• Home
  • Politics
  • Opinion
  • Culture
  • Sports
  • Economy
  • Interview
  • Reporting
  • Community
  • Vatra

Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Archives for March 2022

NË KËTË JAVË TË LUFTËS TË SHKËMBESH LETRA ME NJË UKRAINAS… 

March 4, 2022 by s p

Nga Visar Zhiti

Dear Dmytro Chystiak,

We’ve talked about you, about Ukraine, about the children, about your poetry, we’re keeping you and your loved ones in our pryers…

Ka një javë që ka filluar lufta mes Rusisë dhe Ukrainës dhe unë kam  një javë që i shkruaj një profesori të ri ukrainas në Kiev, është poet, me të cilin jam njohur në Itali, i them që ne ashtu si e gjithë bota jemi të shqetësuar për ju, për Ukrainën, për fëmijët, lutemi që të pushojë lufta, etj, dhe ai më përgjet: 

Dear Visar, thank you so much for your kind words. We are in Kyiv under the air attacks but hoping to survive, pra më falenderon që i shkruaj, është në Kiev nën sulmet e avionëve dhe shpreson të mbijetojë, se e prêt jeta, e presin punët.

Tronditëse dhe e rëndë. Më kujtoi për një çast letrat që dërgonim nga burgu, por nuk kanë të krahasuar, ata janë në luftë, nën bombardime, lidhja me me botën, mund të ndërpritet, ndërkaq tani mund të thonë ç’të duan me guxim, dhe të komunikojnë virtualisht, kurse ne ishim të mbyllur, robër, pa liri dhe s’na lejohej të shkruanim si të donim, por si donte komanda e burgut. Edhe ne ishim të kërcënuar nga vdekjet në minierat e rënda, nga ushtarët me armë në kullat përreth televe me gjëmba, kur kurrsesi nuk ka të krahësuar me luftën. Por burgjet tona ishin sipas atij programi që vinte nga Moska, e cila tani ka nisur ushtrinë e saj të pushtojë Ukrainën. 

Dhe tani me një poet atje ne shkëmbejmë mesazhe, ai më çon pamje nga nata përreth e tij e përflakur nga bombardimet. Jemi njohur në Itali, na bashkoi poezia në qytetin e bukur të Veriut me liqenin parajsor me të njëjtin emër Como, që atij i duket sikur i përket një tjetër jete, kështu me shkruan. Isha me time shoqe, Edën, ishte dhe një tjetër shqiptar mes poetëve nga bota, poeti nga Kosova, Jeton Kelmendi, bisedonim me Dmytro Chystiak dhe me presidenten e festivalit, poeten Laura Garavaglia, bënim plane për shumë poezi mes nesh…

Dhe ka një javë që ka filluar lufta dhe duket sikur ka ndryshuar jo vetëm jetë njerëzish në Ukrainë dhe Rusi, por në të gjithë njerëzimin. Filozofi gjerman  Theodor Adorno tha se pas Aushvicit e si mud mund të shkruash më poezi… Po, për Aushvicin, për Spaçin, për luftën në Ukrainë tani.     

E gjithë bota është e shqetësuar se Ukraina, populli i saj, po luftohet nga shteti ngjitur, Rusia, me delirin stalinist të Bashkimit Sovjetik, të supershtetit  të dikurshëm perandorak komunist. Ukraina po qëndron duke u bombarduar e shkatërruar e djegur, por me dinjitetin njerëzor të atij që nuk do që të bjerë, ka të drejtën e jetës, të lirisë, që ta bëjë si e do populli isaj, pa dëmtuar popuj të tjerë, se shtetet janë si njerëzit, megjithëse Rusia nuk është e gjithë si car Vladimir Putini e përkrahësit e tij. Sa po i dalin kundër?     

Shpesh themi që bota është bërë më e vogël, për të kuptuar që janë shtuar njohjet mes vendeve dhe popujve dhe njerëzve, komunikimi në kohë reale, rrugët drejt njëri-tjetrit, takimet, shpejtësia e tyre marramendëse, të qenit pranë me ndihma, me shpirt, me lutje dhe poezi, pra s’ka si të mos besohet se njerëzorja ka një shtrirje planetare… 

Por bota është bërë e vogël dhe në kuptimin tjetër, ka mbetur e egër në absurdin e saj, e gatshme për mizorira të pabesueshme për shekullin XXI, e vogël në egoizmin e shteteve si të njerëzve të tyre, që edhe pse shtojnë diturinë, mbeten parakë deri dhe në mosmirënjohjen shkatërrimtare ndaj të përditshmes njerëzore, thënë shkurt, në fund të fundit ndaj tjetrit.

U bë java e luftës mes Rusisë euroaziatike dhe Ukrainës evropiane dhe televizionet kanë lajm të parë këtë, deri edhe bisedat e zakonshme në tryezat mes miqsh e ato familjare. Është shqetësimi për të ardhmen e përbashkët. Bota është bërë e vogël. Por Ukraina bombardohet, e sulmon ushtria, që të kujton kryqin e thyer, por të kuq dhe ikin njerëz, dhe nga vendi i sulmuar, për të mbrojtur jetën, por dhe nga vendi që sulmon, intelektualë e qytetarë që nuk e durojnë turpin e të qënit të një vendi vrasës. Shkencëtarë dhe artistë, priftërinj të shumtë të ortodoksisë ruse i shkruajnë letra Putinit, që të heqë dorë nga lufta, nga kjo çmenduri tragjike. Ndërsa në Ukrainë, që nga Presidenti i vendit, e deri te çdo burrë e grua janë mobilizuar të mbrojnë vendin, aty janë dhe artistët, shkrimtarët, balerinë të njohur e deri te vajzat, fituese si mis të bukurisë. Botë moj, mos e vrit bukurinë tënde!

Putin nuk e duron dot afrimin e Natos deri te dera e vendit të tij, kujton dhe një marrëveshje që Nato-ja nuk do të duhej të zgjerohej me vendet e Lindjes ish komuniste, ato të Traktatit të dikurshëm të Varshvës, tani të zhbërë, por më e rëndë është shkelja e sovranitetit të vendeve të tjera, të pavarura, të tradhtosh demokracitë e tyre, kur Nato-ja ka për qëllim dhe mbrojtjen e demokracisë, jo vetëm të anëtarëve të saj, por dhe të popujve që e thërrasin dhe e kërkojnë këtë ndihmë.

Kur Europa po harronte Luftën II Botërore, në Europë po vriten njerëz mes dy shteteve, njëri në rolin e pushtuesit e tjetri të atij që nuk do të pushtohet, që duket sikur duan të afrojnë një luftë të tretë, internacionale, përfundimtare, besohet.

Po vriten njerëz jo vetëm në frontet e luftës, por dhe në rrugë dhe në shtëpitë e tyre, që befas shndërrohen në gërmadha dhe pallatet ndahen përgjysmë e shëmben, ndërsa bodrumeve dhe në metrotë e stërmbushura me njerëz që duan mbrojtje, qan sfida, lindin fëmijë. 

Në shtëpinë e tij në Kiev është dhe Profesori i letërsisë, poeti Dmytro Chystiak, madje nuk lëviz nga tryeza e punës dhe lufta nuk duket se ka një javë që ka filluar, por vite. Edhe shekuj mbase. Brenda njeriut…

Librat i kë venë në dritare, që të mos duket bendësia e shtëpisë, thotë në një intervistë, dhënë një televizioni të Kosovës, linkun e së cilës ma nisi mua. Lufta jonë i ngjan asaj të Kosovës, vazhdon ai, ka po ata heroizma, të fitojmë dhe ne e të bëhemi pjesë e Bashkimin  Evropian. Edhe Kosova është pjese e kulturës evropiane, duhet ta njohë sa më parë shteti i Ukrainës. Ndërkaq shton se ka ndër duar një libër studimor për poezinë shqipe, me shpresë që ta mbarojë, po t’i shpëtojë luftës… Dhe më nis imazhe plot flakë… 

Është ndjellje për mirë, shpresë që në mesazhet që shkëmbejmë me Dmytro Chystiak, ne i kemi dërguar dhe libra njëri-tjetrit, flasim dhe për poezinë dhe unë i kam treguar dhe për meshat në kishën pranë shtëpisë në Chicago, ku vazhdimisht lutemi për Ukrainën, që lufta të ndërpritet sa më parë. Dhe ai beson më shumë në dashurinë njerëzore, kur i them që po përkthej poezi të tij, nga libri “Det në gur”, botuar vitin që shkoi në Itali, është pjesë e luftës për të qenë njerëz, për t’iu gjendur pranë atyre që janë të rrethuar nga lufta dhe shkatërrimi. Natyrisht poezia s’është as bukë e as ilaçe e as gjak e plumba, por poezia është njeriu.

CILI ËSHTË NJERIU DMYTRO CHYSTIAK?

Poet nga Ukraina, prozator i tregimeve të shkurtra, historian i artit dhe i religjionit, kritik letrar, frankofon dhe përkthyes, një fytyrë e pastër rinore, që di të qeshë përzemersiht. Ai është profesor në Universitetin Kombëtar të Kievit, “Taras Shevchenko” (poeti kombëtar i Ukrainës, i përkthyer herët në shqip, shkëlqyer nga Jorgo Blaci, që e çuan burgjeve, më pas diplomat në Rusi). 

Dmitry Chystiak është antar në Qendrën Evropiane të përkthimit letrar në Bruksel, përgjegjës në Shtëpitë botuese ukrainase “Summit-Knyga” dhe franceze “L’Harmattan”. Ka botuar 65 libra, gati dyfishin e moshës së tij, disa prej të cilëve të përkthyer që nga Azerbajxhani pranë, në Belgjikë, Bullgari, Francë, Hungari, Japoni, Maqedoni, Serbi, Moldavi, Rumani dhe Kosovë. Është fitues çmimesh ndërkombëtare. Është dhe Sekretar Ndërkombëtar për Letrat e Akademisë në Universitetin Europian të Shkencave, Arteve dhe Letrave të Parisit. Është emëruar si Kreu i Urdhrit të Arteve të Ukrainës dhe Kalorës i Urdhrit Francez të Palmës akademike.

Dua të them se ka gjithë këto punë. Ç’do lufta në shtëpinë e tij?

Poezia e tij është lirike, e paqtë, ruan dhe format klasike dhe rimën muzikore, ia pashë në origjinal dhe jam mundur të jenë dhe në shqip, ai është trashëgues i traditës së poezisë së vendit të tij, përdorues dhe i vargut të lirë, me imazhe dhe metafora si në poezinë moderne evropiane dhe amerikane. Është i hapur. 

Ja, disa. Nuk janë nga poezitë e kësaj jave lufte, as aq, por më shumë. A është aty parandjenja? Gjithçka ndodh më parë te poetët

DMYTRO CHYSTIAK

10 POEZI

*   *   *

Po të sjell jargavanët e mbrëmjes

Që të vdekurit kishin mbjellë:

Kur shiu i artë do të na bashkojë

Do t’më rrëmbesh me një ëndërr të përflakur

Që do të përziejë çastin dhe do ta ndryshojë

Dhe jargavanët e mi nuk do të kenë më lotë.

*   *   * 

Të ftohtë janë lumenjtë dhe hijet e pemëve Dhe alarmi i erës mbi flatra.

Ti tundesh në gjoks nga kambanat e hershme

Mes syve je tempull përjashta. 

Dhe duart dolën lart mbi ecjen

Dhe Rruga e Qumështit mbi ëndrrën.

Ra kaq shumë shi mbi jetën

Sa qielli dhe toka desh u çmendën.

Gjatë përmbytjes le të kthehen varkat,

Kopshtet rrëzohen në një pikë të ngrirë.

Gjithçka lundron në dashuri si tek fjala

Dhe uji i lartë do na përtërijë.

*   *   *

Kaq shumë duar na mbanin në pranverë,

Por të tuat janë hapur për Pashkë.

Kush e ktheu rrjedhën në humnerë

Dhe tingulli ndrit i dënuar në flakë.

Zëri yt i qetë e ftohu gjakun,

Oferta e rëndësishme e bëri të bukur.

Bisha mes yllësive e kërkon gjahun

Dhe trupi ynë – një rreze e këputur.

Bora bie dhe ç’shtiza vërviten

Dhe tokat shkrihen në ujrat anëve.

Fytyrat dridhen në fjalët që ikën

Dhe lutem në rrjetën e krahëve.

NATA NË VENECIA

Kjo kishë në gjumë mes nxitimeve

Nën erërat kërcënuese, oh!

Në këtë vjeshtë mes shkëlqimeve,

Më puth dhe më mashtro.

Në qiell selvitë fluturojnë

Nën mermer të bardhë gjithë qetësi.

Ëndërroj në qytetin me borë:

Më puth dhe më fshih.

S’je këngë, por jehonë pranvere,

Si vajzat ndrit yllësia e gjerë.

Kur agimi hap krahët prej mjellmë,

Më puth dhe më lerë.

*  *  *

Dritë e agimit do sjellë heshtje.

Ende fle me krahët e hapura,

Fryma gjithnjë e më etëshme

Mes blerimeve të lagura.

Stuhi purpuri janë përqafimet,

Prarime rrushi në dritare,

Fryma e detit në blu hidhet 

Në kufijtë e tu delikate.

Ç’shi do t’na e ndriçojë

Ditën e kuqërremtë erracake.

Përpara se drita të shuhet,

Zëri mbytet në përmbytje balte…

Por nëse dita nuk vjen më

Në kufijtë e tu delikate?

*  *  *

E di që do të mjaftonte gjesti i dorës,

që të zhduken zogjtë fërgëllues

Që pluhurosin me ar shkumën e këtyre ujërave.

Rrugës tënde s’i duhet më jehona,

por nuk di si të të le,

Dhe muri i muzgut lejon

Dritën tënde smerald,

Brigjet hapen në vështrimin tënd,

Pavarësisht psherëtimës së lamtumirës në fjalët e tua

Ndërsa ti i adhuron këta zogj valltarë

Ndjej ngrohtësinë tënde kundër viteve

Që papritmas bërtasin dhe qajnë në brigje,

Por drita jote smerald ende rrjedh

Deri sa ne të kthehemi

Në zogj hijesh dhe floriri mbi lumin ku lindëm.

*  *  *

Mami, ja ku je fundosur në vreshta,

një plagë digjet mbi një plagë tjetër.

Sa shumë pemishte në rrethina,

breshri bie, thyen pasqyrat e bardha,

gjaku blu nuk rrjedh më

nga burimi në kishë.

Fytyrat mavi në netët e vdekura

Dalin si sythat e akullit,

fëmijët shenjohen, flokët e pastër,

puna e rreme e prerjes së gurëve.

Në këtë hënë prej zambaku, ky lot

Duket si shiu, fëmija dhe vesa.

*   *   *

Pret perëndimin e diellit,

po këtu është dielli i korbave

dhe zëri i borës është këtu,

megjithatë kufijtë të lënë të qëndrosh,

kape tingëllimën e qiejve

dhe përndrite kalimin tënd të përulur,

para se të përndriten humnerat.

KAMBANAT E NJË VJESHTE QË ECËN

Për Michel Otten

Ti ecën mbi varre

Dhe zëri i artë i kopshtit

Kumbon për të vdekurit e gjallë:

Guri i varrit të pret me vitin e pagëzimit

dhe e gjithë jeta s’është veçse një rrugë 

drejt gjetheve të vdekura…

Kaloi varret:

shkretëtira të frikës dhe të lojërave

dhe ja, në sytë e tu sërish

është ajo freski e së shkuarës që vjen.

Fëmijë diellorë përshkojnë lumenjtë e fildishtë.

MBI BUZËT TONA BIEN YJE

Përtej fluturimeve, baticave

Kjo heshtje, kjo bardhësi vëllazërore,

Me premtimin e një lumi përjetësie,

Me tmerrin e egër të pamjeve tona:

Kryq na përqafon hardhia e vjetër,

Yjet bien mbi ne, zgjerohet e gjitha.

Nën det qiejsh nga ëndrra në ëndërr

Zërin e saj ka gjetur pemishtja.

Përktheu nga italishtja Visar Zhiti

Filed Under: Analiza

Poezi nga Ismail Gashi Sllovia

March 4, 2022 by s p

Ju mos flisni

Mos flisni për histori

Ju pret shpata e Skënderbeut

Mos flisni për traditën

Dankë i bëni Kanunit të Lekës

Shikoni trojet tona

Vlora e Prekazi ju mallkon

Dëgjoni trimëritë

Ju vret pushka e Azemit

Mos flisni për etninë

Shqetësoni identitetin

Skënderbeun e Adem Jasharin

Krekoseni për vendoshmërinë

Takoni Isa Buletinin

E Mic Sokolin

Kur flisni për dashurinë

Kujtojeni Tanushën

Kur flisni për urrejtjen

Fiket ylli i Idriz Seferit

Kur flisni për bashkim

Humb fama e Lidhjes së Prizrenit

Zbehet Kuvendi i Llezhës.

Gjeneratës sime

Kohës i dola përballë

U shikuam sy më sy

Deri sa gjetëm vetveten

Dhe krijuam jetën

Duke penguar krimin

 Tani formësuam

Tokën

Diellin

Në vetvete

Krijuam jetën

Bredhjet e mia

/ Po largohem nga Ju, të jem me Ju/

Kam bredh

Rrugëve te errëta

Larg diellit

Ku nuk shkel

 këmbë njeriu

Jam  futur si fantazmë

Pa thirr

E pa trokitur

Kam bërë konak

Në stinë

Kam bredh

Rrugëve të padukshme

Kam parë botën

Në njësim

Të ferrparajsës

Kam bredh

kam hyjë

Nëpër damarë të mufatur

Me rrjedhën e dhembjes

Së përgjumët

Në eshtrat e popullit tim

E kam zgjuar atë dhembje

Që më therri me thikë

Dhembja në trajta zgjohet

Pret dorën e krimit

Vritet në prapakthim

E nuk vdes

Dhembja

Ka formën e ashtit

Frymarrjen e shekujve

Filed Under: LETERSI

ENIGMA E KOLONËS SË BLLOKUAR NË UKRAINË -GOMAT

March 4, 2022 by s p

Nga Rafael Floqi/

Bazuar në burimet mediatike perëndimore

Ndërsa dita e tetë e pushtimit rus të Ukrainës filloi të enjten në mëngjes, forcat ruse dukej se kishin fituar kontrollin taktik të qytetit të tyre të parë, qytetit port jugor të Khersonit, por Ukraina ende po qëndron në Mariupol, Kharkiv dhe Chernihiv, pavarësisht granatimeve të rënda. Vdekjet po shtohen nga të dyja anët. 

Shpërthime të mëdha u dëgjuan në Kiev gjatë natës, por sipas përditësimit të mëngjesit të së enjtes të Ministrisë Britanike të Mbrojtjes, trupi kryesor i kolonës ushtarake ruse 40 milje të gjatë që përparon drejt kryeqytetit, ka ngecur gati 20 milje nga qendra e qytetit, “duke u vonuar nga Rezistenca e fortë ukrainase, prishje mekanike dhe mbingarkesa. Kolona ka bërë pak përparim të dukshëm në më shumë se tre ditë.”

Zëdhënësi i Pentagonit, John Kirby dha një prognozë të ngjashme të mërkurën, se kolona “e ngecur”, “nga vlerësimet tona më të mira, nuk ka bërë ndonjë përparim të dukshëm në 24-36 orët e fundit”, ndoshta, sepse rusët “po rigrupohen dhe po rivlerësojnë veten”, progresin që ata nuk kanë bërë dhe si të kompensojnë kohën e humbur”, por ndoshta edhe për shkak të “sfidave logjistike dhe të qëndrueshme” dhe të  “rezistencës nga ukrainasit”.

Tetë ditë pas luftës, avancimi i kamionëve të furnizimit, trupave dhe armëve ruse është rrënuar nga mungesa e karburantit dhe ushqimit dhe sfidat logjistike, duke përfshirë motin dhe baltën. Trupat ukrainase kanë arritur të sulmojnë dhe të pamundësojnë disa automjete në pjesën e përparme, duke krijuar bllokim trafiku, por rusët e kanë mbrojtur kryesisht kolonën nga sulmet nga ajri, sipas zyrtarëve dhe analistëve perëndimorë.

Mungesa e progresit të matshëm të kolonës ka shkaktuar pyetje në lidhje me implikimet afatshkurtra dhe afatgjata për planifikimin e luftës të Rusisë. Por a do të ndikojë kjo në rezultatin e luftës?

Mason Clark, një analist rus në Institutin për Studimet e Luftës, thotë se saga e kolonës mund të jetë emblematike e mangësive në ushtrinë ruse, e cila është relativisht e papërvojë në ekzekutimin e operacioneve në shkallë të gjerë që kombinojnë forcat ajrore, tokësore dhe detare. Por nuk ka gjasa ta parandalojnë Rusinë që të mbizotërojë kundër mbrojtësve ukrainas të paarmatosur edhe pse më të shumtë.

KU ËSHTË DHE ÇFARË KA NDODHUR?

Kolona, e cila shtrihet për më shumë se 65 kilometra (40 milje) nga afër Prybisk në veri në skajin jugor pranë aeroportit Antonov, po lëvizte në mënyrë të qëndrueshme në jug në fillim të luftës. Por këtë javë, përparimi sic u duk për të gjithë, u ndal.

Raportet u përqëndruan menjëherë në mungesën e karburantit dhe ushqimit. Një zyrtar i lartë i mbrojtjes i SHBA-së tha se trupat ukrainase kanë shënjestruar autokolonën me zjarr tokësor, duke përfshirë raketat antitank Javelin të ofruara nga vendet perëndimore. Ndikimi më domethënës i këtyre sulmeve është se ata goditën automjetet në pjesën e përparme të kolonës, duke krijuar në thelb një bllokim rrugësh.

Përveç kësaj, toka me baltë e ka bërë të vështirë për rusët daljen jashtë rrugës për të bërë më shumë përparim përgjatë rrugëve të tjera. Fotot dhe videot tregojnë automjete të ngecura në baltë.

John Kirby, sekretari i shtypit i Pentagonit, tha se zyrtarët amerikanë vlerësojnë se autokolona, si dhe shtytja më e gjerë ruse drejt Kievit nga veriu, është përgjithësisht bllokuar. Ai tha se rusët duket se po rigrupohen dhe po rivlerësojnë arsyet për përparimin e tyre të ngadaltë, “dhe si të kompensojnë kohën e humbur”. Ai tha se ata me siguri ata nuk i kishin parashikuar probleme të tilla apo shtrirjen masisve të rezistencës ukrainase.

A KA PROBLEME SERIOZE PËR OFENSIVEN E RUSISË?

Zyrtarët amerikanë paralajmërojnë kundër çdo përfundimi gjithëpërfshirës se problemi i kolonës sinjalizon një pengesë dobësuese për rusët. Ndërsa qartazi e ka ngecur sulmin rus në Kiev për momentin, zyrtarët besojnë se Rusia ka aq shumë fuqi luftarake ushtarake në Ukrainë sa do të përshtatet, kompensojë dhe kapërcejë pengesa të tilla. Vëzhguesit thonë se Rusia ka qenë e frustruar qartë nga problemet e vazhdueshme logjistike të furnizimit të trupave me ushqim dhe të automjetet me karburant.

Clark tha se një pjesë e segmentit të kamionëve me karburant të autokolonës kishte pak karburant, për ironi, “gjë që ju tregon gjendjen e logjistikës ruse në këtë linjë sulmi”.

Është gjithashtu e mundur, thonë zyrtarët, që një pjesë e arsyes për ngecjen e përparimit është se komandantët rusë po ndalojnë qëllimisht për të rivlerësuar dhe rivendosur, duke lënë kohë për të marrë më shumë furnizime përpara fillimit të një avancimi të mëtejshëm drejt Kievit.

Vëzhguesit vërejnë gjithashtu se në vende të tjera – kryesisht në jug – trupat ruse po kanë më shumë sukses. Ata njoftuan kapjen e qytetit jugor të Khersonit, një port vital i Detit të Zi prej 280,000 banorësh dhe zyrtarët lokalë ukrainas konfirmuan marrjen e selisë së qeverisë atje. Dhe ata po fitojnë terren në përpjekjet e tyre për t’u zhvendosur në Mariupol një port strategjik në detin Azov që do të lidhte me vijë tokësore Krimenë dhe Donbassin. Sipas analistëve forcat jugore ruse vijnë nga Krimea dhe janë stërvitur bashkë trupat tokësore me ato detare dhe aviacionin, kurse trupat e veriut janë kryesisht ushtarë rekrutë pa përvojë.

KOLONA KA NGECUR NGA GOMAT E LIRA

Trent Telenko, një specialist i pensionuar i stafit të Pentagonit dhe bloger i historisë ushtarake, sugjeron se një arsye tjetër e madhe mund të jenë gomat e Rusisë, siç shpjegoi ai në një temë të gjatë, të ilustruar në Tëitter, bazuar në fotot e sistemeve të braktisura të raketave me rrota ruse Pantsir-S1 dhe përvojës së tij. si auditor i automjeteve të ushtrisë amerikane. “Kur i lini gomat e kamionëve ushtarakë në një vend për muaj të tërë,” llokmat bëhen të brishta në diell dhe prishen si gomat e Pantsir-SR, shkroi ai. Askush nuk e ka ngarër atë mjet për një vit”. Karl Muth, një ekonomist, këshilltar qeveritar dhe i vetë-përshkruar “ekspert i gomave”,  duke rënë dakord me Telenkon,  shtoi disa detaje rreth gomave.

“Ka një implikim të madh të nivelit operacional në këtë,” tha Telenko. “Nëse ushtria ruse ishte shumë e korruptuar për të ushtruar një Pantsir-S1, ata ishin shumë të korruptuar për t’u stërvitur me kamionët dhe [automjetet luftarake të blinduara] me rrota tani në Ukrainë”, që do të thotë “rusët thjesht nuk mund t’i rrezikojnë ata jashtë rrugës gjatë Rasputitsa nw zezonin e baltës”. Ky është një problem për kolonën në veri, shtoi ai. “Krimea është një shkretëtirë dhe zonat bregdetare të Ukrainës Jugore janë më të thata. Kështu që ne nuk po e shohim këtë atje. Por diku tjetër rusët kanë një problem të madh për 4 deri në 6 javët e ardhshme.” 

Megjithatë, shtrirja – dhe kohëzgjatja prej disa ditësh – e problemeve të kolonës ngrenë çështje më të mëdha, nëse rusët u përgatitën në mënyrë adekuate për sulmin, pavarësisht se i pozicionuan trupat rreth Ukrainës për muaj të tërë përpara se të hynin në të vërtetë. Shumë do të thoshin jo. Parimi për çdo fushatë tokësore është që të sigurohet që trupat të kenë furnizimet, armët dhe gjërat bazë si ushqimi, uji dhe karburanti, që u nevojiten për të ecur përpara drejt objektivit të tyre. 

Të enjten, presidenti francez Emmanuel Macron foli për 90 minuta me presidentin rus Vladimir Putin, i cili i tha atij se operacionet ushtarake në Ukrainë “po shkojnë sipas planit”, tha një zyrtar në zyrën e presidentit francez.

Por, paaftësia e Rusisë për të mbajtur trupat e saj të furnizuara ka ngritur vetullat në Pentagon, ku zyrtarët theksojnë se kanë vite që ushtria e Moskës është përfshirë në këtë lloj lufte tokësore. Dhe ata thonë se është e vështirë të thuhet nëse ky ishte një dështim për të planifikuar siç duhet sulmin apo një kolaps në ekzekutimin e planit nga ushtria ruse.

SI ROSA TE ULURA?

Pyetja më e shpeshtë ka qenë pse ushtria ukrainase nuk e shkatërron kolonën, pasi janë ulur në autostradë. Një varg kaq i gjatë automjetesh ushtarake në terren relativisht të hapur do të ishte normalisht i prekshëm nga sulmet ajrore. Por çdo sulm ukrainas mbi kolonën mund të jetë i kufizuar, sepse zyrtarët besojnë se ai përmban sisteme të mbrojtjes ajrore dhe mund të mbrohet nga forcat kontrolluese për të shmangur sulmuesit tokësorë.

Një kolonel ukrainas tha se trupavet ruse po u mbaronin furnizimet dhe morali. Koloneli ukrainas i tha Wall Street Journal: “Rusët menduan se mund të depërtonin dhe të ishin në Kiev brenda dy ditësh. Ata nuk e kuptuan se ne kemi mësuar se si të bëjmë luftë në tetë vitet e fundit.”

“Tani ata ulen atje, të uritur, pa karburant, të demoralizuar, dhe ne hyjmë çdo pak kohë dhe i nxjerrim. Dhe çdo ditë, ne po i shtyjmë prapa.” 

Ndërsa ushtria ukrainase ka goditur automjetet në pjesën e përparme dhe në vende të tjera sporadike, ka të ngjarë të jetë shumë e rrezikshme të vendosësh avionë me pilot në zonë për ta nxjerrë atë me armë më të mëdha, të cilat gjithashtu mund të përballen me sulme mbrojtëse. Dhe ushtria e Ukrainës ka qenë e përqendruar në mbrojtjen e qyteteve kryesore që janë nën rrethim dhe në rrezik për t’u kapërcyer.

Bllokimi i përparimit të kolonës mund të krijojë probleme të shumta strategjike për Rusinë.

Së pari, si linja kryesore e furnizimit rus për çdo sulm të madh në Kiev, është një objektiv shumë i madh për forcat ukrainase që luftojnë kundër pushtimit.

Së dyti, qëndrimi në një bllokim trafiku 40 milje të gjatë për ditë të tëra mund të ndikojë në moralin dhe disiplinën e ushtarëve rusë përpara një operacioni të madh ushtarak.

Martti Cari, i cili më parë ka shërbyer si ndihmës shefi i inteligjencës së mbrojtjes të Finlandës, i tha CNN se të ngecesh në këtë mënyrë është e keqe për moralin për dy arsye. “Së pari, ukrainasit kanë dronë dhe avionë që mund të sulmojnë kolonën. Së dyti, kur ulesh në të njëjtin vend qarkullojnë thashetheme që ndikojnë në mentalitetin tënd. Kështu që bëhesh nervoz dhe i lodhur, gjë që nuk është një kombinim i mirë.”

Filed Under: Komente

O bella ciao ose magjia e një kënge

March 4, 2022 by s p

Gezim Zilja/

Duke parë luftimet në Ukrainë diku në sfond me “majën’ e veshit kapa tingujt e këngës “ O bella ciao.” Është një këngë e famshme popullore, e lindur në periudhën e rezistencës italiane gjatë pushtimit. Duke e dëgjuar e stërdëgjuar më lind gjithmonë pyetja: A është kjo një këngë dashurie, këngë e rezistencës për mbrojtjen e atdheut, këngë kundër luftës, këngë malli …? Kënga dëgjohet dhe interpretohet pothuaj në të gjitha gjuhët e botës në variante nga më të ndryshmet por që kanë diçka të përbashkët: sa herë  këndohet nëpër koncerte apo vende argëtimi ngjall një  energji dhe dëshirë të madhe për jetën. Edhe kur fjalët nuk i kupton, çuditërisht të pushton e të mban pezull deri në fund. Po ç’është kjo këgë që në përmbajtjen e saj është tepër e trishtueshme sepse flet për vdekjen e ushtarit në luftë por te njerëzit ngjall ndjenjën e optimizmit dhe dëshirën për të vallëzuar? Poezia që nuk i kalon të dymbëdhjetë vargjet, pa refrenin, është nga ato që nuk harrohen kurrë sapo e dëgjon. Kur kjo lloj poezie drithëruese, që shpreh dëshirë të pakufishme për jetën, për vendin tënd, për dashurinë, për vajzën e bukur diku atje larg që të pret, shoqërohet me një vijë melodike, po aq të thjeshtë, atëherë lind një këngë, që pushton gjithë botën. Përmbajtja është e shkurtër: Një djalë zgjohet në mëngjes dhe gjen vendin të pushtuar nga ushtarët e huaj. Ai është i dashuruar marrëzisht me një bukuroshe, që gjatë gjithë këngës, pas çdo vargu e thërret me emrin “Bella” dhe ne nuk e mësojmë deri në fund emrin e saj. Nuk ka fjalë të tjera në këngë, që t’i  drejtohen të dashurës së tij, veç refrenit me një domethënie mahnitëse: O bella ciao, që shqipërohet me disa kuptime. Në anglisht është përkthyer “Goodbye my beautiful.”  Nuk gjen aty thirrma, betime, qarje, mburrje , të përsëritura deri në pafundësi si: Do të kthehem me lirinë; Po vdiqa mos qaj për mua; Para teje dua atdheun, Atdheu mbi të gjitha, ose thënien e poetit të madh hungarez Sandor Petëf: Për dashurinë jap jetën, për atdheun jap dashurinë. Jo nuk ka të tilla. Ama në veshin e një dëgjuesi të vëmendshëm këto postulate për atdheun nënkuptohen. ndjehen dhe bëhen një me shpirtin e dëgjuesit. Kënga fillon fare lehtë, gati si një recitim i zakonshëm,  shoqëruar shpesh nga një fizarmonikë,  ku fjalët, transmentojnë diçka që nuk mund të mos e përfillësh. Una mattina, mi son’ svegliato,/ O bella ciao, bella ciao, bella ciao, ciao, ciao / E ho trovato invasor. Një mëngjes djali ngrihet nga gjumi dhe gjen atdheun të pushtuar. Vargjet janë me pikatore, veç refrenit të bukur, o bella ciao, që duket sikur përsritet pafundësisht, dhe të parapërgatit se diçka e madhe do të ndodhë.  Katër vargjet e tjera japin jo luftën por kobin, që ajo sjell: O partigiano/Porta mi via/ Che mi sento di morir. Tashmë djali partizan i plagosur për vdekje i lutet shokut të vet  ta varrosë ( E’ se io muoio da partigiano/ Tu mi deve sepellir) por e ka dhe një amanet. Mendja të shkon te e dashura apo nëna e vet, me foton e tij që e puth çdo ditë, por këtu poezia thyhet dhe del nga tradicionalja. Amaneti i tij është të varroset në malet ku ai ka luftuar dhe mundësisht ( Mi seppellire lassu’ in montagna/ Sotto l’ombra di un bel’ fiore) nën hijen e ndonjë luleje (peme) të bukur. Mesazhi është si ato bubullimat që paralajmërojnë stuhinë në shkretëtirat, ku nuk mbahet mend se kur ka rënë shiu i fundit: Jeta është e bukur, unë po vdes për një çështje të madhe, siç është liria. Ju të tjerë gëzoheni atë! Katër vargjet e fundit mbyllin këngën e famshme: Kur njerëzit të kalojnë andej nga varri i tij, atje në malet e larta do të shprehen të habitur: Oh ç’lule të bukura! Pastaj duke u larguar me të dashurën, motrën, gruan, fëmijët apo këdo tjetër të kujtohen (këtu plotësohet amaneti)  e të thonë: Kjo është lulja e partizanit që dha jetën për lirinë. Tutta le genti, che passeranno/Mi diranno: che bel’ fior’/E’ questo il fiore del partigiano/ Morto per la liberta’. 

 Lufta kundër pushtuesit është një luftë e drejtë, është një luftë për të qenë i lirë, por kërkon sakrifica e jo rrallë lumenjë gjaku. Është një histori e dhimbshme kjo këngë, që përfundon tragjikisht. Por si shpjegohet që kur e njerëzit e dëgjojnë në mbarë botën këndojnë, kërcejnë e ndihen plot gjallëri? Jo çdo poezi e këngë mund të shpjegohet. Ka nga ato që të hyjnë në shpirt  dhe kaq mjafton. Kur e pyeta mikun tim shkrimtar L. S. që si shpjegohet energjia dhe hareja që të ngjall kjo këngë, kur teksti është aq i trishtueshëm, ai vuri gishtin tregues në tëmth, u mendua pak e u përgjigjgj: S’e di. Pastaj ngriti kokën, më pa në sy dhe shqiptuam  të dy në të njejtën kohë: Është magji.  Ndoshta magjia vjen edhe prej fjales “Ciao” që në shqip përkthehet: Mirëupafshim; Lamtumirë; Tungjatëjeta; Mirë se të (ju) gjej etj. Nëse prapa secilës prej këtyre përshëndetjeve vendosim fjalën “ bukuroshe” dalin katër kuptime të ndryshme dhe këto përbëjnë magji? Kush e di…? 

Filed Under: ESSE

The migration of medieval Albanian manuscripts to medieval Italian and European Cities

March 4, 2022 by s p

Prof. Dr. Musa Ahmeti

Centar for Albanian Studies – Budapest 

Even today the Albanian Middle Ages is one of the dark periods which still needs to be researched in order to review or rewrite the history of the Albanian people. Many reasons have affected the creation of such a condition, but the main one is the lack of written manuscripts, documents, and original sources which are housed not only in Albanian archives and libraries, but also, and mainly, in European ones.

It is now widely known that during the Middle Ages, Albania was an “arena” of different wars. Foreign rulers came and went, one after another, destroying local civilized values ​​and looting the economic and cultural resources. Although these statements might sound quite accusative, I will argue them with various documentary sources, which, even if not saved in Albania, are fortunately preserved in other European archives and libraries. 

From the eleventh to fourteenth century alone, within about 300 years, about 32 different invaders came and left the Albanian lands, among them the Normans of Sicily, the Hohenstaufen, the Germans, the French Anjou, the Neapolitans, then Aragon’s Gonzalez, the Spanish empire, the Nicene and Byzantine empires, Bulgarian, the Serbian and the Ottoman empires, and the Venetian Republic.

A chronological presentation of all these regional wars in the Middle Ages looks roughly as follows: Seventh century (609), Avaro-Slavs populated the Balkans. The main Slavic tribes that took root in the Balkan Peninsula were the Croats and the Serbs. A significant event occurred in 732, when the Albanian bishoprics passed to dependence on Rome, leaving the rule of Constantinople. In the ninth century, the themes of Durres, Nikopol, Thessaloniki, and Dalmatia were established. From 852 to 879, the Albanian lands were under the rule of the Bulgarian king, Boris (Mihail), while the lands of the Albanians in Kosovo were occupied by another Bulgarian king, Simeon, from 894 to 927. In the early eleventh century, the theme of Skopje was established. The most important event in the Church, which left deep scars in the history of the Albanian people, was the division of the Catholic and Orthodox churches (1054), when Albanian lands were divided into two parts, namely, northern Albania belonging to the Rome-based Catholic Church, and south Albania belonging to the Orthodox Church with the patriarch in Constantinople. The Normans carried out a devastating raid on the Albanians in the years 1081 to 1084. The first Crusade in 1095 also passed through the Albanian lands, leaving destructive tracks behind. The Normans invaded Albania again in the years 1107-1108 and a third time in 1149.The Albanian territories were attractive for the Normans, so they occupied Albania for the fourth time, led by Guillermo I, in 1185. The crusaders of the Fourth Crusade also passed through Albania in 1204. The king of Sicily, Manfred Hohenstaufen, invaded in the years 1257-1258.

Throughout all these occupation campaigns, Albanians were often forced to migrate to other places which offered them security. It often happened that they also migrated to the power centers in order to integrate into the occupiers’ administrations and prosper under their authority. In both cases, their own cultural values were certainly taken into the new situation. This study will concentrate on medieval manuscripts that migrated from Albania to Italian and other European towns and are now housed in their respective archives and libraries.

Statuta et Ordinationes Capituli Ecclesiae Cathedralis Drivastensis

Statuta et ordinationes capituli ecclesiae cathedralis Drivastensis (Statutes and Constitutions of the Cathedral Chapter of Drishti) is one of the most important manuscripts of medieval Albania. Luckily it has survived as a complete manuscript with the name of its author, notary Simon Dromasys, and the exact date of creation. This statute is the only existent cathedral statute from the Adriatic coast and it is no wonder that it comes from the city of Drishti, which was a medieval town of strong Catholic character and high civic consciousness. These cathedral statutes were at the same time also town statutes, therefore they played a tremendous role in the history of Christianity in terms of specifying an ideal combination of secular life with religious one.  

Among the Great Council, which had the exclusive authority to admit ordinary citizens to the ranks of the nobility, the cathedral had a great impact on increasing the number of nobles because canonical choices by high religious institutions would turn ordinary people into nobles. This was one of the main reasons why the Albanian territories had more power to decide who would become clergy, and serve in important religious roles throughout Dalmatia, where they were automatically accepted into the top ranks of the local nobility.

According to a note made ​​public recently, the library of the Cathedral Chapter of Drishti was one of the largest libraries in the Balkans and the manuscript of the Statuta was taken from this library by Maria, daughter of Peter Angelus, when she had to leave Drishti at the end of the fifteenth century due to the Ottoman conquest of Drishti. This manuscript remained for a long time in the Venetian Republic and in the seventeenth century Petrus Angelus, vicar of Brias in the Veneto province, took it to his residence. At the end of the eighteenth century, Flav Komnenus Angeli sold this manuscript among many others, incunabulae, rare books, and his house to a Venetian merchant. From that time to the 1920s it is impossible to track the route of the manuscript 

The fifteenth-century manuscript is now housed in Copenhagen, in the Danish Royal Library (Det Kongelige Library, Håndskriftsafdelingen, København). Its existence, unknown to scholars since 1925, was rediscovered in 2005. Fragmented information about the existence of this manuscript and indications about its current location were retrieved by from notes of the Croatian medievalist Milan Šufflay. According to these notes, the manuscript of the “Statutes of the Cathedral Chapter of Drisht” were mentioned for the first time in catalog no. 438 of the German antiquarian Carl Wilhelm Hiersemann from Leipzig in June, 1915, fascicle 43, number 250. The manuscript is described briefly, but with the full title: Statuta et ordinationes capituli Ecclesiae Cathedralis Drivastensis. Since the manuscript was not sold, Hiersemann inserted the same notes from 1915 in the 1920 in catalogue no. 477, fasc. 7, under number 33.

Research in different libraries has shown that the manuscript of Statuta et ordinationes capituli ecclesiae Cathedralis Drivastensis was known among scholars, manuscript and rare book collections from1833. Information about the existence of this manuscript was made public by the collector Thomas Thorpe from references by Guilford, Naylor, Shaw, Mason, Allard, Monteil, and other collectors and today is to known as MSS Thorpe, 1833. The manuscript was transliterated, translated, and edited according to the critical criteria of modern publications by the Danish scholar Gunnar Svane, who unfortunately did not present a precise description and was not sensitive enough to errors in transcription. 

Research in many sale catalogs before 1915 for Sir Thomas Phillipps revealed an entry that Sothebys called Bibliotheca Phillippica: “the catalog of a further part of … manuscripts and later autograph letters of Thomas Phillipps (London, 1913), for a four-day sale (19-23 May 1913) on page 168 for the manuscript 826 (sold on May 22, 1913).” It continues: “Illyria: Statuta Pauli Angeli Archiepiscopi Dyrrhachiensis et Illyrice [sic] Regionis Judicis et Comissarii, original manuscript dating back to the fifteenth century in vellum with miniature and initial of Paul Angelus in the bishop’s coat. Folio. XV century.”

The Bodleian Library of Oxford holds a photocopy of the comments of this catalog in which the annotator gave the names of buyers and also the numbers of manuscripts in the original printed catalog of the library of Sir Thomas Phillipps. In this case, the buyer was Hiersemann and the price was 4 pounds 15 shillings. In Phillipps’ original catalog this manuscript was number 7308. There is also a modern reprint of this catalog: A. N. L. Munby, ed., The Phillipps Manuscripts: Cataloguse librorum manuscriptorum in Bibliotheca D. Thomae Phillipps, Bt. Impressum typis medio-montanis 1837-1871 (London, 1968). The entry for this manuscript in this catalog (p. 111) states: “Pauli Angeli Statuta sm f. V. s. XV [i.e., the little folio, vellum, saeculi XV], 1468.” Thus, it appears in this manuscript group under the title: “MSS Thorpe, 1833. From Guilford, Naylor, Shaw, Mason, Allard, Monteil, and Other Collections” (p. 107). In other words, the manuscript was bought by broker Thomas Thorpe in 1833, and came from one of those collections, the name of which cannot be identified with certainty. One thing is sure, that the manuscript did not come from the collection of Lord Guilford because the manuscripts from his collection are marked with “G” in the catalog. The phrase “… and other Collections” leaves room for continued research in the catalogs of other collectors to collect information about other early related Albanian manuscripts that are still unknown. Thomas Phillipps’ collection was colossal and large parts of the collection continued to be sold by his heirs long after his death. 

Milan Šufflay was not only the first one who drew the attention of the scientific world to the existence, value, and importance of the manuscript, but also the first to identify its location at that time, until 1920. Šufflay shared this information with Ivan Bojčinić in 1916, and was also trying to find a buyer able to buy the valuable manuscript itself. Šufflay approached the Croatian ban, Rauh, to buy it for the university library in Zagreb, but the purchase was not realized. He tried again through Thalloczy to make the Viennese Academy or Budapest buy it, but without success. While Šufflay was insisting that the manuscript be bought by any means (he also addressed the Serbian Academy of Sciences in Belgrade for help), suddenly, in 1920, he was informed that an anonymous buyer had bought the manuscript for the enormous amount of 2,000 marks, the highest price listed by the German antiquarian. This was unfortunate because he had hoped to publish this source, which he recognized as having exceptional value for understanding medieval Albanian cities.

In 1924, through the scholar Henrik Barić, Šufflay managed to ascertain the name of the buyer, a Dane, Sir Thomas Phillipps. He and his colleagues, Victor Novak and Henrik Barić, asked the Danish scholar Holger Pedersenin to mediate with Phillipps to obtain a photograph copy of the entire manuscript. Finally, in 1925, a copy of the manuscript, which was not yet complete, reached Šufflay, who, along with Viktor Novak, immediately started work and prepared the manuscript for publication, even with all the disadvantages. Their work was published in Biblioteka Arhiva za Arbanasku starinu, jezik i etnologiju in Belgrade in 1927. Although published, it remained virtually unknown and untapped by scholars and historians, Albanians and foreigners, for various reasons. In 1972, it was published in an abbreviated form in Albanian with multiple interventions in the magazine: Gjurmime Albanologjike, seria e shkencave historike [Albanological Traces, the Series of Historical Sciences] in Prishtina. 

To correct and complete the history of the arrival of the manuscript Statuta et ordinationes capituli ecclesiae Cathedralis Drivastensis in Det Kongelige Bibliotek, Håndskriftsafdelingen, København (the Danish Royal Library), we had the generous assistance of two great Albanologists Dr. Noel Malcolm and Dr. Robert Elsie. Through the latter, Malcolm sent us valuable information about the history of the movement of the manuscript. From his research in British libraries, Malcolm came to the conclusion that the claim that the manuscript was sold by Hiersemann to the “Danish” Thomas Phillipps was wrong, since Mr. Thomas Phillipps (1792-1872) was not Danish, but a famous English manuscript and books collector.

Codex ASHB 1167 of Laurenziana – Florence 

In the constellation of outstanding Albanian humanists of the fifteenth and sixteenth centuries, Archbishop Paulus Angelus is the most prominent. Not only did his family play an important role in the Middle Ages in Albania, but he also did himself, especially in the period of Skanderbeg. He had close ties with leading noble Albanian families and managed to organize important events during his lifetime. The Ashburnham Codex is famous among Albanians because it included the first sentence written in Albanian, namely, the baptism formula.

In 1915 the Romanian historian Nikolae Jorga was the first to draw the attention of scholars to this codex. He discovered the manuscript of Paulus Angelus, Ashb. 1167, in which the baptismal formula appears and published it in his work Notes et extratis pour servir a l’Histoire des Croisades au XVe Siècle. Since 1915, when N. Jorga first made ​​public the news of the discovery of the Codex of Paulus Angeli in the Biblioteca Laurenziana of Florence, many scholars have written and debated about it. His information is found in texts of literary history, the history of the Albanian people, specialized monographs, special editions of the Linguistic Institute of Academy in Tirana and Prishtina, bibliography, studies, and articles both purely scholarly and popular nonfiction. 

The Firenze Codex, Ashb 1167, as it is called, is a Miscellanae of nineteen manuscripts which differ in their content, form, and time of creation. These various manuscripts, concentrated on the town of Drishti and also frequently tied to the Angelus family, hint at a broad use of the codex for political purposes or something similar. The high social position that the Angelus family achieved in Italy in the Early Modern period could have been grounded on these manuscripts, transported overseas. The titles of these manuscripts never been published before. 

  1. f. 2r-9r Paulus Angelus, miseratione divina, archiepiscopus Durachiensis et Illiricae regionis
  2. f. 9v-11r Casi reservati 
  3. f. 11r-13r Ex aureo antiquitatum libro archivi civitatis Durachiensis 
  4. f. 13r-v Insuper additio facta mandato reverendissimi et illustrissimi Sanctae Romanae Ecclesiae cardinalis archiepiscopique Dyrachiensis domini, domini Pauli Angeli anno Incarnationis Dominicae 1463., XV. Kalendas Ianuarii, Pontificatus vero Sanctissimi domini nostri domini Pii divina providentia papae secundi, anno eius sexto, videlicet… 
  5. f. 13v-19r Decretum sanctissimi domini nostri domini Pii divina providentia Papae II. Emanatum ad instantiam reverendissimi ac illustrissimi Sanctae Romanae Ecclesiae Cardinalis ac Dyrachiensis archiepiscopi domini domini Pauli Angeli, et contra sectam Mahumetanam ac in favorem invictissimi regis Albaniae domini Scanderbeggi, ejusdem illustrissimi domini Pauli consobrini et prout patet per infrascriptam bullam, videlicet 
  6. f. 19v-20r Cupientes igitur ut littere predicte plenariam (!) consequantur effectum discretioni vestre per apostolica scripta mandamus quatinus vos vel plures aut unus vestrum per vos vel alium seu alios litteras predictas 
  7. f. 20v Reperitur in Archivio Urbis Dryadensis hodie vero Drivastensis 
  8. f. 21r-22r Privilegium seu confirmatio privilegiorum dominorum comitum civitatis Drivasti 
  9. f. 22v-25r Conventiones et pacta facta cum domino Francisco Quirino a nobilibus Drivastensibus se sibi nomine illustrissimi dominii Venetiarum subicientibus 
  10. f. 25r-27v Conventiones et pacta facta inter illustrissimum ac potentem ducem dominum Georgium Topiam, domini Durachii, et dominum Saracenum Dandulum nomine illustrissimi Venetiarum dominii de castro Dirachii 
  11. f. 27v– 29v De generationibus illustrium filiorum Isacii patricii senatorisque Romani et vari(et)atis fortunae eiusque cognominis 
  12. f. 29v-31v Praeterea prefati illustres domini Pauli ad presens archiepiscopi Dirachiensis ac magnifici Comitis Drivastensis domin Petri fratres 
  13. f. 31v-32r Insuper sciendum est quod anno salutis nostre millesimo CVI 
  14. f. 32r-v Baiulo et capitaneo Durachii 
  15. f. 32v-33v Consilium cum Collegio die VIIII-o Junii 1461. Reverendo in Christo patri domino Paulo, Dei et Apostolice Sedis gratia archiepiscopo Durachiensi , amico dilecto
  16. f. 33v-34v Fides operationum quas fecit reverendissimus ac illustrissimus Sanctae Romanae Ecclesiae Cardinalis dominis Paulus Angelus, archiepiscopus Dirachiensis, in favorem christiane religionis ac illustrissimi dominii Venetiarum suis propriis sumptibus
  17.  f. 34v-35v Promissiones ab excellentissimo Consilio X. Facte magnifico domino Alexio Hispano de ducatis 400 annuatim sibi ac heredibus suis dandis de provisione 
  18. f. 35v Die XXVII Junii 1484 in Consilio Decem captum fuit quod omnes promissiones facte in acquisitione civitatum Provinciae Albaniae observentur in omnibus etc. 
  19. f. 36r-37r Sanctissimo in Christo patri et domino domino Coelestino III, Dei gratia ac sacrosanctae Romanae ecclesiae Summo Pontifici. Isacius Angelus Constantinopolitanus imperator ac caesar semper augustus promptam cum omni subiectione reverentiam etc. 

The Statutes of Shkodra

The Statutes of Shkodra, one of the best preserved corpora of medieval laws in Eastern Europe, confirms the strong legal basis of medieval Albanian towns. Although they date from the fifteenth century, these statutes were unknown to Albanian medievalists until 1997, when Lucia Nadin discovered them in Museo Correr in Venice. According to the date at the end of the manuscript, the writing ended in 1469, when the last amendment was inserted. The first codification, however, seems to have started from the beginning of the fourteenth century. The author of this last amendment also added the place where the manuscript was preserved, the Archive of the Tenth. That also shows the importance attached to this manuscript: Ex originali antiquo quod est in archivio excelsi consilii X alme civitatis Venetiarum exemplatum per me Marinum Dulcichium quondam domini dischi quondam domini Wladislai de verbo ad verbum prout iacet in ipso antique.

Even though no other historical data are known that would tell how this manuscript ended up in Venice, it is no wonder to find it there. Shkodra was part of Venetian Albania at least from 1396 to 1479, when the Ottomans destroyed it and many other Albanian towns. Many Albanians fled to the Venetian Republic and also to other Italian towns, taking with them what they could, including intellectual property. The person who took these statutes with him was probably from one of the noble families who enjoyed a good reception in the Venetian Republic, which seems to be supported by its being housed in the archive of the Tenth.

Other Albanian manuscripts in Italy and their “flight” from Albania

Unpublished manuscripts are of great importance as primary sources in order to glimpse not only events of the Middle Ages, but also to the mentality of document creation, especially if those documents are related to each other either by having a joint author, or addressing an event or personality of that time. One attitude is to become suspicious about the truthfulness of their contents and treat these documents as worthless forgeries. Some specialists, scholars, and historians, however, consider these sources of great historical value that enriches the history of medieval mentalities. The Drishti Angelus manuscripts are among the manuscripts about which scholars continue to argue pro and con. 

The manuscripts of the Drishti Angelus family are numerous in Italian state and private libraries and elsewhere. Some of them are published, but most have only been discovered and are not yet published. Unpublished manuscripts of the Angelus noble family of Drishti are held in Venice, Florence, the Vatican City, Copenhagen, and Shkoder. A common element of four of them, namely, the ones from the Vatican City, Florence, and Venice is that they are written by the same hand, namely, a scribe in the first decades of the sixteenth century. Some of the Angelus manuscripts were also published, especially in the course of the sixteenth century, but since the Anglus family was already established in Italy, it is impossible to state whether these manuscripts were taken out of Albania or whether they were created while their authors were in Italy.

The majority of the manuscripts that had to flee Albania did so in 1477, when the Angelus family was at risk in Drishti and escaped from the Ottomans to Venice. Since the Angelus family had close links with the Venetian Republic, they managed to have a successful flight and took away almost everything that could be removed. The manuscript of the “Statutes of Drishti” was certainly an important document to be valued and its legal significance applied not only to the Church but also to the reputation of the family itself. With this manuscript, the Angelus family could prove the continuity of their nobility, their position, and the properties in Drisht that they had enjoyed for centuries. 

The fate of Codex ASHB 1167 was similar. After spending a few years in the Venetian Republic, Petrus Angelus gave it as a dowry gift to his daughter, Maria, upon her marriage into the noble Florentine De Medici family. The codex was kept as family property until the end of the sixteenth century and then, along with other manuscripts and rare books, became part of the famous Biblioteca Medici, where Nikola Jorga, the Romanian scholar, found it in 1916. The Statutes of Shkodra had a similar history. When it arrived in the Venetian Republic, the manuscript was valued so highly that it was kept in the library of the Senate. Through these manuscripts Albanian noble families managed to position themselves in the elites of societies where they sought to be incorporated.

Filed Under: Kulture

  • « Previous Page
  • 1
  • …
  • 48
  • 49
  • 50
  • 51
  • 52
  • …
  • 57
  • Next Page »

Artikujt e fundit

  • Kontributi shumëdimensional i Klerit Katolik dhe i Elitave Shqiptare në Pavarësinë e Shqipërisë 
  • Takimi i përvitshëm i Malësorëve të New Yorkut – Mbrëmje fondmbledhëse për Shoqatën “Malësia e Madhe”
  • Edi Rama, Belinda Balluku, SPAK, kur drejtësia troket, pushteti zbulohet!
  • “Strategjia Trump, ShBA më e fortë, Interesat Amerikane mbi gjithçka”
  • Pse leku shqiptar duket i fortë ndërsa ekonomia ndihet e dobët
  • IMAM ISA HOXHA (1918–2001), NJË JETË NË SHËRBIM TË FESË, DIJES, KULTURËS DHE ÇËSHTJES KOMBËTARE SHQIPTARE
  • UGSH ndan çmimet vjetore për gazetarët shqiptarë dhe për fituesit e konkursit “Vangjush Gambeta”
  • Fjala përshëndetëse e kryetarit të Federatës Vatra Dr. Elmi Berisha për Akademinë e Shkencave të Shqipërisë në Seancën Akademike kushtuar 100 vjetorit të lindjes së Peter Priftit
  • Shqipëria u bë pjesë e Lidhjes së Kombeve (17 dhjetor 1920)
  • NJЁ SURPRIZЁ XHENTЁLMENЁSH E GJON MILIT   
  • Format jo standarde të pullave në Filatelinë Shqiptare
  • Avokati i kujt?
  • MËSIMI I GJUHËS SHQIPE SI MJET PËR FORMIMIN E VETEDIJES KOMBËTARE TE SHQIPTARËT  
  • MES KULTURES DHE HIJEVE TE ANTIKULTURES
  • Historia dhe braktisja e Kullës së Elez Murrës – Një apel për të shpëtuar trashëgiminë historike

Kategoritë

Arkiv

Tags

albano kolonjari alfons Grishaj Anton Cefa arben llalla asllan Bushati Astrit Lulushi Aurenc Bebja Behlul Jashari Beqir Sina dalip greca Elida Buçpapaj Elmi Berisha Enver Bytyci Ermira Babamusta Eugjen Merlika Fahri Xharra Frank shkreli Fritz radovani Gezim Llojdia Ilir Levonja Interviste Keze Kozeta Zylo Kolec Traboini kosova Kosove Marjana Bulku Murat Gecaj nderroi jete ne Kosove Nene Tereza presidenti Nishani Rafaela Prifti Rafael Floqi Raimonda Moisiu Ramiz Lushaj reshat kripa Sadik Elshani SHBA Shefqet Kercelli shqiperia shqiptaret Sokol Paja Thaci Vatra Visar Zhiti

Log in

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Cookie settingsACCEPT
Privacy & Cookies Policy

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT