Archives for March 2021

Shuhet në New York Haxhi Gashi (1934-2021)

March 8, 2021 by dgreca

-Njoftimi i familjes Gashi:E pamja (e kufizueme për shkak të pandemisë) do të jetë të mërkurën me 10 mars nga ora 4:00 PM – 8:00 PM/

Nga Neritan KOLGJINI/*

Iku prej kësaj bote nji ndër njerëzit ma të virtytshëm e të paqtë që unë kam njoftë, përfaqësues tipik i brezit të martirizuem nën diktaturën komuniste, Haxhi Haziz Gashi.

Mbas nji stërmundimi të gjatë, për shkak të gjendjes së tij shëndetësore, të shkaktueme prej Alzheimer’s/dementia, ai mori frymë për herë të fundit në orën 11.15 P.M. të datës 7 mars 2021, në nji spital në Rockland County, New York.

Ishte 86 vjeç, prej të cilave 42 i kishte kalue nën diktaturën komuniste.

Me këtë diagnozë kishte vite që vuente, por dy vitet e fundit, shëndeti i tij u dobësue shumë, edhe për shkak të humbjes së kujtesës.

Përgjatë kësaj kohe, ai asht trajtue në shtëpi, i rrethuem me përkujdesjet e bashkëshortes dhe të resë, e gjithashtu edhe të djemve, nipave, mbesave të brezit të afërt, të cilëve u kërkoj ndjesë që nuk po ua përmend emnin. Nuk pati nevojë me u shtrue në spital, përveç ndonji rasti të rrallë për kryemjen e kontrolleve mjekësore. I ushqyem me dashuninë njerëzore të familjarëve, ai mundi me i rezistue sëmundjes për nji kohë bukur të gjatë, saqë dukej sikur do t’i mbijetonte edhe vetë vdekjes.

Por paracaktimit të fatit nuk i shpëton askush. Kështu, edhe ky shpirt i paqtë, ma në fund mbylli sytë e u largue kësaj bote, tue lanë mbrapa nji boshllëk të pariparueshëm.

Për ne, ai ishte Lala Haxhi, nji ikonë e mirësisë njerëzore, nji erudit, nji enciklopedi e gjallë. Kohët e fundit vuejti fizikisht për shkak të sëmundjes, e cila kishte goditë fort edhe trunin e tij e sistemin nervor. Tashma ai nuk ishte në gjendje me krye as nevojat fiziologjike, nuk mundej me ngranë ushqim, madje as ujë nuk mundej me pi, pa rrezikue me u mbytë.Vetëm në këto kushte, familjarët u detyruen me e dërgue me urgjencë në spital në datë 15 shkurt 2021.

***

Megjithëse ishte nji njeri me strukturë fizike të imët, ai kishte nji energji të jashtëzakonshme dhe mundej me përballue fizikisht ecjen në distanca të gjata, për disa orë, pa u lodhë. Edhe pse nuk të jepte përshtypjen e nji njeriu të përgatitun fizikisht, – sepse ma shumë të dukej si nji profesor universiteti, sesa nji alpinist, – ai kishte në të vërtetë nji forcë të mahnitshme për staturën e tij trupore.

Ajo që bante ma fort përshtypje te ky burrë, ishte qetësia tipike, toni karakteristik i zanit, e folmja e tij e shtruet dhe e kujdesshme, aura e tij që rrezantonte fisnikëri, dhe sidomos sytë e gjallë, që reflektonin një inteligjencë natyrale.

Me ngrohtësinë që përcillte dhe sjelljen e tij të butë, të bante menjiherë për vete, sidomos ne fëmijët.

***

Haxhi Gashi u lind në Nangë, Lumë, në 16 qershor 1934. Në moshën 6 vjeç mbeti jetim për shkak të vdekjes së nanës.

Shkollimin e bani në Bicaj deri në moshën 11 vjeç, kur fati i tij do të merrte një kthesë të fortë.

Në këtë kohë internohet familjarisht në kampin e shfarosjes së Beratit, për shkak të aktivitetit antikomunist të babës së tij, Haziz Agës, i cili ishte pjesë e grupeve të rezistencës antikomuniste në veri të vendit (1944-1946).

Ai i mbijeton atj ferri në kampin e Beratit por i vdes i nipi, (djali i Ganiut, Lutfiu) dhe vajza e dajës, Kadishja, e bija e Prof. Miftar Spahisë.

Por persekutimi i familjes së Haziz Gashit, prej komunistëve kishte nisë para se me ardhë në pushtet kjo skotë barbare. Në shtator 1944, partizanët (banditët) e Brigadës V-të dogjën disa fshatna të Lumës, ndër to edhe Nangën.

Shtëpitë e Haziz Gashit u dogjën qysh në fillim. Pasunia iu konfiskue: lopë, dhen, qé, kuaj, drithë, nozullime etj.. Çfarë mbeti, iu vu flaka. Ramadan Cena tregon për nji serb, në radhët e terroristëve komunistë me mbiemnin Mihajloviç që kishte qenë prezent kur u dogj shpija e Haziz Gashit, të drejtuem prej kriminelëve Shefqet Peçi e Ramiz Alia, – i cili paska rrëfye se: “më erdhi keq se si e dogjën nji shtëpi në Nangë. Shqiptarët, shum të pashpirt. Unë mundohesha me i nxjerrë prej zjarri disa sexhade, shqiptarët i fusnin në flakë.”

Persekutimi komunist ndaj kësaj familjeje vazhdoi deri në ditët e fundit të regjimit gjakatar, qoftë përmes etiketimit si familje “kulake”, qoftë përmes mohimit të të drejtave elementare siç janë shkollimi, strehimi, punësimi, kushtet bazike jetësore etj.

Mbasi kryen ushtrinë në xhenio, Haxhiu nis punë në ndërmarrjen shtetnore “Rruga-Ura”, e cila njihej si ndërmarrje e “reaksionarëve”, për shkak se ishte e mbushun me djem e burra nga familjet e persekutueme prej regjimit.

