Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Archives for January 2022

Kadare si një kauzë celebrimi

by

Gezim Basha/

Ismail KADARE, u bë sot 86 vjeç, me një jetë letrare e cila, unanimisht dhe globalisht, konsiderohet si një “cause celebre” për lexuesit seriozë të çdo gjuhe dhe kulture. I pari shkrimtar Shqiptar që shkeli çdo kufizim të kulturës amtare, Kadare krijoi një univers letrar në sinkron të plotë me tendencat e letërsisë më të mirë bashkëkohore. Në nje moshë fare të re, ai u shfaq në anën gjeniale të shkrimit letrar. Kreshendoja e Kadarese e shenon kulmin e saj të parë me vellimin e tij të tretë poetik, “Shekulli Im,” për të vazhduar pastaj me shfaqjen e tij meteorike në prozën e gjatë. Trajektorja e tij në prozë, në mënyrën më atipike të mundshme, nisi nga pika e një lartësie të pambritur më parë, me botimin e romanit, “Gjenerali i Ushtrisë së vdekur,” një kuazi-pastish tronditës i romaneve të brezit të humbur dhe atyre “Noir,’ për tu mbyllur së fundi me “Kukulla” një kryevepër mbi trashegiminë amnore që e formon bazorelievin e nënës duke eksploruar me detaje të paharueshme sensore tabletën e shqetësimit Prustian mbi gjurmët e kohës. II“I bekuar” ta strukturojë ngrehinën e ti letrare brenda një shoqërie pak a shumë primitive ku shpesh dënimi i tjetrit shihet si shkak për zbavitje, Ismail Kadare, për një kohë të gjatë, është goditur hapur dhe pas shpine, por vepra e tij është gjeja më e imunizuar nga vërshimi i llumit. Në kontrast me kete Turp Shqiptar, askush ne Perendim nuk e lidh vepren e Kadarese me “gjedhet,” vulgare te Realizmit Socialist. Ja disa vleresime për të nga disa autoritete globale për ekselencë akademike në studimin e letersisë: “Pak e vështirë të besohet,” thotë romancieri dhe kritiku amerikan, John UPDIKE, “por prej Shqipërisë primitive vjen njëri nga përdoruesit më të mençur të teknikave të modernizmit dhe postmodernizmit.” Ne vepren e tij seminale Fjalori I Termave te Letersise (Dictionary of Literary Terms)—nje reference e pazevendesueshme ne shkollen anglosaksone—ne hyrjen per romanin, studjuesi Britanic J. A. Cudon, shkruan, “Romancieri I jashtzakonshem Ismail Kadare eshte jo vetem shkrimtari me i madh Shqiptar, por edhe njëri prej romancierëve më të shquar të kohës sonë.”David Bellos, profesor i Princton University—autoriteti ndoshta më i shquar Anglo-Amerikan i letërsisë në frengjisht—shprehet se leximi i Kadaresë ta sjell botën në formën e saj letrare, si një përzierje mjeshtërore e mitit dhe folklorit, populluar pastaj me portrete mëndjesh moderne nga realitete lokale, të dhëna me një humor sa të zhveshur po aq mjeshtëror.”James Wood i Harvard University, i konsideruar si zëri më autoritar i kritikës letrare amerikane, mahnitet nga humori i ngrohtë i rrëfimtarit si radikal i pafajshëm tek “Kronikë në Gur,” teksa admiron ironinë e koncentruar tek “Koncerti” dhe “Pasardhësi.” IIIPoezia e Kadaresë—pak e studiuar edhe pse ofron shumë për të kuptuar atë gjëndje të veçantë mendore që fermentoi prozën e tij—solli botën urbane me një emancipim ideor, gjuhësor dhe stilistik të vrullshëm. Kur në poezinë Shqipe femra ende quhej “vashë,” Kadare solli botën dinamike të metrove dhe aeroporteve ku ndarja mbetet, “po aq e moçme dhe njëkohësisht e re.” Ai, edhe ne poezite e ndjeshme të dashurisë, bënte me finesën e një mëndjeje skajshmërisht të mprehtë, aludime që godisnin vdekshëm vulgaritetin e kulteve. Konsideroni vargjet e mëposhtme, Më dhimben statujat që rinë në shi, Oh, mbi pjedestale është mërzi…Teksa CNN jepte këto ditë pamjet e kufirit Ukraino-Rus ku ushtaret pozicionohen midis ledheve të dëborës, njëri prej analistëve nxitoi t’a lidhë gjithçka ndodh me ambicien e Putinit për t’a shndruar Moskën në Romën e tretë, duke më kujtuar dy strofa nga poema e Kadaresë, “Shqipëria dhe Tri Romat,” botuar 46 vjet më parë, kohë kur Kadare e shihte Mekën e komunizmit si maskim të profecive pravosllave. Për Romë të tretë, Moskën mbajnë Ata,Dhe Romë të katërt Thonë murgjit s’ka! Ah profeci sllave, Trockij Manastir, Botës seç i dhatëNjë mesazh delir…Të habit fakti se të vetmit kritikë që i kuptuan përmasat e gjenisë së Kadaresë përmes poezisë, prej mbi 50 vjet nuk jetojnë më. Ata mbeten dy: David Smaillov, një botues Rus që shkroi parathënien e përmbledhjes së tij të parë me lirika në Rusisht në vitin 1960, dhe i ndjeri Drago Siliqi, perfaqsuesi më i shquar, dhe ndoshta i vetëm i kritikës letrare praktike në shqip, prej viteve 60-të e më pas. I pari vë në pah tendencat moderniste të Kadaresë, prirjen e tij të brendshme për ta injoruar socrealizmin, i dyti ngashnjehet nga ngulmimi Kadarean për të kërkuar të rënë me eksplorime eksperimentale lirike. IVVazhdon te mbetet masivisht i pakuptuar dhe shpesh i sulmuar nga hjekës lugjesh të pabesa—produkte të mjera të një kulture inferiore dhe ende të izoluar. Tipologjia e sulmuesve te tij eshte aq e larmishme saqe perfshin tërë mercenarët dhe psikopatët e çdo ngjyre, një amalgamë ku përfshihen nja dy akademikë “trukokallë” nga Prishtina, të mbetur në paradigmën vulgare të historicizmit serbo-kroat, dhe disa persëritës litanish nga Tirana që guxojnë ti ofrojnë shkrimtarit receta morale për të shkruar letërsi skematike. Ka ndër ta madje edhe ish-doganiere te kontrabandes se viteve 90-te, tashme “historianë” antikomunistë në biznesin e te folurit pa doganë. Vepra letrare e Ismail Kadarese e ngriti gjuhën Shqipe në majat e letërsisë planetare—një kauzë legjitime për celebrimin e arritjes më të madhe të shkrimit në tremen e asaj “gluhës sonë” siç pat thënë dikur Buzuku në vetminë e famullisë së tij, 500 vjet më parë.

POST MORTEM- Kurt Kola, simboli i kalvarit, një jetë që sfidoi Gulagun komunist me zë, zemër dhe penë

by

Albert Vataj/

Kurt Kola simboli i qëndresës së burgjeve dhe internimeve të diktaturës komuniste nuk është më. Ka ndaluar hapat e tij të rëndë ai burrë shtatlartë, rruga e të cilit ka nisur në ferrin komunist që kur ishte ende fëmijë, për të rendur sfidues deri në fillimditën e sotme 29 janar 2022 kur ju dorëzua vdekjes. Është fikur ai zë buçitës, që nuk heshti kurrë, ai zë që kumboi e kushtroi për të mos pranuar të hesht. Pena e tij denoncuese nuk shkruan më, as zemra nuk troket më në atë kraharor gjëmues. Në atë kurajë simbol, ka mbetur vetëm kujtesa e betejave të bëra, luftrave të fituara, zjarreve të ndezura. Më mbetet të them se humba një mik të mirë.Referuar një njoftimi paraprak në profilin e tij në Facebook për librin “Tranzcioni neokomunist në Shqipëri”, që kishte publikuar, e telefonova për ta takuar, por ai kishte disa ditë në spital dhe më premtoi se do takoheshim sapo të dilte. Nuk e takova dhe më ka mbetur vërtetë peng. E pata mik të mirë për shumë vite. E kam intervistuar disa herë dhe kam punuar me kolegun Ilir Vata në gazetën “Liria”, organ i Shoqatës së Ish-të Përndjekurve Politikë, drejtuar prej tij, gazetë të cilën Kurt Kola e mbështeti dhe e suportoi, duke e shndërruar atë të në një tribunë të vërtetë të fjalës së lirë, një strehë prehjeje dhe denoncimi për të gjithë të përndjekurit, hallet dhe dertet e të cilëve gjetën dyer të mbyllura dhe injorime të vazhdueshme, madje edhe atëherë kur në pushtet ishte e djathta, ajo e djathtë që pati si kalë beteje, rehabilitimin e shtresës së përndjekurve politikë. Pavarësisht mundësive të kufizuara, ai u përpoq të bënte maksimumin për mbrojtjen dhe përfaqësimin e shtresës së Ish-të Përndjkurve Politikë, deri edhe në ngujimet e urisë dhe kacafytjet me regjimet postkomuniste, regjime që s’mundën të ishin veçse zgjatime të diktaturës së burgjeve, persekutimeve, vrasjeve politike, kampeve të punës së detyruar. Ndoshta nuk arriti të bënte sa duhej dhe sa donte ai, por nuk u spraps nga përpjekjet, nga denoncimi i krimeve të komunizmit, duke qenë gjithnjë një pishtarë që driti në natën e errët të manipulimit, denigrimit dhe mospërfilljes së shtresës së përndjekurve. Kurt Kola nuk ju dorëzua diktaturës, burgjeve, mureve të qelive, torturave dhe makinacioneve të Sigurimit të Shtetit, por i’u dha sëmundjes në një betejë të konsideruar fituese, por që pati fund fatal. Kurt Kola, njoftoj i biri Bilali, është ndarë kështu nga jeta në moshën 85-vjeçare, duke lënë pas një vepër vlerash dhe kontributesh. Ishte prezent për vite të tëra, duke bërë maksimumin për të qenë një zë kushtrues, në aktivitetin e ngjeshur sa kohë drejtoi ish të përndjekurit. Politika, edhe pse u rrek dhe arriti të përdorte të persekutuari, sërish bëri fare pak të dëmshpërblyer dhe rehabilituar këtë shtresë. Kurt Kola ishte kudo duke bërë maksimumin, duke qenë një përfaqësues dinjitoz i të përndjekurve, duke shtytur tej caqet e kufizuara nga politika për rolin e të përndjekurve. Ai ka vite që është larguar nga roli aktiv i të qenit aty ku duhej, për të bërë sa të mundej për të përndjekurit, ne media dhe gazeta, por mbi të gjitha përmes librave të tij, të “Ëndërra burg”, “Në Shqipërinë Burg” dhe “Tranzcioni neokomunist në Shqipëri”, në të cilët ai flet për kalvarin e tij nëpër burgje, Golgotë që nuk ishte vetëm e tij por e të gjithë atyre që ishin kundërshtarë të regjimit komunist.Sot ai nuk është më, por emri dhe vepra që la do të mbeten një shënjim identiteti dhe dinjiteti i një njeriu që luftoi sa ishte gjallë dhe vdiq duke u ndeshur me pleqërinë dhe sëmundjen. Ish-të Përndjekurit Politikë kanë humbur një zë të fuqishëm përfaqësimi, një vullnet të paepur përpjekjesh, një penë denoncuese që skaliti me shpirt dhe kujtesë kalvarin.Shpirti jot u shpërbleftë me dritën e parajsës miku im Kurt Kola!

KLASA E GJUHËS SHQIPE NË KISHËN E SHEN PALIT, ROCHESTER HILLS, MICHIGAN

by

Vera Ivanaj, mësuese e gjuhës shqipe në klasën e gjuhës shqipe që zhvillohet në Kishën e Shën Palit, Rochester Hills, Michigan, në një rrëfim për Diellin e Vatrës në New York, dhënë Editorit Sokol Paja, shpjegon për lexuesit: organizimin e mësimit shqip në Michigan, përpjekjet e prindërve për t’iu mësuar gjuhën shqipe fëmijëve, gjuhën shqipe si një ndër faktorët kryesorë të ruajtjes së identitetit kombëtar dhe kulturor, sfidat e mësimit shqip mes teknologjisë, pandemisë dhe vështirësia e fëmijëve me dy gjuhë dhe gjuhën shqipe si trashëgimi shpirtërore dhe identitare kombëtare.

