Archives for November 2021

ATDHEUN, SA MË SHUMË TA NJOHIM AQ MË SHUMË E DUAM

November 8, 2021 by s p

(Vlerësime për librin “Simfonia e udhëtimeve” të Adnan Mehmetit)

Thanas L. Gjika/

Në mars të këtij viti doli nga shtypi libri i ri i shkrimtarit, poetit dhe gazetarit të mirënjohur Adnan Mehmeti “Simfonia e udhëtimeve” EUTPRESS, Tiranë 2021, 231 faqe, me redaktor Dr. Bexhet Asani dhe parathënie të hartuar nga Dr. Yllka Filipi. Adnani, shkurt Adi, u lind në Luginën e Preshevës (1964), krahinë shqiptare të cilën qeveria federative jugosllave ia shkëputi Kosovës dhe ia dha Republikës së Serbisë më 1954. Adnani është produkt intelektual i Universitetit të Prishtinës (1985-1989), produkt i këtij inkubatori të rëndësishëm që u shqua për krijimin e kuadrove të përkushtuar ndaj çështjes kombëtare shqiptare. Pas mbarimit të kësaj shkolle të lartë ai emigroi në Zvicër, ku, krahas punës për të mbijetuar, kreu dhe detyrën misionare të mësuesit të gjuhës shqipe me fëmijët e komunitetit shqiptar të atjeshëm. Në vitin 1995, duke kuptuar se do të ishte më i vlefshëm në SHBA, ku kishte një komunitet shqiptar të madh, që po rritej me shpejtësi, erdhi këtu për të vijuar shërbimin ndaj çështjes kombëtare përmes krijimtarisë letrare dhe organizimit të aktiviteteve kulturore artistike. Rezultat i këtij përkushtimi janë lista e gjatë e librave të tij me prozë e poezi, aktivizimi në Shoqatën e Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë themeluar më 2001, të cilën po e drejton me sgjuarësi e përkushtim prej disa vitesh, sponsorizim për botime librash dhe të revistës “Pena”, aktivitete të shumtë për promovim librash, takime krijuesish në qytetin Stamford CT., ku ai jeton. Për shkak të këtyre aktiviteteve, qytetin Stamford., krijuesit shqiptaro-amerikanë e quajnë “Qyteti i Adi Mehmetit”.

Me krijimtarinë e tij letrare në poezi e prozë, në publicistikë, kritikë letrare, etj, Adnan Mehmeti ka kohë që ka zenë vendin e një krijuesi të shumanshëm. Për aspekte të ndryshme të kësaj krijimtarie kanë shkruar studjues e kritikë të njohur si Prof. Agim Vinca, Dr. Besim Muhadri, shkrimtari i shquar Visar Zhiti, kritiku Adriatik Kallulli, poeti Dr. Gjekë Marinaj, Dr. Yllka Filipi, etj.

* * *

Dashuria për atdheun shtohet kur ia njohim sa më shumë e sa më mirë vlerat e tij, vlera që përbëhen nga pasuritë e bukuritë natyrore e njerëzore, nga historia, bëmat e ndryshme të heronjve, etj. Kjo dashuri rritet e shtohet përmes leximit të librave, shikimit të filmave dhe emisioneve televizivë, si dhe përmes vizitave të vazhdueshme në vende muzeale, në qytete e fshatra me natyrë të bukur dhe me histori të pasur, etj.

Njohja përmes vizitave konkrete në vende muzeale, në qytete, fshatra dhe pika turistike me natyrë të bukur dhe me vlera historike përbën anën më emocionuese, atë që ngulitet më thellë në kujtesën e njeriut sesa njohja përmes leximit të librave, shikimit të filmave dhe emisioneve televizivë. Pikërisht kësaj njohjeje krijuesi dhe patrioti Adnan Mehmeti, si pak shqiptarë, i ka kushtuar vëmendje të vijueshme gjatë jetës së tij para e pas martesës dhe sot si prind i dy fëmijëve Tea dhe Andi.

Për ne, gati katër miljon shqiptarët që jetojmë sot të shpërndarë nëpër botë, ka dy probleme lidhur me dashurinë ndaj atdheut që lamë pas dhe ndaj atdheut të dytë që adaptuam me dëshirën tonë pas emigrimit/shpërnguljes. Atdheun mëmë nuk e njohëm sa duhet para largimit, kurse atdheun e ri që kemi adaptuar nuk po e njohim sa e si duhet. Kjo mungesë njohjeje ka sjellë si pasojë dhe mungesën e dashurisë së thellë për të dy atdhetë. Shumë prej nesh, sidomos fëmijët që morrëm me vete e njihnin pjesërisht atdheun mëmë. Kurse fëmijët që na u shtuan në emigracion e kanë edhe më të vakët njohjen dhe dashurinë për atdheun e origjinës. Dhe më keq akoma po shkon puna me shumë prej tyre, që nuk po e mësojnë si duhet gjuhën amëtare dhe nuk po lexojnë libra në këtë gjuhë.

Libri i ri “Simfonia e udhëtimeve” është dëshmi e gjallë e pasionit dhe punës atdhetare të përkushtuar të intelektualit të shquar Adnan Mehmeti si prind dhe atdhetar i niveleve të larta. Udhëpërshkrimet e tij kushtuar udhëtimeve dhe vizitave personale dhe familjare nëpër Ballkanin Perëndimor, të cilin ky preshevas e konsideron atdheun e tij e të familjes së tij, ai i ka botuar në libra të mëparshëm. Kurse udhëpërshkrimet ku përshkruan vizitat nëpër atdheun e adaptuar, Shtetet e Bashkuar të Amerikës, të botuar në këtë libër, tregojnë se askush prej nesh nuk mund të krahasohet me zotin Adnan Mehmeti në këtë përkushtim të pasionuar.

Nuk janë paret, që fiton ky intelektual duke punuar rëndë, që e bëjnë atë të pakrahasueshëm me ne të tjerët. Janë pasioni i tij atdhetar dhe niveli i lartë kulturor, që e ndihmojnë për ta kryer këtë mision pa pyetur për shpenzimet. Të gjithë e dijmë se ka shumë shqiptaro-amerikanë, shqiptaro-gjermanë, shqiptaro-francezë, shqiptaro-italianë, shqiptaro-anglezë, etj, që kanë krijuar pasuri më të mëdha se të këtij intelektuali, por nuk kanë realizuar udhëtime personale e familjare kaq të shumtë për njohjen e atdheut të dytë. Këtë e them me bindje të plotë jo vetëm për ne shqiptaro-amerikanët, por edhe për të gjithë pjesëtarët e diasporës shqiptare në botë. Madje do të shtoja se rasti i tij është i pakrahasueshëm edhe me emigrantë të popujve të tjerë që jetojnë në SHBA. Nuk besoj se ka një person tjetër të ngjashëm me këtë atdhetar e krijues, që të ketë ndërmarrë udhëtime edukative për familjen e vet në vendin ku jeton pas emigrimit në vende si Gjermania, Franca, Italia, Anglia, etj, edhe pse këto vende janë më të vegjël se Amerika.

Leximi i librit “Simfonia e udhëtimeve” shkruar me një gjuhë tërheqëse të shton njohuritë gjeografike, historike dhe emocionet për aspekte e pasuri të ndryshme të qyteteve dhe pikave turistike më të rëndësishme të gjithë Amerikës së Veriut, pra të SHBA-ve, Meksikës dhe Kanadasë. Lexuesi merr njohuri edhe për gjendjen e komuniteteve shqiptaro-amerikane në qytetet ku ka shëtitur autori me familjen e vet. Në këto përshkrime autori tregon krahas bukurive dhe fakteve historike e gjeografike edhe jetën e punën e banorëve amerikanë e shqiptarë që ndihmojnë me mund e djersë në lulëzimin e këtij vendi që ka zenë vendin e parë në botë për nga zhvillimi ekonomik e ligjor. Të tilla aspekte i japin këtij libri dhe një karakter enciklopedik.

Vlerat shkencore i shtohen librit edhe prej listës së emrave të njerëzve dhe vendeve të shkruar në shqip dhe anglisht gjatë librit dhe në fund të librit, për të ndihmuar lexuesit pët të përvetësuar drejtshkrimin e këtyre emrave në këto dy gjuhë.

Si përfundim them se “Simfonia e udhëtimeve” e Adnan Mehmetit është një libër i munguar në letërsinë tonë, një shembull që duhet ndjekur për formimin e shqiptaro-amerikanëve të çdo moshe, një shembull që vlen të pasohet edhe prej krijuesve të tjerë shqiptarë të diasporës sonë të Amerikës dhe Europës.

Robert Frost, një Dritëro i poezisë amerikane

November 8, 2021 by s p

Himne për vjeshtën

Përktheu Rafael Floqi

“Dy rrugë degëzoheshin në pyll,

Unë zgjodha rrugën më të pashkelur

Dhe kjo e bëri gjithë ndryshimin”.

Robert Lee Frost (26 mars 1874 – 29 janar 1963) ishte një poet i shquar amerikan. Vepra e tij fillimisht u botua në Angli përpara se të botohej në Shtetet e Bashkuara.

I njohur për përshkrimet e tij realiste të jetës rurale dhe zotërimin e të folurit bisedor amerikan, Frost shpesh shkruante për mjedise nga jeta rurale në New England në fillim të shekullit të 20-të, duke i përdorur ato për të shqyrtuar tema komplekse sociale dhe filozofike. Mund ta quajmë atë me plot gojën një Dritëro i poezisë bashkëkohore amerikane. Shijojeni një tufë nga poezitë e tij, shkëputur nga vëllimi i përgatitur nga unë për botim me përkthime nga poezitë e tij titulluar “ Udha e pashkelur “ ….

Frost u nderua shpesh gjatë jetës së tij dhe është i vetmi poet që ka marrë katër çmime Pulitzer për poezi. Ai u bë një nga “figurat e rralla letrare publike, pothuajse një institucion artistik” të Amerikës. Ai u nderua me Medaljen e Artë të Kongresit në vitin 1960 për veprat e tij poetike.

Tetori

O mëngjes i butë, i këtij tetori të heshtur,

Gjethet e pemëve të vyshkura po bien;

Era e egër që vjen shpejt nesër papritur,

Do t’i shqelmojë e të gjitha do përzien.

Sorrat mbi pyll po krrokasin aq fort;

Sa nesër mund të tubohen e çalltisin.

O mëngjes i qetë tetori, a mundesh dot

T’ia bësh ditës pak më e shkurtër tisin?

Nisi orët e kësaj dite avash -avash,

Mashtrona Tetor dhe ne, ashtu siç ti di

Se zemrat s’i ikin dot yshtjes sate me pash.

Rrëzoje vetëm një gjethe teke në agim,

E në mesditë, një tjetër sa për merak;

Një nga pemët tona, një nga të fqinjit.

Me mjegullën tinëzare vonoje diellin,

Magjepsna tokën me ngjyrën e ametistit,

Avash -avash, zhvishi pemët ngadalë!

Heshturazi, o Tetor, më me përkëdheli

Për hir të rrushit, që u zhvesh pa mend,

E i bori të tëra sapo e para ngricë i zuri,

Të lutem për hir të kokrrave plot lëng,

Të pjergullës që zvarritet majë atij muri.

Ngurrimi

Jashtë dola nëpër fusha dhe pyjet mora

Eca mbi muret ku qeshë rrëkëllyer,

E pasi u ngjita mbi kodrat e kundrimit,

Pashë botën nga lart e zbrita teposhtë.

Dhe kur nga xhadeja në shtëpi u ktheva

Pashë se gjithçka kishte marrë fund

Gjethet përdhe të gjitha të vyshkura.

Shpëtojini pra, ato çka i ruan ende lisi,

Përshkojini në një varg një e nga një,

Dhe lërini të gërvishten, duke u zvarris

Jashtë mbi koren e dëborës së re.

E kur njerëzit natën të jenë duke fjetur,

Kur gjethet të grumbullohen qetësisht,

Duke mos fluturuar më andej e këtej,

Dhe kur lulja e fundit e Asterit të bjerrë

Kur kokrrat e lajthisë të jenë me myshk,

Zemra do të dhëmb së kërkuari si përherë

Dhe këmbët do më pyesin “Për ku je nis?”

Do mendoja me vete, ah në zemrën e njeriut

Sikur të kish jo më pak se një herë tradhti

Për të shkuar sipas rrjedhës së gjërave,

Duke iu përulur atyre paksa për urti,

Duke u përkulur për t’i dhënë fund

E ngurrimit të dashurisë për këtë stinë.

Tufa e luleve

Shkova ta ktheja përmbys barin në mëngjes

Që pse me vesë, ai të gjithë e kish prerë,

Dhe kur vesa u terr, e tehu qe më prerës

E kur sa mbërrita e pashë fushën djerrë.

Pas një ishulli pemësh e kërkova me sy

Dëgjoja grihën që mprehte flladin e erës.

Më duhet të rrija fillikat i vetëm aty,

“Si gjithë të tjerët,” i dhashë forcë zemrës,

Ai pasi kositi pat ik, e unë thashë me vete :

“Pavarësisht nëse punojmë bashkë apo veç”…

E m’u duk se më kaloi pranë fshehtas ai,

Si krahu i një fluture të hutuar aq keq,

Që kërkon në kujtimet e zbehta të natës

Lulen e pushimit të mbramë, për dreq

Dhe pashë fluturimin e saj, përqarkës

Si një lule e shtrirë dhe e vyshkur krejt,

Që kërcente larg sa syri s’ ma cekte

E rikthehej si purtek duke u drithëruar.

Mendoja pyetjet që s’më gjenin dot gjegje,

A do të kthehej ai barin për ta kthyer?

Dhe syri e kuptoi që ai qenkësh kthyer

Kur anës përroit pa një tufë lulesh bishtgjata

Një proskë lulëzimi që kosa e pat kursyer,

Në udhën mes kallamishteve të thata.

Siç duket kositësi i vesës fort e kish dashur

Sa e pat lënë të lulëzonte, maj atij zhuri.