Por as aty nuk e lanë gjatë, dhe ai detyrohet të kthehet në vendlindje, ku ishte i detyruem me punue në kooperativë.

Martohet me Sanije Tahir Kolgjinin me të cilën pati 5 fëmijë.

Familja e Haxhiut ishin të gjithë pa “triskë fronti”. Kjo ishte edhe ma e randë se nji dënim me burg. Brezi i vjetër e ka shumë të qartë faktin se në atë kohë, për çdo nevojë jetësore, njeriu duhej me iu drejtue organeve të pushtetit. Mospasja e triskës së frontit ishte nji dënim i pashpallun.

Për shkak se ishte natyrë shumë e rezervueme dhe nuk hapej me njeri, Haxhiu ndiqej sistematikisht prej njerëzve të Sigurimit të Shtetit. Për ta ai përbante nji rebus të pazbërthyeshëm.

***

Pa triskë fronti, pa mundësi ekonomike, me fëmijë me talent, të cilëve nuk u jepej e drejta e shkollimit, ai merr vendimin e arratisjes prej ferrit komunist.

Kështu, në natën e 29 majit 1986, Familja e Haxhi Gashit, mbas nji marshimi prej mbi 8 orësh, kalon kufinin ndërmjet RPSSH dhe RFSJ-së, në pikën që njihet me emnin Kallabak. Del në Restelicë, prej aty në Prizren. Mbas nji qendrimi prej pak muejsh në kampin e refugjatëve në Beograd, zhvendoset përfundimisht në SHBA, me 20 nandor 1986.

Arratisja e familjes së Haxhi Gashit bani nji bujë të madhe në opinionin e kohës dhe diskreditoi krejtësisht propagandën komuniste për “jetën e lumtur në regjimin socialist”. Bashkëfshatarët e Haxhiut dhe gjithë njerëzit e krahinës së Lumës, nisën të mendojnë rreth shkaqeve që e kishin shty këtë njeri të urtë, me ndërmarrë nji vendim gati ekstrem e me rreziqe seërioze për jetën.

Njerëzit e kthjellët i jepnin plotësisht të drejtë për këtë veprim gati heroik. Ndërkaq regjimi do të vijonte ndjekjen e tij edhe mbas arratisjes. Në nji dokument të marrë nga dosjet e Sigurimit, paraqitet me hollësi plani për me krijue kushtet që ai të kthehej mbrapsht prej autoriteteve jugosllave. (Për ma tepër, shih materialin bashkëlidhun).

***

Jeta në SHBA do t’i ofronte mundësi të pamata kësaj familjeje të martirizueme. Fëmijët shkollohen të gjithë në universitete të njohun në gjithë botën si Princeton dhe Columbia.

Për strehim e punësim, – të përkrahun edhe nga miqtë e familjes si Asllan Zeneli, Prof. Miftar Spahija, Ramadan Cenaj dhe Dali Lita, – munden me u sistemue pa problem.

Vetë Haxhiu, megjithëse në moshë të madhe, mbasi mëson gjuhën angleze, hyn në shkollë të mesme dhe ia del me përmbushë këtë andërr të rinisë së vet, në vitin 1994. (Bashkëlidhun foto e diplomës).

Në SHBA, ai asht angazhue rregullisht në çdo aktivitet apo demonstratë që asht organizue prej diasporës antikomuniste, kundër regjimit gjakatar të Tiranës apo në mbështetje të pavarësisë së Kosovës.

Mbas çlirimit të Kosovës, në 1999, ai pak kohë ma vonë viziton Prizrenin, që për lumjanët asht si nji vend i shenjtë pelegrinazhi.

***

Haxhiu ka pasë nji natyrë studioze qysh në rininë e vet. I pajisun me nji vullnet të çeliktë për me zhvillue dijen e vet ai lexonte çdo tekst që mundej të gjente. Libra, gazeta, revista apo emisione në radio. Përmes korrespondencës apo bisedash me personalitete të kohës së vet, me të cilët vendosi kontakte në SHBA, ai krijoi profilin e tij si nji njeri i formuem intelektualisht, pavarësisht vështirësive që kishte pasë në jetë, sidomos sa i përket shkollimit.

Ndiqte me vëmendje ngjarjet e zhvillimet politike dhe mundej me ba analiza e prognoza interesante që gjenin vërtetësi në vijim.

Gjatë kohës që jetonte në ferrin komunist, ishte i famshëm për metodat që përdorte me ndjekë “Zërin e Amerikës” në radio, apo burime të tjera informacioni.

Nji fakt tjetër që e kam të dëshmuem personalisht, ai kishte nji tërheqje të pazakontë drejt zbulimeve shkencore. Të dukej e habitshme se si nji njeri i mbyllun mes 4 mureve të shtëpisë së vet, zotnonte informacione të fundit mbi shpikjet apo të rejat e shkencës.

***

Haxhiu ban pjesë në atë që po quhet “brezi i artë” i antikomunistëve, të cilët po shuhen dalëngadalë për shkak të moshës. Janë ajo elitë burrash e grash që i rezistuen regjimi gjakatar për 45 vjet rresht. Në njifarë mënyre, janë fisnikëria e këtij vendi, të cilët sakrifikuen gjithçka për me ndryshue sadopak për mirë gjendjen e këtij vendi dhe me iu ba barrikadë atij yryshi drejt humnerës ku donin me na hedhë komunistët.

Por, për ironi të fatit, kjo shtresë fisnike, kjo aristokraci morale, me të cilët do të krenohej çdo komb në botë, asht pak e njohun ose pothuejse e panjohun për masën e gjanë.

Lamtumirë lala Haxhi, ti ike në rrugën pa kthim, tue na lanë nji pikëllim të thellë në shpirt e në zemër. Shpirti yt i bardhë u baftë dritë për ne dhe brezat e ardhshëm.

***

Ma poshtë një dokument i nxjerrë nga dosjet e Sigurimit të Shtetit

Propozim

Për të disinformuar zbulimin jugosllav ndaj të arratisurit Haxhi Gashi

Me datën 29.91986, u arratis në Jugosllavi, nga fshati Nangë e rrethit të Kukësit, Haxhi Gashi së bashku me të shoqen, tre djem dhe vajzën. Djali i madh i tij, Luani, ka punuar puntor në minjerën e Kalimashit, ndërsa i dyti Ylberi ishte ushtar i vitit II-të në Tiranë. Si familje është e njohur në të gjithë rrethin dhe kryesisht në zonën e Lumës si e deklasuar dhe lidhje e të arratisurve e sidomos gruaja e tij e cila është vajza e Tahir Kolgjinit, i arratisur dhe me aktivitet kundër Shqipërisë.

Me qëllim për ta disinformuar zbulimin jugosllav rreth arratisjes së kësaj familje e për të hedhur dyshime ku të bëhet e mundur kthimi i tyre në Shqipëri, apo të mirren masa izolimi e burgosje, propozojmë të kryhen këto veprime:

1.Bp (bashkëpunëtori – shën.im) “Besniku” ka në Kalisht të Gostivarit hallën e tij me të cilën mban korrespondencë. Burri i hallës, Tahir Kalishti, na del se është agjent i organeve të UDB-së.

Mendojmë që të mirret takim me këtë b.p., t’i thuhet që t’i bëjë një letër familjare hallës së tij dhe ndër të tjera t’i shkruajë:

“……..”.

2. B.p. “Besa” mbanë korrespondencë me lidhjet e tij në Prizren, ku këta lidhen me të arratisurin Isuf Fejz Rata.

Mendojmë që të mirret takim dhe me këtë bp. dhe t’i thuhet që t’i shkruaj një letër lidhjes së tij në Prizren, e cila të jetë familjare dhe e zakonshme e ndër të tjera të shkruajë:

“……..”.

3.Nga ana e jonë është miratuar për të shkuar vizitor në Prizren bp. “Kufitari” tek të afërmit e tij.

Veç të tjerave, këtij bp. do t’i jepet edhe kjo detyrë:

Në biseda të rastit që do të bëjë me lidhjet e tij, t’u thojë se para disa ditësh është arratisur në Jugosllavi Haxhi Gashi me fëmijët, për të cilin të gjithë habiten, se si erdhi këtu kjo familje sepse, megjithëse ka qenë e prekur nga ai pushtet, është trajtuar mirë.

(….)

Dielli i percjell ngushellimet me te thella z. Mithat Gashi per humbjen e babait te tij te dashur. Pushofte ne Paqe!

(shënim: ky dokument është nxjerrë nga dosjet e Sigurimit për vjehrrin e Haxhi Gashit)

NJOFTIMI I FAMILJES GASHI

Familjarë, miqë e dashamirë, ju lajmërojmë se dje në New York, me datën 7 Mars, 2021 në ora 23:15, Haxhi Haziz Gashi (bashkëshorti, baba, vllau, e gjyshi) ja dha shpirtin Zotit, Atij që ja dhuroi në qershor të vitit 1934.

E pamja (e kufizueme për shkak të pandemisë) do të jetë të mërkurën me 10 mars nga ora 4:00 PM – 8:00 PM në:

Pizzi Funeral Home

120 Paris Ave,

Northvale, NJ 07647

Varrimi do të bahet ditën e ejte me 11 mars në oren 11:00 AM në:

Laurel Grove Cemetery

295 Totowa Rd, NJ 07512

Albanian Riviera Postcard

March 8, 2021 by dgreca

Take a virtual tour of the Albanian coastline along the Northern Ionian Sea in a special celebration of Naum Prifti’s 89th birthday. This year the restrictions associated with the coronavirus prompted the idea of going on a trip down memory lane. A 25 year old journalist at the time, Naum Prifti, was excited to be assigned to write about Albania’s Ionian Sea Coast. It was his first visit there. More than 60 years later, his voyage relates as a virtual experience of driving through the Llogara Pass and relishing the charms of villages like Dukat, Palase, Dhermi, Vuno, Himare, Spile, Qeparo, Borsh, Lukove, Shengjin, Saranda, marveling at the rugged terrain, the mountains, the bays and coves, the orange and olive groves, the turquoise waters of Ionian Sea, and especially the uniqueness of its history and people.

Naum Prifti’s Travel Memoirs

As a young journalist, I was fully aware that I had only read about the marvelous riviera from Vlora to Saranda. So much so that when asked if I had visited, I avoided the embarrassment by muttering quickly: “The seacoast? Of course. Very beautiful.”

One feels even a bit sour when considering that tourists from around the world tour our riviera and write their impressions from the journey while some of my fellow journalists and I, who are locals, had not visited, or worse, read stories about the seacoast written by guests. Some lovely passages were printed about the lives of villagers and farming and about the incomparable natural panoramas of these parts.

A depiction was penned by the inspired and sympathetic hand of a master poet who left behind the dampness of his fog-wrapped country, and sailed by boat to a port in Spain. He then visited the entire delightful coast of the blue Mediterranean. Upon coming to our shores, his wondrous pen memorialized the unforgettable lines about Albania and Albanians. To read Byron’s pilgrimage of Childe Harold is to be enthralled by the desire to experience the breathtaking landscapes described in his poems.

As nature’s volcanic amphitheater,

Chimaera’s Alps extend from left to right:

Beneath, a living valley seems to stir;

Flocks play, trees wave, streams flow, the mountain-fir…..

At last I was assigned to go there. Aware that my report would not compare in capturing a description of the charms of our seacoast and its people, no matter how well-written my piece would be, I wondered anxiously if I would be capable of relating accurately all that I saw and felt about the natural beauty.

I do not travel by sedan, or taxi. Instead I ride a mail truck on its daily run from Vlora to Himara. The driver, a young man of pleasant looks and curly hair, warm cheerful eyes, may have seemed more sympathetic to me simply because he does not object to letting me ride up front with him.

We left Vlora close to noon time; yet it seemed even later, on account of the overcast sky and a light autumn rain. It was one of those bleak November days when you feel desolate even sitting at home. In the waiting room of a transportation agency, you feel more like a bear in an iron cage. Whenever I travel I take a book along to read when I stop in places where I don’t have any friends or relatives. But on that particular day, the book was not holding my attention and I could not help swearing a few times at its author.

The road from Vlora to the Llogara seems long and even dull save for the landscape strewn with year-round green shrubs that take away the general somber appearance of autumn in these parts.

Now we are about to drive uphill to Dukat. Before starting the climb, the driver stopped the truck to check the tires and tighten the bolts on them. I am conflicted between patting him on the back for being careful and feeling apprehensive that taking all that precaution meant that he feared something might go wrong. I must admit that the traveler would be way off the mark for thinking the drivers on this route are afraid! The narrow, dangerous country road to Llogara, would make most people dizzy walking on foot. To these hero drivers, like any job that gets to be commonplace, it doesn’t seem like much. And by now, they regard this as a run-of-the-mill route and, hold on to the wheel, as they hum or sing as if they had nothing to worry about.

The truck jolts riding over pebbles and potholes. Fiercely wailing winds that rush through the cabin and all around signal that we are getting closer to the Lloraga pass. The raging wind grows mightier causing the tarpaulin cover of the truck to swell like bellows, and Jako-the driver– almost casually steadies the wheel with one hand, and with the other reaches out the window to hold down a corner of the tarpaulin.

I ask myself to remember why the place is called Llogara. I have a notion that the word derives from a Greek word llagar that means clean, clear.

This notion is supported from some inhabitants of Himara, who tell me that several years ago a summer camp was put up here for tourists, just to admire the panoramic view and enjoy the fresh turquoise waters and crispy clean air.

“That place will either cure you or kill you,” they tell you. And they’re right, as far as I can tell.

The Fury of the wind intensifies the closer we get to the Llogara pass, where winds never cease year around. The dark pine trees that grow nearby are not coniferous, and nothing that shoots up high in the air would survive the winds, so they appear shriveled and stunted, as if a sword lopped their heads off.

The driver tells me with relish that in these parts many years ago a powerful blizzard blew off a donkey loaded with corn, along with its master, and dashed them against a rock some twenty meters away. Jako even pointed out the rock, as if he had personally witnessed those terrible moments.

The sky is overcast and bleak. Beneath clusters of rolling gray clouds, a few small, pitch black clouds similar to the smoke from a dynamite blast, fly away. Presently you look up and are surprised to see the gray clouds swell and turn menacingly black. At last, we reach the Llogara pass.

It appears as if all of a sudden a gigantic curtain goes up, revealing a marvelous scene. My heart throbbed with such rapture captivated by the beauty of my homeland. Such a miraculous view is beyond the capacity of man to imagine. Just picture yourself traveling along a long vexing road, going up a mountain with little to distract the eye, and then reaching a lofty pass where suddenly you discover a new world with an awe-inspiring presence.

Below your feet, some 900 to 1000 meters down the ravine, the sea stretches in all its majesty, and on the surface of the sea, beams of light like the one artists paint on icons to depict the holy spirit, come down from chinks in the clouds. It’s as if the light did not want to abandon the sea in the face of the approaching storm. Elsewhere the sea has taken on the color of the clouds and appears bleak, agitated, stern. From high up it appears like a plain full of cracks, but from a closeup look you realize the analogy does not hold up. The surface is alive, vibrant and noisy. Look closely, at the coastline, and you will see an ever moving bright line like liquid silver, that kisses the shore and then retreats as if embarrassed. But driven by passion, it comes back, and the sea with its silvery lips kisses again and again the sacred soil of the shore.

Along the entire coastline where the sea meets the land, a greenish blue line runs like an infinite band as a light border between land and the sea. Beyond that line the sea has a stern and angry look. The rays of the sun, the water surface like a mirror, and the sea all play in the threatening storm with the mocking pose of the powerful. Farther away a veil of mist, and the sea fuses with the gray clouds that let the rain down.

Read the rest of the Riviera travel memoirs in the March issue of Dielli

ISHA MËSUES

March 7, 2021 by dgreca

-nga Visar Zhiti- Gazeta Dielli*

Në nderim të mësuesve të mi dua të kujtoj e të tregoj dhe unë…

Isha mësues në një fshat të largët të Kukësit, kur më arrestuan. Në sallën e gjyqit, kur më dënuan me 10 vjet burg per poezitë e mia, midis të pranishmëve të shumtë si spektatorët në teatër, kishte dhe kolegë të mij, një pjesë me dolën dhe dëshmitarë, por një tjetër, mësues dhe ai, mik imi, më bëri një shenjë fshehurazi, vendimtare per mua, tundi grushtin nga larg, “qëndro!”, deshi të më thoshte, e kam shkruar, dhe ashtu bëra, por ata që më mallëngjyen së tepërmi ishin nxënësit e mij, rreshti i tyre në krye, kokëulur nga dëshpërimi, nuk desha t’i zhgënjej, ata më frymezuan të arrij të them fjalën time të fundit në gjyq:

…isha mësues, na krahasojnë me pishtarët e dritës, që krahas flakës, kanë dhe tym. Për të hequr tymin, mos shuani flakën…

Më hodhën prangat dhe më çuan në burg. Atje gjeta dhe mësues të tjerë, pedagogë, profesorë, etj, shtynim vagonat me mineral si skllevër.

Mësues e kisha patur dhe babanë, edhe atë e kishin dënuar. Edhe xhaxhai im mësues ishte, kur e vranë si nacionalist fitimtarët, me të marë pushtet. Dhe të birin e tij s’e lanë të bëhej mësues. Dhe vëllanë tim të madh e pushuan si mësues…

Në burg njoha dhe poetin Havzi Nelaj, mësues kishte qenë dhe ai dhe e varën në mes të Kukësit si armik.

Të vrasësh mësuesit e tu? E tmerrshme!…

Vazhdonte tradita, mësues dhe burg.

Dhe 7 Marsi ishte shpallur si Festa e Mësuesit. Sepse në 7 Mars 1887 ishte hapur shkolla e parë shqipe në Korçë. Kryemësuesin e saj, Petro Nini Luarasin, do ta helmonin shovenët grekë. Në të gjithë perandorinê turke vetëm gjuha shqipe ishte e ndaluar…

E përkujtonim dhe në burg 7 Marsin, ashtu mjerueshëm me njëri-tjetrin. Dhe thoshim se dhe mësueset e para, qe erdhen nga SHBA, Motrat Qiriazi, për të hapur shkollat e para të vajzave në Shqipëri, u persekutuan nga regjimi komunist.

Më të vjetrit në burg, që dinin më shumë, nga ata që qenë diplomuar universiteteve të botës, tregonin se shkollat shqipe ishin hapur dhe më herët, me shekuj, në Veri. Pse s’i kujtonin, apo kishin qenë shkolla katolike?

Edhe universitet kishte patur, do të kerkonim të dhënat më vonë, kur të liroheshim dhe perandoria komuniste do të binte. Ja, “Universitas Studiorum Dyrrhachium, Albanian, Universiteti i Studimeve të Durrёsit, – vazhdon anglisht teksti – was a theological university, (Dyrrhachium), Albania… Medieval Kingdom of Albania…. – Shih, Mbretëria Mesjetare e Shqipërisë! – The university was established in 1380, and then transferred to Zadar in 1396…”, pra, gati 1000 vjet më parë universitet në Durrësin tonë, që 16 vjet më vonë do të shpërngulej në Zagreb, në Kroaci.

Pse s’kujtohen fakte të tilla? Pse kjo harresë e rënde, mpakje tronditëse e historisë? Kemi arsim të hershëm, pse e rrënojmë? Pse? Siç dhe shihet, në vendin ku burgosnin dhe vrisnin mësues, qoftë dhe një në fshatin më të humbur, jo më pastaj elitën, mund të ndodhë çdo e keqe…

Të besojmë te më e mira. Te institucioni i mësuesit! T’i kthehet forca dhe rëndësia kombëtare. Profesor Çabej thoshte se “mësuesi” nuk është profesion, por mision. Mësues ka qenë dhe Naimi, shkruante libra shkollorë, edhe De Rada, dhe Shenjtja jonë Nënë Tereza… Dhe Eda ime per mësuese studioi e punoi. Ne ashtu e nisëm, me atë pasion…

Le të bëhen të gjitha ditët “Ditë të mësuesit”, të dijes dhe dashurisë…

GËZUAR DITËN KOMBËTARE TË SHKOLLËS, MËSUES TË DIASPORËS!

March 7, 2021 by dgreca

NJË URIM I VEÇANTË PËR MËSUESIT SHQIPTARË NË DIASPORË

Sokol PAJA – DIELLI/

Sot është një ditë shumë e veçantë për kombin tonë, dita e mësuesit, heroit sakrifikues, heroit që hedh themelet e forta e të shëndosha të shtetit dhe të ardhmes së ndritur të kombit tonë. Shkolla është institucioni më i rëndësishëm i një shoqërie, shteti dhe themeli i një kombi të zhvilluar.

Në këtë ditë feste dhe krenarie kombëtare, më shumë se kurrë dhe më fort se asnjëherë tjetër duhet të shprehim mirënjohjen për rilindasit tanë të shquar, për patriotët e nderuar, për korifejtë e lartë të dijes, për trimat e pushkës e të penës që na trashëguan ndër breza këtë gjuhë të bukur të Perëndisë. Hapja e shkollës së parë shqipe në Korçë më 7 mars 1887 ishte fillimi i daljes nga errësira 5 shekullore osmane. Sot përulemi para sakrificës që bëjnë qindra mësues çdo ditë duke përshkruar me këmbë orë të tëra fshatrat e largët, të vetmuar e të harruar të Shqipërisë duke mësuar shqip. Falenderim nga zemra për mësuesit shqiptarë në çdo cep të trojeve amtare por sidomos mirënjohje të veçantë sot iu shkon mësuesve të mërgatës shqiptare në çdo cep të botës.

Gjuha e bukur shqipe sot flitet, mësohet dhe trashëgohet denjësisht në çdo shtet dhe kontinent ku jetojnë shqiptarë. Nga Amerika në Kanada, nga Australia në Angli, Itali, Gjermani, Austri, Zvicër, Belgjikë, Greqi, Suedi, Norvegji, Danimarkë, Finlandë, Spanjë, Kroaci, Turqi e kudo ku shqipet punojnë, gëzojnë e jetojnë. Emigrimi masiv, zhvillimi teknologjik, presionet e asimilimit në vendet ku jetojnë, nevoja e përshtatjes dhe integrimit e ka vënë në rrezik harrese dhe asimilimi gjuhën shqipe, por falë punës së jashtëzakonshme të mësuesve shqiptarë në diasporë, gjuha shqipe jo vetëm nuk harrohet por lëvrohet dhe kultivohet për mrekulli.

