Archives for October 2021

AT GJERGJ FISHTA, POETI KOMBËTAR

October 1, 2021 by s p

Me rastin e 150 vjetorit të Lindjes

Nikë Gashaj

Me rastin e 150-vjetorit të lindjes të At Gjergj Fishtës, Akademia e Shkencave të Shqipërisë, për herë të parë, më 23 shtator 2021, mbajti konferencën shkencore “Nderimi, mbijetesa dhe rikthimi i Fishtës në tri kohët e letërsisë”.

Revista për kulturë, shkencë dhe çështje shoqërore “Malësia”, në Mal të Zi, të cilën e drejtoi, në numrin 14, në vitin 2019, ia kushtoi në mënyrë tematike At Gjergj Fishtës. Në këtë numër të revistës “Malësia, punimet e tyre i kanë publikuar emra të njohur intelektualësh nga mbarë trevat etnike shqiptare. Arsyet pse një numër të veçantë të revistës sonë ia kushtueme këtij shkrimtari, studiuesi dhe patrioti kombëtar janë të mëdha, ndërmjet të tjerash, në veçanti po i nënvizojmë:

Së pari, motivimi i nxitjes së botimit është studimi më i thelluar i jetës dhe veprës së Fishtës, i cili në periudhën e sistemit komunist, për arsye politike dhe ideologjike, u ndalua më se dyzet vjet nga mësimi në shkolla e në universitete, si dhe nga botimi dhe studimi në trojet shqiptare: Shqipëri, Kosovë, Maqedoni, Mal të Zi e Luginë të Preshevës. Kjo ndalesë bëri që disa gjenerata të mos kishin mundësi ta njohin këtë figure të madhe të kulturës shqiptare.

Së dyti, ka të bëjë me vlerën e madhe artistike të veprimtarisë letrare të Gjergj Fishtës, e, në veçanti, të kryeveprës “Lahuta e Malcis”.

Së treti, kontributi jashtëzakonisht i madh i Gjergj Fishtës si kryetar i Komisionit për hartimin e alfabetit të gjuhës shqipe në Kongresin e Manastirit (Bitoli i sotëm-Maqedonia e Veriut), më 1908.

Së katërti, rëndësia e madhe e tij si sekretar i përgjithshëm i delegacionit shqiptar në Konferencën e Paqës në Paris, më 1919-1920.

Së pesti, në zgjedhjet e qershorit të vitit 1921, Gjergj Fishta zgjedhet deputet i Shkodrës dhe nënkryetar i Parlamentit të Shqipërisë. Prandaj, është me rëndësi angazhimi i tij politik për mbrojtjen me dinjitet të interesave të popullit dhe të shtetit shqiptar.

Së gjashti, merita e madhe e Fishtës, për mbrojtjen cilësore të interesave të shtetit shqiptar dhe të mbrojtjes së drejtave njerëzore të vëllezëve shqiptar jashtë kufijve të Shqipërisë, si pjestar i delegacionit shqiptar në konferencat ballkanike: 1930 në Athinë, 1931 në Stamboll, 1932 në Bukuresht dhe më 1933 në Selanik.

Së shtati, kontribiti i madh i Fishtës si bashkë themelues dhe antar i Shoqërisë letrare “Bashkimi” në Shkodër (1899), qëllimi i së cilës ishte zgjimi i popullit me anë botimesh në gjuhën shqipe.

Së teti, Fishta u emrua në vitin 1902 drejtor i Shkollës Françeskane në Shkodër, e cila qysh prej themelimit të saj në vitin 1861 drejtohej nga të huajt. Me ardhjen për drejtor, Fishta në shkollë bëri shtiemen e gjuhës shqipe si gjuhë mësimi. Pra, zëvendësoi italishten me shqipen, për here të parë si gjuhë në shkollë.

Nën drejtimin e tij shkolla mori një hov të ri. Shkolla e P. Gjergjit – kështu e quajshin shkodranët. Ajo u bë qendra e atdhetarvet, ku në mbrëmje mbledhshin rinia e qytetit për të marrë këshilla e mësime nga goja e Mjeshtrit t’idesë kombëtare Gjerg Fishtës.

Së nënti, Fishta së bashku me patriotin Luigj Gurakuqin, formuan “Komisin Letrare” në Shkodër, më 1916, e cila kishte për qëllim me i vë themelet e një gjuhe të përbashkët letrare të shqipes.

Së dhjeti, Fishta duke iu mbajtë gjithnjë parimit të vet themelor se shtypi asht arma ma e mirë për të përhapë mendimet, e mjeti ma i përdorshëm për t’i çelë syt popullit, themeloi revistën letrare, filozofike dhe diturore “Hylli i Dritës”, më 1913. Po ashtu, më 1916, themeloi dhe drejtoi gazetën politike-letrare “Posta e Shqypnisë”. Përveç, këtyre, për një kohë të gjatë drejtoi dhe revistën “Zani i Shdout”.

Së njëmbëdhjeti, në vitin 1923 Shoqëria “Rozafa” organizoi në Shkodër një ekspozitë pikturash kombëtare. Në këtë Ekspozitë, Fishta paraqiti 24 copë piktura origjinale të tij të punuara me një mjeshtri aq të madhe sa disa prej tyre u miratuan nga Akademia e Vjenës.

Së dymbëdhjeti, nevoja për njohjen më të mirë të gjeneratave të reja me veprën e rëndësishme letrare-artistike të tij, si dhe me kontributin e madh të përgjithshëm të Fishtës për kulturën dhe çështjen kombëtare shqiptare.

Së trembëdhjeti, ndjenja e borxhit ndaj këtij vigani dhe personaliteti të madh të kulturës kombëtare, i cili është nderi dhe krenaria e shqiptarisë.

At Gjergj Fishta( 23 tetor 1871-30 dhjetor 1940) është poeti kombëtar, dramaturg, prozator, estet, publicist, pedagog, klerik dhe politikan. Lindi më 23 tetor 1871, në fshatin Fishtë të Zadrimës, në paralagje të Shkodrës. Ndoqi shkollat françeskane në Troshan dhe Shkodër. Më 1886 u dërgua nga françeskanët në Bosnjë – Sutjeskë, Livno dhe Kreshevë, ku studioi telogji, filozofi dhe gjuhë të huaja, sidomos latinishten, italishten dhe kroatishten.

