Archives for March 2022

RIVAROL (1961) / KOLONELI FRANCEZ : “NË KOHËN E MBRETIT ZOG, SHQIPËRIA NUK ISHTE KOMUNISTE, NDËRSA TANI MOSKA…”

March 20, 2022 by s p

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 20 Mars 2022

“Rivarol” ka botuar, me 4 maj 1961, në faqen n°13, shkrimin e një koloneli francez me rastin e ndarjes nga jeta të mbretit Zog, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :

Në kohën e mbretit Zog, Shqipëria nuk ishte komuniste…

Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France

Mbreti Zog I vdiq më 9 prill 1961 në spitalin Foch në Suresnes, në moshën 65-vjeçare, larg atdheut të tij martir, që prej kohësh shpresonte ta shihte sërish dhe që u largua tragjikisht në kushte të panjohura për shumëkënd.

Tani, ata që kanë pasur nderin ta shohin këtë sovran në punë në vendin e tij, kanë vlerësuar njëzëri cilësitë e tij brilante të inteligjencës, dashamirësisë, thjeshtësisë, delikatesës dhe mirësisë, si dhe dëshminë madhështore që dha gjithë energjinë e tij për çështjen e pavarësisë shqiptare, për të cilën u sakrifikua pa hezitim sepse nuk dinte rrugë tjetër veç asaj të detyrës. Në vijim, asgjë nuk do ta kishte pasur më të lehtë për të ruajtur fronin e tij : do t’i duhej një farë fleksibiliteti diplomatik, por do t’i duhej të tradhtonte atdheun dhe kombin shqiptar, gjë që nuk do ta kishte dashur kurrë.

Në të vërtetë, ai ishte mbreti më i madh i kohës së tij, sepse me koston e vështirësive më të mëdha dhe në kohën më të shkurtër të mundshme, arriti, siç është shkruar, “mrekullinë e Shqipërisë”, pasi ia doli të bënte, pa humbje të jetëve njerëzore, të një vendi mesjetar dhe larg çdo shteti modern. Në fakt Mbreti Zog ishte krijuesi i admirueshëm i Shqipërisë së re. Ai pati gjithashtu meritën e madhe të ishte një faktor paqeje në gadishullin ballkanik, aq shpesh i torturuar nga luftërat, dhe vendosi marrëdhënie të mira fqinjësore me vendet që kishin planifikuar të pushtonin Shqipërinë ose ta ndanin atë.

Ajo që është injoruar plotësisht në Francë, madje edhe në qarqet që mund të jenë më të informuarit, është lidhja e sinqertë dhe e thellë që ky sovran tregoi me kaq guxim dhe me kaq fisnikëri ndaj Francës, duke e bërë Shqipërinë një vend me ndikim francez, këtë me dëshirën e tij, duke mos marrë kurrë as më të voglin inkurajim nga qeveria franceze.

Krahas këtij edukimi ushtarak francez të dëshiruar nga mbreti për nipërit e tij — kush e kujton se ai bëri që dy nipërit e tij të shkolloheshin në Saint-Cyr (shkollë ushtarake në Francë) ? —, gjuha jonë kishte statusin e gjuhës zyrtare dhe jo italishtja siç do të donin autoritetet e Romës. Në të vërtetë, propaganduesi ynë më i mirë ishte vetë mbreti, i cili sponsorizoi liceun francez të Korçës, i cili, duke konkurruar me institucionet italiane, i dha rinisë shqiptare një arsim francez. Nga ana e saj, mbretëresha, një katolike e zjarrtë, në një vend ku një e treta e popullsisë i përket kësaj feje, dhe franceze në zemër, solli, me dashamirësinë që e njohim dhe në të gjitha rastet, ndihmën më të përkushtuar për vendin tonë.

Më në fund, ishte e nevojshme të vizitohej pallati veror i Durrësit për të matur se sa e mrekullueshme ishte ndjenja e mbretit në lidhje me Francën. Në të vërtetë, me përjashtim të shumë qilimave të shkëlqyer persianë, gjithçka atje mbante shenjën e vendit tonë : mobilje të rralla të kohës, piktura të mjeshtrave (përfshirë portretin e bukur të Dukës së Burgonjës), libra të bukur, kujtime (suvenire). Ky zbulim i papritur në një vend kaq të ndryshëm nga i yni, kaq i largët dhe kaq i vështirë për t’u arritur për shkak të vendndodhjes së tij gjeografike, dhe që dëshmoi edhe për kaq shumë simpatinë për Francën dhe për aq shumë frymën e pavarësisë, preku thellë francezët kalimtarë.

A mund të matim gjithë meritat e mbretit dhe gjithë guximin që ai tregoi, duke pohuar kaq qartë shijet dhe preferencat e tij, kur të gjitha veprimet dhe gjestet e tij ishin nën syrin (vrojtimin) e Italisë ?

Por në vitin 1939, kur largimi i sovranëve u bë urgjent dhe mbreti vendosi të vinte në Francë, ku jetonte nëna e mbretëreshës dhe ku ai vetë kishte miq të vjetër, qeveria franceze nuk nxitoi t’i jepte të drejtën e azilit.

Megjithatë, ata arritën në Versajë, ku një gazetë shpalli me një titull të madh, mbi një fotografi të Château de La Maye, dhe në këto terma : “Versaja do të mirëpresë Mbretin Zog dhe Mbretëreshën Geraldinë të hënën.” Pastaj shkruajtën : “Pikërisht në Château de La Maye, ku banuan Duka dhe Dukesha e Windsor-it vitin e kaluar, sovranët, foshnja e tyre dhe suita e tyre shqiptare do të vendosen për disa muaj. Versaja, qyteti i mbretërve, thërret të mëdhenjtë e tokës që kanë mbajtur një kurorë. Ishte në Versajë që Duka i Windsor, vitin e kaluar, në pranverë, deshi të pushonte. Nesër, në të njëjtin vend, nën të njëjtën çati, do të vendoset një mbret i rritur nga fatkeqësia. Château de La Maye është gati të presë Zogun I dhe të gjithë familjen e tij.”

Fatkeqësisht, Versaja do të ishte vetëm një etapë, sepse kolapsi i përgjithshëm i Francës dhe vërshimi i trupave gjermane nëpër territor e detyruan mbretin dhe suitën e tij që të shmangnin edhe një herë rrezikun duke u tërhequr në Biarritz, nga ku u nisën për në Angli.

Mbreti Zog nuk është më. Kurrë vdekja nuk më ka prekur aq shumë shpirtin dhe zemrën time, sepse asgjë nuk i lëndon aq sa padrejtësia, mosmirënjohja.

Nëse ka ndonjë ngushëllim për mua, e gjej në shembullin e dhënë nga këta shqiptarë të përulur që kanë ardhur nga e gjithë Franca dhe jashtë saj, me koston e vështirësive më të rënda të parave, pasaportave, lodhjes, jo për të kërkuar diçka, por për t’i dëshmuar mbretit të tyre gjithë dashurinë e tyre, në varrezat e Thiais, fytyrën e gërryer nga ngurtësia e ekzistencës së tyre të dhimbshme në tokën e mërgimit prej të cilës rrjedhin lotët rrëke. Nga ana tjetër, 2000 telegrame (aq të shtrenjta për varfërit) iu dërguan mbretëreshës nga e gjithë bota. Le të më citojnë, në kohën e tanishme dhe në situatën tragjike në të cilën ndodhet vendi ynë, çdo veçori që mund t’i afrohet këtij mësimi besnikërie dhe dashurie ndaj atij që ishte mbreti i tyre, dhe atë nga ana e shqiptarëve të përulur të shpërndarë në gjithë universin!

Shtypi, aq i frytshëm me rastin e një krimi të tmerrshëm apo ndonjë ligësie, me përjashtim të një gazete të vetme, heshti për temën e funeralit të Mbretit Zog, ku, megjithatë, kishte kurora të mrekullueshme, ndër të cilat tri të mbretëreshës së Bullgarisë dhe mbretit Simon, aktualisht në Spanjë, kurora me një çmim prej 90.000 frangash., si dhe disa delegacione. Nëse Presidenti De Gol i kishte telegrafuar Mbretëreshës dhe nëse Mbretëresha e Anglisë dhe ushtria britanike i kishin shprehur ngushëllimet e tyre përmes një personaliteti princit Leka, Franca, domethënë qeveria, nuk përfaqësohej personalisht.

Deri në vitin 1939 Shqipëria, kaq e dobët, vështirë se llogaritej në Evropë, por gjithsesi përbënte një zonë paqeje dhe qetësie, aq më tepër që me Mbretin Zog nuk ekzistonte asnjë komunist në këtë vend. Që atëherë gjërat kanë ndryshuar shumë pasi Moska i ka bërë brigjet shqiptare dhe ishullin Sazan Gjibraltarin e Adriatikut, gjë që për më tepër nuk emocionon askënd në Francë.

Koloneli G…

Rusia po shkon drejt diktaturës totalitare

March 20, 2022 by s p

Nga XHAVIT ÇITAKU/

Retorika që Presidenti Vladimir Putin e përdori në fjalimin e tij të fundit, kur ai hedhte terma si tradhëtar, plehra e të tjera fjalë fyese për ata që kundërshtojnë luftën në Ukrainë, është një tregues i qartë se Rusia po lëvizë drejt diktaturës totalitare. Apo thënë më mirë se zgjedhja e fjalëve që janë drejtpërsedrejti të kopjuara nga Adolf Hitleri i Gjermanisë naziste dhe komunisti diktator sovjetik Stalini, është më shumë se një antitud se çfarë shoqërie dëshiron ai të ndërtoj në Rusi. Pra, krimineli Putin para qytetarëve rus thekson vendosshmerinë për ta luftuar neonazizmin që ka “ zënë fill” në Ukrainë, ndërsa në anën tjetër ai vetë po rrësnhqet në këtë sistem që mund t’ia sheh sherrin e gjithë bota demokratike.

Kjo retorik e togfjalëve që po përdorë diktatori rus Putin është, po ashtu, një tregjues i qartë se pushtimi i Ukrainës nuk po ecën sipas parashikimeve. Së këndejmi shumë obnservator të brendshëm e të jashtëm e shohin si një shenjë të Putinit për t’u hamarrë në planin e brendshëm ndaj të gjithë atyre që nuk mendojnë si ai, bile me një forcë trishtuese si asnjëherë më parë. Shi për këtë, shtrohet edhe pyetja mjaft interesante se çfarë kontakti ka ai me realitetin praktik brenda Rusisë dhe informata nga frontet e luftës në Ukrainë kur ai në pjesën më të madhe është i mbyllur në Bunkerin e tij.

Paranoja e Putinit

Mjetet e huaja tö informimit, duke u bazuar në burime të sigurta, bëjnë me dije se paranoi Vladimir Putin ka humbur nga vetvetja dhe e ka kapluar frika se ai mund të jetë cak i një atentati qoftë me armë apo edhe me e helmua me anë të ushqimit apo pijeve të ndryshme. Shi për këtë, lajm ekskluziv në faqet e para të gazetave suedeze ka dalur përjashtimi nga puna i më shumë se një mijë vetave përsonel që i shërbejnë presidentit rus. Pos kuzhinierve dhe personelit tjetër përcjellës, që ua ka frikën shumë se nga ata mund të helmohet, Putini, thjesht, i ka përzënë nga puna edhe personelin e mbrojtjes së afërt, madje edhe pastruesit. Thënë me gjuhën e fakteve ai po e dinë fare mirë se populli është duke e urrejtur për këtë çmenduri çfarë ai po ndërmerr në Ukrainë, çmenduri kjo që po i kushton e do t’i kushtoj shumë popullit rus, sidomos, në fushën ekonomike. Këtë aksion të spastrimit të personelit presedencial e konfirmoi edhe zëdhënësi i saj Dmitri Peskov, duke e arsyetuar vendimin e Putinit se nga puna u përjashtuan “ tradhëtaret”.

“ Vëllau nuk e vret vëllaun”

Sa të dhimbshme janë rrëfimet e qytetarëve ukrainas që po përjetojnë nga ushtria ruse e mercenar të paguar mirë. Ngjarjet janë të tmerrshme me vet faktin se barbaret rus po bombardojnë pa kurrfarë kontrolli çdo gjë që iu del përpara, madje, cak i tyre janë edhe çerdhët e fëmijëve, sallat e teatrove dhe ndërtesat e banimit. Megjithatë, një rrëfim i një qytetari në qytetin e shkatërruar Mariupol me la përshtypje për një përgjigje direkte që ia dha ushtarit pushtues rus, kur ai iu drejtua me fjalët: Hej vëlla, ne jemi vëllëzër. Kujt po i thua vëlla? Vëllua nuk e vret vëllaun. Ti dhe të gjithë të tjerët që keni ardhur këtu jeni armiq, jeni pushtues. Ju urrejm, vazhdoi të fliste e bërtiste qytetari ukrainas.

Me këtë propagandë ka nisur pishtimin krimineli Putin, duke iu thënë ushtarëve rus se në Ukrainë do t’iu presin me lule, sepse ne ata i kemi “ vëllëzër”. Mirëpo, në frontet e luftës po ndodh e kundërta. Në vend të luleve pushtuesit po qëllohen me plumba.

HISTORIOGRAFIA JONË KA NEVOJË PËR KORRIGJIME DHE RISHKRIM

March 20, 2022 by s p

Jusuf Buxhovi/

Theksime nga promovimi i librit “Kosova – histori e shkurtër” në Prizren. -Mistifikimi i të vërtetave historike si dhe mbajtja e tyre e ngrirë, është krim shkencor, por edhe moral, meqë pamundësia e çlirimit nga mashtrimet shoqërinë e kthe në viktimë të përhershme të përshtatshme për çfarëdo manipulimi…Martin Hajdegeri, me të drejtë ngriti çështjen që secila gjeneratë ka të drejtë për rishikimin e historisë në përputhje me “pikëpamjet për të vërtetën e vet”. Kjo arsyetohet me atë se historiografia si shkencë e veçantë shoqërore ka për detyrë të marrë parasysh logjikën e interpretimeve që ofrojnë faktet në vazhdimësi si dhe atë, që qëndrimet e caktuara, të pranueshme ose të imponueshme në një kohë, valorizohen, rishikohen ose edhe korrigjohen në përputhje me ndryshimet shoqërore që vendosin raportet politike. Meqë shtetformimet shqiptare (i Shqipërisë në vitin 1912 dhe të Kosovës në vitin 2008) kanë kaluar nëpër faza të mbikëqyrjes ndërkombëtare dhe ato ideologjike për mbi gjysmë shekulli, ka qenë e pritshme që edhe ajo që është shfaqë si historiografi “autentike” nga autorët shqiptarë të jetë ndikuar nga këto rrethana, veçmas nga historiografia serbe, që mund të thuhet, se bashkë me diskursin e njohur ideologjik, ia ka përcaktuar kornizat e “të vërtetave” gjithnjë në përputhje me programet hegjemoniste serbe gjatë dy shekujve të fundit. Natyrisht se diktatit të historiografisë serbe ndaj asaj shqiptare, krahas faktorëve nga raporti i forcave, i kanë ndihmuar edhe impulset “shkencore” që kanë ardhur nga “qarku sllavist” i Vjenës dhe shkolla ruse e shekullit XIX-XX në shërbim të drejtpërdrejtë të politikës së njohur të hegjemonizmit pansllavist rus në Ballkan nga Kriza Lindore e këndej, që ka ndikuar edhe hartat politike dhe ato shtetërore. Andaj, ka qenë e pritshme që përjashtimi i shqiptarëve prej hartave politike të Europës sa më shumë që të jetë e mundur, që hisja e tyre në to të jetë sa më e vogël dhe mundësisht nën tutelën e shteteve fqinje (Serbisë, Greqisë dhe Bullgarisë) të shumtën të ngritura dhe të shtrira mbi trungun e etnisë shqiptare. Kësaj politike i është dashtë parja e mjegulluar e shqiptarëve në histori, veçmas në antikitet dhe mesjetë, si dhe roli i tyre “i pushtuesit” dhe “zullumqarit” gjatë Perandorisë Osmane të ardhur nga Kaukazi, me ç’rast ata, me ndihmën e osmanëve dhe të pranimit të islamit, gjoja kanë rrënuar “shtetin mesjetar serb” si dhe “kishën ortodokse serbe”! Kështu, platformat hegjemoniste , ajo e “Naçertanjes” së Garashaninit dhe “Megaloidhesë” greke të vitit 1844 bashkë me literaturën përcjellëse me plot e përplot gënjeshtra dhe falsifikime ordinare, ia përcaktuan edhe kornizat si dhe hapësirën pamjes së deformuar të historisë së shqiptarëve jo vetëm nëpër qendrat e caktuara hulumtuese dhe studimore evropiane (me përjashtim të shkollës gjermane), por ndikuan që edhe fillet e historiografisë institucionale shqiptare (mbas viteve të njëzeta të shekullit të kaluar) dhe veçmas ato ideologjike gjatë regjimit komunist, të shumtën të mbesin peng i tyre, posaçërisht të çështjet që kanë të bëjë me mesjetën e mesme dhe atë të vonshme, ku dogma e të ashtuquajturit shtet mesjetar serb të identifikuar me dinastinë Rasiane të Nemanjajve tribalë (fis dardan) dhe kishë ortodokse serbe me gjoja autoqefali në shekullin XIII, mbesin të paprekura!Historiografia ideologjike gjatë gjysmë shekulli në Tiranë, krahas përpjekjeve që së paku, nëpërmes teorisë ilire (gjithnjë në përputhje me kornizat e indoevropianishtes), ta lidh origjinën shqiptare me antikitetin (ndonëse përherë të parë nën ndikimin helen), megjithatë, duke iu nënshtruar klisheve të historiografisë serbe dhe falsifikimeve të saj, gjithnjë nën diktatin ideologjik, që Shqipërisë i ka ardhur nga Beogradi, ka pranuar diskontinuitetin historik dhe veçmas atë etnik, kulturor gjatë Bizantit dhe Perandorisë Osmane, me çka me këto shkëputje i është ndihmuar anatemës së popullit të mjegulluar dhe jashtë strukturave shoqërore dhe politike në mesjetë qofshin ato edhe ndër më të fuqishmet e kohës siç ishte “Despotati i Eprit”i mesit të shekllit XIII, “Mbretëria Arbërore” e Anzhuve e vitit 1272 si dhe dinastive të Balshajve, Thopiajve, Kastriotëve, Dukagjinëve dhe të tjera! Kjo ka bërë që shqiptarët të privohen edhe nga roli i tyre që kishin gjatë shfaqjes së krishterimit dhe më vonë, ku ata ishin ndër të parët që e pranuan atë dhe i takuan dhe i ndihmuan përhapjes së tij tutje Ilirikut. Madje, edhe perandorët e njohur ilir-dardanë Konstandini i Madh, Justiuniani dhe të tjerët, që me të drejtë mund të merren pjesë e trashëgimisë së lavdishme historike arbërore-shqiptare ku duhet të mbështet edhe identiteti politik dhe shoqëror në kuadër të formacioneve autonome të kohës, përjashtohen prej saj, duke u përvetësuar nga të tjerët! Krahas diskursit përjashtues nga mesjeta në jetën shoqërore dhe politike të saj në dobi të diktatit sllav-ortodoks, historiografia institucionale