Mësues të certefikuar në hapsirën ndërshtetërore shqiptare, profesionistë të licensuar e mirëtrajnuar me metodat më bashkëkohore të mësimdhënies në shtetet ku jetojnë, eksperiencat pedagogjike ndërkombëtare i ka bërë mësuesit e diasporës shqiptare kompetentë, virtuozë dhe dinjitozë në mësimin e gjuhës dhe kulturës sonë kombëtare. Këta mësues janë shndërruar në personalitete kombëtare dhe gëzojnë një reputacion të lartë dhe në shtetet ku punojnë e jetojnë. Mësuesit shqiptarë në diasporë, me pasionin, krenarinë dhe përkushtimin për të mësuar gjuhën shqipe bashkatdhetarëve, përveç se ruajnë identitetin, kulturën, traditën, shpirtin shqiptar, ata janë shndërruar në ambasadorë të pazëvëndësueshëm të etnitetit dhe identitetit tonë në botë. Mësuesit e diasporës shqiptare mbajnë gjallë flakën e dashurisë për Mëmëdhenë, zjarrin e shpirtit të bukur arbëror dhe krenarinë e të qënit shqiptar. Falë mësuesve të përkushtuar, distancat shpirtërore atdhetare i kanë mundur distancat gjeografike. Nga fryma e tyre atdhetare, prej duarve të tyre të bekuara, prej dijes që përcjellin, mësuesit e diasporës trashëgojnë dhe shënjojnë vazhdimësinë e kombit tonë. Mësuesit shqiptarë në diasporë na bëjnë krenarë ndër kombe e shtete tjera. Mësuesit shqiptarë janë shndërruar në fidanishte ku këndojnë bilbila dhe rriten dallëndyshe që pasi fluturojnë në qiejt blu të botës kozmopolite, përsëri nuk e harrojnë dhe kthehen në folenë e ngrohtë: Mëmëdhe. Mësuesit shqiptarë në diasporë janë ambasadorët e vërtetë të kombit shqiptarë. Ata janë krenaria jonë, vazhdimësia jonë, identiteti ynë, më të vlefshëm se diplomacia parlamentare, ministrore apo konsullore qoftë. Mirënjohje e nderim. Respekte e vlerësim sot, nesër dhe përgjithmonë.

NE 89- VJETORIN E LINDJES TE SHKRIMTARIT NAUM PRIFTI

March 7, 2021 by dgreca

-Cinxëri Këngëtar – Fabul për një Fabul/

JULIKA PRIFTI/

Cinxëri Fletartë kish vënë përpara fletoren e muzikës dhe po këndonte një melodi me nota –do – si – sol- do, mi-fa-re-sol- si- la -sol- mi.

Ishte kaq i dhënë pas këngës saqë nuk i vuri re fare dy brumbujt kur hynë në shtëpinë e tij.

Edhe brumbujt nga ana e tyre mbetën si të mahnitur nga melodia qe po dëgjonin. Më i trashi tha:

-Sa bukur këndon! Ç’zë që ka!

-Artist fare, – tha më i holli. – Le ta dëgjojmë deri në fund.

Ndenjën të heshtur te dera duke dëgjuar Cinxërin Fletartë deri në fund, pa e ndërprerë. I trashi, sikur të mos i mjaftonin veshët, kishte hapur edhe gojën.

-Ç’të jetë kjo këngë? – pyeti më plaku.

-Unë s’marr vesh shumë nga muzika, – po, kur dëgjoj këtë melodi, më vjen të mbyll sytë dhe atëherë me del përpara një livadh me bar të njomë, mbushur me lule të kaltra, të bardha e të kuqe. Ndiej ngrohtësinë e diellit dhe shushurimën e flladit. Bari ende s’është kositur dhe livadhi bie erë tërfil e lulejonxhe, fëmijë që luajnë…Këngë për natyrën, për gëzimin e pranverës, dicka e tillë duhet të jetë.

-Për këngë është i vetmi,- tha më i trashi. Megjithatë iu duk se shoku i tij e kishte lavdëruar pak si tepër, prandaj shtoi: – C’e do, është dembel. Sic e pe edhe vetë kopshtin e ka lënë pa punuar dhe shtëpinë e ka rrëmujë.

Cinxëri Fletartë mbaroi këngën dhe nisi të shënonte notat në pentagram. Dora i ecte shpejt dhe sytë sikur i vezullonin nga frymëzimi.

-Shoku Cinxër, – i tha Brumbulli i Trashe, duke i rënë lehtazi ne sup. – Ju lutemi të na falni. Trokitëm po ju s’na dëgjuat, dhe ne hymë në dhomë.

-S’ka gjë, -u tha Cinxëri. – Uluni, ju lutem, pse rrinin në këmbë?

-Nuk mund të ulemi se s’kemi kohë. Ne na dërgoi këtu Lec Këmbëgjati.

-Kush është ky Lec? – pyeti Cinxëri.

-E ka fjalën për shokun Karkalec, – shpjegoi Brumbulli tjetër pak si me të qeshur.

-Ah, po. Me siguri për koncertin që do të jepet të shtunën në televizion. Jam duke e përfunduar. Tani sapo e mbaroj një nga këngët.

-Karkaleci qe shumë i zemëruar. Nuk di përse, – tha Brumbulli i Trashe. – Ta lajmëroni të vijë menjëhere në zyrën time, tha. -Ke berë ndonjë faj?

Disa e kishin parë karkalecin të lexonte një libër me përralla të Lafontenit. I inatosur, filloi të bërtiste: Lipsari! Lipsari i keq! Se për kë e kishte fjalën nuk e mora vesh,- tha Brumbulli hollak.

-Mbase për La Fontenin, – tha ai trashaluqi.

-Nuk besoj, – se atëherë duhet të thërriste La Fontenin.

-Ke të drejte, – pranoi tjetri. -Ai na dha urdhër: Shkoni lajmëroni Gone Milingonën dhe Cin Cinxërin.

-Milingonën e lajmëruam, – tha më i holli.

-Sidoqoftë, ti vëlla thuaja hapur, se vetëm e drejta të nxjerr në shesh. Po ke bërë gabim pranoje ndershmërisht, – e këshilloi Brumbulli i Trashë. –Po qe se s’është e vërtetë, atëherë mos e prano, sikur bota të përmbyset, – e këshilloi Brumbulli i Hollë.

Pa humbur kohë Cinxëri vajti dhe trokiti në zyrën e Lec Karkalecit.

Karkaleci me duart prapa kurrizit vente e vinte nëpër zyrë nga dritarja deri te dera. Në një karrike pranë dritares qe ulur Gone Milingona, kurse afër makinës se shkrimit po rrinte Lili Pilivesa. Të gjithë dukej se po prisnin Cinxërin.

-Ja tek erdhi, -tha Pilivesa,-duke i hapur derën.

Cinxëri i përshëndeti me kokë dhe me mirësjellje u ul në një karrike të lirë.

-E di pse të kemi thirrur? – e pyeti Lec Karkaleci. – Sepse ti na ke turpëruar, ke turpëruar veten tende, gjithë artistët dhe farefisin.

Cinxëri brofi në këmbë dhe pyeti:

-Më thoni, ç’kam bërë?

-Po, do të ta them. Ti, dimrin e kaluar ke shkuar në mes të dëborës dhe i ke kërkuar milingonës grurë dhe ushqime te tjera. Tamam si lipsar.

-S’është e vërtetë, – u përgjegj Cinxëri.

-Uh, çfarë gënjeshtari! – bërtiti Gone Milingona. – Pse La Fonteni kot e thotë? Lexoje vetë po deshe.

Lec Karkaleci i vuri përpara një libër të hapur te vjersha “Cinxëri dhe Milingona”. Pa e lënë të fliste, i zgjati një libër tjetër.

– Mos do të thuash se edhe Cajupi s’të ka parë? Dëgjoje se c’thotë:

“Cinxëri i marrë

Gjithë beharë

E shkoi duke kënduar

Në kopshtat të lulëzuar…”

Milingona po zgërdhihej në karrige duke u tundur.

-Keshtu, pranoje se ke trokitur te shtëpia e milingonës, i qave hallin, i the se ke mbetur pa bukë dhe ajo të pyeti: “Po në verë c’bëre, pse s’punove?” Ti iu përgjigje “Atëhere unë këndova!” Dhe milingona ta preu: “Atëherë këndove, tani kërce! Unë bukë s’të jap”. Kështu apo jo?

-Kështu, – tha milingona – si e thonë edhe në libra.

-Unë s’kam vajtur t’i kërkoj as milingonës dhe as ndonjë tjeri, qoftë edhe një kokërr gruri, – tha cinxëri i vendosur.

-Shiko ,- i tha karkaleci, -se po të dalë e kundërta do ta marr atë kitarën dhe do ta bëj copë-copë. Artistë lipsarë nuk duam.

Cinxëri vuri dorën mbi kitaren që e mbante me vete si të donte ta mbronte nga ndonjë e keqe.

-Le t’ia marrim faktet me radhë, -tha karkaleci. –Ti gjithë verën ke kënduar, livadh me livadh. Kjo është e vërtetë, apo jo?

– E vërtetë, – pranoi cinxëri.

-Pra s’ke punuar, – tha karkaleci. – Ky është fakt.

-Më falni, -tha Cinxëri, – po unë kam tjetër mendim. Pse të këndosh apo të krijosh nuk është punë? A mos është lehtë të bësh prova me javë të tëra derisa të vijë dita e koncertit dhe të dalësh në skenë para publikut? Do të doja të ishin në vendin tim që të provonit shqetësimet, netët pa gjumë, lodhjen, merakun sesi do reagojnë për një këngë apo një varg? Nuk di a më besoni, po sa herë dal në skene më dridhen gjunjët.

Karkaleci e dëgjoi i menduar. Heshtjen e prishi milingona. Ajo tha:

-Punë e madhe fort! Une s’dua vetë, po të dua, këndoj më mire nga ty!

-Hesht! – i tha karkaleci. – Mos u mburr kot! Ti s’ke zë dhe nuk këndon dot sikur edhe dymbëdhjetë vjet ta vazhdosh Liceun Artistik. Unë mezi të dëgjoj edhe këtu pranë… Pastaj, nuk është njësoj kur këndon për vete apo kur del në skenë. Unë po, diçka mund të arrija, po tani jam ftohur dhe e kam zërin pak të ngjirur. Në të vërtetë, ne si fis e kemi zërin pak të cjerrë për arsye të ushqimit. Për cinxërin, të gjithë thonë se e ka zërin të mirë dhe të kënaq kur e dëgjon, veçse harrohet pas këngëve dhe nuk e can kokën për të tjerat si për shembull rezerva ushqimore për dimër.

-Ç’i dua ushqimet rezervë?- pyeti cinxëri.

-E shikon? – gërthiti milingona. – Ja tek e tha me gojën e tij. Aha! – u gajas ajo. Pastaj iu kthye cinxërit:- Po kur të vijë dimri, c’do të bësh, ku do gjesh për të ngrënë?

-Unë në dimër nuk fut gjë në gojë, – tha cinxëri, – dhe s’arrij ta kuptoj si mund të hajë dikush gjëra të ngrira? Brrrr!

-A s’më thoni, ç’bëni ju gjithë dimrit? Mos vallë ngroheni pranë zjarrit dhe ushqeheni me tym? – e pyeti Lec Karkaleci.

-Unë fle, – u përgjigj cinxëri, – fle ose dremit dhe ëndërroj për këngët që do kompozoj në pranverë. Deri në vjeshtë ushqehem mirë, pastaj, kur bie brymë e zë e ftohta, futem në shtëpizën time brenda në tokë dhe mbështillem në kukulen e ngrohtë dhe të butë si pambuk. As më bie ndër mend të dal nga shtëpia, se përjashta nuk ka as lule, as bar, as diell, vetëm dëborë. Unë s’jam mësuar të eci mbi dëborë, prandaj habitem me zotin La Fonten që thotë se paskam shkuar te milingona në mes të dimrit.

Pilivesa, si sekretare e zellshme, vazhdonte të shtypte në makinën e shkrimit. Paksa i hutuar, Karkaleci nisi të fërkuar ballin. Me sa dinte ai, cinxërit s’dilnin në dëborë, po atëherë, pse shkruante ashtu La Fonteni? Dicka nuk shkonte. Dhe, aty për aty, i shkrepi një mendim hopthi.

