Archives for December 2020

DUKE I THËNË LAMTUMIRË 2020-tës…

December 31, 2020 by dgreca

Nga Asllan Bushati/

Ky vit i vështirë për shqiptarët (si për gjithë globin), mendoj se do të përmendet në statistikat e ardhëshme, të paktën për një shekull si: viti i pandemisë botrore, i koronavirusit, i humbjeve në njerëz,biznes e në cdo gjë. Por mund të quhet edhe viti i maskave (kundërgazeve), i ndryshimit të sjelljeve në raport me vetvetë, shokët, miqt, ditlindjet, fejesat, martesat e deri tek veprimtaritë mortore.

Familjarët që kanë patur humbje të pjestarëve të tyre, miqt, shokët e dashamirët që kanë patur dhimbje nga humbjet njerzore, materiale e financiare do ta ndiejnë gjatë peshën e këtij viti të mbrapsht.

Sot në ditën e fundit të 2020-tës, nga njerëz të ndryshëm, do të gjenden shumë shigjetime më negative, se këto që unë përmenda më lart. Por unë po mjaftohem vetëm duke thënë : mos pacim më një vit të tillë dhe ardhësh i mbarë për cdo shqiptarë o 2021-sh si viti i parë i dekadës tretë të shekullit 21.

Në trokitmat e këtij vitit të ri, kam dëshirë të parashtroj para bashkatdhetarve dhe organizmave të të dy shteteve shqiptare, disa pyetje për të ardhmen e Kombit tonë.

Së pari, ju Akademitë e Shkencave të Shqipërisë e të Dardanisë, a keni ndërmend të shpalosni ndonjëherë qetësisht, paqësisht e në mënyrë të argumentuar shkencërisht platformën e bashkimit mbarshqiptar? Ndokush mund të ju qortojë, shigjetoj e thumbojë, por jam i bindur se askush nuk do të mund të ju dënojë. A e ndieni se jeni shumë të vonuar?

Së dyti: ju parti politike (të vjetra e të reja), a keni ndërmend ti riformatoni programet tuaja në shërbim të bashkimit kombëtar? Dhe kur? Kur do të mund të “pushkatoni frikën për këtë temë” e të merrni hapur përgjegjësitë që ju takojnë? Politika (sic mirë e dini), është si plaselina ku në të nxehte formatohet e në të ftohtë ngurtësohet.

Së treti: Ju akademikë, katedra universitare, studiues të inkuadruar e të pavarur a do të flisni hapur për nevojën e bashkimit kombëtar? A do të bëni presion mbi politikën që ajo të lëviz më shpejt? Cfarë po prisni?

Së katëri: ju shoqata, (përfshi Vatrën), organizime të diasporës, biznesmenë, miq të politikanve në vendet ku banoni, a do ti vini në lëvizje miqt e shqiptarisë (në SHBA, BE e kudo), që jo vetëm ta mbështesin projektin e bashkimit kombëtar shqiptarë ,por edhe ata të bëhen aktorë e promotarë të këtij plani.

Duke ju uruar gjithë të mirat për vitin e ri 2021, shpresoj në mirkuptimin tuaj, por pse jo edhe mbështetjen për këtë kauz të madhe të rilindasve të Kombit. Mos mendoni se këtë mund të na e bëjnë të huajt për lëmosh. Jo. Duhet ta projektojmë e realizojmë vetë, por me mbështetjen e tyre. G Ë Z U A R.

VAKSINAT JANË TË SIGURTA, FUNDI I PANDEMISË KA FILLUAR

December 30, 2020 by dgreca

Dr. Pashko Camaj, Drejtor i Lartë i Shëndetit Publik dhe Sigurisë në Shërbimin e Transportit Hekurudhor të Shtetit të New Yorkut, ligjërues në Kolegjet “Lehman College” e “William Paterson”, dhe Universitetin “Columbia University”, rrëfen ekskluzivisht për “DIELLI”-n e VATRËS, situatën e Covid-19 në USA, specifikat e vaksinave Moderna dhe Pfizer, mutacionin britanik të virusit dhe rrezikun për një endemi, Shqipërinë, Kosovën dhe Malin e Zi në betejën ndaj Covid-19 dhe përpjekjet për sigurimin e vaksinës. Me nënkryetarin e VATRËS Dr. Pashko Camaj bisedoi gazetari i Diellit, Sokol PAJA.

VAKSINAT ANTI-COVID, BOTA DREJTË SIGURISË DHE SHPRESËS

Vaksinat kundër virusit Covid-19 janë një arritje, një revolucion dhe një zbulim i madh shkencor. Është një arritje historike, në një kohë shumë të shpejtë u arrit zbulimi i një vaksine të tillë. Gjithçka u realizua në kohë të shpejtë për vetë kohën dhe pandeminë e rrënuese që nënshtroi botën. Gjetja dhe suksesi i këtyre dy vaksinave Moderna dhe Pfizer është një hap gjigand për shkencën pasi vaksinat kërkojnë një kohë shumë të gjatë deri në 10 vjet mund të marrë prodhimi i një vaksine të caktuar. Truri i shkenctarëve më të mirë në fushën e epidemiologjisë dhe shëndetit publik kanë bërë një punë të shkëlqyer duke i dhënë botës një qetësi dhe shpresë në kushtet e një kolapsi global. Këto dy vaksina kanë një specifikë të veçantë shkencore pasi nuk përdorin virus të dobësuar që injektohet në trupin e njeriut por përdoret një kod gjenetik që quhet mRNA i cili stimulon trupin tonë të prodhojë një proteinë që gjendet në lëvozhgën e virusit Corona me qëllim që trupi ynë të prodhojë antitrupa e të mbrohemi prej virusit vdekjeprurës. Bota sot është e sigurtë me këto dy vaksina. Deri në momentet që flasim janë injektuar 3 milion doza në grupet e riskut dhe të përparësisë së popullsisë në USA. Aktualisht janë në gjendje përdorimi 30 milionë doza vaksine që do injektohen shumë shpejt. Çdo person i vaksinuar do të thotë një mundësi më pak për transmetim virusi dhe një jetë e shpëtuar. Shpërndarja e vaksinave dhe ruajtja e tyre në kushtet optimale është një sfidë më vete për shtete dhe autoritetet e shëndetësisë pasi specifikat e ruajtjes janë shumë strikte dhe delikate. Vaksina e Modernës ëhstë më e thjeshtë në përdorim e shpërndarje duke ju referuar lehtësisë së temperaturës në ruajtje.