shqiptare, gjithnjë nën diktatin ideologjik, ka krijuar mundësi të reja, që i njëjti diskurs, të ndikojë drejtpërdrejt edhe raportet e brendshme antihistorike, sidomos ato që solli fillimi i Luftës së Dytë Botërore dhe përfundimi i saj, me ç’rast, fitorja e ideologjisë komuniste dhe përfshirja e dhunshme e shqiptarëve në të, shkaktoi dëme të mëdha gjithë atyre zhvillimeve me të cilat, në përputhje me rrethanat që krijoheshin, kërkohej që të korrigjoheshin vendimet e Konferencës së Ambasadorëve të Londrës. Kështu, historiografia ideologjike, fitores së komunistëve shqiptarë në radhët e Frontit Antifashist si dhe krimeve të rënda, që u ushtruan nga ana e tyre pas marrjes së pushtetit në bashkëveprim me partizanët jugosllavë, u dha “alibi” në emër “të luftës klasore” dhe qërimit të hesapeve me “kuislingët dhe fashistët”! Me këtë rast edhe slogani “luftë nacionalçlirimtare” u ngatërrua deri te keqpërdorimi, kur dihet “komunizmi” jo vetëm që e përjashton “kombëtarën” por edhe e lufton atë, siç ndodhi në vërtetë. Në këtë frymë, pra që të luftohet çdo përpjekje e kombëtarizmës dhe frymës së saj gjatë Luftës së Dytë Botërore, u erdhën në ndihmë edhe formulimet “kuislingë” dhe “fashistë” ndaj atyre që vepronin për shtet të përbashkët shqiptar në përputhje me rrethanat e kohës, siç ishte shteti i pavarur shqiptar i viti 1943 që doli nga Kuvendi i Dytë i Lidhjes Shqiptare të Prizrenit i nëntor 1943, që përfshiu pjesën më të madhe të viseve etnike shqiptare të shkëputura dhunshëm gjatë pushtimit serb dhe grek të vitit 1912. Qeveria shqiptare e vitit 1943-1944 si dhe rrethanat që e nxorën atë, historiografia shqiptare duhet t’i rishqyrtojë dhe t’i trajtojë në përputhje me rolin historik dhe pasoja që prodhoi ajo si një veprim patriotik i elitave intelektuale, që kishin për detyrë të shfrytëzonin raportin e forcave politike për interesat kombëtare, siç ishin ato të krijimit të një shteti të përbashkët shqiptar. Ky rishikim, bashkë me atë që solli ripushtimi i Kosovës nga Beogradi në nëntor të vitit 1944 në saje të bashkëpunimit internacionalist të komunistëve të Shqipëpisë me ata të Titos me pasoja tragjike për Kosovën (me mbi 50 mijë të vrarë nga terrori partizan), me çështjet tjera që lidhen me vazhdimësinë historike të shqiptarëve në të gjitha fazat e saj nga antikiteti, mesjeta e deri te koha jonë, natyrisht se tërheq pas veti edhe vargoin e korrigjimeve, nga ato të vazhdimësisë pellazge, pranimit të trinomit mbretëror ilir në antikitet (maqedon, dardan, epirot), rolit të Ilirikut në themelimin e Bizantit, pa përjashtuar këtu edhe strukturat feudale autonome në të në fazën e dekompenzimit të tij, pastaj të pushtimeve osmave dhe të krijimit të realiteteve shoqërore dhe politike pesqindvjeçare në të për t’u sqaruar pastaj edhe Rillindja Kombëtare dhe gjithë ai zhvillim që çoi deri te pavarësia e Shqipërisë në vitin 1912, ku me vendimet e Konferencës së Londrës qendra historike (Kosova) u kthye në periferi me fatin tragjik të shuarjes si etni historike dhe kulturore me asimilim ose gjenocide. Në kuadër të këtyre ndryshimeve, krahas fokusimit tek roli i fuqive të mëdha te fatet e shtetit shqiptar dhe çështjes shqiptare në përgjithësi nga lufta e parë botërore e deri te ajo e dyta, përqendrimi te stigma “revolucion” dhe “kundërrevolucion” ka rëndësi të veçantë, meqë ajo nuk nënkupton vendosje-zhvendosje mekanike të tyre, kur njëra gjendje zëvendëson tjetrën, siç është vepruar deri më tani, por kërkon korrigjimin e pikëpamjeve të deritanishme si dhe rishkrimin e historisë në përputhje me to, meqë ato nuk kanë dominuar vetëm logjikën politike në vitet e dyzeta dhe të pesëdhjeta të shekullit të kaluar në Shqipëri dhe Kosovën e pushtuar nga Begoradi, por në vazhdimësi në të dy anët e murit shqiptar, kur në njërën anë, është përdorur për forcimin e diktaturës staliniste, ndërsa në anën tjetër, është përdorur për t’u shtypur vullneti i shqipatarëve për barazi, siç ishte rasti me kërkesën për republikën e Kosovës të shfaqur në vitin 1968 dhe të rikthyer fuqishëm në vitin 1981. Ndonëse, kërkesa për korrigjime dhe rishqyrtime historiografike shfaqet e papranueshme nga shumë historianë institucionalistë, që kanë qenë pjesë e diktatit të dogmave të tilla dhe sot e gjithëditën gëzojnë privilegje “akademike” dhe madje disa prej tyre edhe aso politike duke u dhënë “alibi” edhe reinkarnimit të politikave antishqiptare siç ishin ato të lidhjeve ideologjike me lindjen, megjithatë, nuk është vetëm e drejta e çdo gjenerate për të vërtetën e vet, siç e thotë Hadegeri, por mbi të gjitha është nevoja që shoqëria shqiptare të lirohet nga mashtrimet ideologjike dhe ato të diktateve nga jashtë, veçmas të historiografisë serbe, në mënyrë që të krijojë rrethanat për bashkim të brendshëm shpirtëror, kulturor, po edhe shoqëror dhe politik. Mistifikimet, mbajtja e tyre “nën embargo morale” dhe të ngjashme nga frika se mund të prodhojnë përçarje, janë vetëm arsyetime antihistorike, që pamundësojnë katarsisin që i duhet secilës shoqëri që jeton nën robëri të gjata…

“New York Times”: Dosjet e Sigurimit, një përpjekje pozitive apo lojë politike?

March 20, 2022 by s p

Nga Matthew BRUNWASSER

Kur Shtjefen Kurti, një prift katolik 73-vjeçar u ekzekutua në vitin 1971 për kryerjen e një pagëzimi, autoritetet komuniste nuk u morën mundimin as të njoftonin familjen e tij. Vetëm vëllai i tij u përpoq për të mësuar fatin e tij.

“Mos u kthe më”- i tha një roje të vëllait. “Nuk do ketë më nevojë për këtë.”

Rreth 6000 shqiptarë u vranë nga qeveria apo agjentë të tij gjatë epokës komuniste. Ato janë klasifikuar si “zhdukje” në gjuhën e ligjit ndërkombëtar për të drejtat e njeriut.

Nga vendet e ish-bllokut lindor, Shqipëria kishte regjimin më të ashpër dhe më të izoluar. Enver Hoxha, një ndjekës i linjës së Stalinit, krijoi një aparat represiv që funksionon edhe pas vdekjes së tij në vitin 1985 deri në rënien e regjimit në 1991-shin.

Në një rajon ku drejtësi për krimet e periudhës komuniste mbetet e pakapshme, Shqipëria dallohet si një nga vendet e pakta ku është krijuar një institucion për të lehtësuar aksesin e qytetarëve në dosjet e tyre të policisë sekrete. Të njëjtën gjë kanë bërë edhe vende si Rumani dhe ish-Gjermani Lindore.

Kjo do të ndryshojë: Një komision i ri është ngarkuar me dosjet e Sigurimit të epokës komuniste, si dhe verifikimin e kandidatëve për poste publike, nëse kanë bashkëpunuar më makinerinë shtypëse të regjimit komunist.

Kryeministri Edi Rama, 52 vjeç, ka thënë se përpjekja e bërë si rezultati i një ligji të krijuar në vitin 2015 do të sigurojë shuarjen e spekulimeve në lidhje me faktin nëse zyrtarët e sotëm kanë përfituar apo jo nga lidhjet me epokën komuniste. Megjithatë kritikët thonë se masat nuk kanë substancë dhe janë projektuar kryesisht për të përmirësuar imazhin e Shqipërisë jashtë vendit. Ata vërejnë se shumica e fotografive janë shkatërruar kohë më parë dhe se nuk ka një proces të qartë për mënyrën sesi do merren me ish-bashkëpunëtorët.

Shqipëria, një vend i madh sa Massachusetts me tre milionë banorë, u anëtarësua në NATO në vitin 2009 dhe në vitin 2014 u bë anëtare për kandidate në Bashkimin Evropian. Por, ky vend i Ballkanit, kryesisht kodrinoro-malor, i cili fitoi pavarësinë nga kolapsi i Perandorisë Osmane një shekull më parë, është ende një nga më të varfrit në Evropë. Shumë shqiptarë kanë lënë vendin për të emigruar në vende si Italia, Greqia e Gjermania.

Sektori publik në Shqipëri funksionon aq ngadalë saqë pothuajse dy vjet pasi parlamenti miratoi ligjin për krijimin e komisionit të posaçëm, ai ende nuk ka filluar punën.

Të lodhur nga dekadat e pritjes për vendim e qeverisë, disa të afërm të viktimave kanë marrë situatën në dorë. Në vitin 2010, Nikolin Kurti, nipi i At Kurtit dhe një farmacist në pension, huazoi një buldozer dhe kaloi dy muaj duke zhvarrosur në mënyrë amatore varrin në periferi të Tiranës, në malin Dajt.

Zoti Kurti, 66 vjeç, tha se kishte zbuluar 21 skelete të vëna në qese të zeza plehrash të cilat i dërgoi në zyrën e prokurorisë së Tiranës, ku dhe ende ndodhen.

Ai pagoi testin e ADN-së për një skelet me kockë të deformuar në këmbë, pasi dyshonte se mund të ishte xhaxhai i tij, por rezultatet nuk përputheshin. Dy vjet më vonë, ai gjeti një dokument ku thuhej se trupi i ungjit të tij iu dha një universiteti mjekësor për autopsi nga studentët.

“Kjo mund të ketë ndodhur 25 vjet më parë”- ka thënë Kurti. “Shumë prej njerëzve që kanë ditur diçka për të, ose kanë vdekur, ose kanë harruar ose janë larguar nga Shqipëria.”

Zoti Kurti thotë gjithashtu se nuk ka në plan të kërkoj dosjen e tij të fshehtë në polici. “Ka kaluar shumë kohë, tani është e parëndësishme”- tregoi ai.

Kurti theksoi se Hajredin Fuga, prokuroi i cili nënshkroi urdhrin e ekzekutimit për xhaxhain e tij për veprën e “propagandës fetare” më vonë u bë një gjyqtar në Gjykatës Kushtetuese.

“Në qoftë se këto dokumente do ishin hapur në vitin 1992, ai kurrë nuk do ishte bërë gjykatës. (Gjykatësi Fuga vdiq në vitin 2012.)

Ligji i ri nuk e obligon qeverinë për të publikuar rezultatet e kërkimeve ose të hequr zyrtarë nga pushteti në qoftë se ata janë gjetur të kenë marrë pjesë në shtypjen e bërë në epokën komuniste.

“Hapja e dosjeve do të ndihmojë në luftën për të mos mohuar atë që ka ndodhur gjatë komunizmit”- thotë Gentjana Sula, ish-zëvendësministre e Mirëqenies Sociale, e cila drejton komisionin e ri.

Njerëzit thonë: “Komunizmi nuk ishte aq i keq. Kishte siguri dhe nuk kishte drogë e krime”- ka zonja Sula, 47 vjeç, gjyshi i të cilës ka vdekur të burg në vitin 1952 në moshën 45 vjeçare. “Njerëzit kanë tendencën për të harruar ose për të mohuar vuajtjet.”

Shumica e dosjeve të Sigurimit janë në arkivin e Ministrisë së Brendshme. Ish-drejtor i arkivit, Kastriot Dervishim 45 vjeç, tregon se nuk ka shpresë se do të nxirren materiale kuptimplota nga dosjet. Gjatë epokës komuniste 90% e dosjeve janë shkatërruar çdo pesë vjet si një praktikë rutinë. Ndërsa dosjet që konsideroheshin të rëndësishme për tu ruajtur shumica janë shkatërruar në periudhën pas komuniste nga zyrtarë që donin të mbronin veten duke fshirë provat e krimeve të tyre.

Dervishi vlerësoi se dokumentet e mbijetuar përbehen nga mostra të dosjeve të më vetëm 12 mijë apo pak më shumë bashkëpunëtorëve të Sigurimit- afërsisht 10% e totalit të tyre që kanë qenë nga viti 1994 deri në 1991-shin. Dhe shumica e tyre janë nga pjesë e hershme e kësaj periudhe.

“Njerëzit janë të interesuar vetëm në një gjë: Kush ishte bashkëpunëtor”- tha Dervishi. Sipas tij ata nuk do të gjejnë përgjigje për askënd që është është ende gjallë.

Një emër që shfaqet në listën e informatorëve nuk do të thotë se personi ka dëmtuar apo ndihmuar të dëmtohet dikush tjetër. Rreth gjysma e informatorëve që janë në listë nuk kanë dhënë ndonjë informacion të rëndësishëm.

Shumë ishin të detyruar të bashkëpunonin pasi i janë kanosur ose kërcënuar anëtarët e familjes së tyre.

“Shqipëria po kalon një ngadalshëm, hap-pas-hapi evolucionin drejt lënies pas të sa kaluarës”- thotë Henrikas Mickevicius, një anëtar i një grupi punë nga Kombet e Bashkuara. Ai është nga Lituani, vend i cili ka kaluar nga procesi i de-stalinizimit.

Josip Broz Tito, udhëheqësi i Jugosllavisë fqinjë, paraqiti një formë më liberale të socializmit pas prishjes më Stalinin në vitin 1948. Hoxha ndërpreu lidhjet me Moskën në vitin 1961 pasi akuzoi pasardhësin e Stalinit, Nukita Hrushovin, si tradhtar të parimeve Marksiste.

Dekada pas çmontimit të Stalinizmit, shqiptarët vazhduan të përfshirë në torturën dhe burgosje ose vrasjet deri në vitin ’91.

Përveç hapjes së dosjeve dhe kërkimit për bashkëpunëtoret, Shqipëria ka në plan të nënshkruaj një marrëveshje me Komisionin Ndërkombëtar për Personat e Zhdukur, me anë të së cilës do të hapet rruga për një përpjekje zyrtare për të gjetur dhe evidentuar eshtrat e të zhdukurve. Negociatat janë duke u zhvilluar për një projekt njëvjeçar në dy varreza në Ballsh dhe Dajt, ku eshtrat do të mblidhen dhe do të krahasohen me ADN-në e të mbijetuarve të viktimave.

Ky projekt i financuar nga Bashkimi Evropian, do të jetë përpjekja e parë zyrtare e Shqipërisë për të gjetur dhe indetifikuar të zhdukurit.

Bashkëpunimi kërkon një marrëveshje komplekse qeveritare ku do të përfshihen çështjet diplomatike, ligjore dhe shkencore; krijimin e një zinxhiri të kujdestarisë për prova fizike; dhe duke i lejuar aksesin në të dhënat konfidenciale të qeverisë e të mbijetuarve. Çdo faqe e rëndë është trajtuar si një skenë të mundshëm të krimit.

“Unë nuk jam optimist”, ka thënë Fatos Lubonja, 66 vjeç, i cili shkroi një biografi të 17 viteve të tij në burgjet komuniste dhe kampet e punës, pasi u dënuar për kritikat e bëra në një ditar privat që më pas u gjet nga policia sekrete.

Lubonja tha se në qoftë se qeveria me të vërtetë ka kërkuar një pajtimi me të kaluarën e saj, ajo mund të ketë ofruar amnisti për dëshmitarët, në shkëmbim të informacionit rreth ku ndodhen trupat që janë varrosur.

Në të kundërt, sipas Lubonjës, anëtarë të të dyja partive kryesore, socialistët e Ramës (Parti Komuniste e riemëruar) dhe demokratët anti-komunist, gjatë periudhës së komunizmit janë kompromentuar. Në vend që të përdoren dokumente si instrumente për të vendosur të drejtën, palët i kanë vendosur ato si arme shantazhi për të sulmuar kundërshtarët si bashkëpunëtor.

“Kjo është vetëm një luftë mes grupeve të banditëve që përdorin çdo armë kundër njëri-tjetrit”- shprehet Lubonja.

Përpjekjet mund të tërheqin qeveritë perëndimore, por llogaritë e së kaluarës duhet të vijnë nga vetë shqiptarët, tha ai.

“Në perëndim, ata i pëlqejnë këto terma, pasi duket sikur diçka pozitive po ndodh në vend”- tha Lubonja. “Turpi nuk duhet të vijë nga jashtë. Duhet të vijë nga populli.”

Marrë nga opinion.al

Të përbashkëtat e kulturave spanjolle dhe shqiptare

March 20, 2022 by s p

Flonja Haxhaj/

Të përbashkëtat e kulturave spanjolle dhe shqiptare u diskutuan në tryezën e rrumbullakët ‘Hispanokosovar’ që u mbajt mbrëmë në KultPlus Caffe Gallery, ku edhe u promovua libri ‘Local and international determinants of Kosovo’s Statehood’, përcjell KultPlus. Në këtë tryezë u diskutua gjerësisht për lidhjet kulturore dhe letrare midis Kosovës, Spanjës dhe botës hispanike, përmes krijimit të urave të reja falë letërsisë, përkthimit e kulturës, në këtë kontekst.

Për këto tema ishin të ftuar Juan Manuel Montoro, gazetar dhe studiues, njohës i Kosovës dhe realitetit të saj, nga Santiago de Compostela, në Spanjë, Elvi Sidheri, shkrimtar e përkthyes shumëgjuhësh, Jehona Kadriu, përkthyese dhe Sylë Maxhera, ish sportist në Spanjë, gjithashtu poet e muzikant.

Folësit fillimisht diskutuan për atë se si filluan të mësojnë për kulturën dhe gjuhën e njëri-tjetrit.

“Kam ardhur në Kosovë për herë të parë në vitin 2019. Kam ardhur për të bërë një hetim në lidhje me jonjohjen e shtetit të Kosovës nga shteti i Spanjës si dhe një pjesë e konsiderushme nga një pjesë e shteteve të Amerikës Latine dhe më ka bërë përshtypje niveli i njohjes së gjuhës spanjolle nga vendasit këtu si dhe njohjes së kulturës latine’- rrëfen Juan Manuel Montoro fillet e lidhjes së tij me shtetin e Kosovës dhe popullin e saj.

‘Për këtë gjë i jam shumë mirënjohëse Kosovës sepse këtu kam njohur shumë njerëz. Kur erdha këtu vura re një afeksion, një dashuri të madhe të popullit të Kosovës për shtetin dhe kulturën e Spanjës, por gjë që çuditërisht nuk i është kthyer në të njëjtën mënyrë nga Spanja’ – vazhdon ai duke shtuar se kjo ishte arsyeja që e bëri ta bëjë këtë hetim që të krijojë një urë në mes të shtetit të Kosovës dhe atij të Spanjës.

Ndërkaq, Jehona Kadriu ndau me ndjekësit historinë e saj interesante se si filloi mësimin e gjuhës spanjolle e që më vonë iu edhe profesion.

“Unë spanjishten e kam mësuar vetëm nga filmat dhe nga interesi im sepse më ka pëlqyer shumë si gjuhë. Pas luftës, në Kosovë kanë qenë shumë të pranishëm telenovelat latine, si e vogël kam qenë e mahnitur kur e kam ndëgju për herë të parë dhe kam thënë si fëmijë qysh mundet në botë me ekzistu një gjuhë kaq e bukur” – thotë Kadriu e cila shton se njohja e gjuhës spanjolle i ka hapur punë dhe tani ajo punon online nga Prishtina për një kompani qipriote.

Sylë Maxhera, i cili tani jeton dhe vepron në Spanjë tregon se kontakti i parë më gjuhën dhe kulturën spanjolle ishte pikërisht libri ‘Hasta La Vista’ nga Petro Marko.

“Në vitet 90’ si shumë shqiptarë të tjerë që janë detyruar të migrojnë jashtë, jam detyruar të shkoj në Gjermani ku kam punuar punë të ndryshme, më pas kam punuar në Gote Institute ku njoha një vajzë nga Madridi me të cilën u dashurova dhe më pas u shpërngulëm në Spanjë dhe tani jetojmë së bashku me djalin tonë’- shtoi Maxhera.

Fjalën më pas e mori, përkthyesi shumëgjuhësh dhe shkrimtari, Elvi Sidheri i cili foli për lidhjen e tij me Spanjën në përgjithësi dhe me Madridin në veçanti.

“Kontaktin e parë me gjuhën spanjolle e kam pasur nga gjyshja ime, të cilës i ka pëlqyer shumë kjo gjuhë. Në kohën, kur ajo ka qenë e re ka dëgjuar shumë muzikë spanjolle sidomos të viteve 50-ta, e përmes saj i kam dëgjuar edhe unë” – thotë Sidheri i cili shton se më pas në vitet 90-ta ai u shpërngul në Spanjë, ku e kanë quajtur si spanjolli i Tiranës për shkak të interesit të tij për gjuhën dhe kulturën e Spanjës.

E veçantinë kësaj mbrëmjeje ia shtoi prezenca e priftit katolik shqiptar të Ipeshkvisë së Kosovës, Don Lush Gjergji, ku edhe paraqiti para të pranishmëve dy botimet kushtuar jetës dhe veprës së Nënë Terezës.

“Në kontekstin e takimit të sotëm unë dua të paraqes dy botime kushtuar jetës dhe veprës së Nënë Terezës të cilat kanë dalur edhe në gjuhën spanjishte. Libri i parë është ‘Nëna jote Tërëzë’, e botuar shqip në vitin 1981, kurse në gjuhën spanjishte është botimi i tretë, shtuar me tekstet e mia pas shenjtërimit të Nënës Terezë.” – u shpreh ai.

‘Teksti tjetër, është libri më i madhi të cilin ia kam kushtuar Nënës Terezë dhe që ka dalur në 35 gjuhë të botës, poashtu është publikuar edhe në gjuhën spanjishte’- thotë Don Lush Gjergji, duke shtuar se ka biseduar me drejtorin e Shtëpisë Botuesë në Bergamo i cili i ka thënë se posedon edhe 200 kopje të këtij libri në magazinë. Don Lush Gjergji thotë së ka biseduar me drejtorin e kësaj shtëpie dhe që shenjtorja ‘Cathedral of Santiago de Compostela’ në Spanjë do të mund ta marrë më çmim 6 euro, e ndërkaq çmimi për një libër është 120 euro.

E për fund, panelistët dhanë nga një fjalë në të dyja gjuhët që sipas tyre i përshkruajnë kulturat e të dyja vendeve./ KultPlus.com