KLASA E GJUHËS SHQIPE NË KISHËN E SHEN PALIT, ROCHESTER HILLS, MICHIGAN

Si fillim, dua t’ju falenderoj për këtë intervistë, për interesin që ju shprehni ndaj gjuhës sonë. Do të ishte një mrekulli të kishim një shkollë, por aktualisht kemi vetëm një klasë të gjuhës shqipe, e cila zhvillohet në Kishën e Shen Palit, Rochester Hills këtu në Michigan. Në vazhdimësi, janë bërë përpjekje nga bashkëatdhetarët tanë këtu, për t’iu mësuar gjuhën shqipe fëmijëve të tyre. Në disa qytete të ndryshme këtu në Michigan, janë hapur klasa të gjuhës shqipe. Për mua është viti i tretë që jap mësim. Fëmijët mësojnë alfabetin, si të shkruajnë dhe si të lexojnë gjuhën tonë të bukur, marrin njohuritë elementare të komunikimit të përditshëm.

ORGANIZIMI I MËSIMIT SHQIP, TEKSTI BAZË:  ABETARJA E PËRBASHKËT SHQIPËRI-KOSOVË

Në klasën e gjuhës shqipe mësimi zhvillohet për moshën 8-16 vjeç, një herë në javë, dy orë. Kohëzgjatja e mësim dhënies është 9 muaj, shtator – maj. Teksti bazë është  Abetarja e përbashkët Shqipëri-Kosovë, e Shtëpisë Botuese “Pegi”. Do të ishte shumë më frutdhënëse po të zhvillohej mësim 2-3 herë në javë, por fëmijët përveç shkollës, angazhohen edhe në aktivitete të tjera sportive e artistike dhe e kanë të pamundur më shumë. Praktikimi i gjuhës shqipe në familje është shumë i rëndësishëm, kjo është pika e dobët që unë diskutoj gjithmonë me prindërit. Fëmijët që kanë ecuri të mire, kalojnë në nivelin e dytë në vitin pasardhës. Materiali për këtë klasë është marrë nga libri “Gjuha Shqipe” për klasën e dytë, por pjesërisht e jo i plotë, sepse duhet përshtatur me nivelin e njohurive të marra nga fëmijët.

GJUHA SHQIPE SI FORMË E IDENTITETIT KOMBËTAR

Gjuha, është një ndër faktorët kryesorë të ruajtjes së identitetit kombëtar dhe kulturor. Ruajtja e gjuhës përbën në mënyrë absolute një nga vlerat më të mëdha që ne gëzojmë si komb, dhe përbën elementin parësor kombformues. Asnjë komb nuk mund t’iu mbijetojë kohërave pa një gjuhë të tijën. Nëpërmjet gjuhës shpalos vlerat kombëtare si historinë, kulturën, traditat e me rradhë. Një popull që nuk ruan, zhvillon dhe përcjell gjuhën e tij ndër breza, herët a vonë, është i destinuar të zhduket.

A KANË PRINDËRIT INTERES  TË MADH QË FËMIJËT E TYRE TË MËSOJNË GJUHËN SHQIPE ?

Kjo pyetje ngre shumë pikëpyetje brënda kokës time, kryesisht për të ardhmen, nëse do të kemi një shkollë të mirëfilltë të gjuhës shqipe apo jo. Është folur shpesh për këtë, pasi komuniteti shqiptar në Michigan është shumë i madh, dhe shkolla shqipe shihet prej shumicës së prindërve si e domosdoshme për fëmijët e tyre. Të shpresojmë që në një të ardhme të afërt të konkretizohet në vepër dhe jo të mbetet thjesht një bisedë rreth tavolinës. Vullneti për një bashkëpunim të mirë e frutdhënës mes prindërve e nxënësve nuk mungon, por që të jem e sinqertë, faktori “Kohë” e zbeh pak atë. Shumica e prindërve janë shumë të zënë me punë, sidomos në këtë periudhë. Koha u mungon të gjithëve, duhet të vraposh që të kapësh kohën. Megjithatë, është për tu vlerësuar shumë, që pavarësisht kësaj, prindërit kanë një interes shumë të madh që fëmijët e tyre të mësojnë gjuhën shqipe.

SFIDAT E MËSIMIT SHQIP MES TEKNOLOGJISË, PANDEMISË DHE VËSHTIRËSIA E FËMIJËVE ME DY GJUHË

Në rrethanat e emigrimit jashtë vendlindjes, gjuha është faktor kyç në mbijetesën e komunitetit shqiptar, në ekzistencën e tij dhe mos asimilimin. Diaspora shqiptare, e në veçanti arsimi shqip jashtë vendit, përballet me shumë sfida dhe vështirësi. Pa dyshim se ekzistojnë shume faktorë që janë të ndërlidhur me këtë gjendje, por problemet më të mëdha janë të lidhura me faktorin njeri. Ndihet një mungesë e theksuar e vetëdijësimit të një pjese të konsiderueshme të prindërve shqiptarë, për rëndësinë e ruajtjes së gjuhës shqipe si formë e vetme e ruajtjes së identitetit kombëtar jashtë shtetit. Shumë familje shqiptare emigrante janë në dilemë se: a duhet të dërgohen fëmijët e tyre në mësimin e gjuhës shqipe apo jo? Njëra prej arsyeve të shpeshta është se fëmijët duhet të mësojnë gjuhën e vendit ku jetojnë dhe se dygjuhësia është pengesë dhe ngarkesë për ata, gjë që për mendimin tim nuk është aspak e vërtetë, përkundrazi, fëmijët që flasin dy gjuhë kanë një zhvillim më të theksuar të intelektit të tyre dhe rritje të ndjenjës së krenarisë kombëtare. Në lidhje me teknologjinë…, është e dhimbshme ta them, por sipas mendimit tim, efekti i saj te fëmijët është shumë negativ. Pjesën më të madhe të fëmijëve i sheh të lidhur ngushtë me internetin, ku shpeshherë marrin informacion që më shumë i dëmton se i ndihmon. Interesi për të lexuar libra, çka ndikon shumë pozitivisht në formimin e tyre, është tepër i zbehtë. Pandemia po ashtu, ka dhënë efektin e saj negativ, si kudo tjetër. Kur përhapja e saj ishte në pikë kritike, jemi detyruar të ndërpresim mësimin komplet. Shpëshherë fëmijët vazhdojnë të mungojnë për këtë arsye, kur ata vetë ose një pjesëtar i familjes së tyre është infektuar. Normal që kjo ka pasojat e veta, por shpresojmë dhe lutemi që kjo situatë të kalojë sa më shpejt dhe jeta në tërësinë e saj t’i kthehet normalitetit.

GJUHA SHQIPE SI TRASHËGIMI SHPIRTËRORE DHE IDENTITARE KOMBËTARE

Gjuha jonë shqipe është një nga gjuhët më të lashta të Gadishullit të Ballkanit, ilirishtes. Gjuha është elementi kryesor dhe më i rëndësishëm që mban gjallë një komb. Nëpërmjet gjuhës, manifestohen kultura, traditat dhe zakonet e tij, ç’ka përbëjnë trashëgiminë kulturore shpirtërore kombëtare. Që të ndihemi dhe të identifikohemi shqiptarë, duhet që gjuhën shqipe, të dimë ta ruajmë dhe t’ua përcjellim brezave. Duke e ruajtur dhe përcjellë ndër breza gjuhën e bukur shqipe, ne kemi ruajtur identitetin, kulturën dhe krenarinë tonë kombëtare, e si rrjedhojë kjo bën që të jemi më të nderuar e më të respektuar përballë kombësive të tjera, por mbi të gjitha ndaj vetvetes tonë, të parëve tanë si dhe brezave që do të vijnë.

KUSH ËSHTË VERA IVANAJ, FORMIMI, KARRIERA, POZICIONI, ANGAZHIMET…

Unë jam nga një fshat i vogël por shumë i bukur i qytetit të Lezhës, Ishull Shëngjin, i cili rrethohet nga lumi Drin, deti Adriatik, Laguna e Kunes dhe qyteti i Lezhës, me kalanë e Skenderbeut në sfond. Zoti më ka bekuar që të rritem dhe edukohem nga dy prindër vërtetë të jashtëzakonshëm, malësorë të ndershëm e  fisnikë, Gjok dhe Gjyste Ivanaj, të cilëve do t’iu jem mirënjohëse gjithmonë, duke u munduar t’iu ngjaj sa më shumë. Në vitet 70-të, kur Shqipëria përjetonte kulmin e ferrit të diktaturës komuniste, e cila depërtonte thellë si një hije e frikshme në çdo familje shqiptare, ata pavarësisht kësaj, si mua edhe vëllezërit e mi, na rritëm me shumë dashuri. Gjithmonë na thonin; “Kurrë mos harroni se kush jeni dhe nga vini”. Si malësorë e katolikë të devotshëm, na mësuan se si ta duam njëri tjetrin, vendin, gjuhën, zakonet e traditat e të parëve. Shkollën fillore, 8-vjeçare dhe gjimnazin i kam kryer në qytetin e Lezhës. Kam kryer studimet e larta në Universitetin e Tiranës, Fakulteti Histori Filologji në degën Gjeografi. Jam diplomuar në Master Shkencor për Trashëgimi Kulturore po në të njëjtin Universitet. Mbetet një peng për mua që nuk arrita të studioja në Akademinë e Arteve të Bukura në Tiranë si dy vëllezërit e mi, piktorë të mirënjohur, Nikolin e Frederik Ivanaj, por gjithsesi e kam ushtruar pikturën me shumë pasion. Kam punuar gjithashtu edhe në gazetën e pavarur “Koha Jonë” në Lezhë dhe në Tiranë. Vitet e fundit para se të vija në Shtetet e Bashkuara, kam punuar në Ministrinë e Kulturës në Tiranë për një periudhë disa vjeçare, fillimisht si asistente e zëvendësministrit të kulturës dhe më pas, po në këtë ministri, si specialiste e trashëgimisë kulturore. Aktualisht, përveçse përpiqem t’iu mësoj fëmijëve gjuhën tonë të bukur shqipe, punoj si Sekretare e Kishës së Shen Palit në Rochester Hills, si dhe në një kompani shqiptare shumë të suksesshme, NIKO’S Home Design Center. Pasionet e mia janë piktura, natyra dhe udhëtimet. 

NDERIM PËR MJESHTRAT

by

Presidenti i Republikës së Shqipërisë nderon artistë dhe sportistë të shquar shkodranë.

Nga Ramazan Çeka 

Fillimi i Vitit të Ri solli për artistët dhe sportistët shkodranë një eveniment të rëndësishëm, sepse më të spikaturit e tyre për veprimtarinë e gjatë e të suksesshme artistike e sportive u vlerësuan nga Presidenti i Republikës së Shqipërisë z. Ilir Meta me titullin e lartë “Mjeshtër i Madh”. 

   Në sallën e Këshillit Bashkiak të qytetit të Shkodrës të tejmbushur jo me këshilltarë, por me një publik të mrekullueshëm nga Shkodra, Malësia e Madhe, Dukagjini dhe të gjitha trevat shqiptare, pas ekzekutimit të Himnit Kombëtar u nominuan emrat e më të shquarëve ndër vite dhe u akorduan për ta titujt e lartë, të cilët iu dorëzuan me dorën e tij nga vetë Presidenti. 

   Të gjithë të dekoruarit me fjalë zemre dhe shumë emocion shprehen falenderimin për vlerësimin e punës së tyre. Një ndër ta isha edhe unë, që sot u nderova me titullin “Mjeshtër i Madh”. 

   Ceremonia e dekorimit filloi me dhënien e titullit të lartë “Nderi i Kombit” këngëtarit të shquar dhe të paharruar të këngës popullore shkodrane, bilbilit të “Ahengut Shkodran” Shyqyri Alushi (pas vdekjes), një vlerësim që tregon se ky kollos i këngës popullore do të jetë përjetësisht nderi i artit dhe kulturës sonë kombëtare. Në vazhdim nga fusha e artit dhe kulturës u nderuan me titullin “Mjeshtër i Madh” Agron Dizdari, Merita Smaja, Nimet Salabegu, Adnan Bala, Ilmi Kurti dhe Mhill Çun Gjonaj (pas vdekjes), një nga rapsodët më të shquar e të spikatur të Veriut të Shqipërisë, një nga zërat më autentikë të çiftelisë, krijues dhe instrumentist virtuoz, i cili ka lënë një trashëgimi të jashtëzakonshme për folkorin dukagjinas e më gjerë. 

   Ndërsa nga fusha e sportit titulli “Nderi i Kombit” iu akordua ish trajnerit të shquar të atletikës, mësuesit të palodhur të shumë e shumë brezave Feti Dizdari (pas vdekjes). Më pas u dorëzuan edhe dhjetë tituj të tjerë “Mjeshtër i Madh” të akorduar për sportistë e tranierë të disiplinave të ndryshme. Me këtë titull të lartë u dekoruan Artenca Tufi dhe Millojka Vaso, Ismet Hoxha, Selami Dani, Viktor Jubani, Nikolin Qyrsaqi, Ferid Borshi, Fatmir Axhani si dhe Millan Vaso dhe Artan Bushati (pas vdekjes). 

   Paqyrimi i këtij evenimenti në këtë shkrim më shoqëron edhe mua me emocione të forta, pasi një datë tejet e rëndësishme u shtua sot në kalendarin e jetës time, një datë dhe ditë e paharrueshme, në të cilën u ndjeva shumë i plotësuar dhe shumë i vlerësuar për marrjen e titullit “Mjeshtër i Madh” të akorduar nga Presidenti i Republikës së Shqipërisë z. Ilir Meta, dekoratë të cilën ai ma dorëzoi me dorën e tij sot në ambjentet e Bashkisë Shkodër. 

   Siç e përshkrova edhe më lart gjithçka filloi në sallën e Këshillit Bashkiak të Shkodrës. Në mes të gjithë atyre të pranishmëve unë u ndjeva njeriu më i lumtur dhe më i nderuar, jo vetëm për vlerësimin, por edhe për vendin që më rezervuan në krah të Presidentit, duke më radhit mes të njerëzve të shquar, jo vetëm të qytetit tonë, por të mbarë Shqipërisë.

   Për mua do të mbetet i paharruar ai moment kur z. Ilir Meta citoi publikisht vargjet e mia: “Amerikë ëndrra e Botës, nuk i ke vlerat e Shkodrës”.

   Këtë vlerësim pune dhe kontributi të dhënë ndër vite si poet dhe publicist, ua dedikoj atyre që më çmuan dhe më propozuan në emër të institucionit të Unionit të Gazetarëve të Shqipërisë me Kryetar z. Aleksandër Çipa, si dhe z. Gaspër Marku Kryetar i Unionit të Gazetarëve të Qarkut Shkodër. 

   Kjo punë e gjatë dhe e vazhdueshme, me vështirësitë e veta, ka ardhur si një ngacmim shpirtëror duke zgjuar brenda meje atë pasionin e kahershëm të viteve rinore, ku edhe pata prekur sukseset e para të profesionit, pasi gjatë gjithë jetës sime fizikisht e shpirtërisht kam qenë i lidhur mbas fushës së artit e kulturës dhe artikulimit të fjalës së shkruar, që më ka frymëzuar gjithmonë. Këtë pasion të brendshëm, e zgjova, e riktheva dhe e bëra të prekshëm, konkret, nëpërmjet krijimtarisë sime poetike dhe publicistike. 

   Ashtu si gjithë misionarët e artit edhe unë hyra në këtë rrugë me guxim, por dhe i bindur në aftësitë e mia, të cilat e kishin prekur suksesin qysh në moshën 20 vjeçare. Edhe pse kam qenë më pak aktiv për disa vite, u riktheve me një siguri e vetbesim të madh, se do jem përsëri në gjëndje të korri suksese, gjë që edhe ja dola. Mora parasysh çdo gjë, edhe vështirësitë që mund të më dilnin përpara, por hap pas hapi, falë punës këmbëbgulëse, u ndjeva më i sigurtë dhe më i vlerësuar, jo vetëm nga të gjithë kolegët, por edhe nga të gjithë artistët bashkëpunëtorë, një motiv më shumë ky, që unë të vazhdoj në këtë rrugë. 

   Duke lënë mënjanë modestinë, më duhet të them se, që në fillim, kisha një dëshirë dhe një peng që duhej ta shfaqja, por edhe ta realizoja. Kisha vënë re se në mediat e shkruara, por edhe ato vizive mungonte pasqyrimi i jetës dhe krijimtarisë të gjigandëve të skenës dhe të letrave dhe unë i vura detyrë vetes, që krahas krijimtarisë poetike, të merresha me këtë fushë e ta plotësoja këtë boshllek të madh. Dhe kështu fillova të botoj me radhë artikuj në shtypin e përditshëm për këto personalitete, artikuj që nuk ishin vetëm shkrime informative, por më tej edhe hulumtime biografike duke sprovuar kështu të portretizoj secilin prej tyre si njerëz dhe si artistë të shquar. 

   Ndihem shumë krenar që në faqet e gazetave, në rubrikat kulturore e artistike, kam botuar për ta, por edhe kam bashkëpunuar në krijimtarinë time me pjesën më të madhe të artistëve të shquar të skenës e ekranit. Dhe ata nuk janë pak. Ata janë gurë të çmuar në gjerdanin e artit e kulturës shqiptare. Ata janë kollosët e të gjithë brezave, artistë që kanë lënë gjurmë jo vetëm në Shkodër, por edhe më gjërë, duke filluar me dramaturgun e madh Fadil Kraja, muzikologun e shquar Ferid Bala, studiuesin dhe drejtuesin e artit dhe kulturës Isa Alibali, me këngëtarët virtuozë shkodranë Bik Ndoja e Shyqyri Alushi, legjendat e këngës shqiptare nga Kosova Nexhmije Pagarusha dhe Ismet Peja, e duke vazhduar më pas me një brez më të ri, me “Mjeshtrat e Mëdhenj” të këngës: Bujar Qamili, Bashkim Alibali, Frederik Ndoci, Myfarete Laze, Vjoleta Zefi, Mukades Çanga, Merita Halili, Shkurte Fejza, Valbona Mema, si dhe me këngëtarët e mrekullueshëm Fatmira Breçani, Artiola Toska, Shkëlzen Jetishi, Nikollë Nikprelaj, Shaban Gjekaj, Albërije Hadërgjonaj, Nik Çarku, Demir Zena, Selami Kolonja, Alma Velaj, Hajro Pepaj, Ymer Bajrami, Visar Peja, Edi Furra, Edi Ermeni, Afërdita Demaku, Gëzim Salaj, Hajro Ceka etj. 

   Bashkëpunim të frytshëm e të suksesshëm kam pasur edhe me kompozitorët më të njohur në Shqipëri e Kosovë: “Mjeshtrat e Mëdhenj” Prof. Zef Çoba, Edmond Zhulali, Kolë Susaj, Skender Doshlani, Shpëtim Saraçi, Mark Kaftalli, Kujtim Alia, Edi Balili, Alban Furtuna, Gjergj Leka, Fatmir Lela, Sabah Bytyçi, Pranvera Badivuku, Florent Boshnjaku, Ilir Shaqiri, Valton Beqiri, Raif Hyseni, Nexhat (Wirusi) Mujovi, Burim Krasniqi, Behar Neli, Gëzim Mneri, Ilir Balla, Tonin Tarnaku, Ilir Zoga, Roland Guli, Gazmen Kraja, Zyhni Beqiraj, Luan Dagistani, Andi Unaza, Zaim Merkulaj, Artion Qamili, djali im Arsidi etj, për të vazhduar me aktorët gjigantë të skenës shqiptare Paulin Preka, Ymer Bala, Zyliha Miloti, Gëzim Kruja, Zef Deda, Besnik Çinari, Drande Xhaj, Sandër Ruçi, Edmond Halili e shumë të tjerë. Në gjithë këtë galeri emrash të artistëve të shquar zë vend edhe një shkodran i thekur, kompozitori dhe regjisori i Radio Televizionit Shqiptar Osman Mula.  

   Në punën time i kam kushtuar vëmendje të madhe edhe aktiviteteve të shumta e të larmishme kulturoro-artistike të zhvilluara jo vetem në Shkodër e në gjitha Trojet Shqiptare, por edhe në Europë e deri në Amerikë. Gjithashtu duhet të permend edhe realizimin e disa dokumentarëve si skenarist, realizime që  janë mirëpritur me vlerësime, jo vetëm nga publiku, por edhe nga kolegët e kësaj fushe. 

   Për gjithë këtë punë të pamatshme ndjehem tejet i lumtur, por edhe krenar, pasi jam vlerësuar, jo vetëm nga lexuesit e thjeshtë, por edhe nga personalitete të artit, kulturës dhe fushave të tjera sociale dhe jam i bindur që kam përmbushur atë obligim që i kisha vënë vetes. 

   Ky vlerësim natyrisht është edhe nota më e lartë që kam marrë në jeten time, për çka së pari dua të falenderoj familjen time për mbështetjen, por edhe miqtë e bashkëpunëtorët e shumtë shkodranë e më gjërë, pasi rrethi i bashkëpunimeve të mia është i shtrirë në të gjithë Shqipërinë, në Kosovë, në Maqedoninë e Veriut, në Malin e Zi e deri në Amerikën e Largët. 

   Falenderoj nga zemra për mbështetjen profesionale dhe vllazërore Mjeshtrin e mjeshtrave, të pavdekshmin prof. Fadil Kraja, si dhe mikun tim të mirë mëndjendritur, mjeshtrin e pendës dhe të penelit, profesorin e letërsisë Osman Kozmaj. Një falenderim të veçantë kam për dy gazetat e përditshme: “Telegraf”, “Dita” dhe “Nacional”, por edhe për gazetën “Bota Sot” në Europë dhe gazetën “Dielli” në Amerikë, të cilat u bënë për mua tribuna nga ku unë përcolla idetë dhe mendimet e mia si gazetar. 

   Çdo njeri ndjehet i lumtur kur një ditë sheh se puna e tij është vlerësuar. Kjo lumturi erdhi edhe tek unë sot, kur Presidenti i Republikës së Shqipërisë z. Ilir Meta më akordoj titullin “Mjeshtër i Madh” duke u shprehur me fjalët: “Artisti, poeti që do të vlerësojmë tani është Ramazan Çeka, një personalitet me kontribute të shumta, veçanërisht në fushën e artit muzikor. Gjatë punës së tij disa dekadëshe Ramazan Çeka është autor i mijëra teksteve të shumë këngëve, që janë kënduar në Shqipëri, Kosovë dhe kudo në trojet shqiptare. Ramazan Çeka është një nga poetët dhe publicistët më të shquar të qytetit të Shkodrës, i cili me penën e tij ka pasqyruar dhe përçuar vlerat kombëtare, në të gjitha trevat shqiptare dhe nëpër botë. Në shenjë vlerësimi dhe mirënjohje për kontributin dhe vlerat e tij si poet e publicist kam kënaqësinë të vlerësoj Ramazan Çekën me Titullin e lartë “Mjeshtër i Madh” me motivacionin: Zotit Ramazan Çeka: “Në shenjë vlerësimi dhe mirënjohjeje për kontributin dhe vlerat e mëdha krijuese si poet, publicist dhe tekst-shkrues i muzikës popullore dhe qytetare shkodrane, e cila këndohet nga shqiptarët, anembanë botës, si dhe për bukurinë e fjalëve dhe të melodisë së saj.” Ky vlerësim nuk është për mua vetëm një çmim për t’u krenuar që ma pasuron jetën time, por një obligim dhe stimul për të punuar, pasi pesha e tij më shton përgjegjësitë për të dhënë akoma më shumë nga vetja, që këtë punë krijuese, studiuese, e propoganduese ta çoj më tej, sepse sot shoqëria jonë ka nevojë të informohet për gjëra të bukura, larg “kronikave të zeza”, larg debateve politike, që sjellin pesimizëm, cilësi që populli ynë nuk e ka as në gen, as në gjak.

   Artistët e mëdhenj me veprat e tyre, me artin e tyre e ushqejnë shpirtërisht shoqërinë njerëzore dhe veprat e tyre do t’i pasqyroj gjatë gjithë jetës sime.