Më 1894 u shugurua prift dhe u pranua në Urdhërin françeskan. Po atë vit u kthye në Shqipëri dhe filloi punën si mësues në Kolegjin françeskan në Troshan e më pas si famulltar në fshatin Gomsiqe.

Zotësia e Fishtës si poet i cili ka lënë emër pothuaj në të gjitha gjinitë dhe zhanret e krijimtarisë letrare shprehet sidomos në kryeveprën “Lahuta e Malcisë”, në të tridhjetë këngët e së cilës poetizohet historia e popullit shqiptar nga Lidhja e Prizrenit 1878 e deri në pavarësinë e Shqipërisë më 1912. Në këtë vepër Fishta këndon luftën e popullit shqiptar për pavarësi të zhvilluar në dy drejtime: Kundër Perandorisë Osmane në periudhën e shthuerjes së saj, dhe luftës kundër coptimit të truallit etnik shqiptar nga fqinjët.

Gati e tërë lënda me të cilën Fishta ndërtoi këtë vepër, është nxjerrun nga jeta e pasuria shpirërore e popullit shqiptar(Martin Camaj). Kot mundohen Grekët e sotëm – thotë Faik Konica-të gjejnë në letërsinë e vet një vepër më të plotësueme se “Lahutën”.

Eqrem Çabej thekson: “Vepra e Fishtës i ka rrënjët në tokën e në jetën popullore të Shqipënisë, ajo nuk do t’ishte çka është pa njohjen e thellë të vendit nga ana e poetit, dhe nuk mund të kuptohet pa njohur vëndin dhe njerëzit e Shqipërisë. Veçse ç’i fali vendi poetit, ky ia përligji në trajtë të fisnikruar të artit. Sepse vepra e tij u bë pasqyra besnike, fytyra e kthjelltë e gjithë vërtetësisë etnike, trimërisë së ashpër, burrërisë luftarake, krenarisë raciale që ka mundur të ruaj gjer sot jeta shqiptare”.

Lasgush Poradeci thotë: “Fishta është shkëmb i tokës dhe shkemb i shpirtit shqiptar”.

Fishta nihet si poeti më popullor i shqiptarëve, si poeti më i përzëmrt i këtij populli. Ai ka qenë figura emblematike e gjuhës dhe kulturës shqipe dhe apostulli i Atdheut të vet. Prandaj, ai është nderi dhe krenaria e shqiptarisë.Ai e meriton këtë ndrim dhe vlerësim. Është një botë e tërë që e ka nderuar si të tillë, që e ka cilësuar si poetin më tëmadh të kombit shqiptar.

Poezitë e tij epike, lirike e satirike, jo vetëm u njoftën, u studiuen dhe u çmuan në tërë botën shqiptare, duke lënë vragë të pashlyeshme, por jehuan edhe në botën letrare të jashtme, duke e bë të njohur emrin shqiptar ndër rrethet intelektuale të botës së qytetëruar.

Gjergj Fishtën e nderoi dhe ngriti bota shqiptare, por dhe bota e jashtme duke i dhënë atij dekorata e tituj nderimi. E dekoroj Mbreti i Austro-Hungarisë me Ritterkreuz (1912), Paria e Përgj. E Urdhnit Françeskan me titullin Lector Jubilatus(1929), mbreti i Turqisë me dekoratën Mearij, kl.II (1912) dhe Greqia me dekoratën Foenix (1931).

Në mesin e vitit 1939 Fishta u emërua anëtar i Akademisë së Shkencave Mbretërore të Italisë, që sot njihet si Accademia Nazionale dei Lincei.

Karl Gurakuqi, thotë: “Në qoftë se sot mburret Italia për një Dante Alighieri dhe Francesco Petrarca, në qofttë se krenohet Albiona plakë për një Milton e Schakespeare, Gjemanët për një Goethe e Schiller, Francezët për Corncille e Racine; atëherë Fishta është krenaria e Kombit tonë, është gjenia më e naltë e fisit arbnuer, është pjella më fisnike e më e bukur e tokës së parëvt tonë… Fëtyra e tij rrall përsëritet në historinë e qytetërimit, emni i tij do të shkruhet me germa ari në historinë e Rilindjes sonë, vepra e tij është monument i shekujvet të historisë kombëtare…”.

Pas rënjes së komunizmit në Shqipëri, Fishta përsëri këthehet në institucione arsimore, kulturore dhe shkencore pët t’u mësuar dhe studiuar, por jo dhe sa duhet. Prandaj, ekziston nevoja për njohjen më të mirë të gjeneratave të reja me veprën e rëndësishme letrare-artistike të tij, si dhe me kontributin e madh të përgjithshëm të Fishtës për kulturën dhe çështjen kombëtare shqiptare.

Prandaj,është çështje kurajuese që, At Gjergj Fishta kthehet në Akademinë e Shkencave të Shqipërisë i vlerësuar për të gjitha kontributet e tij në fushën e albanologjisë, si poet, orator, estet, studiues, publicist, mendimtar dhe botues.

SERBIA – TURPI I EVROPËS SË SHEKULLIT XXI

October 1, 2021 by s p

– Gjeneralët e ushtrisë humbëse –

Xhelal Zejneli

Si kundërpërgjigje ndaj masës së ndërsjelljes apo të reciprocitetit, Beogradi reagoi në mënyrë të turpshme. Përqendroi pranë kufijve të Kosovës forca ushtarake. Kryetari i Serbisë, Aleksandar Vuçiqi i dërgoi në kufi gjeneralët e ushtrisë humbëse. Janë gjeneralë të luftës së humbur, të luftës së viteve 1998 dhe 1999. Beogradi përqendroi pranë kufirit trupa ushtarakë, mjete të blinduara, tanke, artileri. Në hapësirën ajrore, mu pranë kufirit, fluturuan helikopterë dhe aeroplanë luftarakë. Ndaj Kosovës, Beogradi demonstroi forcë.

Ka kohë që Beogradi, ndaj Kosovës ndjek luftë psikologjike dhe luftë speciale. Veprimet e sipërthëna të Beogradit dëshmojnë se Vuçiqi ndjek politikën e forcës. Demonstrimi i forcës nga Beogradi dëshmon se Serbia ka synime territoriale ndaj Kosovës. Armatosja e Serbisë në vitet e fundit, tregon se Beogradi ka synime territoriale edhe ndaj Kroacisë, ndaj Bosnjës dhe Hercegovinës dhe ndaj Malit të Zi.

U pa se politika e Beogradit është në kundërshti të plotë me parimet e BE-së për mosndryshimin e kufijve. Politika e Beogradit është politikë e shekullit XIX, retrograde dhe anakronike. Beogradit fare nuk i interesojnë parimet dhe vlerat demokratike të BE-së. Gjatë gjithë historisë politike të kohës më të re, d.m.th. që nga shekulli XIX deri më sot, Serbia ndjek në Ballkan politikë hegjemoniste, ekspansioniste, pushtuese, kolonialiste, dominuese. Serbët ia zënë për të madhe Millosheviqit, jo pse i filloi luftërat në ish-Jugosllavi, por pse nuk i fitoi ato.

Vuçiqi duhet ta dijë se politika bashkëkohore, kjo e shekullit XXI nuk mund të ndërtohet nën ndikimin e klerit fashist ortodoks serb. Vuçiqi duhet ta dijë se Serbia nuk mund të hyjë në BE, duke u bërë përçuese e interesit rus në rajon. Serbia s’ka për të hyrë në BE duke ndërtuar dhe duke ndjekur politikë, nën ndikimin e Rusisë dhe të Vlladimir Putinit.

Uashingtoni, Berlini dhe Londra duhet ta dinë se është Albin Kurti ai që ka qenë në burgjet famëkeqe të Serbisë dhe jo Vuçiqi në burgjet e Kosovës. Albin Kurti u dënua nga Serbia vetëm ngase synoi lirinë, pavarësinë dhe demokracinë e vendit të vet – Kosovës. Uashingtoni dhe Brukseli duhet ta dinë Albin Kurti është politikan pa hipotekë.

Përballë tij është një Vuçiq i cili në fillim të viteve ’90 të shekullit XX i ngjiste në muret e ndërtesave të Beogradit bilbordet e Vojisllav Sheshelit. Në vitin 1993 Vuçiqi u bë anëtar i Partisë Radikale Serbe të ekstremit të djathtë të Sheshelit i cili angazhohej për Serbi të Madhe. Në moshën 24-vjeçare, Vuçiqi u bë Sekretar i përgjithshëm i Partisë Radikale Serbe. Në mars të vitit 1998 Vuçiqi u emërua ministër i Informimit i qeverisë së kryeministrit Mirko Marjanoviq. Si ministër i Informimit , Vuçiqi i gjobonte gazetarët serbë të cilët e kritikonin kryetarin Sllobodan Millosheviqin. Ndaloi edhe disa kanale televizive të huaja. Gjatë mandatit ministror të tij, u akuzua nga të huajt për zbatimin e propagandës mediatike kundër shqiptarëve të Kosovës si dhe për nxitjen e urrejtjes etnike.

Politika e Vuçiqit është vazhdim i natyrshëm i politikës nacional-socialiste të Millosheviqit si dhe i politikës ultranacionaliste të radikalit Sheshel. Vuçiqi që është peng i klerit fashist ortodoks serb dhe peng i Moskës apo i Vlladimir Putinit. Rrjedhimisht, është turp për çdo lider të Perëndimit që takohet me Vuçiqin. Dyert e kancelarive të BE-së dhe të Uashingtonit duhet të jenë të mbyllura për të. Përqendrimi i forcave ushtarake pranë kufirit të Kosovës tregon se kryetarit të Serbisë, Vuçiqit, fare nuk i intereson i ashtuquajturi “Ballkan i hapur”.

Pavarësinë që e shpalli Kosova në vitin 2008 e njohën 117 vende të botës. Midis tyre edhe Uashingtoni, Berlini, Londra, Parisi, Roma, Vjena, Kanadaja, Japonia, Australia etj.

Përqendrimi i forcave ushtarake pranë kufirit dëshmon për synimet e Serbisë për ta cenuar tërësinë e tokave, sovranitetin dhe pavarësinë e Kosovës. Kryeqendrat e fuqive të mëdha të sipërthëna nuk do ta lejojnë këtë.

Përqendrimin e forcave ushtarake serbe pranë kufirit të Kosovës e dënuan të gjitha vendet e BE-së, e dënuan Uashingtoni dhe Brukseli.

Beogradi përqendroi forca ushtarake pranë kufirit të Kosovës në saje të mbështetjes së Moskës, përkatësisht të Vlladimir Putinit. Me politikën e vet destruktive dhe irracionale, Serbia sfidon dhe provokon Uashingtonin, NATO-n dhe Brukselin. Gjatë luftës së Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, Uashingtoni i doli zot Kosovës për arsye se ajo luftonte për liri, pavarësi dhe demokraci. Rusia ndërkaq, mbron sot një politikë serbe, që është pushtuese, ekspansioniste, hegjemoniste, kolonialiste, antidemokratike dhe antihistorike.

Tragjedia e Serbisë sot, qëndron në faktin se pakicat e Kosovës, përfshi edhe atë serbe, i gëzojnë të gjitha të drejtat, sipas standardeve më të larta të BE-së, si në asnjë vend të Perëndimit. Fatkeqësisht, Beogradi s’do dot të drejta dhe demokraci për serbët e Kosovës. Atij nuk i interesojnë fare të drejtat e minoritetit serb të garantuara me ligjet e Kosovës. Minoriteti serb në Kosovë i intereson Beogradit vetëm për t’i instrumentalizuar për qëllime destabilizuese, në funksion të arritjes së synimeve territoriale.

Është turp për Serbinë të sjellë forca ushtarake pranë kufirit të fqinjit të vet. Është turp për Serbisë t’i kanoset ushtarakisht një populli liridashës dhe paqedashës, që s’i ka borxh askujt në gadishull, që synon demokracinë dhe integrimet transatlantike. Është turp dhe e pakuptueshme t’u kanoset shqiptarëve dhe Kosovës ku eksporton mallra me vlerë mbi 400 milionë euro. Është turp për Serbinë të sjellë tanke dhe artileri në kufirin e një shteti ku ka kryer krime lufte dhe gjenocid. Serbi, a s’u ngope me krime?! Serbi, deri kur me krime?! Serbi, te ti mungon mendimi kritik, mendimi tjetëror. Mungon, ngase te ti sundon njëmendimi politik dhe ideologjik. Mungon, ngase mbizotëron politika autoritare, autokratike, tiranike, despotike, totalitare, bizantine, bolshevike dhe klerofashiste. Serbi, kështu nuk do të shkosh në Evropë!

* * *

Më 27 shtator të vitit në vazhdim, me t’u kthyer nga Nju-Jorku, kryeministri i Shqipërisë Edi Rama u ndal në Prishtinë. U prit nga kryeministri i Kosovës Albin Kurti. Po atë ditë, Rama u takua edhe me kryetarin e PDK-së, Memli Krasniqin, me kryetarin e LDK-së, Lumiz Abdixhikun, me kryetarin e AKR-së, Behgjet Pacollin, me kryetarin e Nismës Socialdemokrate, Fatmir Limën, me kryetarin e AAK-së, Ramush Haradinajn. Kur rrezikohen interesat jetike të kombit, shqiptarët janë të bashkuar.

* * *

Konfliktet e brendshme në botën shqiptare janë luks. Shqiptarëve u duhet paqe dhe qëndrueshmëri dhe jo zënka, konflikte, animozitete, mosmarrëveshje apo aleanca ndërpartiake joparimore. Mosmarrëveshjet ndërmjet kryeministrit Edi Rama dhe kryetarit të PD-së, Lulzim Bashës janë të panevojshme. Të kota janë edhe mosmarrëveshjet midis Ramës dhe kryetarit të Shqipërisë, Ilir Metës. Mosmarrëveshje s’duhet të ketë as midis Lulzim Bashës dhe ish-kryeministrit, Sali Berishës.

Mosmarrëveshje dhe animozitete s’duhet të ketë as midis udhëheqjeve politike të Shqipërisë dhe të Kosovës. Dihet armiku i shqiptarëve. Kjo është Serbia. Para këtij armiku të rrezikshëm, zënkat, konfliktet, mosmarrëveshjet dhe animozitetet ndër shqiptarë janë të pakuptimta, absurde dhe të dëmshme për kombin. Në vendet demokratike, përplasjet e ideve, të pikëpamjeve apo të koncepteve politike bëhet me mjete politike dhe në rrugën demokratike, pra jo me fyerje apo me ofendime triviale e banale.

Do të ishte mirë që ish-kryeministri Sali Berisha të largohet nga skena. Vendin e tij le ta zënë brezat e rinj. Për rolin dhe rëndësinë e tij në tri dekadat e fundit do të shkruajë historia. Historinë kombëtare shqiptare nuk e shkruajnë miliarderët majtistë globalë, as sekretarët e shteteve, qofshin ata të fuqive të mëdha. Bëmat e veta në periudhën e pluralizmit, Berisha mund t’i pasqyrojë në kujtimet e tij.

Amerika është aleate e përjetshme e shqiptarëve. Të rrethuar nga hienat, shqiptarët në Ballkan janë të rrezikuar. Amerika dhe vetëm ajo, mund t’u dalë zot.

Para rrezikut serb, shqiptarët kanë nevojë për unitet. Asnjë interes personal, qoftë edhe dramë personale nuk është mbi interesin kombëtar. Asnjë interes partiak, nuk është mbi atë kombëtar. Shqiptarëve u duhet pajtim, ashtu siç i ka mësuar Anton Çeta.

Liderët politikë të Kosovës duhet të bashkëpunojnë me Tiranën zyrtare dhe jo të lidhin aleanca me kryetarë partish të Shqipërisë. Liderët e Shqipërisë duhet të bashkëpunojnë me Prishtinën zyrtare dhe jo të lidhin aleanca me kryetarë partish të Kosovës. Shqiptarët kudo që janë duhet të ndjekin politikë kombëtare dhe jo politikë individuale apo partiake. Politika e jashtme e Shqipërisë dhe politika e jashtme e Kosovës duhet të harmonizohen. Shqipëria dhe Kosova duhet të kenë politikë të jashtme të harmonizuar dhe të përbashkët. Pikëpamja se Shqipëria ka politikë të jashtme të pavarur, është e diskutueshme. As Kosova s’duhet të ketë dot politikë të jashtme të pavarur. Shqipëria dhe Kosova duhet të kenë politikë sigurie të harmonizuar dhe të përbashkët. Shqipëria dhe Kosova duhet t’i harmonizojnë edhe interesat në lëmin e ekonomisë. Shumë mallra dhe produkte që i importon Kosova nga vende të tjera, i prodhon edhe Shqipëria.

Shqipërinë dhe Kosovën mund ta udhëheqin dhe ta çojnë para vetëm politikanët idealistë, me integritet, me vlera etike dhe me njohuri intelektuale të theksuara.

* * *

Konfliktet brenda botës shqiptare janë pasojë drejtpërdrejtë të shkallës së ulët të zhvillimit ekonomik. Pa zhvillim ekonomik nuk ndërtohet sistemi demokratik. Pa ekonomi, nuk ndërtohet shteti ligjor. Zhvillimi ekonomik është kusht i zhvillimit të demokracisë, është kusht i ndërtimit të shtetit ligjor. Por, konfliktet brenda botës shqiptare janë edhe pasojë e mendësisë shqiptare.

Shteti me shkallë të ulët të zhvillimit ekonomik nuk ndërtohet me deputete që hyjnë në kuvend me kostume që kushtojnë 20 mijë euro, me çanta që kushtojnë pesë mijë euro. Nuk ndërtohet shteti me deputetë apo me ministra që kanë dosje me të kaluar të dyshimtë. Nuk ndërtohet shteti me djem që ngasin vetura të shtrenjta. Vetura luksoze, në një Shqipëri apo në një Kosovë jo mjaft të zhvilluar, për të mos thënë të pazhvilluar. Nuk ndërtohet shteti i varfër me femrat e estradës, që jetojnë në qiell dhe në yje. Krejt kjo, në një botë shqiptare me shumë probleme ekonomike dhe sociale. Para bijve dhe bijave të etërve që me dekada rrotullohen dhe enden në skenë, nuk mund të vijnë në shprehje talentet e vërteta të kombit, të cilët nuk janë bijë dhe bija të dikujt. Të rinjve të talentuar që s’janë bijë dhe bija të dikujt s’u mbetet tjetër pos të shpërngulen drejt Perëndimit. Ka rrezik që këtu të mbeten mediokret e privilegjuar.

Shqipëria me dy dete, me potencial ujor të jashtëzakonshëm, me bukuri natyrore të rralla, me popull fisnik, bujar dhe mikpritës, e vizituar nga miliona turistë nga gjithë bota, nuk është e varfër dhe s’ka për të qenë e tillë. Po kështu edhe Kosova.

Nuk krijohet kombi me telenovela spanjolle, braziliane apo turke që vërshojnë nëpër ekranet e studiove televizive. Shqiptarët duhet ta dinë se jeta nuk është telenovelë dashuriçkash. Tirana dhe Prishtina nuk janë qytete me dhjetëra milionë banorë. Në botën shqiptare shohim skena si në veprat e Uiliam Thekerit, të Balzakut apo të Dostojevskit.

Udhëheqësit politikë të Kosovës duhet të ndjekin politikë racionale. Asnjë veprim s’duhet ta ndërmarrin pa u këshilluar me Uashingtonin. Shqiptarët duhet ta dinë se Uashingtoni nuk do të mbështesë një Shqipëri apo një Kosovë që s’e lufton korrupsionin në nivelet më të larta të politikës, që nuk i zbaton reformat në gjyqësi, që zvarrit procesin e ndërtimit të shtetit ligjor, që nuk punon për zhvillimin e ekonomisë dhe krahas kësaj edhe të demokracisë. Shqiptarët duhet ta dinë se shteti nuk ndërtohet me mikrovlera, me mikrosisteme dhe duke vepruar në mikrolan. Politika kombëtare nuk është punë ceremonish dhe ritualesh fetare.

Përparimi i shqiptarëve vjen nga Perëndimi dhe jo nga Lindja apo Orienti. Vetë kështu Serbia do të heqë dorë nga politika e saj forcës.

Xhelal Zejneli

Evokime kujtimesh në 30-vjetorin e kumtimit të rezultatit të referendumit për Kosovën sovrane

October 1, 2021 by s p

PRISHTINË, 30 Shtator 2021-Gazeta DIELLI/

Në shtëpinë e Ramadan dhe Ali Latifit, në rrugën “Haxhi Zeka”, në lagjen Kolovicë, të Prishtinës, para saktësisht 30 viteve mblidheshin raportet përfundimtare të referendumit të vitit 1991 për Kosovën sovrane.

Kryeministri i Republikës së Kosovës, Albin Kurti, ish-presidenti, prof. dr. Fatmir Sejdiu, deputetët e Kuvendit të Republikës së Kosovës, z. Hydajet Hyseni, z. Gani Krasniqi e veprimtarët, znj. Hanëmshahe Ilazi, znj. Sanie Zeqiri dhe z. Hamdi Gërvalla, evokuan kujtime nga ajo kohë në të njëjtën shtëpi.

Më 30 shtator 1991, në mbarë Kosovën u kumtua rezultati i referendumit tre ditor. Nga numri i përgjithshëm i qytetarëve me të drejtë vote morën pjesë 87.19%, prej të cilëve 99.87% u deklaruan për Kosovën sovrane. Për tri ditë me radhë punuan shumë qytetarë e ishin arrestuar 63 aktivistë, ndërkaq në Leshan të Pejës, do të qëllohej për vdekje nga forcat serbe avokati Mikel Marku.Kryeministri Albin Kurti shprehu mirënjohjen e tij për të gjithë ata që kontribuuan në organizimin e atij referendumi që ndodhet si vlerë në themelet e pavarësisë së shtetit tonë.

Kosovo needs a steely-eyed response to the malign intentions of Russia and China

October 1, 2021 by s p

By David L. Phillips

Russia has been Serbia’s primary protector, providing security assistance and diplomatic cover aimed at undermining Kosovo’s state-building and efforts to gain greater global recognition.
Today, however, Russia’s influence is waning. China has filled the breach with economic diplomacy; Kosovo and other countries in the Western Balkans should recognise Beijing’s growing influence and guard against its malign activities.
The Western Balkans have been Russia’s strategic priority since NATO intervened to prevent the genocide of Kosovo Albanians in 1999. President Vladimir Putin is still seething at America’s unipolar moment. He is not motivated by Slavic solidarity, but by anti-Americanism and hostility to western liberal values.
Russia and China work in tandem. Premier Xi Jinping and Putin are united through their sense of historic humiliation. They oppose the integration of Western Balkan countries into Euro-Atlantic institutions. Serbian President Aleksander Vucic is a malleable figurehead eager to do their bidding.
China has surpassed Russia as the leading authoritarian influence in the region. It has also replaced Russia as Serbia’s great backer. While Russia seeks to foster chaos and instability, China is systematically taking steps to integrate and control the economies of Balkan countries.
Chinese debt diplomacy
Russia’s influence is diminishing not only in Kosovo, but throughout the region. Montenegro joined NATO in 2017 over Russia’s objections, followed by North Macedonia. Romania blocked Russian arms shipment to Serbia in July 2019. The following year, Serbia cancelled its participation in “Slavic Brotherhood” military exercises with Russia and Belarus.
Serbia and China, on the other hand, have found common ground through China’s Belt and Road Initiative, BRI. Its financing saddles countries with debt and fuels corruption. China benefits by capturing resources needed for its economic growth. Montenegro is especially vulnerable to China’s ravenous drive to control ports and infrastructure.
Financing comes at a cost. BRI leaves countries beholden to Beijing’s political agenda. Serbia supports China’s crackdown on democracy in Hong Kong, its human rights abuses in Xinjiang, and its tough stance towards Taiwan.
As cooperation between China and Russia has advanced, security cooperation between Russia and Serbia has faltered. Though Serbia is an observer in the Russian-led Collective Security Treaty Organization, it conducted 13 military exercises with NATO and only four with Russia in 2018. Russia further strained relations with Serbia by transferring six MIG-29 fighter jets, then sending a repair bill of $185 million. Serbs were outraged when a video surfaced showing a GRU officer at Russia’s embassy in Belgrade bribing a former Serbian official.
Serbia is in the market for diverse and different military equipment. In August 2020, Serbia agreed to purchase the Chinese anti-aircraft FK-3 missile system. Serbia also chose France’s Mistral portable air-defense system, MANPADS, over Russian technology.
In 2019, Serbia’s trade with Russia and the Russia-led Eurasian Economic Union accounted for just eight per cent of Serbia’s total trade, with exports totaling 5.4 per cent and imports 9.4 per cent. China is proving to be a better economic partner, providing $4 billion in direct investments and over $5 billion in loans and infrastructure projects.
Huawei, the Chinese telecommunications giant, is an instrument of China’s foreign and security policy. As part of the “digital Silk Road”, the US accuses Huawei of advancing China’s interests by gathering information for intelligence purposes, something Huawei denies. Huawei is facilitated through commercial channels, as well as the Digitisation and Innovation Center in Belgrade. In addition to Serbia, it has an especially strong presence in Bosnia and Herzegovina.
China is also adept at vaccine diplomacy. Serbia initially relied on Sputnik, Russia’s vaccine for COVID-19. Today, it is deepening cooperation with China, using Sinovac in response to the pandemic.
NATO should take in Kosovo by 2028
China’s capacity is overestimated. Xi’s reputation has been tarnished by lack of transparency over the COVID-19 pandemic. China’s economic miracle is slowing down; its economy growing just 6.6 per cent in 2018, the lowest rate in 28 years. Its population is ageing, further slowing economic development. The Chinese Communist Party is comprised of elites, hardly representative of 1.4 billion Chinese.
Kosovo needs a steely-eyed response to the malign intentions of Russia and China. It should launch an inter-agency “Strategic Planning Group on Russia and China” to study their activities and develop a policy and security response.
It needs a regional strategy and communications plan. Kosovo should cooperate with like-minded neighbours to collect and share information. It should also expand cooperation with Western intelligence agencies.
The US can build Kosovo’s armed forces through training and equipment that meet NATO standards. It should consider a Road Map of Defence Cooperation with Kosovo, similar to US agreements with the Baltic states, or a Mutual Defence Treaty, similar to the US agreement with South Korea, to protect Kosovo from external threats.
NATO can play a pivotal role building Kosovo’s capacity, giving Kosovo a fast track to NATO’s Partnership for Peace Program and providing a clear path towards NATO membership by 2028.
As China ramps up its malign operations, Western Balkan countries need a more effective counter-intelligence strategy. China’s “peaceful rise” is a myth. While Russia is still a menace, China is emerging as the greater threat.
Mr. Phillips is Director of the Program on Peacebuilding and Human Rights at Columbia University.
This article was initially published in Balkan Insight on September 29, 2021

Kosova në 1 Tetor 1997, protesta studentore në mbrojtje arsimit shqip

October 1, 2021 by s p

SPECIALE – Gazeta DIELLI nga korrespondenti në Kosovë Behlul Jashari

PRISHTINË, 1 Tetor 2021/ Në Kosovë përkujtohet e vlerësohet protesta e fuqishme e studentëve dhe profesorëve shqiptarë të Universitetit të Prishtinës, e para 24 viteve, 1 Tetorit 1997, në mbrojtje të arsimit shqip, për lirimin e Universitetit e shkollave të okupuara e të mbyllura nga regjimi i dhunës serbe që nga viti 1991.

Të mbështetur edhe me pjesëmarrje në protesta nga rektori historik i Universitetit të Prishtinës, Ejup Statovci, drejtues të Lëvizjes Studentore në Kosovë në atë kohë ishin Bujar Dugolli, Muhamet Mavraj, Albin Kurti, Driton Lajçi, Ernest Luma e të tjerë.

Albin Kurti, tani kryeministri i Republikës së Kosovës, sot, në përvjetorin e 24-të të protestave studentore të vitit 1997, me ftesën e tij, priti në takim bashkorganizatorët e protestës që bëri kthesë politike në Kosovë dhe bëri jehonë të madhe ndërkombëtare.

Në takim ishin edhe familjarë të drejtuesit të universitetit të vetorganizuar shqiptar dhe intelektualit që priu në protestat e 1997-ës – profesorit të ndjerë Ejup Statovci, profesoresha Drita Halimi Statovci dhe znj. Anila Statovci.

Para takimit kryeministri Kurti vuri lule të freskëta te varri i profesorit Statovci, i cili së bashku me studentët organizatorë ishte në ballë të protestës masive, që për kërkesë kryesore kishte lirimin e pakusht të hapësirave universitare të uzurpuara nga regjimi serb.

Duke evokuar kujtime të viteve e ’90-ta, të rezistencës aktive dhe përpjekjes për liri, u vlerësua akademiku i rezistencës dhe juristi i qëndresës, që ishte në ballë të universitetit më 1991, kur duhej rifilluar ai si i pavarur prej pushtuesit serb, pas dëbimit nga objektet zyrtare të Universitetit të Prishtinës.

“Çdo 1 Tetor kujtojmë marshimin në protestat e 1997-ës të mijëra studentëve të veshur në të bardha, që me vullnet për liri e dëshirë për dije kërkonin lirimin e ndërtesave dhe hapësirës universitare nga regjimi i atëhershëm serb dhe përkujtojmë intelektualin që na priu profesor Ejup Statovci”, tha kryeministri Kurti.

Ai tha se më 1 Tetor të vitit 1997 u thye një heshtje dhe frikë e gjatë dhe popullit nisi t’i rikthehej dinjiteti.

U rikujtuan ditët parapërgatitore të protestave, rreziqet dhe kushtet e vështira të veprimit, si edhe zemërgjerësia e njerëzve guximtarë që dëshirës së madhe të studentëve për dije iu mundësuan vijimin e mësimeve në shkollat-shtëpi.

Në takim ishin prorektori i atëhershëm i Universitetit të Prishtinës, profesori Ahmet Geca, drejtuesit e Lëvizjes studentore ministri Xhelal Sveçla, zëvendësministri Hysen Durmishi, Bujar Dugolli, Fatban Bunjaku, Jeton Rexha, Lulëzon Jagxhiu, Mihane Salihu, Mentor Bogaj, Milot Cakaj dhe Veton Demaj.

Para 24 viteve gazeta e vetme e përditshme shqipe në Kosovë i bënte jehonë e përkrahje të madhe protestës. “Në Prishtinë dhe në 6 qytete të Kosovës Protestat paqësore u përballën me brutalitetin policor”, shkruante në mbititull e kryetitull në ballinë gazeta e rezistncës “Bujku”, e cila në një nga nëntitujt theksonte se, “Nuk ka njoftime për të vrarë, por ka të plagosur e të arrestuar”.

Legjenda e fotografisë në ballinë ishte: “Në Prishtinë dje protestuan paqësisht mbi 30.000 studentë, profesorë e intelektualë të tjerë, e mbi 100.000 qytetarë shqiptarë dolën në rrugë e sheshe për përkrahje e solidarizim, përkundër shtetrrethimit policor serb”.

Gazeta raportonte se Presidenti i Kosovës Ibrahim Rugova dënoi ashpër brutalitetin policor mbi protestuesit, se Qeveria shqiptare dënon dhunën që ushtron Beogradi mbi shqiptarët, se Ambasada e SHBA-ve është e brengosur për situatën e krijuar…

“Pas ndërhyrjes së policisë serbe kundër studentëve shqiptarë në Kosovë Kongresisti Amerikan Eliot Engëll kërkon që SHBA-të të dënojnë energjikisht Serbinë – Komuniteti ndërkombëtar nuk do të qëndrojë duarkryq për të lejuar që protestat paqësore të shtypen me dhunë”, theksonte gazeta në mbititullin, titullin e nëntitullin e një prej shkrimeve në shumë faqe.

Nga protesta e nisur në Lagjen Velania e shtëpive të shqiptarëve të shndërruara në universitet, pikërisht para 24 viteve, drejtpërdrejtë nga protesta, raportoja për Agjencinë Shtetërore Zyrtare të Lajmeve të Shqipërisë – Agjencinë Telegrafike Shqiptare (ATSH) dhe për Radio Televizionin Shqiptar (RTSH) se “në Prishtinë ka shumë studentë të plagosur pas ndërhyrjes së policisë serbe”, se “janë rrahur edhe shumë vajza – studente të Fakultetit të Mjekësisë sepse donin të ndihmonin studentët e lënduar” dhe theksoja përkrahjen e gjithë popullit për protestën. “Në tërë qytetin e Prishtinës, ku kanë dalë mbi 100,000 qytetarë, përkundër shtetrrethimit policor, mbretëron një atmosferë tepër e rëndë dhe e jashtëzakonshme”, dëshmoja si korrespondent i ATSH-së nga Prishtina përmes telefoninit në 1 Tetor 1997.

Raportimin e bëja edhe nga ambientet e Rektoratit të Universitetit të Prishtinës në lagjen Velania, ku ishte vendosur në një shtëpi private pas dëbimit të dhunshëm e të përgjakshëm të shqiptarëve të Kosovës nga objektet shkollore e universitare.

“Forcat policore kanë bllokuar edhe ndërtesën e rektoratit. Në rektorat janë strehuar shumë studentë të lënduar, ndërsa brenda hyn edhe tymi i gazit lotsjellës”, raportoja nga vendngjarja, ndërsa që në njoftimet e para për ndërhyrjen e egër të forcave serbe kundër mëse 30,000 studentëve shqiptarë protestues bëja të ditur se “për në Velani janë drejtuar dhe tanket”.

Në raportim theksohej edhe se “‘Policët e
egërsuar po shqyejnë nëpër sheshe e rrugë pankartat e studentëve
protestues. Në tërë qytetin e Prishtinës, ku kanë dalë mbi 100
000 qytetarë, perkunder shtetrrethimit policor, mbretëron një
atmosferë tepër e rënde dhe e jashtëzakonshme’,-deshmon
korrespondenti i ATSH-se nga Prishtina”.

Universiteti i Prishtinës është themeluar me ligjin e miratuar nga Kuvendi i Kosovës në 18 Nëntor 1969 edhe si kërkesë e demonstratave studentore e gjithëpopullore kosovare një vit më herët – në 1968-tën. Kuvendi themelues i Universitetit është mbajtur në 13 Shkurt 1970, ndërsa mbledhja solemne e tij dy ditë më vonë, në 15 Shkurt, dhe kjo datë është shpallur Dita e Universitetit të Prishtinës.

Gazeta e rezistencës “Bujku”, që ishte e vetmja në gjuhën shqipe në Kosovë në atë kohë, kryeredaktor-themelues i së cilës isha, që sfidonte ndalimin e dhunshëm të gazetës tradicionale Rilindja, para 30 viteve – në 3 Shtator 1991 shkruante në titujt e ballinës: “Pushteti serb pengoi fillimin e mësimit në shkollat shqipe në Kosovë – Fillimi i vitit shkollor shtyhet deri më 1 Tetor – Serbia mbyll shkollat e shqiptarëve”. Në numrin pasues shkruante: “U ndalua gazeta ‘Bujku’ e 3 Shtatorit (viti 1991). U ndalua sepse shkroi se policia serbe nuk lejoi nxënësit shqiptarë të hyjnë në shkolla”…

Gazeta nuk u ndal edhe kur u ndalua, vijoi të dalë duke qenë pjesë e lëvizjes e luftës për liri e pavarësi, me orientim e përcaktim të fuqishëm perëndimor euroatlantik…

As nga fillimi i Tetorit e as muajëve e viteve në vijim pushteti okupues i Serbisë nuk hapi dyert e shkollave e të Universitetit të Kosovës për shqiptarët…

Gazeta “Bujku” e 3 Tetorit 1991 në ballinë kishte kryetitullin “Shkollat janë tonat, ato nuk i japim”, ndërsa mbititullin “Në tërë Kosovën protestë e qetë e nxënëseve, studentëve, arsimtarëve dhe prindëve shqiptarë”. Një nga titujt tjerë ishte: “U arrestuan dhe u maltretuan shumë pjesëmarrës të protestës së qetë”.

Nga protestat kudo në Kosovë kundër mbylljes së shkollave shqipe botoheshin edhe fofografi me raportimet në ballinë e në faqet vijuese të gazetës “Bujku”…

Titujt e gazetës si dëshmi i lexoj edhe në një film dokumentar nga greva e urisë e gazetarëve e shkrimtarëve shqiptarë, të nisur nga simboli i rezistencës Adem Demaçi, në Pallatin e Shtypit Rilindja në Prishtinë, të zhvilluar nga 24 Maji deri në 3 Qershor të vitit 1993.

Trokëllima e telexit, të lidhjes së vetme të mundëshme nga Prishtina në Tiranë në atë kohë, të raportimeve që bëja për Agjencinë Shtetërore Zyrtare të Lajmeve të Shqipërisë, duke nisur nga 24 Maji 1992 i zgjedhjeve të para pluraliste në Kosovë, hapë filmin dokumentar të xhiruar gjatë grevës njëmbëdhjetëditëshe. Flas në dokumentar: “Këtu është zyra e telexit të Rilindjes. Nga ky telex për çdo ditë dërgojmë raporte, informata për Agjencinë Telegrafike Shqiptare, në Tiranë. Ja, në këto momente jemi duke u përpjekur ta marrim lidhjen…Presim… Lidhjet janë tepër të dobëta…”

Në atë mbrëmje të 31 Majit 1993, të ditës së tetë të grevës së urisë, dr. Gani Demolli, themelues i shërbimit mjekësor “Nëna” në kohën e dëbimit të dhunshëm të shqiptarëve edhe nga spitalet, derisa po kujdesej për shëndetin e grevistëve duke qëndruar ditë e natë pranë tyre po vijonte të bënte me kamerën e tij edhe një film dokumentar dëshmi kohe për rezistencën deri në flijim…

***

“NA E MORËN SHKOLLËN…”

Para 29 viteve, në 2 Tetor 1991, kam shkruar këtë skicë me titull “Na e morën shkollën…”, botuar të nesërmen – në 3 Tetor 1991 në gazetën e rezistencës “Bujku”:

Dy tetor ’91, ora tetë e tridhjetë e pesë, gjashtë, shtatë…minuta. Përjashta shkollës fillore “Hasan Prishtina” në Prishtinë, në rrugë, shumë fëmijë – nxënës, edhe arsimtarë e prindër të fëmijëve shqiptarë. Te dyert e shkollës – policia.

Brenda në shkollë, nga dritaret e mëdha, shihen klasët e zbrazëta, edhe klasë ku mësim ka vetëm – serbisht.

Nxënësve dhe arsimtarëve shqiptarë nuk u lejohet të hyjnë në shkollë. Në sytë e fëmijëve lotët: “Na e morën edhe shkollën…”

Fëmijët serbë e malazez nga dritaret e shkollës i gërgasin fëmijët shqiptarë, ua ngrenë tre gishtërinj, i shajnë…(O zot, a edhe fëmijët i mbushën mizori, si mundet i madhi t’ia jepë të voglit atë mësim të keq?!)

Fëmijët shqiptarë as që shikojnë andej. I shikojnë punët e veta dhe protestojnë qetë, me urti. Nuk ua tremb qetësinë as aeroplani ushtarak plot zhurmë që fluturon mbi qytet, mbi kokat e tyre. Duket se asgjë më nuk u bën përshtypje, nuk i tremb, as ai “zog frikësimi” në hava.

Qëndrojnë, protestojnë, nuk pajtohen kurrësesi t’ua marrin shkollën.

Shkollën me emrin e bukur të tribunit Hasan Prishtina. Ai ua mëson nga përjetësia e librat edhe këtë trimëri të urtisë…

***

DISA NGA RAPORTIMET E MIA TË 30 SHTATORIT E 1 TETORIT 1997:

https://groups.google.com/forum/?hl=en#!msg/bit.listserv.albanian/izCKtqqUjSs/RWH7-u3CFCsJ

PROTESTAT NE KOSOVE FILLOJNE ME 1 TETOR -Keshilli Organizativ

PRISHTINE, 30 shtator /ATSH-Behlul Jashari/ – Keshilli
Organizativ ne nivel te Universitetit te Prishtines vendosi dje
qe protestat paqesore te studenteve per lirimin e objekteve te
pushtuara shkollore e universitare do te fillojne me 1 tetor,
beri te ditur njeri nga udheheqesit e Unionit te Pavarur te
Studenteve, Albin Kurti.
“Pas takimeve qe paten perfaqesuesit e studenteve ne
Keshillin Organizativ ne nivel te Universitetit te Prishtines,
per protestat paqesore studentore, me presidentin e Republikes
se Kosoves dr. Ibrahim Rugova, si dhe me delegacionin e diplomateve
europiane dhe amerikane, qe qendruan dje ne Kosove, konfirmojme
edhe nje here qe protestat do te fillojne me 1 tetor 1997″,
thuhet ne vendimit e Keshillit Organizativ.
Unionit i Pavarur i Studenteve te Universitetit te Prishtines.
do te jape sot nje konference per shtyp./MY/kled/

PROTESTAT PAQESORE NE KOSOVE DO TE FILLOJNE NESER PARADITE

PRISHTINE, 30 shtator /ATSH/- Ne Kosove protestat paqesore
studentore per lirimin e objekteve te pushtuara arsimore do te
fillojne me 1 tetor ne oren 10:30, -behet e ditur per ATSH-ne
nga Keshilli Organizativ i Universitetit te Prishtines.
Protestat e studenteve, te debuar 7 vjet me pare nga objektet
shkollore dhe universitare prej autoriteteve serbe do te fillojne
me marshimin drejt qendres se qytetit te Prishtines, ku do te
kalohet pergjate shetitores kryesore te qytetit dhe me pas ne
lagjet e tij.
Studentet do te mbajne distiktiva si shenja identifikuese
dhe eshte kerkuar qe ata te jene te veshur me te bardha nga
brezi e lart. Ne protesta nuk do te kete brohoritje, pasi te gjitha
mesazhet dhe kerkesat e studenteve do te jene te shkruara neper
pankarta.
Kujdestaret per mbajtjen e rendit do te jene studente qe do te
mbajne shirit te kuq, kurse studentet vezhgues te protestave
do te mbajne shirit te kalter.
Ne kete menyre do te veprohet edhe ne qytetet e tjera te
Republikes se Kosoves, ne te cilat ndodhen shkollat e larta te
Universitetit te Prishtines.
Keshilli Organizativ i ka bere thirrje qytetareve qe te
solidarizohen me kete proteste paqesore te studenteve duke dale
se bashku me ta ne rruge dhe duke iu nenshtruar me perpikeri
strategjise se studenteve. Qytetaret duhet te jene te qete e te
heshtur, -kumtohet nga Keshilli Organizativ.
Sot ne Prishtine, nje dite para fillimit te protestave,
Unioni i Pavarur Studentor do te zhvilloje nje konference
shtypi. /B.J/AG/kled/