Mendoj se s’e bëri këtë për t’u duk

As për të tërhequr vëmendjen tek ai,

Por nga gëzimi i gazplotë i mëngjesit

Që flutura dhe unë i ndezëm me sy,

E i përcolli ashtu një selam të mefshtë agimit,

Që i bënte zogjtë të zgjoheshin përreth.

Dëgjoja kosën, t’i pëshpëriste dheut

Dhe diç një shpirt, zu të më rrëqethet,

E kuptova, që s’ kisha punuar vetëm

U kënaqa që, punoja me ndihmën e tij.

I lodhur e kërkoja atë në drekë si hijen

E duke ëndërruar, një bisedim si vëllezër

Të flisnim për shprehjen që s’shpresoja ta cekja,

“Pasi burrat punojnë gjithmonë tok,

I thashë atij thellësisht nga zemra,

Pavarësisht në punojnë vetëm a me shok”.

Një rresht nga një këngë stuhie

Retë e furtunës fluturojnë shpejt me shkulma,

Rruga qe e shkretë gjatë gjithë ditës,

Aty ku tani ca gurë kuarci me borë shndrisin,

E ku gjurmët e thundrave zhdukeshin krejt.

Lulet buzë rrugës, qenë të qullta për bletët,

Dhe po e shpenzonin kot lulëzimin e vet.

Eja tani ndër kodra larg me mua,

Dhe bëhu dashuria ime në shi, vërtet.

Zogjtë kanë më pak për të thënë për vete

Nga dëshpërimi rumpallë i kësaj bote drunjsh

Se gjatë këtyre viteve panumërt kukudhët,

Edhe pse s’ janë të paktë atje ku janë fshehur

Ku kënga e pyllit shkërmoqet si ca

Trëndafila të egër, lehtësisht të shprishur.

Eja, pra,. bëhu dashuria ime në pyllin e lagësht,

Aty ku bien pika shiu, kur degët era i fryn.

Ç’ është kjo stuhi që po na ndjek nga pas

E po na e prish atë këngën tonë,

Kur mbi pellgjet e cekët era vërshon

Duke shtjellë rrotull fustanit tënd.

Ç’ rëndësi ka se shkojmë drejt Perëndimit,

Nuk do të vijë veshur me rroba të thata,

Por qullur nga karfica që mbi pikon

Me currila të freskët shiu të arta.

E era dërrmuese e Lindjes kurrë më s’ do fryjë

Por do të rikthehet si shkuma e valës së detit

Në tokat e lashta ku ajo i pat lënë guaskat

Para moshës së lashtë mijëra vjeçare të fierit;

Dhe si në kohërat më pasme, po pa dyshim,

Dashuria jonë do të kthehej sërish më me forcë.

Ndaj, eja në mes stuhisë dhe shpartalloi ndrojtjet

Dhe bëhu kështu pra ti dashuria ime e përzier në shi.

Pas vjeljes së mollëve

Shkalla, dy dërrasa të gjata pas peme ngjitur

Që synojnë drejt qiellit lart e më lart, tani

Them paskam një fuçi ende të pa mbushur

Pas saj mund të ketë edhe nja dy ose tri.

Nga mollët që s’i vola dot nga degët.

Por, boll me mbledhje mollësh tani!

Gjumi i dimrit, gjatë natës duhet bërë,

Aromën e mollëve s’e ndiej më. Jam ngi,

Por çudinë s’po mund ta fshij dot nga sytë

Pamjen përtej një pllake të xhamtë prej akulli,

Që shkëputa nga korita e ujit në mëngjes,

Ajo u shkri e u thye, ndërsa e lashë të binte.

Duke e mbajtur kundrejt barit që qe përndez.

E m’u duk sikur u ndjeva disi i çliruar

Prej nanurisjes së gjumit, që po më zinte,

E dija se ç’ formë do kish ëndrra e trazuar,

Ku mollët e mëdha dukeshin e zhdukeshin pa pri,

E bishtat ngjanin si gonxhe në të lulëzuar,

Kur çdo lëvozhgë e çjerrë shquhej qartas,

Ndërsa tabani i këmbës s’po duronte dot më,

Dhembjen e ënjtjes nga pesha e shkallës,

Që lëkundej, kur degët përkuleshin avash,

Dhe nga qilari prej koshave vinin rënkime,

Tingujt të dhimbshëm të barrës së mollëve.

Dhe kuptova që paskam punuar kaq shumë,

Për t’i mbledhur të gjitha. Po ndjehesha i lodhur

Nga këto të vjela të bollshme që vetë i lypa.

Dhjetë mijë fruta preka sot me këto duar.

Kujdesesha që t’i mbaja që të mos më binin.

Pasi të gjitha ato që përdhe do ishin rrëzuar,

Dhe sikur duke rënë në kashtë mos vriteshin,

Prapë se prapë do shkonin të gjitha për musht

Si për gjëra të rëndomta krejt pa asnjë vlerë.

Dikush pyet se çfarë po më shqetëson kështu

Ç’ është kjo që ngjet, ç’ dreq, gjumi është ky?

Apo s’është gjumë fare, dhe ka marrë arrati,

Kur mundohesh më kot e s’ mbyll dot sy

Pyet urithin e drurit ta shpjegoj këtë letargji

Këtë kotje të cektë që mbaron sapo nis

Që është dremitja e lodhjes tek një njeri.

Gladiatorët e studiove televizive, ekranit televiziv

November 8, 2021 by s p

Mungesë e respektit dhe mirësjelljes në disa programe televizive

Dr. Sadik Elshani/

Shqiptarët e kanë traditë mikpritjen, trajtimin me respekt e dinjitet të mikut në shtëpi. Në bisedat nëpër odat shqiptare kishte rregull, kur fliste njëri, të tjerët dëgjonin me vëmendje. Kur kishte mospajtime, flitej me argumente apo shpesh edhe me ndonjë mesele, pa e rënduar ose fyer bashkëbiseduesin. Kishte një respekt gati fanatik për më të vjetrit. Të mos harrojmë se shumica e këtyre njerëzve nuk ishin fare të shkolluar, apo disa i kishin vetëm disa vite shkollë. Por, krejt e kundërta ndodh në paraqitjet tona publike, mungesë totale e mirësjelljes,respektit për bashkëbiseduesin, më të vjetrin, publikun. Në takimet tona publike nuk dimë si ta kërkojmë, si ta mbajmë e si ta lëshojmë mikrofonin, duke kaluar në monotoni e bezdisje. Për këtë dukuri të shëmtuar vitë më parë kryeredaktori i gazetës Illyria, z. Ruben Avxhiu e ka bërë një shkrim të bukur. Edhe vetë e kam bërë një shkrim për mungesën e respektit e mirësjelljes gjatë koncertit në Vatikan me rastin e shenjtërimit të Nënë Terezës.