   Faleminderit të gjithë atyre që kontribuan në dhënjen e këtij çmimi e në veçanti mirënjohje të përzemërta Shkëqesisë së Tij z. Ilir Meta, President i Republikës së Shqipërisë. Një falenderim akoma më të përzemërt kam për deputetin e Qarkut Shkodër z. Agron Çela, i cili bëri të mundur që gëzimit tim t’i shtonte edhe nderimin e ardhjes së Presidentit të Shqipërisë në sofrën që familja ime shtroi në Shirokën e bukur buzë Liqenit për miqt e mi të nderuar Anila Basha, Engjell Ndocaj, Ben Tafili, Bujar Qamili, Nikollë Nikprelaj, Edmond Ndou, Linda Kavaja, Osman Kozmaj etj.

   Edhe kjo drekë kaloi me një atmosferë të këndshme, ku vetë Presidenti e ndjeu veten si një prej nesh, duke u bërë pjesë e këngëve të bukura që sollën këngëtarët e mrekullueshëm Bujar Qamili e Nikollë Nikprelaj, i bindur se qejfi bëhet me shkodranë.

   Ky eveniment u ndoq dhe u transmetua nga televizionet lokale dhe ato kombëtare. 

   Mirënjohje të përjetshme të gjithëve! 

   Janar 2022                                                                            

Çfarë do të bëhet kur pas pak vjetësh do të pensionohet një numër i madh i mësuesëve të gjuhës amtare në Suedi?

by

Nga XHAVIT ÇITAKU

Sipas të dhënave statistikore, që për çdo vjet i publikojnë organet shkollore në Suedi, në procesin e mësimit të gjuhës amtare janë të përfshirë diku rreth 62 për qind e fëmijëve shqiptar ose rreth 5500 sish që jetojnë në këtë shtet skandinav. Krahasuar me shtetet tjera europiane dhe më gjerë ku jeton numër i madh i komunitetit shqiptar, kjo gjendje e tashme në arsimin shqip kënaq dhe të jep shpresa se me një punë më energjike të të gjithëve në të ardhmen në këtë çështje jetike për shqiptarët do të arrihen rezultate më të mira. Sipas mësuesit, veprimtarit dhe kryetarit të Lidhjes së Shoqatave Shqiptare “ Iliria” në Malme, Murat Koci,, për mosvijimin e rreth 40 për qind të nxnësve shqiptar në mësimin e gjuhës amtare po ndikojnë një varg faktorësh sikurse janë niveli i ulët arsimor i familjes, niveli social, komunikimi brenda familjes, ambiciet e familjes dhe komuniteti që i rrethon.

Investimi në arsimin shqip në diasporë është investim direkt në shtetin amë

Njëri ndër faktorët që po ndikon negativisht për një pjesëmarrje më të madhe të nxënësve shqiptar në procesin mësimor të gjuhës amtare, sipas Murat Kocit, është edhe  neglizhenca e një angazhimi shumë më të madh të organeve shtetërore të Shqipërisë dhe Kosovës, qoftë me tekste shkollore apo edhe me një propagandë të mirëfilltë mediatike për të josh me shumë sidoms prindërit për t’i dërguar fëmijët e tyre në mësimin e gjuhës së nënës. Me një fjal, thotë ai, këto dy shtete nuk kanë investuar as për së afërmi sa është dashur për arsimin shqip në diasporë, ivestim ky që do të kthehej dhjetëfish shteteve tona respektive. Është mëkat i madh që të mos shfrytëzohen kushtet ideale që i krijon sistemi suedez shkollor, i cili gjuhën amtare e barazon me të gjitha lëndet tjera që mësohen nëpër shkollat e këtij vendi. Dhe nuk qendron arsyetimi i një numri të konsiderueshëm të prindërve se mësimi i gjuhës amtare pengon mësimin e gjuhës suedeze, angleze etj. Përkundrazi, sipas një studimi të bërë lidhur më këtë, është ardhur në përfundim se kjo gjë vetëm sa e pasuron dhe e ndihmon akoma më shumë çdo nxënës tash e në të ardhmen në përfundimin me sukses të arsimimit  në të gjitha nivelet. Shteti suedez ofron mundësinë  edhe tö hapjes së shkollave shqipe për mësimin e të gjitha lëndëve, mirëpo për këtë gjë nevojitën kuadro të cilat tashpërtash mungojnë. Edhe për këtë mundësi shtetet tona do të duhej të mendojnë dhe të marrin hapa konkret që bile në ndonjë qytet më të madh, sidomos në Malme, ku besohet se jetojnë diku rreth 20 mijë shqiptar, të hapet një shkollë e tillë. Realizimi i këtij synimi të mësuesëve dhe intelektualëve tjerë shqiptar, shteteve tona nuk do t’iu kushtonte asgjë, sepse të gjitha shpenzimet dhe nevojat e domosdoshme për të funksionuar ky lloj shkollimi do t’i heq shteti suedez. I vetmi obligim do të mbetët sigurimi i kuadrove profesionale për mbarëvajtjen e mësimit shqip në të dy nivelet në atë fillor dhe të mesëm. Se sa të kujdesshëm janë organet e këtij shteti skandinav tregon edhe shembulli i Universitetit të Uppsales i njohur ndërkombëtarisht, i cili ka futur në planprogramet mësimore edhe shqipen si gjuhë amtare, shton Murat Koci.

Shteti shqiptar dhe ai i Kosovës duhet të përgadisin kuadro për mësimin e gjuhës amtare në diasporë  

Brengë të madhe Murat Koci ka edhe për një problem të madh, strategjik e jetik për diasporën shqiptare. Është fjala se për tre- katër vjetet e ardhshëm një numër i konsiderueshëm i mësuesëve do të pensionohet, ndërkaq kuadro të tjera të kualifikuara që do t’i zëvëndësojnë ata tashpërtash nuk ka. Bile, shton ai, po të mos kishin ardhur disa mësues nga Shqipëria dhe Greqia, që kanë plotësuar deri në njëfarë mase boshllekun e mungësës së mësimdhnësve, atëherë puna do të qendronte shumë keq. Së këndejmi, organet kompetente të shteteve tona respektive duhet të fillojnë qysh tash për të përgatit kuadrot që i nevojitën nxënësve shqiptar, në të kundërten neglizhenca e tyre do t’i kushtoj shumë shtrenjtë diasporës shqiptare në Suedi dhe kudo në botë e më së shumti shqiptarisë në përgjithësi. Deri para dhjetë vitesh ishin organet shkollore suedeze që përgadisnin kuadrot për mësimin e gjuhës amtare, mirëpo kjo praktik e mrekullueshme është ndëprerë dhe iu ka mbetur për “ barrë” komunitetit shqiptar që të kujdeset vetë në këtë çështje shumë të rëndësishme. Murat Koci thekson se në komunikimet që ka pasur me organet kompetente në Kosovë ka ngritur alarmin për këtë çështje tepër të ndieshme, por deri me tash ende nuk ka lëvizje serioze, që është për t’u habitur e brengosur shumë, njëkohësisht. 

Bashkëbiseduesi ynë brengën më të madhe e ka se nëse nuk ngritën kuadro profesionale në vitet në vijim atëherë mësimi i gjuhës amtare do të dëmtohet shumë, ngaqë shkollat do të punësojnë edhe të tillët që nuk kanë kompetencë dhe arsimim të duhur. Pra, si mësues do të mund të punojë edhe një individë që vetëm di të flasë shqip, bile edhe  me shkollim fillor. 

Fëmija shqiptar e mësimin e gjuhës amtare e ndjek në greqisht!   

Një fenomen jo fort i theksuar ka filluartë jetë prezent në shkollat suedeze në të cilat edhe pse prindërit janë shqiptar, fëmijët e tyre mësimin e gjuhës amtare po e ndjekin në greqisht. Është fjala për disa familje të imigracionit shqiptar që kanë ardhur nga Greqia për shkak të një krize ekonomike që mbretëron në atë vend dhe të cilat janë vendosur në Suedi. Vërtetë kjo është për t’u habitur se si mund të ndodh një gjë e tillë aq më tepër kur kihet parasysh fakti se Suedia ka shkallën më të lartë të demokratizimit në të gjitha poret e jetës dhe askënd nuk e detyron që të ndjek mësimin një gjuhë e cila nk është gjuhë e origjinës përkatësisht amtare. Do të thotë se nëse këto familje kanë qenë të detyruara të veprojnë kësisoj në Greqi, këtu vlejnë rregulla të tjera joobliguese për të gjithë fëmijët pa marrë parasysh identitetin e tyre fetar e kombëtar. Për këtë fenomen të pazakont deri me tash me neveri flet edhe mësuesi Murat Koci, i cili përkujton se në bazë të ligjit dhe rregullave të tjera që duhet t’i ndjekin me përpikëri shkollat, këta fëmijë shqiptar nuk kanë të drejt të vijojnë mësimin në greqishte si gjuhë amtare. Edhe nëse ato familje kanë shtetësinë greke apo edhe nëse fëmijët kanë lindur në Greqi, kjo nuk ua jap të drejtën që të veprojnë kësisoj, sepse origjina e gjuhës së tyre është shqipja. Raste të tilla ka edhe nga imigracioni shqiptar që kohëve të fundit ka ardhur nga Italia, por që tashpërtash është numër minor. Për të ndalur këtë trend antikombëtar do të duhej të angazhohej edhe ambasada shqiptare dhe Ministria e Diasporës, të cilat kanë për obligim që të kontaktojnë me këto familje dhe t’ua bëjnë me dije se kjo mënyrë e detyruar për fëmijët të ndjekin mësimin e gjuhës amtare në greqisht, që në të vërtetë është gjuhë e huaj sikurse që është Suedishtja është pafalshme dhe që nuk mund të tolerohet. Po ashtu, Ministria e Arsimit dhe Diasporës do të duhej që këtë çështje ta ngrisin edhe tek organet kompetete suedeze në mënyrë që të pengojnë përhapjen e kësaj dukurie të pazakontë në shkollat  ku mbahet mësimi i gjuhës amtare.

Frika nga asimilimi i rrëmbyeshëm

Murat Koci ka braktisur vendlindjen tash e tridhjetë vjet më parë. Puna dhe angazhimi i tij parësor ka qenë mësimdhënia e gjuhës amtare për fëmijët shqiptar, punë këtë që e bënë akoma. Kontributi i tij i madh është evident, i prekshëm e me plot rezultate në përfshirjen e një numri sa më të madh të nxënësve shqiptar në mësimin e gjuhës së nënës. Ishte aktivist i madh dhe në çdo takim me bashkatdhetarë e sidomos nëpër shoqata ai ngriti zërin se sa i rëndësishëm është mësimi i gjuhës shqipe që është bazë për ruajtjen e identitetit kombëtar, Në të vërtetë, thotë ai, kemi miliona shqiptarë që jetojnë në Turqi, Lindjen e Afërt e Azi, që ndihen krenar për prejardhjen e tyre shqiptare, mirëpo ata nuk dinë të flasin gjuhën e tyre të origjinës dhe së atyre pak ose pak nuk ua kemi pa “ Hajrin”. Me keqardhje ai permend edhe disa shembuj të dhimbshëm në shkollat shqipe në Suedi ku ka nxënës që nuk i di dy- tre fjalë shqip.

Duke qenë një njohës i mirë i integrimit të shqiptarëve në shoqërinë suedeze, Murat Koci, me krenari thekson se ky integrim është bërë vërtetë rrëmbyeshëm. Nuk ka universitet e institucion shkollor n[ t[ cilat nuk janë të përfshirë pjesëtarë të komunitetit shqiptar. Ka drejtor spitalesh, politikan, deputet, udhëheqës fabrikash, doktorë shkencash e magjistra, ekonomist, juristë, avokatë, drejtor teatrosh, sportist të dalluar, policë, oficer e ushtarak. Thënë troç emri shqiptar ka marrë një dimesion tjetër, një dimension të punës e rezultateve konkrete në çdo fushë të punës e jetës. Sado që ndien kënaqësi e bëhet shumë krenar për këtë nam, për këtë shkallë kaq të lartë e të shpejt të integrimit shoqëror, bashkëbiseduesi ynë  e ka kapluar një frikë e madhe sepse, siç thotë ai, sa më i rrëmbyeshëm është prezent  ky integrim, po aq i rrëmyeshëm do të jetë edhe asimilimi i shqiptarëve në këtë vend të largët. Ndaj rekomandimi i tij është se qeveritë e të dy shteteve tona duhet të punojnë shumë e me shpejtësi të madhe që kjo të mos ndodh. Obligim kombëtar kanë edhe prindërit dhe komuniteti shqiptar në pëgjithësi që ky fenomen të mos ndodh shpejt.