Përsa i përket efikasitetit dhe sigurisë vaksinat janë në kushte optimale sigurie 94-96% dhe përbëjnë një sukses të lartë shkencor.

MUTACIONI BRITANIK I VIRUSIT, A PËRBËN KËRCËNIM?

Mutacioni britanik i virusit Corona nuk përbën kërcënim global. Virusi gjithmonë pëson transmetim dhe kodifikim gjatë rrugës. Ky virus që ka pësuar një ndryshim në Angli dhe duket e bën më të lehtë të shpërndahet në popullatë por fuqia e agresivitetit duket se është më e dobët se një virus i zakonshëm dhe nuk e besoj që përbën problem të kthehet në një pandemi. Zakonisht në rastin më të keq këto viruse kthehen në endemi duke pas mundësi që të bëhet rajonal dhe ciklik (sikurse dhe influenza). Informacionet e fundit shkencore tregojnë se virusi që ka pësuar mutacion mund të përsëritet si viruset e rëndomta vit pas viti por që me vaksinimin situata do të qetësohet përfundimisht. Në rastin që flasim, virusi i kodifikuar në Britani do të eleminohet me anë të vaksinimit të porsa zbuluar. Virusi ka synim shpërndarjen në organizma të gjalla, qelizat e gjallë i japin jetë. Në momentet kur izolohet ai vdes.

EFEKTE ANËSORE? A DUHET TË KEMI FRIKË NGA VAKSINAT?

Vaksinat antivirus Moderna dhe Pfizer kanë provuar se kanë efekte anësore të papërfillshme, minimale. Duke qenë se efektet anësore dhe problemet që lë pas virusi janë tepër të rënda, nga vaksinat sduhet të kemi asnjë frikë. I vetmi problem që është shfaqur deri tani kanë qenë disa shqetësime alergjike te përdoruesit e vaksinës por këto janë shqetësime normale pasi natyra e njeriut është shpesh herë alergjike nga shumë produkte apo elementë të jetës së përditshme. Ju bëj thirrje të gjithëve që në momentin që vaksina të jetë e aksesueshme të vaksinohen sa më shpejt të jetë e mundur pasi vetëm më anë të vaksinimit do të mund ta vëmë nën kontroll virusin vdekjeprurës. Efektet anësore janë minimale ndaj thirrja ime është vaksinim i shpejtë. Për çdo vaksinë që shteti jep të drejtën e përdorimit, ka agjenci shtetërore të shëndetit publik që monitoron ecurinë shëndetësore të personave që kanë marrë vaksinën. Efektet afatshkurtra të vaksinimit nuk përbjnë asnjë problem. Ndërsa për një periudhë të gjatë do të duhet të bëhen studime dhe të vëzhgohet nga agjencitë e shëndetit publik të cilat konform ligjit bëjnë monitorime afatgjata te këta persona. Është kategorike që në këto momente popullata të mos ndjekë konspiracionistët, por specialistët e fushës dhe mediat që të bëjnë një fushatë sensibilizuese dhe të ftojnë njerëzit të vaksinohen jo ti dezinformojnë apo të rrisin skepticizmin te njerëzit. Sot duhet të flasim për shkencë jo për konspiracion. Është një problem global dhe duhet të trajtohet me shumë kujdes qoftë nga media dhe specialistët e shëndetësisë e kryesisht të shëndetit publik e epidemiologjisë. Vaksina është e sigurtë. Unë do të vaksinohem sapo të më ofrohet vaksina. Vaksinohuni, vaksinohuni, vaksinohuni.

SITUATA E COVID-19 NË USA

Situata e Covid-19 në USA është shqetësuese. Ka pasur një rritje konstante të numrave si të infektimeve dhe të vdekjeve por kemi një realitet të ri: numri i testimeve ka qenë i lartë. Nëse u referohemi këtyre testimeve supër të larta, numri i fataliteteve krahasuar me testimet në fillimet e pandemisë, situata është nën kontroll. Të gjitha kompanitë dhe institucionet po testojnë punonjësit e tyre edhe kur nuk kanë simptoma. Personalisht unë testohem 2 herë në javë. Duke qenë se shumica e të infektuarve janë pa simptoma, kompanitë dhe institucionet nëpermjet testimit të rëndomtë, kanë kapur pafundësisht punonjës të infektuar pa asnjë simptomë. Në këtë mënyrë kanë shpëtuar popullatën nga transmetimi i virusit. Në momentet që flasim virulenca dhe fuqia shkatërruese e vdekjeprurëse e virusit është dobësuar globalisht. Ka më shumë transmetim dhe infektime por fatalitetet krahasuar me shpërthimin e pandemisë nuk janë shumë të larta. Shtetet e Bashkuara kanë bërë një punë të jashtëzakonshme me rritje kapacitetesh dhe kërkime shkencore për të përballuar këtë pandemi globale. Duhen përgëzuar autoritet për angazhimin dhe punën e shkëlqyer që kanë bërë. Reagimi i sistemit shëndetësor në fillim ishte i ngadaltë pasi u përballën me një virus dhe pandemi të padëgjuar më parë. Sot mund të flasim për një realitet krejt tjetër. Ka ndryshuar gjithçka që nga shpërthimi i pandemisë, rritja e kapaciteteve, reagimi i strukturave, studimet dhe kërkimet shkencore etj. Dua të trajtoj një problematikë fatale. Fillimisht rreth 80% e personave të intubuar kanë ndërruar jetë. Kjo tregoi se edhe sistemet nuk ishin gati dhe specialistët në shumë vende mungonin. Intubimi është një proces shumë shkencor dhe kërkon specialistë shumë të përgatitur. Bota u gjend totalisht e papërgatitur në fillim të pandemisë. Sot kemi një realitet tjetër. Menaxhimi më i mirë, vaksinimi, rritja e kapaciteteve, ngritja e strukturave mjeksore do të na bëjë që shtetet dhe shoqëritë të mundin përgjithmonë virusin vdekjeprurës Covid-19.