Në këtë shkrim të shkurtër nuk e kam ndërmend të filozofoj, të shes moral, por do të dal menjëherë në një temë që më shqetëson mua, e besoj edhe shumë të tjerë. Ajo që më shtyri për t’i shkruar këto radhë janë situatat e pakëndshme që po ndodhin në disa programe të tipit “talk shoë”, emisioneve debatuese politike televizive në të cilat marrin pjesë dy – tre apo më shumë panelistë. Gjatë diskutimeve për tema të caktuara në këto emisione mungon mirësjellja, qytetaria. Gati tërë kohën panelistët merren duke e ndërprerë, kundërshtuar njëri – tjetrin, ndërhyjnë vend e pa vend, personit që është duke diskutuar kurrë nuk i lejohet që ta mbarojë fjalën, diskutimin e nisur. Nuk ka asnjë interval pesëminutësh ku biseda, diskutimi rrjedh në një atmosferë të qetë, normale. Nganjëherë, besa edhe bukur shpesh, të gjithë ndërhyjnë me zë të lartë dhe nuk dëgjohet asgje, siç thotë populli, nuk dihet sa po shkon tërshëra. Nuk mungojnë as fyerjet personale, sharjet e nganjëherë as grushtet. Këta njerëz, gazetarë e fytyra publike, ma merr mendja se e kanë kryer një shkollë, kanë vite të tëra me përvojë në gazetari dhe ligjërimin publik, prandaj duhet ta dinë mirë se komunikimi më i mirë është kur njëri flet e tjetri dëgjon. Ata janë ftuar për të diskutuar, analizuar e debatuar ngjarjet e ditës, tema të rëndësishme nga skena politike e shoqërore e vendit dhe jo për t’u kacafytyr me njëri – tjetrin. Nuk janë ftuar në një garë për të garuar se kush po bërtet me zërin më të fortë, më të lartë. Në qendër të vëmendjes duhet ta kenë shikuesin dhe jo egot e tyre. Moderatorët e këtyre programeve duhet ta kenë gjandjen nën kontroll e jo të lejojnë që programet e tyre të shndërrohen në një arenë gladiatorësh. Dikur në kohëra të lashta gladiatorët kanë luftuar me shpata e shtiza me kafshë të egra e me njëri – tjetrin, ndërsa sot këta panelistë luftojnë me njëri – tjetrin në studiot televizive me fjalë të rënda, fyerje e sharje. Për rata që i thejnë rregullat e mirësjelljes, ligjërimit të qytetëruar, moderatorët duhet të marrin masa, t’i përjashtojnë për disa ditë, e nëse i përsërisin të njejta sjellje, atëherë të përjashtohen përgjthmonë. Ndoshta kështu mbushën mend. Edhe sponsorizuesit e këtyre programeve nuk duhet të qëndrojnë indiferent ndaj këtyre situatave të pakëndshme. Fytyrat publike, qofshin ata gazetarë, politikanë apo diçka tjetër, duhet të jenë shembull për të mirë për të gjithë, sidomos për të rinjtë. Komunikimi i qytetëruar, edhe kur nuk pajtohesh me dike, respekti i ndërsjellë për njëri – tjetrin janë tiparet më bazike të një shoqërie të kulturuar, qytetëruar. Duhet të tregojnë respekt për shikuesin, stacionet televizive, profesionin dhe veten e tyre. Dikush mund të më pyes se, pse i shikoj këto emisione debatuese? Dëshiroj t’i shikoj për të mësuar diçka më tepër, për t’u informuar më shumë për rrjedhat e ngjarjeve në Kosovë, Shqipër dhe trojet tjera shqiptare. Por, si e ndiej që do të fillojë shamata, menjëherë largohem nga ato kanale (nuk i kam këto kanale televizive, por i përcjell në youtube). Siç duket jam bërë si ata qentë e eksperimenteve të fiziologut të njohur rus, Ivan Pavlov (1849 – 1936), më reagon trupi, ndiej bezdisje, tension në kokë se, diçka e pakëndshme, e pahijshme do të nodhë. Gjendja nuk është aspak më e mirë as në Kuvendin e Shqipërisë dhe as në atë të Kosovës, por kjo është një temë tjetër, apo variacion në të njejtën temë.

Prandaj, të nderuar gazetarë, opinionistë, politikanë, etj., tregoni pak mirësjellje, kulturë e respekt. Po ju shikojme, dhe ajo që po shikojmë në ekranet tona nuk është për t’u adhuruar, nuk po na pëlqen fare.

Philadelphia, më 7 nëntor, 2021.

Dr. Sadik Elshani është doktor i shkencave dhe veprimtar i bashkësisë shqiptaro – amerikane.

NUK VRITET PAFAJËSIA, Z. KRYEMINISTËR

November 8, 2021 by s p

Nga Frank Shkreli

“Kërkimi i faljes nga Serbia është kapaku që do t’i japë zgjidhjen përfundimtare njohjes nga Serbia. Unë them që falja vjen në fund, nuk mund të vijë në fillim.” Kështu është shprehur, Kryeministri i Shqipërisë, Z. Edi Rama në Beograd, kohët e fundit, gjatë një konferencë me gazetarët pas takimit për të biseduar mbi të ashtuquajturën nismë, “Open Balkan”, me presidentin serb Aleksandar Vuçiqin dhe Zv.Kryeministrin e Maqedonisë së Veriut, Nikolla Dimitrov, kur është pyetur nëse Serbia duhej të kërkonte falje për krimet kundër njerëzimit që ka bërë në Kosovë kundër popullësisë civile shqiptare, të pafajshme, në atë truall.

Po cilat janë “krimet kundër njerëzimit”, që janë bërë në Kosovë nga forcat terroriste të Millosheviqit e për të cilat falja duhet të jetë e fundit, sipas Z.Rama. Sipas Statutit të Romës për Gjykatën Ndërkombëtare Penale, Aritkull 7, i vitit 1998, “krim kundër njerëzimit” përfshin aktet që janë pjesë e një sulmi të qëllimshëm, të gjithanëshëm dhe sistematik të një shteti kundër një popullësie civile, krime pra, sipas statutit në fjalë, siç janë: “vrasja, shfarosja, skllavërimi, dëbimi ose transferimi me forcë i popullësisë, burgosja, torturat, format e rënda të dhunës seksuale, persekutimi (i një grupi të identifikuar në baza politike, raciale, kombëtare, etnike, kulturore ose fetare), zhdukja me detyrim e personave, aparteidi dhe veprime të tjera çnjerëzore”.

Këto pra janë krimet kundër njerëzimit për të cilat Kosova, me të drejtë, këmbëngulë që të njihen dhe të identifikohen si të tilla, para se të mund të shkohet përpara në bisedime të mëtejshme përfshir njohjen e ndërsjedhët. Nga ana e Beogradit zyrtar, njohjen e pavarësisë së Republikës së Kosovës, antarësimin e saj në organizatat ndërkombëtare, siç është Organizata e Kombeve të Bashkuara, e çeshtje të tjera që kanë të bëjnë me vet ekzistencën e Kosovës, si shtet i pavarur e sovran e që Serbia, me ndihmën e Rusisë, të Kinës dhe aleatëve të tyre, po e luftojnë Kosovën si shtet i pavarur si dhe identitetin e saj megjithë krimet e kryera në Kosovë nga Serbia– pa pikën e turpit — në nivel rajonal dhe ndërkombëtar. Prandaj, qeveria e Kosovës, partitë opozitare dhe shumica e popullësisë së atij vendi, mendojnë se të kërkuarit falje nga Serbia, duhet të jetë në “fillim” dhe jo në “fund”, siç pretendon Kryeministri i Shqipërisë, Z. Edi Rama. Por, në mendimin e shumë analistëve, vendas dhe ndërkombëtarë, procesi i të kërkuarit falje nfga Serbia duhej të kishte filluar shumë më heret. Siç është shprehur para 2-3 ditësh në portalin e tij “facebook” edhe miku im, Profesori Gëzim Alpion i Universitetit Birmingham në Angli, të kërkuarit falje nga Serbia për krimet e saja në Kosovë dhe ish-Jugosllavi e sidomos për krimet në kurriz të shqiptarëve, “është tejet e vonuar”.

“Falja nuk duhet të vijë në fund. Në rastin e shtetit Serb, falja për krimet në Ballkan, veçanërisht në kurriz të shqiptarëve, nuk është e përshpejtuar. Ajo është tejet e vonuar. Shteti modern shqiptar nuk është drejtuar nga “tradhtarë” por nga njerëz me formim dhe arsim të cunguar të cilët hiqen si “vizionarë” sepse druhen të shihen si “nacionalistë”. Ligjërimi nacionalist në Shqipëri dhe Kosovë do të vazhdojë të jetë i nivelit mjeran për aq kohë sa akademitë e shkencave në Tiranë dhe Prishtinë vegjetojnë nën tutelën e amatorizmit “internacionalist”, është shprehur Profesor Gëzim Alpion, sociolog i njohur dhe autor i librit të fundit të suksesëshëm në tregun ndërkombëtar të librave, “Nenë Tereza: Shënjëtëresha dhe Kombi i saj” — Frank Shkreli: Nënë Tereza- Shenjtëresha dhe kombi i saj e autorit Dr. Gëzim Alpion | Gazeta Telegraf

Por, pse të presim më shumë! Të kërkuarit falje për krime kundër njerëzimit – sidomos kundër shqiptarëve – brenda dhe jashtë kufijve artificial — nuk është as nuk ka qenë kurrë në gjenezën e të ashtuquajturve “liderë” të Ballkanit dhe as një përparësi morale për klasën politike, sidomos, klasën politike shqiptare. Por, për një gjë jam i bindur se shqiptarët kudo konsiderojnë më të rëndësishëm të kërkuarit falje Kosovës nga Serbia për krimet barbare të numëruara me lartë, ndërsa janë më pak ose aspak të shqetësuar nëse qumshti serb “bëhet kos” ose jo, duke pritur në kufirin shqiptaro-shqiptar, siç u shpreh Z. Rama, ndërsa fliste për rëndësinë që ai i kushton “Ballkanit të Hapur”, një nisëm kjo e përbashkët e Zotërinjve Rama-Vuçiq.

Por të kërkuarit falje për krime kundër njerëzimit nuk është vetëm problem i Serbisë dhe Kosovës, por është një problem i madh edhe për Shqipërinë dhe për shqiptarët, në përgjithësi. Muajin e kaluar në Tiranë vdiq ish-prokurori xhelat i regjimit komunist, kriminelit Arianit Çela, i cili, në shërbim të verbër të regjimit komunist të Enver Hoxhës, me urdhërat e tij, ka vrarë qindëra, ndoshta edhe mijëra, njerëz të pafajshëm. Nga Frank Shkreli: Klubi i turpeve të përbashkëta | Gazeta Telegraf — Drejtësia e regjimeve “post-komuniste” në Shqipëri, jo vetëm që nuk e dënoi as nuk ndëshkoi krimet e komunizmit kundër njerëzimit, as gjyqtarët e as prokurorët e regjimit komunist enverist. Përkundrazi, u zbulua ditët e fundit, se krimineli-prokuror i regjimit komunist Arianit Çela– vrasës i përmasave gjenocidale kundër një popullësie të pafajshme — siç janë 38 martirët e Kishës Katolike Shqiptare — 5-vjetori i lumnimit i të cilëve shënohet këto ditë – gjatë gjithë kësaj kohe atij i janë akorduar më shumë të drejta dhe privilegje se sa viktimave të tija të pafajshme të cilët ai i dënoi me vdekje – duke i dhënë atij një pension të veçantë, rezervuar me ligjin shqiptar për individet me kontribute të mëdha ndaj shoqërisë shqiptare. Kjo ndodhë vetëm në Shqipëri, e paguan viktima dhe jo prokurori kriminal.!

Kryeministri Rama, gjatë prezantimit të programit qeverisës, përmëndet “Ballkanin e Hapur”, dhe faktin se nuk është dakort me Kryeministrin e Kosovës, Z. Albin Kurti sa i përket kësaj çeshtjeje. Ndërkohë që në lidhje me këtë mosdakordësi midis tyre, Z. Rama paralajmëroi se, “Shqipërisë nuk i jepen leksione”, sikur Kryeministri Kurti me të cilin ka “mosdakordësi”, të përfaqësonte ndonjë shtet armik dhe jo gjysmën e Kombit shqiptar.

Krimet e Serbisë kundër njerëzimit në Kosovë dhe krimet e regjimit komunist të Enver Hoxhës në Shqipëri me prokurorë si Arianit Çela, nuk janë “përralla me gogol”, Z. Kryeministër Rama, por janë jetë njerzish të pafajshëm, për shoqërinë dhe për familjet e tyre të cilat çdo ditë jetojnë me traumën e humbjes së familjarëve të tyre të dashur. Shteti shqiptar dhe qeveria e Tiranës, nuk besoj të kenë ndonjë efekt, as pozitiv as negativ, sa i përket mundësisë që Serbia t’u kërkojë falje shqiptarëve të Kosovës për krimet e saja në atë vend. Por, nga ana tjetër, është në dorën tuaj t’u kërkoni falje viktimave të tiranisë së komunizmit shqiptar — në emër të qeverisë që ju kryesoni dhe të shtetit shqiptar — dhe t’i kërkoni parlamentit, ku partia juaj ka shumicën, që përfundimisht, pas tre dekadash, të miratohen ligjet e nevojshme për shpalljen e pafajësisë për të gjithë viktimat e komunizmit në Shqipëri, të cilët sakrifikuan jetën e tyre për lirinë e vet dhe të tjerëve.

Përuluni para pafajësisë së viktimave të komunizmit dhe kërkoni falje, sepse ju jeni shteti sot. Kjo është detyra juaj e parë ndaj shqiptarëve dhe jo justifikimi ose jo i Serbisë se kur dhe ku – në fillim apo në fund – që ajo duhet t’i kërkoj falje Kosovës për krimet kundr njerëzimit. Nëqoftse besoni se Serbia duhet t’i kërkojë falje Kosovës por vetëm “në fund”, atëherë çfarë pret Shqipëria që nuk u kërkon falje viktimave të komunizmit, tani dhe pa vonesë. Kur është “fillimi” dhe kur është “fundi” për një veprim të tillë, Z. Kryeministër, për familjet e prekura dhe për pasardhësit e tyre, që presin për 30-vjetë tani.

Z. Kryeministër, shqiptarët anë e mbanë trojeve tona kërkojnë drejtësi për krimet kundër antarëve të familjeve të tyre, qoftë për viktimat e regjimit fashisto-komunist të Millosheviçit në Kosovë, qoftë për viktimat e regjimit komunist të Enver Hoxhës në Shqipëri. Ata kërkojnë të vërtetën!

Megjith vështirsitë e mëdha gjatë historisë, Kombi shqiptar kurrë nuk humbi shpresën as vullnetin për të mbijetuar, madje edhe përball krimeve kundër njerëzimit që ka pësuar gjatë historisë nga të vetët dhe nga të huajt dhe kurrë nuk hoqën dorë as nuk përngjeshtruan identitetin e tyre si shqiptarë as nuk hoqën dorë nga historia e tyre disa mijëvjeçare – për hir të një internacionalizmi ndërkombëtar të pa fe e të pa atdhe, që nuk i solli Kombit asgjë pozitive, por vetëm dëme të papërshkrueshme, sidomos në njerëz duke zhdukur më të mirët e kombit, gjatë 100-viteve të fundit – e të cilët luftuan duke dhënë jetën për liri dhe demokraci të vërtetë.

Ndonëse sistemi i sotshëm dhe ligjet e Shqipërisë i konsiderojnë viktimat e komunizmit në Shqipëri gjithnjë si “fajtorë”, sipas ligjeve të komunizmit enverist, siç është rasti i 38 Martirëve të Lumë shqiptarë, ata prapseprap ishin dhe mbeten, “Martirë, pishtarë drite, që ndriçojnë në qiellin e njerëzimit”, jo vetëm për Kombin të cilit ata, krenaraisht, i përkasin, por edhe si shembëll qendrese për mbarë njerëzimin. Për pothuaj një shekull tani, drita e tyre ndriçoi në errësirë, ndërkohë që errësira kurrë nuk e mbposhti dritën e tyre, sot e asaj dite kur u sakrifikuan për fe e Atdhe.

Sot në çerek shekullin e parë të shekullit 21, Kombi shqiptar nuk ka nevojë për apologjetë të krimeve të komunizmit enverist në Shqipëri as të krimeve komunisto-fashiste të Serbisë në Kosovë. Zoti Kryeministër Rama, është në dorë tuaj që në këtë 5-vjetor të lumnimit të 38 Martirëve të Kishës Katolike Shqiptare, familjeve të viktimave të pafajshme të regjimit të Enver Hoxhës, në përgjithësi dhe pa dallim feje, ideologjie a krahine, t’u kërkoni falje dhe me miratimin e ligjeve përkatëse në parlamentin shqiptar, të vendoset drejtësia njëherë e përgjithmonë, për pafajësinë e tyre dhe që njëkohësisht, të ndihmohen pasardhësit e atyre vikitmave që, më në fund, të mësojnë të VËRTETËN për para-ardhësit e tyre, fati i të cilëve nuk dihet, 30-vjet pas shembjes së Murit të Berlinit. Shkencëtarët politikë janë dakort se kërkim-falja për krime kundër njerëzimit – sidomos në nivel politik të një shteti/qeverie ose grupi njerzish – është një mjet tepër i rëndësishëm në rishqyrtimin e historisë së një kombi por edhe për rëndësinë që kërkim-falja, në vet-vete, ka edhe në proceset demokratike të një vendi. Me heshtjen e vazhdueshme për 30-vjet tani, për krimet e komunizmit, shteti shqiptar – pa asnjë përgjegjësi morale — vazhdon të vrasë pafajësinë e këtyre viktimave të komunizmit. Rezultati siç shihet, është Shqipëria e sotëme me liri dhe demokraci të pjesëshme, dekada larg antarësimit në BE dhe në prak të zbrazjes së trojeve shqiptare. Pse vazhdon të vritet pafajësia, Z. Kryeministër!?

Frank Shkreli

MUZIKA DHE ATDHEDASHURIA – NJЁ BINOM I FUQISHЁM QYTETЁRIMI

November 7, 2021 by s p

Mbi librin “Banda Kombëtare “VATRA” një histori unike shqiptaro-amerikane” të Prof. Vasil S. Tole

Kristaq BALLI, studiues

Historia e krijimit dhe veprimtarisë muzikore të “Bandës Kombëtare Vatra” ka qenë një objekt i gjithhershëm i studiuesve, muzikologëve, historianëve, dëshmitarëve e kujtimtarëve për rolin që ajo ka luajtur në evolucionin e muzikës kombëtare shqiptare dhe mbështetjen patriotike e frymëzuese që ky formacion i ka kushtuar luftës e përpjekjeve të popullit shqiptar kundër pushtuesve për një vend të lirë. Por, të marra e konsideruara veç e veç, pavarësisht faktit që këto memoare kanë qenë gjithmonë vlerësime të padiskutueshme pozitive, ato mbeten fragmente ishullore e nga këndvështrime jo aq shumëplanëshe e përgjithësuese shkencore si nga ana muzikore edhe nga ajo historike. Ajo që studiuesin akademik Prof. dr. Vasil S. Tole e bën të veçantë e autentik në këtë “histori shqiptaro-amerikane” është se ai, me përvojën e tij të gjatë e të thellë në fushën e historisë së muzikës dhe muzikologjosë, ka arritur që ta konceptojë e sendërtojë këtë subjekt si një fenomen gjithëpërfshirës e rrezatues shqiptar e thuajse shterues nga shumë këndvështrime, ngjarje, fakte, personazhe, ide, dokumente e ilustrime, të lidhura bashkërisht me valenca të forta midis të vërtetave dhe aftësive të sprovuara të tij për t’i rivitalizuar, përgjithësuar e dëshmuar ato në një vepër voluminoze e me vlera unike.

Ёshtë e vërtetë se “Banda Kombëtare Vatra” dhe Thoma Nassi (Nashi), pavarësisht se kanë vepruar në periudha e situata të ndryshme e konfliktuale historike (nganjërë armiqësore, apo të politizuara skajshmërisht) nuk është kontenstuar nga asnjë formacion shtetëror, politik e ideologjik (përveç gjatë pushtimit nazist, f. 396) që prej krijimit e deri në përfundimin e misionit të saj), madje edhe gjatë sistemit totalitar (por duke “harruar” emrin e Th. Nassit). Kjo ka bërë që autori të ketë në pëllëmbë të dorës, pa kufizim, një material origjinal, të padeformuar e të pasur nga çdo pikpamje hulumtuese, por nga ana tjetër është sqima, talenti, pasioni dhe përvoja e tij e konsoliduar dhe e vërtetuar nga krijimtaria e tij e mëparshme, që me këmbëngulje e virtytin e durimit si art mençurie e suksesi, para të cilit pengesat e vështirësitë zhduken, të gjurmojë, kërkojë, studiojë shumë, shumë për të mos e ‘humbur betejën’ me veten, pra për të arritur synimin e një interpreti të thukët shkencor e artistik të një eposi madhor në Historinë e Muzikës Shqiptare, si dhe në rolin e saj frymëzues e atdhedashës në rrethana të vështira gjeopolitike e historike.

Libri përfshin një subjekt i cili zhvillohet në një hark kohor të gjatë, duke patur zanafillën qysh me fillimin e emigracionin shqiptar në Amerikë në fund të shek. XIX, me format e organizimit dhe krijimit të shoqatave të veçanta bamirëse e atdhetare për vëndlindjet e tyre, më pas me bashkimin e disa prej tyre në nën Federatën Kombëtare “Vatra” (Prill 1912), e cila u bë zëdhënësja kryesore e idealeve të mbrojtjes së çështjes shqiptare në SHBA, por edhe në influencën e programit të saj patriotik tek qytetarët e Shqipërisë. Hollësisht evidencohen formacionet e shumta muzikore si bandat, mandolinatat, orkestrinat, grupet muzikore që funksiononin në kolonitë shqiptare në Amerikë. (f.20) Midis tyre, krijimi dhe veprimi muzikor i Bandës Kombëtare “Vatra” (Themeluar në Dhjetor 1916) për qëllime kulturore e atdhetare, përkoi në vitin 1920 me një ngjarje të rrezikshme për parcelizimin e Shqipërisë nga Italia, ose ndryshe që njihet si “Lufta e Vlorës” për çlirimin e krahinës së saj dhe Gjirokastrës nga pushtuesit italianë. Ky ishte një precedent i rrezikshëm historik që do të shënonte një prej kulmeve të veprimtarisë së Federatës Panshqiptare “Vatra” dhe të Bandës Kombëtare “Vatra” në SHBA për të marrë një prej prej aksioneve të tyre më domethënëse në mbrojtje tërësinë territoriale shqiptare. Prej këtej, narracioni zhvendoset në Shqipëri, pasi një formacion vullnetarësh shqiptarësh emigrantë në SHBA, së bashku edhe me Bandën “Vatra” të organizuar si një trupë e vetme mbërritën në Shqipëri për të marrë pjesë aktivisht në mbështetje të formacioneve shqiptare të çlirimit të krahinës së Vlorës dhe për të ngritur nëpërmjet “muzikës e marsheve” moralin e luftëtarëve me mbështetjen e solidaritetin e tyre. Paraprakisht, ndërsa zhvilloheshin bisedime ndërkombëtare për çështjen e përkatësisë shqiptare të Vlorës, Banda Kombëtare Vatra realizon paraqitjen dhe turneun e saj në disa qytete e fshatra të Shqipërisë si në Durrës, Tiranë, Shkodër, Elbasan, Berat, Gjirokastër, Përmet, Kolonjë, Korçë, Dardhë (vendlindja e TH. Nassit), etj., itenerar të cilin autori e pasqyron nëpërmjet dokumentesh, fotosh e artikujsh të shumtë të shtypit shqiptar të kohës, si dhe kujtimeve të dëshmitarëve okularë.

Këtë qëllim e përmbushi edhe Banda Kombëtare “Vatra” si pjesë e këtij aksioni luftarak. Krahas të tjerash gjatë këtyre ngjarjeve u krijua edhe një prej këngëve të njohura patriotike si “Vlora, Vlora” (Kompozitor Thoma Nassi, teksti Ali Asllani) që shërbeu si një himn i kësaj lufte dhe që u përhap në të gjithë Shqipërinë brenda pak ditëve.

Paskëtaj arena e veprimit muzikor e Bandës Kombëtare “Vatra” bëhet Korça, ky qytet që sipas Mihal Gramenos “…ishte qendra e ndjenjave kombëtare..” dhe sipas Faik Konicës “…një vatër drite midis barbarizmës rreth e rrotull”. Sipas autorit ky terren e realitet i favorshëm qytetar i emancipuar përbënin prerogativën e një zhvillimi shpërthyes të aksionit për jetësimin e sigurt të një fryme të re e shumë më të përparuar të ngjarjeve të reja e të rëndësishme kulturore e artistike. Ato ardhën shumë shpejt me fermentin shpirtëror artistik të profesorit të muzikës dhe drejtuesit të Bandës Kombëtare “Vatra”, Thoma Nassi, që kish studiuar, që ishte kultivuar dhe provuar kombëtarisht e profesionalisht në SHBA. Me shumë fakte, shembuj, ilustrime, partitura, medie, por më shumë me veprimtari konkrete të njohura apo zbuluar rishtazi, profesor Tole i bën një tërtherrje të imët ontologjike gjithçkaje që lidhet me situatën kulturore, shoqërore e patriotike që induktohet tek populli i thjeshtë, institucionet, opinioni, e tërë jeta e njerëzve të çdo niveli e përkatësie dhe jo vetëm në Korçë, por edhe jehonën e sinergjinë magnetike që ajo përçoi në të gjithë hapësirën shqiptare. (f. 115-205) Ndoshta më i rëndësishmi, kapitulli Banda “Vatra” në Korçë përbën një tablo të plotë e të hollësishme të zhvillimeve dhe përparimeve kulturore e veçmas muzikore, apo teatrore në Korçë, por edhe influencën dhe timbrin social, qytetar e patriotik që ajo rrezatonte në të gjithë Shqipërinë. Koncertet e dendura të bandës “Vatra” në natyrë, apo mjedise festive, veçanërisht krijimi i shoqërisë së “Arteve të Bukura” (themeluar më 10 Dhjetor 1920) me nuklin e Bandës “Vatra”, organizimi i një bande tjetër të bashkisë, shfaqjet teatrale, koncertet vokale-instrumentale, disa artikuj të Thoma Nassit e Sotir Kozmos mbi domosdoshmërinë e rritjes së nivelit apo një fizionomie të re të muzikës popullore e qytetare, si dhe nevojën e njohjes e interpretimit të muzikës klasike botërore dhe krijimit të formacioneve moderne, etj, përbëjnë disa prej kontributeve madhore të Bandës “Vatra” e Shoqërisë së “Arteve të bukura” e drejtuesit të tij të palodhur Thoma Nassi. Më në fund realizimi i ëndrrës së tij për krijimin e orkestrës simfonike si “…forma më e lartë e veprimit muzikor (f. 136) u bë realitet më 6 Prill 1924, ndaj për këtë studiuesi V. Tole konsideron se “do të shkruhen një ditë me gërma ari në historikun e orkestrave simfonike dhe të muzikës s kultivuar në Shqipëri” (f.141)

Për shkak të rrethanave të reja politike e historike, rruga e Bandës Kombëtare “Vatra” do të merrte kthesa e drejtime të reja më gjithëpërfshirëse paralel me rrugën e evoluimeve të shtetit shqiptar. Kështu misioni i saj në Korçë mbyllet në vitin 1925, kur në Mars të po këtij viti ajo thirret në Tiranë për për t’u bërë bandë protokollare shtetërore e “republikës së parë shiptare” apo bandë presidenciale, më tej Bandë Mbretërore (më 1 Shtator 1928, f, 243) nën emrin e së cilës vijoi aktivitetin deri në vitin 1939, kur vendi ynë u pushtua nga Italia fashiste, e cila e lejoi ende veprimtarinë e saj kryesisht për ngjarje në shërbim të qeverive kukulla të kohës. Përkundrazi, gjatë pushtimit nazist, autori njofton se gjermanët i ndaluan veprimtaritë e saj e kështu në vitin 1943 banda zyrtare shqiptare u shpërnda.