-Shiko, – i tha serioz, – mbi dëborë nuk shkoj as unë që kam këmbë më të gjata se të tuat. Mos ke shkuar nën tokë, duke hapur tunele sic e ke zakon, deri te shtëpia e milingonës? Hë?

-Jo, -kundërshtoi Cinxëri, – kur jam në kukule, unë s’kam si të eci. Pastaj, ato ushqime që u pëlqejnë milingonave, unë as që i vë në gojë. Atëherë, pse do shkoja të kërkoja ushqime nga ajo?

Karkaleci nxorri shaminë nga xhepi dhe fshiu ballin e djersitur. Sa çështje e ngatërruar! Një palë thotë po, tjetra jo.

-Milingonë, bjeri shkurt, të lutem! E ke parë me sytë e tu Cinxërin në shtëpinë tënde me një shkop e me një trastë, si thotë këtu?

Milingona u mendua.

-Unë vetë jo, po derisa e thonë të tjerët duhet ta kenë parë, – arsyetoi ajo.

-E kane parë, se kanë parë,… – u mërzit Lec Karkaleci. – Si thua ti? – tha ai duke iu kthyer sekretares.

Kur nuk arrinte ta zgjidhte lëmshin, Karkaleci pyeste varësit.

Lili Pilivesa e la makinën e shkrimit dhe i lexoi vjershat me kujdes, pa zë. Pastaj, duke luajtur njërin krah, tha:

– La Fonteni dhe Cajupi nuk kanë parë as cinxërin as milingonën…

-Ah, jo jo, – e ndërpreu karkaleci, – këtu është e shkruar cinxëri dhe milingona. Këtu s’ma hedh dot mua!

-Po këto janë fabula, – nisi t’i shpjegonte Lili Pilivesa – dhe në fabula.…

-Hesht, se këtu nuk na the gjë, – urdhëroi karkaleci. – Më mirë të pyesim në Gjykatën e Lartë. Ata do jenë të aftë të na e sqarojnë këtë çështje te ndërlikuar.

Po ju mund ta keni gjetur të vërtetën vetë pa vajtur fare në gjykatë.

Kur babai e përfundoi së lexuari fabulën e Cinxërit, e pyeta me kureshtje se pse në vitet 60-70, kur ishte tregimtar i njohur dhe autor dramaturg, u hodh në gjininë e përrallës aq më tepër kur në Shqipëri nuk shihej si në të njëjtën lartësi apo nivel si tregimi apo drama.

“Unë e mora shtysën nga disa rrethana familjare. Vajzat kishin dëshirë dhe unë isha i lumtur t’ua plotësoja etjen për përralla. Ishte një lloj aktiviteti familiar. Bashkëshortja Rina më nxiti që një pjesë të tyre t’i shkruaj dhe botoj. Shumë nga përrallat janë të lidhura me moshën e tyre fëminore. Pastaj kur u bëra gjysh më duhej të argëtoja brezin e ri. Nga ana tjetër, unë nuk kam patur paragjykime për gjinitë letrare. Në art nuk ka hierarki. E bukura mbetet e tillë pavarësisht se është në formë tregimi, novele, përrallë e me radhë. Për mua, përrallat janë gjini e vështirë sepse duhet të kuptohen e shijohen nga fëmijët por gjykohen nga të rriturit që ua lexojnë,” më tha.

Po për Cinxërin Këngetar, si dhe ku u frymëzove? – e pyes unë.

“Cinxëri Këngëtar u krijua pas gëzimit të shtimit të familjes me vajzën e tretë, Rafaelën. Ajo dhe unë flisnim për insekte, mikroorganizma dhe gjithfarë antropodësh. Ajo shpesh më pyeste për emrat e për gjuhën e tyre.”

E pyeta më tej se Cinxëri Këngëtar është fabul me disa kuptime. Mua më ngjan se i kundërvihet thënies së Enver Hoxhës se shkrimtarët dhe artistët nuk janë aq të dobishëm për shoqërinë njësoj si fshatari apo punëtori. Aty Karkaleci dhe Milingona të kujtojnë lehtë personazhe dhe fenomene të kohës.

Ai përgjigjet se shkrimtari nuk mund të ketë frikë aq sa të mos shkruaj dot asgjë. Pastaj, – thotë ai me humor – nuk besoja se Enver Hoxha do lexonte pjesë të quajtura për fëmijë. Mua më pëlqente luftimi i idesë se arti krijohej me lehtësi. Në vitet ’70, si pjesë e revolucionit kulturor, u propagandua (ri)edukimi i shkrimtarëve dhe artistëve me “punë fizike” duke krikuar një kundërvënie politike të punës fizike dhe punës krijuese. Ishte një marrëzi që mendova se mund ta tregoja me gojën e Cinxërit. Më vinte shumë mirë kur shok e miq më ndalonin në rrugë dhe më përgëzonin kur u lexonin fëmijëve përrallat e mia.

-Meqë sot është ditëlindja e 89-të, a mendon se mund të bësh lojë me numrat si atëherë kur ndërroje vendet 86 me 68 apo 87 me 78? – e ngacmoj unë me shakatë e kaluara.

-Tani është e vështirë, por po ta kthej 9-shen kokëposhtë dhe ta vendos përpara 8-shes, atëherë kthehem prapë 68 ! Ha ha ha! Gjithsesi numri nuk ka rëndësi kur ende ke gjëra për të thënë e për të shkruar! Gëzuar festën e mësuesit ty dhe gjithë mësuesve! – uron ai.

Gëzuar Ditëlindjen! Edhe 100, sipas urimit shqiptar!

Kryesia e Vatres die redaksia e gazetes”Dielli” i percjellin Shume urime shkrimtarit Naum Prifti ne Diten e Lindjes.