KUR DO TË SHPËTOJMË NGA VIRUSI?

Që në shpërthimet e pandemisë globale, në çdo dalje timen publike, në çdo intervistë në USA, Mal të Zi, Kosovë e Shqipëri e kam shprehur dhe kam ngulmuar forcërisht se vetëm vaksinimi do jetë zgjidhja përfundimtare për të mundur virusin global. Maskat, distancimet, mbylljet në shtëpi, nuk e largojnë virusin, thjeshtë e shmangin për një çast, virusi do të jetë aty. Luftën do ta fitojmë vetëm me vaksinim. Kur të mbërrijmë shifrën 60-70 % të popullsisë globale të vaksinuar ose të shëruar nga virusi (imuniteti i tufës), atëherë do ketë filluar vdekja e virusit sepse nuk ka terren ku të shpërndahet dhe të jetë aktiv por do vijë duke u asfiksuar në vetvete. Në çdo vaksinim dhe në çdo shërim i shkëpusim virusit një qelizë ku ai jeton. Çdo vaksinim është një hap përpara drejtë zhdukjes së virusit. Në pranverë pritet të dalë edhe një vaksinë tjetër kundër Covidit dhe do jemi edhe më të fortë në këtë betejë. Kjo do të jëtë një virus i dobësuar, do të ndryshojë nga dy vaksinat Moderna e Pfizer por në fillim të pranverës do ketë filluar fuqishëm fundi i pandemisë. Unë gjykoj se në verë do jetë kthyer normaliteti në botë. Ne do ta mundim dhe do fitojmë kundër virusit global.

SHQIPËRIA, KOSOVA DHE MALI I ZI NË BETEJËN PËR VAKSINËN

Shqipëria, Kosova dhe Mali i Zi në betejën për sigurimin e vaksinës po bëjnë përpjekje të mëdha dhe parashikohet se do të jetë një proces shumë i vështirë. Derisa të mbërrijë vaksina në shtetet tona, do të kalojmë në vështirësi të mëdha pasi numrat po rriten frikshëm dhe kapacitet në vendet tona janë drejtë fundit. Gjetja e vaksinës do jetë edhe më e vështirë pasi shtetet tona nuk janë pjesë e Eurozonës. Shtetet tona po luftojnë fort dhe për fat të keq aty ka shumë problematika të trashëguara nga e kaluara gjë që pandemia jo vetëm i nxori në pah por pothuajse kolapsoi sistemin shëndetësor. Qeveritë nuk kanë investuar në shëndetësi, mjekët më të mirë kanë ikur në perëndim, njerëzit nuk besojnë te shëndetësia dhe situata me pandeminë i ka çuar shtetet dhe shoqërinë në pikjatë. Sigurimi, ardhja dhe ruajtja e vaksinës kërkon kushte dhe shtetet tona do të gjenden në vështirësi ekstreme në procesin e vaksinimit. Mërgata dhe diaspora shqiptare duhet të bëjë shumë përpjekje dhe lobim në mënyrë që të sigurohen sa më shumë doza vaksine për popullsinë në shtetet tona. Edhe Vatra duhet të intensifikojë fuqishëm përpjekjet me miqtë e saj që të sigurojmë disa doza sidomos për shqiptarët në Mal të Zi, Preshevë e Bujanovc.

KONTRIBUTI SHKENCOR I DR. PASHKO CAMAJ

Dr. Pashko Camaj, është Drejtor i Lartë i Shëndetit Publik dhe Sigurisë në Shërbimin e Transportit Hekurudhor të Shtetit të New Yorkut, ligjërues në Kolegjet “Lehman College” e “William Paterson”, dhe Universitetin “Columbia University” në lëndët: Shëndet publik, Shëndet global dhe Epidemiologji. Dapartamenti i Shëndetit Publik dhe Sigurisë që drejton dr.Pashko Camaj së bashku me disa departamente të tjera në MTA merret me sigurinë e rreth 65 mijë punonjësve dhe rreth 8 milionë përdoruesve ditorë të trenave tokësorë e nëntokësorë në New York. Aktualisht është përpara një publikimi shkencor me impakt ndërkombëtar që ka të bëjë me ndikimin që jep në veshkën e njeriut dhe prodhimin e rruazave të gjakut kontakti i personave dhe ekspozimi me plumbin si element kimik metal, kërkim i zhvilluar në Minierën e Trepçës në Mitrovicë. Ky punim shkencor është bashkëpunim mes gjashtë profesorëve nga Universiteti i Columbias dhe mjekë nga Kosova. Dr. Pashko Camaj është kryeautor i studimit dhe punimit shkencor.

POETI GJERGJ FISHTA, ME TË VËRTETË ATË…

December 30, 2020 by dgreca

– Emocion për praninë e tij të mistershme –/

Nga Visar Zhiti/

Kur themi Atë Gjergj Fishta, janë bashkë e të pandara emri i Poetit me fjalën parake, të lashtë sa vetë shqipja, “Atë”/ baba, që tashmë kanë marrë kuptimin më madhor, forcën shpirtërore dhe sigurinë e Fjalës të Patriarkut të letrave shqipe, që i ngriti në lartësitë botërore të eposit, duke u bërë sa ndërgjegje, po aq dhe kushtrim i shqiptarizmës në shekullin XX, në fillimet e të cilit ribëhej shteti shqiptar, pas një pushtimi mbi 4 shekullor dhe copëtimeve të rënda të trojeve.

At’ Gergj Fishta duhej të tejkalonte dhe tri vdekjet e veta, atë të pas kalimit në amëshim, vrasjen e Emrit dhe të Veprës dhe të Varrit. Edhe vdekjen donin t’ia vrisnin, por Ai mori pavdekësinë.

Mund të thosha që u ringjall, por Ai ishte gjallë gjithmonë, djalli, armiqtë e Shqipërisë, kundërshtarët, s’e mposhtën dot. Mbetet triumfator. Me një lloj misteri përtej kritikës dhe harrimeve të qëllimta. At’ Gjergj Fishtës i ra barra të mbartte amanetet e kombit, kumtet e maleve tona si të mbetura në gojë shpellash, buzëve të plagëve të shekujve, duke u bërë dhe vetë zë i madh, me fuqitë hyjnore të Mujsit dhe të Halyllit (kupto: Muji dhe Halili). Mbarti kryqin e Krishtit dhe priu me gjuhën e popullit të tij kujtesën dhe ndërgjegjet.

At’ Gjergj Fishta u bë dhe vetë një legjendë moderne, ndërkohë ishte Poeti i gjallë, biblik, plot dije dhe urti, por që shungëllonte shqip si orteqet e maleve tona, onomatopeik dimrash e betejash e i lumenjve të gjakut. Akademik roman ndërkohë, që befas kthehej në lirik, me një romantizëm po aq dhe europian, Edhe dramaturg, prozator, mendimtar, kritik letrar, etj. Gjithmonë me një si zëmërim perëndish, që nga dashuria kristiane, si poet e kthen në satirë dashamirësë, ishte satiristi më i mirë në Ballkanin e kohës së tij, por që kumbon dhe sot aktual. Disa nga shpotitë e tij ngjajnë të porsa shkruara për ata që i kemi përreth dhe në krye

Átë Gjergj Fishta është veprimtari i lartë Kombëtar, patrioti i flaktë, deputeti në atdhe, opozitar dhe diplomati nëpër botë i çështjes shqiptare. Dhe nën pushtuesin, aspak bashkëpunëtor me të në dëm të vendit të tij, ai bëri politikanin e atdheut. Prift dhe poet. Me kryqin dhe Fjalën. I dekoruar dhe nga armiqtë për paqen që sillte. Ka të dhëna se është propozuar për çmimin “Nobel nga amerikanët.

At’ Gjergj Fishta është një fenomen në kuptimin metaforik, por dhe të zakonshëm, Ai u bë shumë i njohur qysh në gjallje, por dhe pas vdekjes, jo vetëm të tij, kur Shqipëria ishte në perandorinë komuniste, me diktaturën më të keqe të saj, ashtu varrprishur, me eshtrat e hedhur me një thes djalli në lumin Drin, Ai prapë gjallonte. Enciklopedia ruse dhe sllavët e Jugut e shikonin si rrezik dhe kundërshtar pasionant, por Ai ishte kundër shovinistëve sllave dhe kujdo, Europë qoftë, nëse ishin kundër atdheut të tij. Dhe At’ Gjergj Fishta vinte mistershëm. Më shumë se nga nëntoka, vinte nga Qielli, i vetëtimtë, me dritë të beftë, i pazhdukshëm ashtu si besimi, si me porosi nga Zoti.

Do sjell shembuj të thjeshtë, por me domethënie, sipas meje. Në festivalet folklorike, që bëheshin nën diktaturë, malësorët me lahutë këndonin me vargje të At’ Gjergj Fishtës, regjimi s’kuptonte gjë, se ato ishin bërë popullore, anonime. Poeti ia kishte kthyer borxhin popullit të vet duke arritur kështu atë që pak poetë e arrijnë në botë. Kur po binte diktatura dhe njerëzit guxonin të iknin, të takoshin, të shihnin Shqipërinë Jugë e Veri, për t’ju bashkuar protestave, kudo që bëheshin, në Shkodër, Tiranë, Kavajë, Lushnjë, Vlorë, Korçë, etj, në njërin nga autobuzët dikush kishte nisur të recitojë diçka nga “Lahuta e Malcis” e Atë Gjergj Fishtës, befas ndal, ndoshta pa diçka nga dritarja apo po mendonte gjë tjetër, por menjëherë të tjerët në autobus do ta vazhdonin recitimin, dukej sikur u krijua kori antik, njëri thoshte një varg, tjetri vargun tjetër… kështu kishte ndodhur gjithmonë me Atë Gjergj Fishtën nëpër popull, në teatër, në pllaja, në kuvende burrash, por dhe në burg.

Vepra e At Gjergj Fishtës është pjesë e Vargmaleve të Shqipërisë. Së bashku me pararendësin e tij, Naim Frashërin, që ai e adhuronte, të dy së bashku ata sikur bëjnë dy kokat e shqiponjës në Flamurin tonë.

* * *

…u bënë 80 vjet, që nga 30 nëntori i viti 1940, kur Atë Gjergj Fishta mbylli sytë përgjithmonë dhe mori udhën qiellore të amëshimit. Në tokë, me baltën që u hodh mbi të, u bënë statuja të tij. Më së fundi u ribë shtëpia e tij e lindjes në Fshatin Fishtë, e rrënuar si vetë kujtesa dhe ndërgjegjia jonë, u kthye në muze. Ai nuk është thjeshtë vlerë muzeale, por frymë Kombëtare. Shtëpia e Atë Gjergj Fishtës është në shpirtin e çdo shqiptari. Besoj se Presidenca, Shteti, Parlamenti, këtë vit e kishin shpalur si Viti Atë Gjergj Fishtës, s’e di a kështu dëshiroj të ketë qenë, dhe akademitë, bibliotekat, ajo e Françeskanëve së pari në Shkodër, botuesit, media, shoqatat, grupet etj, e kanë përkujtuar me botime e konferenca, manifestime e homazhe. Kritika letrare, studiuesit, shkrimtarët, poetët, sidomos të rinjtë, personalitetet e larta të venditi e kanë thënë fjalën e tyre siç dhe do të thonë. Kështu besoj… Ndërkaq, e di, më shumë është thënë dikur, nga më të shquarit e Kombit, nga personalitete të huaja, përkthyesit e tij në gjermanisht, italisht, anglisht, etj, etj. Gurra fishtiane nuk shterr, Unë dhashë emocionin tim sot, pa asnjë pretendim, thjeshtë fola. Ardhurimin ndaj Atë Gjergj Fishtës e kemi dhe të trashëguar, nga etërit. Babi im, që kur isha fëmijë, e kutoj që na recitonte vargje nga Naimi dhe nga Fishta, atëhere kur Ai ishte i ndaluar. Ja, pos jell një strofë nga poemat e tij botuar postume. Piktori Guljelm Mosi, i frymëzuar, kompozia dhe një tablo, im atë në takimin me Atë Gjergj Fishtën. Edhe unë kam shkruar poezi për Fishtën dhe në burg, edhe më pas, edhe në gegnisht. Të rinj dhe studentë sot e studiojnë, mbrojnë diplomat me tema për të. Kështu besoj. Dhe desha të thosha, që megjithatë, edhe kur nuk e dëgjojmë, zemra e At’ Gjergj Fishtës rreh mistershëm si zemër e popullit.

POEZITË TONA PËR POETIN

HEKURAN ZHITI

(Është quajtur dhe “Gjergj Fishta i Toskërisë” për poemat e tij dhe satirën..

Një strofë nga libri “Kryengritje shqiptare në parajsë”, shkruar në vitet 1943-44, vënë në skenë në ato vite, së pari në Berat, ku jetonte autori…):

GJERGJ FISHTA

(del nga një altar mermeri)

“Edhe hana do ta dije, edhe dielli do t’ket pa,

Se përqark kësaj rrokullie si Shqipnia’i vend nuk ka!

……….…………………………..

Atje lejnë, po, Toskë e Gegë, /si dy rreze n’flakë, t’një dielli:

Si dy rrufe që shkojnë tue djegë,/kur shkrep reja nalt prej qielli.”

………………………………………….

Jehona e Fishtës

Zani m’dridhet nga dashnia,

dridhen kryqat n’vorret tona.

Po s’u ba paradis Shqipnia,

nga Qielli do zbresin me jehona…

VISAR ZHITI

(Nga libri me poezitë e burgut “Hedh një kafkë te këmbët tuaja”)

DY VARRE PESËQIND VJET LARG NJËRI-TJETRIT

Përsëri erdhën nga larg, nga shkretëtirat. Kaluan

malin e fundit. Panë detin e madh, të huaj.

Si llahtarí të kaltër, harbonjëse shtynte dallgët,

si gjokset lakuriqe të grave të haremeve. Ja çadra

e tyre si trëndafil mes mijëra çadrave ushtarake, mes topave dhe kuajve nën rrapëllimën e daulleve dhe kazanëve, nën emblemat absurde. Pluhur i para

pesëqind vjetëve. Atje poshtë ishte qyteti i vogël, i pushtuar. Kisha dhe varri i Gjergj Kastriotit, i xhindit, që xhindosi Sovranin e madh. Do të suleshin ata, gjithmonë ata, të njëjtët ata, do të shkulnin pllakën e rëndë të varrit, do të nxirrnin eshtrat e heroit si eshtrat e vetë kombit. Pastaj

do t’i thyenin, copa-copa, eshtrat me baltë, të gjata

sa shpatat. Do të thyenin kafkën si kubenë e qiellit.

Të çmendur dhe makabër. Nga një copë kockë si hajmali

do të varnin në qafë ushtarët për të pasur fat

nëpër betejat si armiku i tyre i madh. Pesëqind vjet më parë, kur dhe varret tani janë varrosur në harresë. Ra nata. Nata e kombit. Me heroizma si me gërmadha, pa skelete heronjsh.Nata me britma robërish që digjeshin si pishtarë. Pesëqind vjet natë ballkanike. Frutat e pemëve ashtu si buka s’kishin shije. Rrënjët thithnin gjak të turbullt,

të përzier. Nëpër tokë kalbeshin trupa barbarësh dhe

dezertorësh, bejtexhinjsh dhe devesh, spiunësh

e kuzhinierësh të paqes më të kuqe se lufta. Njeriu

binte e malet bëheshin më të lartë nga kufomat.

Malet u mbushën me partizanët e luftës më të fundit të

botës, plot si me pyje. Gërmadhë u bë mishi

i historisë dhe ne kujtuam se erdhën ditë të reja.

Besuam tek urat. Besuam që deti u bë e dashura

e të gjithëve si liria. Kështu thoshin këngët. Pastaj, ah, pastaj kur u hap tymi i betejave, nëpër pellgje pamë pasqyrimin e sundimtarëve të ikur, të sundimtarëve tanë

që na udhëhoqën, u përzjehej pasqyrimi nëpër pellgje,

binin si pluhuri i pushtuesve të para pesëqind viteve.

Na merreshin mendtë si këmbët. Dhe u sulëm ne, vetë ne,

jo pushtuesit, te kishat tona. Thyem kryqin e

megjithatë nuk shpëtuam dot nga udhëkryqi ynë. Në një tjetër kishë gjetëm skeletin e Gjergjit… jo, jo të Kastriotit…

të Gjergj Fishtës, më të madhit rapsod të shekullit njëzet,

e fundmja lahutë e botës. Në zjarr i kishim hedhur librat

e tij. O Zot! Jo, jo, nuk do t’ju them që pushtuesit anadollakë na vodhën skeletin e kryetrimit dhe ne, vetë ne,

me duart tona, ditën me diell, humbëm skeletin e poetit,

(s’ua ndamë letrarëve të rinj si copa hajmalish

kockat e tij), e hodhëm në lumë. Në lumin që vinte

nga sllavët. Me brinjët e poetit mund të bëhen lira të bukura.

Spaç, 14 janar 1983

(Është botuar dhe në numrin e parë të revistës “Hylli i Dritës”, kur nisi të ridalë pas rënies së diltaturës… është përkthyer dhe italisht nga poetja arbëreshe Cate Zuccaro dhe është lexuar dhe në kishën San Atanasio në Romë, etj, )

SHKODËR, (RI)VARRIMI I GJERGJ FISHTËS

(Nga libri me poezi “Thesaret e frikës)

N’varrin e shembun dhe t’harruem u gjetën

copra kocash, mbetun nga mëkati i pakalbun.

Çka mund t’bahet me to, o At’, veçse skeleti i dorës,

që mbi dhė ka shkrue eposin e vdekun të t’gjallëve

e nan dhė eposin e gjallë të t’vdekunve? Baj kryq

dhe dora m’zhvishet, bien mishi, m’bahet skelet

si dora jote e kombit. E mbushim me zanin tand si

shpatën me millin. Se e gdhendëm drunin e fatit tonë.

Ranë bujashka fjalësh n’varrin që s’do të vdesi ma.

Visar ZHITI

PRESIDENTI META DEKORON AT GJERGJ FISHTEN

December 30, 2020 by dgreca

PRESIDENTI I REPUBLIKËS SË SHQIPËRISË, Z. ILIR META VLERËSOI ME DEKORATËN MË TË LARTË AT GJERGJ FISHTËN NË 80-VJETORIN E VDEKJES /Nga Frank Shkreli/

Sot, vërtetë, e ndjejë veten krenar që jam shqiptar! Presidenti Ilir Meta nderon me Dekoratën më të lartë të Republikës së Shqipërisë, At Gjergj Fishtën, me rastin e 80-vjetorit të ndarjes së tij nga jeta. Kjo është dhurata më e bukur që Z. Meta mund t’i jepte Kombit në prak të Vitit të Ri.Përmes një mesazhi në rrjetet sociale, Meta thekson se nëpërmjet veprave të tij të çmuara artistike, Gjergj Fishta ngriti lart, shpalosi botërisht dhe skaliti në përjetësi vlerat dhe virtytet e veçanta autoktone, si dhe përpjekjet e parreshtura të kombit shqiptar për liri, mbrojtje të trojeve shqiptare dhe të sovranitetit të vendit, njofton gazeta e Tiranës, Telegraf.

“Me rastin e 80-Vjetorit të ndarjes nga jeta, në vlerësim të veprës atdhetare dhe të rolit të jashtëzakonshëm në fushat e gjuhës dhe të letërsisë shqipe, arsimit e kulturës, diplomacisë, politikës e teologjisë, si dhe për meritat e Tij historike në krijimin e alfabetit shqip dhe në proceset shtetformuese”, thekëson i pari i shtetit shqiptar, “kam sot nderin e veçantë të çmoj me Dekoratën më të lartë në Republikën e Shqipërisë, At Gjergj Fishtën, atdhetarin, historianin, gjuhëtarin e madh, diplomatin dhe iluministin e shquar, për të cilin interesat kombëtare ishin po aq të shenjta, sa vetë besimi që i përkiste”, shkruan në postin e tij Presidenti Ilir Meta.

Duke shtuar se, “Nëpërmjet veprave të Tij të çmuara artistike, ai ngriti lart, shpalosi botërisht dhe skaliti në përjetësi vlerat dhe virtytet e veçanta autoktone, si dhe përpjekjet e parreshtura të kombit shqiptar për liri, mbrojtje të trojeve shqiptare dhe të sovranitetit të vendit. Vepra e Tij e vyer do ta ndriçojë përherë kombin tonë për të tejkaluar çdo sprovë në mbrojtje të Pavarësisë, Lirisë, Demokracisë dhe të ardhmes europiane”, nënvijon Z. Meta.

Postimi i Presidentit Meta:

“Me rastin e 80-Vjetorit të ndarjes nga jeta, në vlerësim të veprës atdhetare dhe të rolit të jashtëzakonshëm në fushat e gjuhës dhe të letërsisë shqipe, arsimit e kulturës, diplomacisë, politikës e teologjisë, si dhe për meritat e Tij historike në krijimin e alfabetit shqip dhe në proceset shtetformuese, kam sot nderin e veçantë të çmoj me Dekoratën më të lartë në Republikën e Shqipërisë, At Gjergj Fishtën, atdhetarin, historianin, gjuhëtarin e madh, diplomatin dhe iluministin e shquar, për të cilin interesat kombëtare ishin po aq të shenjta, sa vetë besimi që i përkiste.

Nëpërmjet veprave të Tij të çmuara artistike, ai ngriti lart, shpalosi botërisht dhe skaliti në përjetësi vlerat dhe virtytet e veçanta autoktone, si dhe përpjekjet e parreshtura të kombit shqiptar për liri, mbrojtje të trojeve shqiptare dhe të sovranitetit të vendit.

Vepra e Tij e vyer do ta ndriçojë përherë kombin tonë për të tejkaluar çdo sprovë në mbrojtje të Pavarësisë, Lirisë, Demokracisë dhe së ardhmen europiane.”

Domosdoshmërisht, se është një vlerësim shumë me vend dhe tepër i merituar. Uroj që ky vendim i Presidentit të Republikës së Shqipërisë të hapë rrugën dhe dyertë e institucioneve akademike të Kombit shqiptar dhe të ndriçojë, njëkohësisht, edhe mendjet e disa përfaqësuesëve të mbetur të “realizmit socialist”, si në Shqipëri ashtu edhe në Kosovë, për një vlerësim mbarë kombëtar akademik, ashtu siç meriton, vërtetë, Poeti i Kombit, siç thotë edhe Presidenti Meta në vlerësimin e tij për Fishtën – për skalitjen në përjetësi të vlerave dhe virtyteve të veçanta autoktone.

Uroj që ky akt patriotik i Presidentit të Republikës të zgjojë nga letargjia 80-vjeçare, akademikët e sotëm shqiptarë në Tiranë dhe në Prishtinë dhe le të marrin shembëll nga i madhi Dr. Eqerem Çabej dhe vlerësimin që ai i ka bërë dikur Fishtës. Dy tre vite më parë kisha shkruar se ndoshta pak njerëz e dinë, por Dr. Eqerem Çabej ka pasur konsideratë të lartë për At Gjergj Fishtën – i cili për arsye që dihen ai nuk mund të shprehte admirimin e tij për Fishtën gjatë regjimit komunist, pasi Fishta ishte shpallur “armik i popullit dhe tradhëtar i Kombit”, nga regjimi enverist. Si i tillë, Fishta dhe vepra e tij ishin të ndaluara rreptësisht nga komunistët shqiptarë, me porosi të komunistëve jugosllavë. Por, Çabej ka vlerësuar lartë At Gjergj Fishtën — para sundimit komunist, kur ai mund të shprehej lirisht– duke e cilësuar Fishtën, ndër të tjera, edhe si “Poeti kombëtar i Shqiptarëve”. Duke shkruar për vlerësimet edhe konsideratat e E. Çabej për Fishtën, akademiku nga Kosova, i ndjeri Prof. Dr. Engjëll Sedaj është shprehur se –vlerësimet e Çabejt për Gjergj Fishtën — si “Poet Kombëtar i Shqipërisë”, si “Përfaqësues më i pari i leteraturës së sotme shqiptare” dhe sidomos si poet më i avancuar epik ballkanik i shekullit, (Çabej) i mbështet kryesisht në Lahutën e Malcis”, veprën kryesore të At Gjergj Fishtës.

Në një prej vlerësimeve të tija për Lahutën e Malcis dhe për Fishtën, Dr. Eqerem Çabej është shprehur: “…Fishta zë fill me njësinë e vogël të fisit për të mbaruar te njësia më e madhe e kombit, ia fillon me bariun e moçëm Marash Ucin dhe mbërrin te Abdyl Frashëri në Lidhjen e Prizrenit. Duket qartas përpjekja e tij të zgjerojë dalëngadalë botën në një brendi më fort nacionale, të ngrejë kështu veprën në sferën kombëtare. Kështu vepra e tij ka marrë karakterin e një eposi kombëtar…duke qenë, njëkohësisht, në një farë kuptimi edhe një epos ballkanik. Një dritë jete homerike shkëlqen mbi veprën e tij: si në dukje të zanave që u përngjajnë Dianës e Atenës…”, ka shkruar Çabej. Ndërsa katër vjet para se të vdiste Fishta, Prof. Çabej jep këtë gjykim për At Gjergj Fishtën: “Gjergj Fishta është bërë, sidomos në Lahutën e Malcis, përfaqësuesi më i parë i literaturës së sotme shqiptare”. Dhe më tej Çabej është shprehur se, “Në fakt, në poezinë epike të Fishtës është kënduar thelbi i shpirtit të shqiptarëve, elementi i konservuar i popullit që njëherit më së mirë dëshmon njësinë e kombit”.

Ndërkaq, për kontributin e Fishtës në zhvillimin e gjuhës shqipe në përgjithësi, albanologu austriak, i ndjeri Prof. Dr. Norbert Jokl ka shkruar se, “Me At Gjergj Fishtën gjuha shqipe u rrit, u madhnue, u ba zojë. Me At Gjergjin, kryetar në Kongresin e Manastirit, u caktue njëherë e përgjithmonë një alfabet i vetëm për mbarë Shqipninë, vendim ky me dobi që nuk numrohen. Me At Gjergjin zuni fill shkolla, me shqipen gjuhë mësimi…” është shprehur albanologu i njohur austriak.

Nëqoftse dikush i ka ndjekur shkrimet e mia modeste për Fishtën gjatë viteve, unë kam qenë kritik ndaj mënyrës së si — politika shqiptare si dhe entet akademike të Shqipërisë dhe të Kosovës — e kanë trajtuar ose keq-trajtuar dhe harruar dhe përjashtuar Gjergj Fishtën, këto 30-vjet post-komunizëm, por pa humbur shpresën se

Një bashkohas i Fishtës, At Benedikt Dema është shprehur – në librin përkujtimor “At Gjergj Fishta 1871 – 1940”, botuar pas vdekjes se “Shqypnia do të nisë me e çmue ma tepër At Fishtën, kur në raste në të cilat Kombi kërkon e lyp ndërmjetësimin e nevojshëm të autoritetit e të veprimtarisë së tij”.

Ndër kritikat e mia kisha shënuar se, fatkeqsisht, Atdheu i At Gjergj Fishtës nuk vepron më me entuziazmin e idealeve që ishte program i jetës së tij, “Për të vendosur themelet e patundura të idealizmit kombëtar, për të prirë në luftime në mbrojtje të Kombit, për t’i gërshetue kunora lumnije racës mijëvjeçare shqiptare, gjakut të derdhun e flijeve të vuajtuna të Kreshnikëve të Kombit”, siç ka shkruar dikur bashkoasi i Fishtës, At Benedikt Dema, duke shpresuar, njëkohësisht, se shqiptarët, si Komb i qytetëruar, do të dijnë t’i çmojnë njerzit e mëdhej të tij, duke i ndërtuar atij gjeniu, atij Ati të Atdheut, një përmendore të pashlyeshme, “një shenjë të përherëshëme e të denjë, për një komb të përparuem”.

Vlerësimi dhe nderimi që Presidenti i Shqipërisë, Z. Ilir Meta i akordoi sot Poetit të Madh Kombëtar At Gjergj Fishtës me rastin e 80-vjetorit të shkuarjes së tij në amshim, erdhi pikërisht në një moment të historisë së shqiptarëve, kur “Kombi kërkon e lyp ndërmjetësimin e nevojshëm të autoritetit e të veprimtarisë së tij”.

Urojmë që kjo njohje due nderim nga zyra më e lartë e shtetit shqiptar – një njohje e denjë për një Komb të përparuar ndaj jetës dhe veprimtarisë së At Gjergj Fishtës, të bejë që, më në fund, At Gjergj Fishta të zejë vendin që ai meriton dhe që i takon atij në historinë e vërtetë dhe në kulturën dhe letërsinë mbarëkombëtare të fisit shqiptar. Kjo është Shqipëria që duam – me At Gjergj Fishtën. “Merre Kacel edhe njëherë Lahutën e na këndo nji kangë shqiptare….”, ndërkohë që “Arbnori i Fushës e i Malit njomë syshë me lotët e përmallit të Malcisë, këndon lahutën i lum ti, sod e për amshim…”

Falënderime Presidentit Ilir Meta për nderimin dhe vlerësimin e jetës dhe të veprës së madhe të At Gjegj Fishtës! Gëzuar Vitin e Ri!

VAX DAY EVROPIANE PA KATËR KRYEQYTETE

December 30, 2020 by dgreca

“Jemi të bindur se duke lënë edhe vetëm një Vend mbrapa do të thotë të lihet gjithë Evropa mbrapa”/ ANTONIO TAIANI dhe MANFRED WEBER/Përktheu Eugjen MERLIKA/

Shkëputa këtë frazë të nën/Kryetarit Italian të Partive Popullore evropiane, Antonio Taiani dhe të Kryetarit të grupit parlamentar të Partisë Popullore gjermane në Parlamentin evropian, Manfred Werner, të botuar sot në të përditëshmen milaneze “Corriere della Sera” me titull: “Drejt një bashkimi të vërtetë evropian të shëndetit”.

27 dhjetori i vitit 2020 besoj se do të hyjë në historinë bashkëkohore të Evropës si një datë e shënuar, ndoshta ndër më të shënuarat, sepse u festua në të gjithë kontinentin si “dita e shpresës”, e rrezes së dritës në fund të tunelit, ku ai ishte zhytur gjatë pandemisë më të madhe të njëqind viteve të fundit. Qe një datë e caktuar nga kryesia e BE që, me shumë të drejtë, e shënoi të njëjtën për të gjithë Vendet, në të cilët filluan vaksinimet kundër koronavirusit, e keqja e këtij fillim mijëvjeçari që i ka shkaktuar, deri tani, vetëm Evropës 16 milion të sëmurë e 336 mijë viktima.

Shumë personalitete të shkencës e të politikës e kanë cilësuar këtë përballim të kësaj sëmundjeje si një formë lufte të vërtetë botërore kundër një armiku të padukshëm, pra si një betejë të përbashkët, edhe se me zona të mbyllura e kufinj të pakalueshëm. Në vend të gjeneralëve e shtabeve të luftës ishin shkencëtarë e mjekë, të cilët jepnin udhëzime e punonin në laboratorët e tyre të shpërndarë në të gjithë botën, me zellin e pasionin e kërkuesit që donin të shpëtonin njerëzimin nga e keqja. Puna e tyre e lëvdueshme plotësoi në kohët më të shkurtëra të mundëshme arritjen e përfundimit të studimeve, shpikjen e vaksinës e cila, që në ditët e para paraqitej si mjeti i vetëm për të luftuar të keqen.

“Kemi një armë të re” u shpreh Kryetari i Shtetit francez, Emanuel Macron, duke nënkuptuar se ajo shpikje ishte një zbulim i vyer që do t’i shërbente të gjithë njerëzve, të pasurve e të varfërve, shteteve të zhvilluara e më pak të zhvilluara, e të gjithë evropianëve brënda e jashtë traktatit. Por ishte një dukuri jo shumë gazmore që në katër kryeqytete t’Evropës, në pjesën më të varfër të saj, në Ballkanin perëndimor, në Tiranë, Shkup, Prishtinë e Sarajevë njerëzit nuk mundën të prekin me dorë gëzimin e shpresës që buronte nga fitorja, mbi të keqen, nga vaksina që bëhej në 27 kryeqytete të tjera t’Evropës. Do t’ishte në bujarinë e njohur të Evropës që t’ishte e pranishme edhe kësaj rradhe në shpresëdhënien e Vendeve të Ballkanit. Komisioni evropian ka premtuar 70 milion dollarë për vaksinat e ballkanasve e kjo ndihmë do të ketë peshën e saj, por duket se më 27 dhjetor u mendua vetëm për antarët e Bashkimit evropian. Ndoshta ishte një shuplakë e merituar për klasat drejtuese t’atyre Vendeve që nuk patën aftësinë t’i bashkoheshin Evropës n’atë ditë të shënuar, por sido qoftë, mbetet si një farë përjashtimi të pamerituar të atyre popujve.

Popujt e Evropës besoj se nuk e kanë ndjerë veten mirë, kur kanë marrë vesh se të tjerë banorë të kontinentit, nuk kanë festuar së bashku me ta sepse dikush në drejtimin e Evropës, ka kursyer një shumë vaksinash për t’u a dërguar edhe atyre, për t’u treguar se në çështjen e shëndetit kontinenti nuk ka kufinj, se shëndeti është një e mirë që duhet t’a gëzojnë të gjithë, pavarësisht nga pjesëmarrja zyrtare në Bashkësinë. Besoj se një veprim i tillë do të vlerësohej si një dëshmi solidariteti, qoftë edhe simbolik kundrejt atyre popujve që janë lënë ende mënjanë, qoftë edhe për mangësi të theksuara të klasave të tyre drejtuese, por që kanë të drejtën e shënjtë të ndjejnë dorën e shtrirë të Evropës drejt tyre, për më tepër në prani të një fatkeqësie të madhe botërore e shëndetësore.

Këto ditë Papa Françesku, ndërgjegjia kritike e botës së sotme, i ka bërë thirrje të fuqishmëve të botës të mendojnë për të varfërit në shpërndarjen e vaksinave. Po të ishte mbajtur parasysh kjo thirrje nuk do t’u kishin munguar shqiptarëve, kosovarëve, maqedonasve e boshnjakëve vaksinat në Vendet e tyre më 27 dhjetor.

Mendoj se “hymni i gëzimit” i Evropës së Bashkuar, notat e simfonisë së Nëntë të Bethovenit që kanë shërbyer si sfond i atmosferës shpresandjellëse të 27 dhjetorit, simbolikisht duhet të kishin ushtuar edhe në Ballkanin ende evropian për histori, gjeografi, ëndërra, dëshira, edhe se ende jashtë proçesit politik të Bashkimit evropian.

Mendoj se vlerat evropiane të solidaritetit, janë mbi llogaritë e përditëshme të ekonomisë e të politikës, sepse ato përfaqësojnë themelet, mbi të cilët ngrihet godina e përbashkët e kontinentit të vjetër, djepit të lashtë të qytetërimit e të kulturës botërore, jashtë së cilës nuk mund të mbeten jashtë për shumë kohë edhe Vendet e Ballkanit Perëndimor.