Në një nënkapitull të veçantë pasardhës(11.1) Vasil Tole i përqëndron kërkimet e tij në krijimin e formacioneve muzikore gjatë Luftës Nacional – Çlirimtare bazuar në këngët dhe muzikën patriotike të bandës “Vatra” si “Vlora-Vlora”, “Himni Kombëtar” si dhe në krijimin e “këngëve të reja partizane”, “këngët e rinisë”, “këngët e luftës çlirimtare” (f. 389) të kompozuara e interpretuara nga artistë e muzikantë të shquar si Dh. Leka, K. Kono, M. Krantja, G. Avrazi, F. Gjata, A.Varfi, K.Jakova, etj., të cilat çuan në formimin e formacionit muzikor “Orkestra Frymore e Ushtrisë Popullore” 0FUP në fshatin Priskë të Tiranës më 18 Tetor 1944 me dirigjent ish liceistin korçar, muzikantin profesionist Kristaq Panduku (f.396-397), e cila promovoi daljen e parë zyrtare më 18 Nëntor 1944, të nesërmen e çlirimit të Tiranës. “Ky ishte shndërrimi i katërt i Bandës Vatra “.(V. Tole, f. 401).

Pas çlirimit kjo orkesër frymore ushtarake ku kishte ende edhe pjesëtarë të Bandës Kombëtare “Vatra” që përbënin thelbin e saj, por i përforcuar profesionalisht e artistikisht u cilësua si formacioni i aktiviteteve më të rëndësishme festive e protokollare të shtetit të ri shqiptar.(cit. Alba Musaraj, f. 410). Riorganizimi, ngritja dhe lançimi i formacioneve korale e muzikore dhe i institucioneve të reja madhore e bashkëkohore gjatë viteve 1950-1990 e në vijim dhe jo vetëm në Tiranë përbëjnë edhe pasazhet e fundit të librit, me çrast në mënyrë imtësisht të provuara me dokumente origjinalë, faksimile, fotografi të shumta plotësojnë njëmendësinë letrare e imazherike të këtij fenomeni artistiko- patriotik që përfshin pra periudhën e gjatë kohore prej fillimit të shek. XX e deri në ditët e sotme në Shqipëri e Amerikë.

Sigurisht duhet theksuar se subjekti librit ka edhe shumë personazhe realë, por heroi i tij qendror mbetet Thoma Nasssi, shqiptari, patrioti dhe muzikanti i thekur shumëplanësh. Roli i tij është në këtë libër vlerësohet si përcaktues, sublim në shumë aspekte të Historisë së Muzikës Shqiptare, por edhe të angazhimit të tij të drejtpërdrejtë patriotik në marrëdhënie me konceptin e tij largpamës se si ndikon edukimi emancipues kulturor e artistik në zhvillimin e ndërgjegjes dhe frymëzimit kombëtar. Për këtë, në libër aludohet paravolia se ndikimi i veprimit muzikor të Nassit tek entiteti shqiptar mund të krahasohet me rolin dhe influencën që patën kompozitorë të famshëm të tillë si Bet’hoven, Mozart, Verdi, Liszt, Çajkovski, Shtraus, Puçini, Stravinski, Dvorak, Sibelius, etj. në rritjen dhe forcimin e identitetit dhe krenarisë së kombeve të tyre. Me të drejtë, sepse edhe përfshirja e Th. Nassit në arenën kombëtare të zhvillimeve muzikore shqiptare (edhe pse në një periudhë më të vonë se gjetkë), sidomos në fushat e kompozimit të këngëve patriotike e himneve, këngëve qytetare e lirike me rrënjë të forta në traditën muzikore qytetare e popullore shqiptare, si dhe sjelljes ndaj muzikës simfonike, por duke e ridimensionuar atë; apo aftësia dhe pasioni i tij e tij për të organizuar shoqëri kulturore artistike, banda, formacione të tjera muzikore e kulturore patën në të gjithë kombin shqiptar tërheqjen magnetike të një fuqie e rrezatimi centripet të shpejtë e të gjerë në çdo skaj të vendit e popullit tonë.

Por Th. Nassi, konfirmohet në këtë libër edhe si muzikanti i parë shqiptar i shkolluar në SHBA, gjithashtu si teoricieni, studiuesi, vlerësuesi e parashikuesi i zhvillimeve të muzikës bashkëkohore shqiptare, si botuesi i disa prej perlave të këngëve e muzikës shqiptare të gjysmës së parë të shek. XX, si edukatori dhe pedagogu i disa brezave e shkollave muzikore dhe evidentuesi i artistëve të talentuar shqiptarë; pse jo edhe si shkrues e orator erudit i artikujve e fjalimeve entusiaste e manifeste të botkuptimit të tij properëndimor, ku veçohet psh. fjalimi i tij në Universitetin e Harvardit, Cambridge Mass. me studentët shqiptaro-amerikanë në vitin 1960, i cili mund të konsiderohet edhe si testamenti moral që ai i linte bashkëkombasve të vet në atdhe, apo mërgim për rolin dhe detyrimin e madh që duhet të marrë çdokush me kontributin intelektual e profesional ndaj zhvillimit e prosperitetit kombëtar. etj. Njeri i lëvizjeve dinamike, i fantazisë, i zhdërvjelltësisë, armik i qetësisë, i rutinës dhe plogështisë, artist me talent e intuitë të hollë për misionin e tij artistik e qytetar, promotor, aktiv e me një trysni të madhe përgjegjësie ndaj vetes. Për Bandën “Vatra” dhe Th. Nassin, studiuesi V. S. Tole konkludon se “Ngado që ta shohësh dhe nga çdo anë që ta kapësh, veprimtaria e bandës “Vatra” ishte në thelb një proces shoqërizimi dhe edukimi qytetar përmes muzikës, i cili drejtohej nga dirigjenti Thoma Nassi, lideri absolut i këtij procesi emancipues” (f.166).

I vlerësuar nga disa këndvështrime si periudha e gjatë kohore që përfshin, numëri i madh i personazheve, ngjarjeve shumë të rëndësishme politike e kulturore kombëtare që interferojnë e hapin shumë brazda të reja, dokumentimi shkencor e letrar i tyre, interpretimet logjike e profesioniste, dokumentet, ilustrimet e fotot e pafund, shumica e të cilave dalin në dritë për të parën herë, densiteti dhe ritmi i lartë e I rrjedhshëm, por edhe përvoja e gjatë dhe e suksesshme e Prof. Vasil S. Toles në fushën e muzikës dhe muzikologjisë, bën që libri i tij akademik “Banda Kombëtare “Vatra”…” t’i qaset një sage shqiptare me shumë synime e vlera të mirëvërtetuara referimi e besueshmërie shkencore për një periudhë të rëndësishme historike të Shqipërisë e për Historinë e Muzikës Shqiptare në veçanti. Ndryshe, një manifest frymëzues kombëtar që ia vlen të lexohet nga të gjithë.

▪▪▪▪