve të 14 dhe 15 fuqizoi shumë gra të testojnë të drejtën e tyre të votës. Ndryshimi i 14-të thotë:

“Të gjithë personat e lindur ose natyralizuar në Shtetet e Bashkuara, dhe janë subjekt i juridiksionit të tyre, janë shtetas të Shteteve të Bashkuara dhe të shtetit ku ata banojnë. Asnjë shtet nuk do të krijojë ose zbatojë ndonjë ligj që do të zvogëlojë privilegjet ose imunitetet e qytetarëve të Shteteve të Bashkuara; as ndonjë shtet nuk do të privojë ndonjë person nga jeta, liria ose prona, pa një proces të rregullt ligjor; as t’i mohojë ndonjë personi në juridiksionin e tij mbrojtjen e barabartë të ligjeve.”

Literatura:

  • Bacon, Margaret Hope (1986). Mothers of Feminism: The Story of Quaker Women in America. San Francisco: Harper & Row. ISBN 0-06-250043-0
  • Baker, Jean H. Sisters: The Lives of America’s Suffragists (2006) pp 55–92
  • Barry, Kathleen (1988). Susan B. Anthony: A Biography of a Singular Feminist. New York: Ballantine Books. ISBN 0-345-36549-6.
  • Cullen-DuPont, Kathryn (2000). The Encyclopedia of Women’s History in America, second edition. New York: Facts on File. ISBN 0-8160-4100-8.
  • Debs, Eugene V. “Susan B. Anthony: Pioneer of Freedom,” Pearson’s Magazine, vol. 38, no. 1 (July 1917), pp. 5–7.
  • DuBois, Ellen Carol (1978). Feminism and Suffrage: The Emergence of an Independent Women’s Movement in America, 1848–1869. Ithaca, NY: Cornell University Press. ISBN 0-8014-8641-6.
  • Dudden, Faye E (2011). Fighting Chance: The Struggle over Woman Suffrage and Black Suffrage in Reconstruction America. New York: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-977263-6.
  • Flexner, Eleanor (1959). Century of Struggle. Cambridge, MA: Belknap Press of Harvard University Press. ISBN 978-0674106536.
  • Gordon, Ann D. “Susan B. Anthony” American National Biography (2000) Online
  • Gordon, Ann D. (2005). “The Trial of Susan B. Anthony” (PDF). Federal Judicial Center. Retrieved January 25, 2018.
  • Griffith, Elisabeth (1984). In Her Own Right: The Life of Elizabeth Cady Stanton. New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-503440-6

Filed Under: Analiza Tagged With: DHE SUSAN B.ANTHONY, Klajd Kapinova, Trump

  • « Previous Page
  • 1
  • …
  • 4
  • 5
  • 6
  • 7
  • 8
  • …
  • 43
  • Next Page »

Artikujt e fundit

  • NJЁ SURPRIZЁ XHENTЁLMENЁSH E GJON MILIT   
  • Format jo standarde të pullave në Filatelinë Shqiptare
  • Avokati i kujt?
  • MËSIMI I GJUHËS SHQIPE SI MJET PËR FORMIMIN E VETEDIJES KOMBËTARE TE SHQIPTARËT  
  • MES KULTURES DHE HIJEVE TE ANTIKULTURES
  • Historia dhe braktisja e Kullës së Elez Murrës – Një apel për të shpëtuar trashëgiminë historike
  • Lirizmi estetik i poetit Timo Flloko
  • Seminari dyditor i Këshillit Koordinues të Arsimtarëve në Diasporë: bashkëpunim, reflektim dhe vizion për mësimdhënien e gjuhës shqipe në diasporë
  • Ad memoriam Faik Konica
  • Përkujtohet në Tiranë albanologu Peter Prifti
  • Audienca private me Papa Leonin XIV në Selinë e Shenjtë ishte një nder i veçantë
  • PA SHTETFORMËSINË SHQIPTARE – RREZIQET DHE PASOJAT PËR MAQEDONINË E VERIUT
  • “Ambasador i imazhit shqiptar në botë”
  • “Gjergj Kastrioti Skënderbeu në pullat shqiptare 1913 – 2023”
  • Albanian American Educators Association Igli & Friends Concert Delivers Electrifying Evening of Albanian Heritage and Contemporary Artistry

Kategoritë

Arkiv

Tags

albano kolonjari alfons Grishaj Anton Cefa arben llalla asllan Bushati Astrit Lulushi Aurenc Bebja Behlul Jashari Beqir Sina dalip greca Elida Buçpapaj Elmi Berisha Enver Bytyci Ermira Babamusta Eugjen Merlika Fahri Xharra Frank shkreli Fritz radovani Gezim Llojdia Ilir Levonja Interviste Keze Kozeta Zylo Kolec Traboini kosova Kosove Marjana Bulku Murat Gecaj nderroi jete ne Kosove Nene Tereza presidenti Nishani Rafaela Prifti Rafael Floqi Raimonda Moisiu Ramiz Lushaj reshat kripa Sadik Elshani SHBA Shefqet Kercelli shqiperia shqiptaret Sokol Paja Thaci Vatra Visar Zhiti

Log in

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Cookie settingsACCEPT
Privacy & Cookies Policy

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT