Archives for November 2021

Veprimtaria diplomatike e Midhat Frashërit në Konferencën e Paqes në Paris dhe Lidhjen e Kombeve

November 19, 2021 by s p

Nga Lindita Komani

Nëntor 2021/

Rindërtimi i kontributit të Midhat Frashërit në letra, kulturë, politikë dhe diplomaci po ndodh që prej disa vitesh përmes punës së palodhur të Dr.Uran Butkës dhe bashkëpunëtorëve të Institutit “Lumo Skëndo” në Tiranë.

Mbërritur në vëllimin VI që sjell një pjesë të leterkëmbimit të Midhatit prej vitit 1896 deri në korrik të vitit 1921, njihemi dhe përjetojmë zërin më intim, më të thellë, më elokuent dhe njëkohësisht më të rreptë të tij si një personalitet i epërm i botës shqiptare. Ia ndiejmë më të fortë dhe më të afërt shqetësimin për zhvillimet kombëtare, për shpalljen e pavarësisë, qeveritë e krijuara pas shpalljes të pavarësisë, për luftën dhe paqen, për ngjarjet e ditës, për hulumtimet në zhvillim e sipër, për informacionin e munguar nga Shqipëria, për përpjekjet e përditshme për të çuar përpara çështjen shqiptare në marrëdhënie me miq e personalitete të huaja dhe shqiptare. Ia ndiejmë butësinë dhe finesën e spikatur në marrëdhënie me njerëzit më të afërt, të familjes, të dashurat në disa vende të Europës, miqtë në ideale.

Në vëmendje të këtij punimi qëndron rindërtimi i veprimtarisë diplomatike së Midhat Frashërit në marrëdhënie me Konferencën e Paqes dhe Lidhjen e Kombeve në vitet 1919 – 1921. Për këtë qëllim shqyrtuam letërkëmbimin që nis më 20 nëntor 1918 me letrat dërguar Zotit Pichon, Ministër i Punëve të Jashtme të Francës dhe Zotit Harry Lamb nga Foreign Office në Londër, në vijim Zonjës Edith Durham dhe kolonelit Audrey Herbert dhe mbyllet në vitin 1922 me disa letra që në fakt do të publikohen sipas kronologjisë në vëllimin e shtatë të veprës së Midhatit, por që na u vunë në dispozicion nga Dr.Butka për qëllim të këtij punimi.

Punimi është i përbërë nga tri pjesë. Në pjesën e parë bëjmë një sistemim dhe grupim të letërkëmbimit. Në pjesën e dytë paraqesim disa karakteristika të Midhat Frashërit dhe çështje që dalin në pah gjatë leximit e hulumtimit të letërkëmbimit. Në pjesën e tretë rindërtojmë veprimtarinë diplomatike të Midhat Frashërit në periudhën e viteve 1919-1921.

Sistemimi dhe grupimi i letërkëmbimit

Janë mbi 250 letra të ruajtura nga periudha 1919-1921, të cilat vijnë në sytë tanë përmes këtij vëllimi. Sistemuar në mënyrë kronologjike, të fusin në ritmin e kohës dhe të ngjarjeve, të lidhjeve dhe përpjekjeve që Midhati zhvillonte paralelisht dhe në vijimësi në shumë drejtime e me shumë personalitete të kohës: politikanë, diplomatë, studiues intelektualë, veprimtarë të huaj dhe shqiptarë. Është një vendim me vend nga ana e redaktorit që ka zgjedhur kronologjinë kohore si kriter për sistemimin, sepse aty ku përjeton Midhat si diplomat, politikan, studiues dhe intelektual, e përjeton edhe si njeri me pasione dhe kujdes për njerëzit e afërt dhe miqtë e idealit kombëtar.

Nga këndvështrimi i sotëm ndoshta 250 letra nuk të japin përshtypjen e një veprimtarie aq të madhe, për shkak se teknologjitë moderne i kanë dhënë politikës, diplomacisë dhe komunikimit publik një ritëm shumë më të shpejtë, si në veprim, ashtu edhe në reagim dhe pasqyrim e komentim mediatik të zhvillimeve. Por në kohën për të cilën flasim, sidomos duke pasur parasysh që Midhati vepronte si individ, pa një ekip nga pas, dhe pa pasur informacione të përditësuara çdo ditë, ritmi që përftojmë përmes leximit tregon për një angazhim personal të jashtëzakonshëm nga ana e tij, si në periudhën kur iu pengua përfshirja në Delegacionin Shqiptar në Konferencën e Paqes ashtu edhe në vijim kur përfaqësoi pranë tij Vatrën, ashtu edhe kur u zgjodh kryetar këtij delegacioni nga qeveria e Shqipërisë nën drejtimin e Iliaz Vrionit.

Sistemimi që kemi bërë me rastin e këtij punimi na lejon që ta lexojmë këtë letërkëmbim duke i grupuar letrat në:

Letërkëmbimi me diplomatë dhe politikanë kyçë të kohës, në funksion të Konferencës së Paqes dhe Lidhjes së Kombeve.

Letërkëmbimi me qeverinë e Shqipërisë.

Letërkëmbimi me bashkëpunëtorët e afërt në punën e tij diplomatike ku bën pjesë: letërkëmbimi me Mehmed Konicën, Dhimitër Beratin, i cili pas përpjekjeve të përsëritura të Midhatit u bë sekretar i delegacionit në Paris dhe ndihmës i afërt i tij, Asdrenin, Fan Nolin.

Letërkëmbimi me miqtë e idealit ku bën pjesë: letërkëmbimi me Rexhep Mitrovicën, Eshref Frashërin, Bedri Pejanin, me të cilët i lidhte jo vetëm cështja shqiptare por edhe qëndrimet e afërta politike dhe miqësi edhe përtej politikës me përkujdesje gati vëllazërore. Janë këta miq që në kohën kur Midhati u zgjodh deputet i Gjirokastrës (1921) i bënin vërejtje dhe thirrje të përsëritura për t’u kthyer nga Parisi në Shqipëri dhe për t’u angazhuar politikisht në vend, gjë për të cilën Midhatit iu desh të jepte edhe sqarimet e veta se pse nuk mund të ndodhte.

Letërkëmbimi me miqtë e mëdhenj britanikë: me Audrey Herbert, Edith Durham dhe I.S.Barnes, pa ndihmën dhe përkushtimin e madh të të cilëve qeveria britanike mbase do të kishte mbajtur tjetër qëndrim për Shqipërinë, sidomos për kufijtë e saj, duke pasur parasysh punën e fortë propoganduese të fqinjëve tanë.

Letërkëmbimi me personalitete studiues, intelektualë dhe veprimtarë të huaj me funksion lobimin për çështjen shqiptare ku bën pjesë: letërkëmbimi me Eugene Pittard (antropolog zviceran), Louis Doufour (hartues i një metode për mësimin e gjuhës shqipe nga francezët), Margaret Hasluck (etnologe, gjuhëtare, antropologe skoceze), Leon Lamouche (ushtarak dhe erudit francez), irlandezin La Rive Bourchier, britanikun Burton, Administratorin e Shkollës së Gjuhëve Orientale në Paris, misionarin protestant amerikan Charles Telford Erickson, drejtorin e shoqërisë “Paqe me anë të së drejtës” Th. Rinpse, Lidhjen e të Drejtave të Njeriut, Dr.Marie Rusecko nga Zyra Ndërkombëtare për Mbrojtjen e të Drejtave të Popujve, Evan MacRury nga Komiteti Anglo-Shqiptar në Londër.

Letërkëmbimi me shtypin e kohës sidomos atë francez, ku bëjnë pjesë letra drejtuar drejtorëve, kryeredaktorëve botuar në këto organe shtypi: L’Europe Nouvelle, La Petite Republique, L’Humanité, L’Ere Nouvelle, Le Temps, Information, Paqe nëpër drejtësinë.

Njoftimet e Bureau de Presse Albanaise, për të cilat duhet thënë se bazoheshin në informacione të siguruara me vështirësi përmes letrave të miqve ndoshta më shumë sesa letrave zyrtare të qeverisë, si dhe përmes leximit të gazetave të huaja, një mangësi që shërben si shenjë e fortë treguese që shteti shqiptar ende ishte në fillesat e veta.

Letërkëmbimi me veprimtarë shqiptarë në Amerikë ku spikasin: letërkëmbimi me drejtuesit e Vatrës Kolë Tromara dhe Anastas Pandele si dhe shumë letra të dërguara nga veprimtarë në qytete të ndryshme të Amerikës pas vajtjes në SHBA të Midhat Frashërit në mision për llogari të qeverisë së Shqipërisë, për të “plasuar një pjesë të huasë kombëtare të brendshme midis shqiptarëve të atjeshëm, pa të cilën do të mos mundim të mbushim si duhet detyrën, që na ka vënë për barrë populli” (cit. letër e Mehmed Konicës, 27 gusht 1920).

Letërkëmbimi me veprimtarë të tjerë shqiptarë në Europë ku spikasin: letërkëmbimi me Dr.Ibrahim Temon (14 prill 1919), i cili e quajti gabim largimin e Midhat Frashërit për në Lozanë pas ndalimit nga Turhan Pasha dhe qeveria italiane që ai të shkonte në Paris bashkë me shokët e përfshirë në delegacionin shqiptar; Adhamidh Frashërin (1 gusht 1920), i cili i bën një raportim të detajuar të përpjekjeve e përparimeve të tij në raport me italianët; intelektualin, studiuesin dhe mësuesin kosovar Mehmet Vokshi, Ramiz Dacin, atdhetar dibran, senator i Këshillit Kombëtar në vitin 1920, i cili i kujton Midhatit çështjen e muhaxhirëve dibranë të cilët janë zhvendosur prej tokave të tyre për shkak se ato u pushtuan nga serbët.

Karakteristika të Midhatit si diplomat e politikan, çështje me interes kërkimor që dalin në lexim

Është me vend që para se të kalojmë në rindërtimin e veprimtarisë diplomatike të Midhat Frashërit bazuar në letërkëmbimin e tij të ndalemi tek disa karakteristika të tij që i zbulojmë gjatë leximit dhe të cilat vlerësojmë se kanë drejtpërdrejt të bëjnë me punën dhe suksesin e tij si diplomat si dhe tek disa çështje që meritojnë hulumtim të mëtejshëm me studime të mëvetshme.

Shumë talente të mbledhura në një gjeni. Duhet të kemi parasysh që veprimtaria diplomatike shqiptare para 100 vitesh nuk e kishte luksin të mbështetej në financa që sot shqiptarët mund t’i kenë më të shumta në dispozicion. Pak fonde viheshin në dispozicion nga bujaria e emigrantëve shqiptarë në Amerikë e më pak në Europë. Shteti shqiptar sapo kishte nisur të funksiononte dhe kishte një barrë të madhe për të ngritur institucionet në vend. Ndaj, me një buxhet të kufizuar, Midhat Frashëri kryente punën e një ekipi të tërë: si gjurmues e hulumtues i lajmit, si përpunues i të dhënave dhe hartues raportesh, shkrimesh, reagimesh, notash proteste, si lobues pranë institucioneve, organizatave e intelektualëve, si studiues dhe redaktor librash studimorë mbi Shqipërinë dhe shqiptarët, si përkthyes, si zëdhënës shtypi, si organizator i diasporës dhe anëtarëve të përçarë të delegacioneve shqiptare, dhe patjetër si diplomat.

Vetësakrifikues dhe jo oportunist. Karrierën e tij politike që mund ta kishte ngjitur shpejt në pozicionin e kryeministrit nisur nga të dhënat dhe prejardhja që kishte si bir i Abdyl Frashërit dhe nip i Naim dhe Sami Frashërit, ai e sakrifikoi në të mirë të çështjes kombëtare. Ndonëse u zgjodh deputet i Gjirokastrës, gjë që do t’i kishte dhënë mundësinë për një karriere në politikën e brendshme të Shqipërisë, që për shkak të aftësive të spikatura dhe prejardhjes tejet të vlerësuar, do t’i lejonte ngjitjen deri në nivelet më të larta shtetërore, ai qëndroi në Paris për të kryer atë punë për të cilën kishte më shumë nevojë: përfaqësimin dhe suksesin e Shqipërisë në Konferencën e Paqes. Pas kritikave të marra sidomos nga shokët e afërt të idealit, ai shprehej:

Letër Rexhep Mitrovicës (16 mars 1921):

“Mua më duket sikur po më qortoni tue më thane se nuk due me u nda nga Parisi. Po më duket se kam fillue nji punë dhe se dua me të vërtetë me hedh themelet e nji vepre pjellore, si politikisht dhe diplomatikisht. Kena me pasë kurdoherë nevojë për ndihmën morale dhe materiale të çdo Fuqie të Madhe e aq më tepër të Francës. Edhe nji punë sado e vogël që të jetë, nuk bëhet pa durim dhe perseverencë.”

Midhat Frashëri donte të gjithë shqiptarët, shqiptarët e donin dhe e pranonin të gjithë si figurë përbashkuese. Si diaspora e Amerikës, ashtu edhe ajo e Europës, si kosovarët, ashtu edhe çamët, e gjithë elita intelektuale e priste dhe e pranonte ndërhyrjen përbashkuese të Midhat Frashërit. Kjo karakteristikë e Midhatit shprehet më së miri në dy letra të Mihal Gramenos ku ai shpreh shqetësimin e thellë për gjendjen e përçarë të delegacionit:

Mihal Grameno në një letër të 23 prillit 1919 i shkruante:

“Qenia jote këtu do të kish për të vënë një rregull veprimi të përgjithshëm…”

Në një letër të 14 majit, Mihal Grameno thekson përsëri:

“Nuk të kam shkruar, se ta tregova gjendjen, edhe cilido që shkruan ndryshe, të gënjen. E vërteta është që është një Babiloni midis shqiptarëve edhe kështu ka për të vazhduar, posa që udhëheqësit e sotmë s’kanë dhimkë për atdhe.

Ndalimi yt zgjedh nga të gjithë, se nuk duan honxho-bonxhot të jesh këtu, duke ditur simpatinë që ushqen për gjithë shqiptarët.”

Në një letër të 22 shkurtit 1921, veprimtari Kosovar Mehmet Vokshi i shkruante:

“Të falem nderit shumë për ndjenjat që i ruani gjithnjë për të shkretën Kosovë.

Kam më shumë siguri, që, sidomos na djelmëria e Kosovës, kemi me ua kthye me të mirë e me mos me i harrue ato mundimet, që z.jote i hjek e digjet ne zemër larg atdhet të dashun.”

Zgjidhës dhe jo krijues problemesh. Turhan Pasha e përzuri nga delegacioni në bashkëpunim me qeverinë italiane dhe ndonëse mund të kishte bërë skandal e ndoshta krijuar probleme të tjera, ai pavarësisht se u kritikua nga bashkëpunëtorët (sidomos Dr.Ibrahim Temo), u vendos në Zvicër dhe zgjidhi nga distanca dy probleme të mëdha: (1) shkroi brenda pak muajsh disa libra për Shqipërinë që u botuan me shpejtësi dhe u shpërndanë tek të gjithë delegatët në Konferencën e Paqes dhe kudo ku mund të bëhej lobim për Shqipërinë dhe shqiptarët; (2) bashkoi delegacionet shqiptare që ishin të përçarë dhe në bashkëpunim me disa veprimtarë (Rasih Dino, Sotir Kolea, Pandeli Cale dhe Hilmi Këlcyra) hartoi një apel drejtuar anëtarëve të delegacioneve shqiptare (9 maj 1919) nga i cili shkëpusim sa vijon:

“Dëshirat dhe synimet e populli tonë sot, përmblidhen në këto fjalë:

“Bashkim nën flamurin e lavdishëm të Skënderbeut për gjithë vëllezërit e një gjaku e të një gjuhe, në të gjitha tokat e banuara nga stërgjyshërit tanë – prej Tivari deri në Prevezë, nga Mitrovica në malin Pindus – në një shtet absolutisht dhe tërësisht i lirë, pa ndërhyrje në qeverinë tone, si nga brenda ashtu edhe nga jashtë””.

…

“Ju, të nderuar Zotërinj, jeni ngarkuar me përpjekjen për integritetin dhe pavarësinë e vendit, që e kemi trashëguar prej kohërave që s’mbahen mend. Populli pret që përpjekjet Tuaja galopante do të sjellin çlirim për vëllezërit tanë trima të Kosovës dhe të Çamërisë, që po rënkojnë nën zgjedhën e të huajve.”

…

I bëjmë këto lutje nga thellësia e zemrave dhe duart tuaja janë shenjtëruar nga ne dhe nga ata që ju kanë besuar mandatet dhe me gjithë zemër ju urojmë: bashkim zemre, bashkim frymëzimit dhe bashkim për qëllimin e përparimit të Shqipërisë.”

Bindës dhe fitues në argument për shkak të zgjuarsisë, intelektit, elokuencës, oratorisë dhe frëngjishtes së përkryer. Kjo karakteristikë spikati jo vetëm në letërkëmbimin që ka pasur në këto vite me intelektualë, politikanë e diplomatë të huaj e shqiptarë por veçanërisht në Konferencën e Ambasadorëve që u mbajt në korrik dhe nëntor 1921 ku ai përfaqësoi Shqipërinë në përballje të drejtpërdrejtë me ambasadorët e Fuqive të Mëdha.

Ja se si shkruan Roger Lévy për Midhatin në sesionin e jashtëzakonshëm të Këshillit të Lartë të Konferencës së Ambasadorëve, mbledhur me kërkesën e Britanisë së Madhe për shkak se Serbia nuk pranonte vijën kufitare të caktuar nga Konferenca:

“Më pastaj ngrihet z.Midhat Frashëri, delegat shqiptar: zërin e ka elokuent, gjuhën frëngjishte të përkryer. Shpreh me fjalë që i dalin nga shpirti dhe mjaft prekëse, mjerimin e madh të Shqipërisë, ndryshimet që i janë bërë vijës kufitare që prej 1913-ës, “vijë etiketuar automobilistike, vijë elastike…vijë hipotetike!”.”

Vizioni i tij për marrëdhëniet me jashtë. Midhati kërkonte vëmendje për nga SHBA dhe Britania e Madhe, shkëputje nga Italia dhe shkëputje të plotë dhe mbrojtje nga provokimet turke siç ishte rasti me deklaratat e Mustafa Kemalit, “sipas së cilave oficerë me origjinë shqiptare që shërbenin në ushtrinë turke na qenkan lejuar të kthehen në Shqipëri, me qëllim që të shkaktojnë konflikt midis këtij vendi dhe Greqisë” (cit. Njoftim i Zyrës Shqiptare të Shtypit, 24 qershor 1921).

Kohën e “burgosjes në Romë” (shkurt-prill 1919) Midhati e shfrytëzoi për t’u takuar me konsullin amerikan në Torino, z.Emerson Haven, i cili ishte edhe shkoi në mision në Shqipëri për të raportuar në vijim në Washington dhe në delegacionin amerikan në Paris. Në këto biseda, sikurse ai shkruan në letër, ka theksuar “se Amerikës i duhet bërë apel për ndihmë, mbështetje ushtarake në kufijtë e vendit, që të pengohet tradhtia greko-sllave; ky kontingjent i vogël amerikan, duhet të përforcohet nga shqiptarët, që kanë marrë pjesë në luftë në Francë, në radhët e amerikanëve” (cit. Letër për Kolë Tromarën, 8 mars 1919). Ky vizion i Midhatit lidhur me Amerikën gati tetëdhjetë para luftës së Kosovës apo edhe njëqind vjet nga viti 2021 kur politika shqiptare si në Shqipëri ashtu edhe në Kosovë e më gjerë në krejt rajonin thërret për vëmendje e mbështetje nga Amerika, e dëshmon qartë sesa shumë vizionar ka qenë Midhati.

Vizioni i tij përparimtar politik, por njëkohësisht kuptimi i tij i drejtë i shqiptarëve dhe mentalitetit të tyre. Me vizionin e tij ai ishte ekzaktësisht në qendër të spektrit politik, pak i anuar djathtas. Ky vizion shprehet thjesht e bukur në një letër që Midhati i dërgonte Morton Frederik Edenit, anëtar i komitetit anglo-shqiptar, konsull i Shqipërisë në Gjenevë, i cili kishte shprehur shqetësimin se në Shqipëri kishte një lëvizje bolshevike:

“Para së gjithash e quaj të nevojshme t’ju them se do të ishte gabim të mendohet se ka një lëvizje bolshevike në Shqipëri. Është kjo mendësi e mjerueshme të ngatërrosh liberalizmin, demokracinë për ndarjen e tokave, me sistemin e sovjetëve. Shqiptari është shumë konservator për t’u bërë bolshevik e leninist. Ndoshta, duhen shtuar, gjithashtu, edhe ndjenjat e të krishterëve kundër bejlerëve dhe agallarëve myslimanë, gjë shumë e natyrshme pas shembjes së regjimit turk e mysliman.”

Tirana dhe persekutimi komunist ndaj komuniteteve fetare

November 19, 2021 by s p

Nga Dr. Genti Kruja

Universiteti Bedër, Tiranë/

Kur flasim për komunizmin dhe persekutimin e tij, nuk ka si mos të na vijë ndër mend persekutimi ndaj komuniteteve fetare, që në ditët e para të instalimit të atij sistemi të mbrapshtë në vitin 1944.

17 nëntori i djeshëm me të vërtetë përkujtohet si dita e çlirimit të Tiranës, por ajo duhet të përkujtohet edhe si dita e një pushtimi të ri mizor, ai komunist, i cili në fakt kishte filluar likujdimin e intelektualëve tiranas, që gjatë kohës së luftës, ku i pari që u pushkatua pa gjyq ishte Hoxhë Selim Braja, imami i xhamisë së Saukut, i cili u ekzekutua para derës së xhamisë më 31 gusht 1943.

Për masakrat pohon vetë sekretari i qarkorit të PK të Tiranës, Gogo Nushi në relacionet e tij drejtuar E. Hoxhës: “Këtë shpirt terrorist e kemi parë ditët e fundit në Tiranë. Kjo tregon vijën tonë. Me hyrjen e forcave tona janë vrarë 60 vetë. Listën e kemi. Unë mendoj që asnjë nga ata nuk e meritonte këtë dënim. Jemi të sigurtë se do të kemi edhe të tjerë. Numri do të ketë kaluar edhe të 100” (AQSH, F.14, d. 2/a v.1944)

Nuk ishte rastësi që komunizmi filloi një luftë të hapur ndaj klerit dhe komuniteteve fetare, sepse ata jo vetëm përbënin inteligjencën e kombit shqiptar dhe ishin ndër njerëzit më të shkolluar dhe të ngritur, por kishin vënë alarmin e rrezikut të bolshevizmit vite më parë me shkrimet dhe botimet e tyre.

Në vitin 1925, shumë kohë para se komunizmi të hidhte farë e rrënjë në Shqipëri, paralajmërimin më të parë e ka dhënë dijetari dhe patrioti antikomunist, Hafiz Ali Korça, me librin e tij “Bolshevizma a çkatërrimi i njerëzimit“. Nër të tjera Hafiz Aliu në këtë libër konstaton:

Bolshevizma s’pajton kurrë

Me dinin e Muhamedit

Çelët do ta kenë luftën

Gjer në ditën e Kijametit.

Zhdukja e fesë ishte thelbësore për injektimin e dogmës komuniste dhe rrjedhimisht, për krijimin e «njeriut të ri». Megjithatë, komunistët e dinin se në pjesën dërrmuese të popullsisë, feja zinte një vend mjaft të rëndësishëm.

Sistemi totalitar filloi një luftë të paparë ndaj fesë, duke bërë një propagandë antifetare dhe duke filluar një persekutim të egër ndaj klerit fetar në përgjithësi. Kështu u arrestuan, burgosën e u pushkatuan me apo pa gjyq personalitete myslimane dhe të krishtera. Në Tiranë fillimisht u goditën drejtuesit dhe pedagogët e medresesë siç ishin H. Ismet Dibra, H. Ali Korca, Jonuz Bulej, Vexhi Buharaja, H. Ibrahim Dalliu, Hasan Tahsini, si dhe klerikë të tjerë si, Kryepeshkop Visarion Xhuvani, Imzot Vincenc Prenushi, Dom Lazer Shantoja, Dom Ndre Zadeja, Hafiz Sabri Koçi, Dede Reshat Bardhi, Haki Sharofi, Ismail Muçej, Hafiz Mustafa Varoshi, Hafiz Sherif Langu, firmëtar i pavarësisë, Hafiz Esat Myftia, Hafiz Musa Dërguti, Hafiz Ali Kraja, Sheh Ibrahim Karabunara, Baba Myrteza Kruja, H. Xhemal Naipi, kryetari i parë i Parlamentit në 1920, Kristofor Kisi, Atë Ilia Zoto, etj, etj.

Pas ndërhyrjeve të dhunshme të shtetit në organizimin e jetës së komuniteteve fetare, sekuestrimit të pronave, kontrollit mbi buxhetin, ndalimi i literaturës, si dhe mbyllja e shkollave, politika komuniste forcoi një propagandë të ashpër nëpërmjet shtypit, radios, formave të edukimit, kinemasë, pjesëve të leximimeve shkollore dhe edukimit me përbuzjen ndaj fesë, duke hapur dhe muzeun atesit, i vetmi në botë. Shumë prej udhëheqësve dhe dijetarëve më me ndikim, Sigurimi i Shtetit i ndoqi, u nxori dëshmitarë të rremë nëpër gjyqe të sajuara, i pushkatoi, dënoi e internoi, duke mbjellë një atmosferë të përgjithshme terrori.

Sipas të dhënave zyrtare nga institucionet e Shqipërisë, gjatë regjimit komunist 59.009 shqiptarë u internuan në kampe përqendrimi, 7.022 humbën jetën gjatë internimit, 34.135 shqiptarë u burgosën si të dënuar për arsye politike, 984 shqiptarë kanë vdekur në burgjet e regjimit, 6.027 shqiptarë janë vrarë gjatë regjimit komunist në Shqipëri, ndërsa rreth 6.000 rezultojnë si të zhdukur.

Më pas në 1967 Shqipëria u bë vendi i parë ateist në botë, duke shkatërruar shumicën e kishave, xhamive dhe teqeve. Edhe pse ishin pjesë e trashëgimisë kulturore dhe historike të Shqipërisë, sipas të dhënave zyrtare nga Muzeu Historik Kombëtar, u mbyllën 740 xhami, 608 kisha ortodokse e manastire, 157 kisha katolike dhe 530 teqe e tyrbe bektashiane, duke u shkatërruar shumica prej tyre, ndërsa pak nga ato mbeten, por u shndërruan dhe përcudnuan në depo dhe magazina.

Ndërsa klerikët u flijuan për besimin e tyre, besnikë deri në fund të jetës ndaj fesë dhe atdheut.

Sot, pas gjenocidit gjysmëshekullor mbi fenë, në kushtet e sotme të lirisë së besimit, ata dëshmorë duhet të kujtohen jo vetëm me lutjet tona, por edhe me studime të ndryshme.

Shoqëria jonë nuk ka mundur ende t’u shlyejë borxhin e dinjitetit dhe mirënjohjes këtyre etërve shpirtërorë të kombit. Një detyrë të madhe ndaj tyre i ka shteti shqiptar, sepse klerikët nuk janë monopol i komuniteteve fetare, por i përkasin të gjithë shqiptarëve, brezat e rinj të të cilëve duhet të njihen nëpërmjet librave të historisë dhe letërsisë në shkollat e vendit, sepse ata shërbyen me filozofinë “Për fe e atdhe”.

Frank Zdruli “Doesn’t Run Anything” But Has A Lot To Say

November 19, 2021 by s p

Find Out Why We Should Listen

Interviewed by Rafaela Prifti/

1- “I don’t run anything” was your opening statement at a network meeting, of all places, that was hosted at the Saint George Cathedral in South Boston the first Saturday in November. It is counter-intuitive given the premise of networking and its purpose. But that was only the beginning, right?

I started with that line to get their attention and to remind everyone of the struggles each and every Albanian including the ones present at the meeting faced in the beginning as newly arrived immigrants. Years and Decades later every single Albanian is able to dedicate their own success to their hard work , Faith and persistence in trying. I particularly wanted to focus on the successful story of having and being part of a purposeful Albanian community. I think that these kind of networking meetings are a must for strengthening the ties between the many Albanian communities in America. Three decades after the fall of communism in Albania, the only first generation of Americans from Albania you could refer to today are the ones who came here after the nineties. The majority of guests at the networking event were specifically first generation Americans from Albania including myself.

2-Your given name is a conversation starter, right? It is also a connection to your family and ethnicity.

I was born in Korce, Albania and emigrated in US at the age of 18. My wife Ina, also from Korca, and I met in Boston over 15 years ago. We are blessed to have two boys. The Zdruli’s are from the very first families that settled as early as 18th century in the rugged but beautiful Dardha on the highlands of the city Korca. Many Albanian Christians found refuge in Dardha to live their lives free from the oppression and destruction of the Ottomans. My grandfather emigrated from Dardha to US in the first quarter of the 19th century where he lived the majority of his life, unfortunately away from his family because of many factors involved during that time-frame. My parents gave me an American name in his memory and to honor his sacrifices as a US citizen. Finally, because of my grandfather’s sacrifices, today my kids are the first generation of Albanian Americans who are born on US soil, Worcester. Ma, amongst four generations of Americans in the span of 100 years.

3- You have a very active role and involvement with the community. Can you talk briefly about it?

My involvement with the Albanian community in US started in Boston although now continues in Worcester. During the time I lived in Boston I have also served in leadership positions of many community based initiatives mostly from the efforts of the AANO Boston Chapter. I recall the past Flag Day celebrations and numerous fundraising events to benefit the student scholarship fund and Boston AANO basketball team. Most recently, I serve as the President of Sons of St. Mary’s and Co chair of the Albanian Festival of St. Mary’s Albanian Orthodox Church in Worcester Ma.

4- You see your own mission in the context of your involvement with the Church and through it to others. Can you talk about that purpose you feel?

I am glad you’re asking me this question. I will give you my perspective as a Christian believer.

I briefly spoke about the need to strengthen our Albanian community in US. This task can not be successfully achieved without having a vision for the future. This vision consist of fulfilling our duty as parents in growing the next generation of Albanian Americans with the same freedom and values this blessed nation was build and prospered to be the beacon of freedom for all the people around the world. With other words, focusing to build a strong family, will serve as the basis towards a successful future for our children. Every parent and grandparent, despite their differences in views can agree that prosperity in the long run doesn’t just come from wealth but also depends on the right knowledge and wisdom. For us Christians, this can be achieved through living a faithful life in prayer and obedience to God almighty by practicing the teachings of our faith in church and in our daily lives. In the world at large today, this way of acting is becoming extinct from priority and I believe that’s a very dangerous path to follow. I believe that we can’t control our children’s decisions when they become adults but it is our duty to guide them and become their primary teachers and counselors throughout their life, no matter their age. I also have observed that if we would like our children to retain the same family values, Albanian traditions and culture as we did, then we should try harder in preserving our Albanian friendships by making sure our children will be able to attend after school programs and activities together. If we believe and want to be part of an Albanian community that should have longevity, then we also should be able to open and run these programs successfully no matter the cost. We really need to analyze what means to be part of a community. Just because someone comes from Albania does not necessarily means that they’re part of a community. Many individuals and families that come from Albania don’t retain the ethnic and social interaction within their ethnic group for various reasons. It’s much easier for them to loose the Albanian culture, language and traditions in just one generation.

5- You say your two boys ask you at various events: Why are we always with Albanians? What do you say to them? What does it mean to be an American now that as you put it “We are the Americans!”?

Before leaving Albania under the old system, we prayed the Americans would bring hope and solutions for us in Albania. Still today majority of the Albanians believe and wait patiently for remarks or comments by the American officials on many matters, especially those in the political and leadership spectrum. The one thing that everyone should understand and value more, is that today those Americans and that voice should be coming from us who are the new generation of Albanian-Americans. There are no better Americans who know and care more for the Albanian cause than us, but we should encourage everyone here in US to do their part in bringing new hope and solutions by getting our voices together strengthening and supporting our communities we serve here first.

* Read the entire interview and Frank Zdruli’s message for Independence Day in the November issue.

TË NDERUAR DEPUTETË, PËRDORNI NJË FJALOR MË TË DENJË

November 19, 2021 by s p

Mons. George Frendo O.P./

Sot (17 nëntor) kam lexuar relacionin mbi seancën e djeshme të Parlamentit, dhe mbeta shumë i zhgënjyer e i trishtuar duke lexuar fjalë aspak dinjitoze dhe krejt të papërshtatshme për një parlament, fjalë me të cilat disa deputetë kanë sharë kolegët e tyre.Të nderuar deputetë, ju që përfaqësoni popullin tonë, ju që populli ju ka zgjedhur për t’i përfaqësuar në institucionin më të lartë të vendit, ju lutem që në atë institucion të përdorni një fjalor që i përshtatet dinjitetit tuaj si përfaqësuesit e popullit tonë.Populli ynë ka të drejtë të presë prej jush një mënyrë më të sjellshme dhe më dinjitoze kur flisni në Kuvend dhe kur i drejtoheni njëri – tjetrit. Ndjej të njëjtën keqardhje me Kryetaren e Kuvendit kur gjendet në situata të tilla. Ajo vetë tërhoqi vemendjen e të pranishmëve: “Mos vijoni me fyerje në sallë”, “Ju lutem kursejini këto komente”.Gjithë populli mund t’ju ndjekë në televizor. Populli ka të drejtë të dijë çfarë diskutohet dhe çfarë bëhet në institucionin më të lartë të vendit dhe të dijë çfarë thonë dhe çfarë bëjnë të nderuarit deputetë, që ata vetë i kanë votuar për t’i përfaqësuar në Kuvend. Por kjo kërkon shumë kujdes nga ana e deputetëve, sepse ka mundësi që njëri të kërkojë të bëjë “show” në Parlament, e të përdorë një fjalor që përul një deputet nga ana tjetër e Kuvendit, ose të vendosë të mirën e partisë para të mirës së përbashkët.Dikush mund të më akuzojë që po ndërhyj në politikë. Nuk vras mendjen nëse më bëjnë akuza të tilla, por unë e ndiej për detyrë të flas për të mirën e popullit, për një shoqëri më të drejtë dhe më të denjë për popullin tonë, që për shumë kohë, në të kaluarën, ka qenë manipuluar nga politika. Populli ka të drejtë jo vetëm të informohet nga mjetet e komunikimit, por edhe të formohet që të rritet drejt një shoqërie më të denjë. Pra ju lutem, përdorni një fjalor më të denjë!

Mercenarët në studiot televizive

November 19, 2021 by s p

Bajram Mjeku/

Pavarësisht a janë zgjedhjet nacionale a lokale dhe pavarësisht për cilën temë debatohet në studiot tona televizive, analistët e sotëm t’i kujtojnë mercenarët e të gjitha luftërave, të cilët luftojnë jo për liri e humanizëm, por për para e plaçkë.Ftohen burrat e botës në studio televizive dhe me një rrotullim gjuhe shpallin humbës e fitues, patriotë e tradhtarë, hajdutë e humanistë, madje pa patur njohje dhe pa u takuar asnjëherë me personat që i lavdërojnë apo i gozhdojnë si Jezusin në kodrën e Golgotës! Ky anatemim i njerëzve botërisht e çnjerëzisht, nuk ka ndodhur as në kampin komunist, kur liria e fjalës kishte çmimin e saj…Për ata që nuk e dinë, po i jap dy shembuj të gazetarëve model, por fatmirësisht ka edhe të tjerë, të cilët balancojnë gënjeshtra e mizori, të kultivuara asnjëherë më shumë se sot. Vetëm dy personalitete të shquara të gazetarisë botërore gëzuan privilegjin që nga tavolina të vlerësojnë paranojën dhe maninë e tiranit serb Sllobodan Millosheviç, pak kohë para se t’i niste katër luftëra në Ballkan. Është fjala për gazetarin amerikan, James Graff i prestigjiozes The Times, i cili që në fillim të viteve nëntëdhjetë paralajmëronte Millosheviqin “kasap të Ballkanit”. Këtë paralajmërim të së keqes e bëri edhe kolegu i tij gjermani Viktor Meier, në prestigjiozen gjermane Frankfurter Allgemeine Zeitung. Meierin shqiptarët e kujtojnë si gardianin e Kosovës evropiane dhe kritik të rreptë të strategjisë serbomadhe. Para se të bënte një paralajmërim të këtillë për tiranin serb, Meier e kishte eksploruar skenën politike kosovare që nga shpërthimi i demonstratave shqiptare në vitin 1968 në Prishtinë. Meier eksploroi ish-Jugosllavinë më shumë se dy dekada dhe tek pastaj u bë gardian i të drejtave dhe lirive të shqiptarëve në Kosovë!Krejt në fund, me lexuesit e mi dëshiroj të ndajë diçka personale. E kam patur vetëm një ëndërr dhe ajo ishte që një ditë të bëhesha gazetar! Nuk di sa e kam përmbushur këtë ëndërr para publikut, por në dy dekadat e fundit, më ka sfiduar një tjetër ëndërr, e cila jo rrallë është përzier me makth dhe ajo është; sikur asnjëherë të mos isha gazetar!