• Home
  • Politics
  • Opinion
  • Culture
  • Sports
  • Economy
  • Interview
  • Reporting
  • Community
  • Vatra

Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Archives for April 2022

IDRIZ ÇELAJ” ARTI I FJALËS”, NJË LIBËR PËR DASHURINË

April 4, 2022 by s p

NGA DALIP GRECA/

Idriz Çelaj ka bujtë në çatinë e përbashkët të poetëve pa zhurmë, pa bujë, thjesht, ka hyrë herët, që kur ishte fëmijë, nxënës shkolle. Dikur, 10 vite të shkuara, në nëntorin e vitit historik 2012, në një bisedë me shkas për Diellin e Shqiptarëve të Amerikës, në një numër special të 100 vjetorit të Vatrës, më pat treguar se poezinë e parë e shkroi kur ishte në klasën e gjashtë. Ishte një poezi kushtuar mësuesit.Duket se mentor i tij në rrugëtimin me poezinë ishte një poet yni kombëtar. Idrizi kujtonte në atë bisedë, takimet me poetin kombëtar Azem Shkreli, i cili duke ia vlerësuar poezitë, i pat dhënë kurajo.Kishte botuar atë kohë një poezi, që ishte më e pjekur se mosha e tij. Azem Shkreli e përgëzoi për vargjet dhe detajin artistik duke i thënë: Me këtë varg tëndin, unë mund të bëj një poemë të tërë. Vazhdo e shkruaj! Një kompliment që e mikloi dhe i dha krah Idrizit.

Dhe Idrizi vazhdoi të shkruaj duke iu përgjigjur hoveve të shpirtit, më shumë për vete se sa për publikun, por asnjëherë nuk e ndali penën.

   Pas librit të pare”Për Ty dhe Arbanën”(2010), erdhi Vëllimi poetik”Arti i Fjalës”, i dyti libër i tij(2019), me 82 poezi, që i kushtohet ëngjëllit të tij, bijës së dashur Rinës(Heroinës). Janë  katër vargje përkushtimorë, që janë të thurur me dashuri -dhimbjeje të Atit & Poetit: 

Bija ime, ti ishe e mbetesh një ëngjëll

Yllnaj’ që ndrit në errësirë.

Pa Ty Heroinë, jemi gjysma njerëzish,

Me Ty ne jemi gjysma tjetër…

   Ati nuk komentohet, poeti po. Vargu ka dalë nga honet e shpirtit të vrarë për të bijën, ku Ati e ka të hapur plagën e përjetshme dhe ka thirrë në ndihmë poezinë për ta mjekuar.

      Poezitë e Idrizit nuk kanë mbingarkesë figurash stilistike, as spërdredhje vargu, a puthje rimash, stili i tij krijues është i thjeshtë, vargu- i bardhë, poezitë dalin nga shpirti, veçanërisht ato me motive erotike;

“Unë të doja Trëndafil

Kur m’u bëre plagë e jetës(Poezia” Ajo Plagë”)

Poeti është i bindur se “një buzëqeshje të Hënës/ Mund ta fali/ për pikturën e syve të së dashurës…(Poezia “Më fal yllin e Mbrëmjes”.

  Poeti bëhet ëndërr sepse dhe dashuria është ëndërr për të(poezia -Kudo), por ëndrrat mbeten ëndrra, dhe shpirti i poetit trishtohet kur e dashura shkon pa lamtumirë(poezia-Asnjë lamtumirë)…

Shpesh herë ai bashkëbisedon me trëndafilat(simbol të dashurisë), flet me yjet(Poezia-“Vetëm” dhe “Flas”, bashkëbisedon me qiellin, me zogjtë, me hënën( poezia-Fshehur), këndon këngën e bilbilave(Natë ëndrrash), puth rrezet e Diellit(Puthje brezash). Poeti konstaton poetikisht se edhe yjet puthen…dhe aty gjen këngën e tij…Udhëtimi i poetit është i pafundmë, ai mendon se e dashura ngrihet mbi yjtë si valë deti(poezia-Udhëtimi)…

  Shpirti artistik i poetit Idriz Celaj është plot këngë, plot dashuri, fjalën e adhuron kur është këngë dhe i fal puthje trëndafilit…(poezia-Bëhu Këngë), (Trëndafil) etj.

 Si të gjithë poetët edhe Idrizi bashkëbisedon me hënën për dashurinë, i fal asaj buzëqeshje dhe për ta realizuar dashurinë mësimet i merr nga fluturat; flet me këngën për dashurinë e vërtetë…(poezia-Hënë)…

Motivet e dashurisë mbizotërojnë vëllimin poetik-Tek pi një gotë verë të kuqe, ai dallon se gota është e dehur(varg metaforik), dhe ai dallon se është i barabartë me Yjet(natyrisht i dehur nga dashuria, kjo ndjenjë hyjnore, dhe lëshon kushtrimin e racës së poetëve: Dua të jem trëndafil tërë jetën(Poezia- Nga Dashuria)…

  Për poezinë, për vargun, poeti ngrihet mbi Ylber dhe i merr atij hua ngjyrat, (Poezia- Çfarë fala); trandafili kthehet në simbolikë në poezinë dashurore të poetit Çelaj, aq sa dhe kopështit i vë pika trëndafili dhe shkruan fjalë në gjethet e tij, ndrësa nga shpirti hyjnor i dalin aroma dashurie…Vargu i tij është i mbrujtur me petale trëndafili(poezia-Kopshti)…

   Poeti nuk ngopet me dashuri: Për dashurinë të shkruaj në gjeth/ Vetëm kur ka mbrëmje me yje/Ndoshta do të bëhesh këngë jete/Kjo mbrëmje pa fund e dashurisë…..Këngën sonte e shkruaj në gjeth trëndafili/Së bashku me Hënën këndojmë sonte….(Poezia- Për Dashurinë)…

Për dashurinë poeti ëshët gati t’i zbresë ëndrrat nga Yjet dhe të bëhet pranverë….Pastaj, natyrshëm vjen betimi poetik për besnikëri: “Nëse mbaj mëkat, u bëfsha Shkrumb e hi/ Me shpirtin tënd nëse nuk rri(Poezia-Buzëqeshje)…

Për poetin, jeta është ëndërr për Liri(Dashuri, Zemra), ndërsa fytyra e së dashurës në përfytërimin e tij është një pikturë, kur shfaqet herë Mona Liza, e herë e ajo e së dashurës së tij…(Tjetër)… Herë-herë poeti mbetet peng mes dashurisë dhe Diellit, e vargu i ktheht në pikturë dhe thërret Pranverën t’i sjell zogjtë e hershëm të rikthehen si ëndërrimtarë të Lirisë (ValëDeti).

Si shumica e bashkësisë së poetëve, edhe Idrizit i pëlqen të ëndërrojë e të  thurë  vargje për dashurinë (Ëndërr, E Ëndërruar, Të kam në ëndërr, Natë ëndrrash, Libri i Ëndrrave, etj…) në ëndërr i vijnë vargjet dhe ai ndjehet ëmbël i kalmendur në krahët e ëdrrave…Si të gjithë poetët.

           Në librin poetik”Arti i fjalës” disa nga poezitë janë dedikime të realizuar artistikisht, siç është poezia ”Befasisht” dedikuar babait Bak Zhuka, apo”Ndjej Frymën e Ajrit-dedikuar nënës),  Çfarë të fala Natyrë(dedikuar demonstratave të vitit 1981, ku poeti ishte pjesë e tyre, ku njeriu dhe poeti bëhen njësh, dhe kërkojnë që të ngrihen mbi re deri tek Dielli për të takuar Lirinë…Poezia”Çfarë është Kjo”, i dedikohet vëllait Fadil, ish i burgosur politik; ku Dashuria për vëllanë e burgosur për liri është Dritë…dhe poeti thërret ëngjëjt në ndihmë për ta nxjerrë vëllanë nga ferri ku e kanë futë djajtë (serbët)… Fare i veçantë është dedikimi kushtuar aktorit Mentor Dervishaj”Ecim këmbëzbathur”- Asnjë gur nuk më vret/ Se sa kujtimet e ferrit/Çfarë përplaset dhembshëm/ Brenda teje… Poeti ndjen acarin në dimrat mëkatarë dhe thërret Diellin atë çast ta ngrohë…. 

 Në vështrimin tim, e bukur deri në dhimbje, është poezia “Nuk dua të largohesh” kushtuar Çelë Bardhit, ku përmes vargjeve i kërkon poetit:nëse largohesh nga jeta /Ma lerë shpirtin, ose vargun tënd Kujtim… Ndërsa tek poezia tjetër dedikuse për të parët e vet prej Çelë Shabanit e deri tek Binak Zhuka- poeti shfaq pendesën poetike e ndjesore: Si nuk i kujtova më herët/ Të parët e mi? Kohëra mallëngjyese, që thurën legjenda… Tani dua të vrapoj/Këmbëzbathur nëpër shi/Dua të lagem dhe të krijoj/ Për secalin brez nga një varg të ri….Ai thërret në ndihmë yjet, që t’u tregojë për të parët e tij…

       Dhe poeti ka se çfarë të tregojë. Më lejoni të bëj një kapërcim historik për pak çaste: Idriz Çelaj ndjehet krenar për paraardhësit. Familja e madhe e tij ka lënë gjurmë në historinë për  liri dhe të drejta Kombëtare. Babai i tij, Binaku dhe xhaxhai Qerim, ishin pjesë të çetës së Zhuk Haxhisë, gjyshit të Idrizit. Janë të njohura trimëritë e  Zhuk Haxhisë që në kohën e mbrojtjes të Plavë e Gucisë nga ushtria serbomalazeze. Në  fillim të viteve ’40 të shekullit të shkuar, popullsisë së kësaj treve i ishte zgjuar shpresa për t’u ribashkuar me trojet amtare. Prijësit e Rugovës dhanë një kontribut të jashtzakonshëm për vëllezërit e tyre të gjakut dhe gjuhës, të Plavës e Gucisë. Ndër luftëtarët e asaj kohe, kronikat përmendin: Zhuk Haxhia, Sak Faslia, Sylë Mehmeti, Ker Sadria, Sali Rama, Bek Rexhepi, Haxhi Mustafa, Tahir Coli e të tjerë.

Zhuk Haxhia i takonte familjes atdhetare të Çel Shabanit, ish komandant gjatë Lidhjes së Prizrenit (I dekoruar nga Presidenti Sali Berisha më 1993). Trimëritë e kësaj familje nisnin që në fillim të shekullit të shkuar, ku i biri Çelë Shabanit, Haxhi Çela ishte udhëheqës dhe luftëtar i  njohur Rugovas, që u dallua në betejën e zhvilluar në Majën e Lanit kundër malazezëve. Zhuk Haxhia sa rroku pushkën në dorë nuk e lëshoi deri në vdekje. Ai ishte pjesë e luftës së Beranit më 1911, ndërsa më 1912 është pjesmarrës në Luftën e Moknës. Nga vitet 1918-1924 është njëri ndër luftëtarët  më të spikatur të Rugovës. Më 1941 Zhuk Haxhia me çetën e vet luftoi për mbrojtjen e kufijëve etnikë dhe u printe vullnetarëve rugovas. Ai nuk i uli armët gjatë viteve 1941-45. Çeta e tij kishte në përbërje trima të njohur të Kosovës; Ker Sadria, Sali Rama, Sak Faslia, Tahir Coli, Jashar Haxha, Hys Selimi, Riza Zymeri e të tjerë. Me çetën e tij, Zhuk Haxhia në bashkëpunim me Isuf  Bajraktarin dhe Haxhë Mustafën e mbrojtën vijën kufitare prej Moknave deri në Qafë të Çakorrit. Luftimet i vazhduan edhe në vitin 1946. Pushteti komunist e dënoi Zhuk Haxhinë me vdekje, dënim që më pas iu kthye 20 vite burgim i rëndë. Në burg përfundoi edhe Babai i Idrizit, Binaku e axha Qerim, të cilët kaluan kufirin dhe shkuan në Shqipëri për të kërkuar mbrojtje, por regjimi i Enver Hoxhës, i ktheu sërish tek Tito. Përfunduan në burg të Gjilanit.

Një peng e ka Idriz Çelaj; Kullat e Zhuk Haxhisë dhe e Çel Shabanit, dëshmi të hsitorisë, të rrafshuara nga dy luftra, kanë mbetur të rrënuara në themele. Vetë Idrizi nuk ka mundësi financiare, ndoshta shteti i ri Kosovës duhet ta ndjejë për obligim, që ato kulla duhet të ringrihen dhe të dëshmojnë, ndërsa eshtrat e Çelë Shabanit kanë mbetur në Plavë, atje ku dhe u martirizua në emër të lirisë së trojeve. Edhe kjo mbetet detyrë e shtetit, por edhe shqiptarët e asaj treve ia kanë borxh Çelë Shabanit.

Vëllimit të dytë poetik”Arti i Fjalës” i ka paraprirë libri i pare me poezi i autorit “PËR TY DHE ARBANËN”- Kur Idriz Çelaj botoi vëllimin“Për Ty dhe Arbanën”, Dielli shkroi pak rreshta prezantuse, por Idrizi nuk shprehu qejfmbetje, jo se poetët nuk zemrohen, përkundrazi. Megjithatë ai më falenderoi për ato pak rreshta prezantuse. Në fakt vëllimi poetik i Idrizit (I shoqëruar me grafika të Ramiz Mujës) shquhet për frymën lirike dhe tonet epike të rrëfimit. Në 35 poezitë e atij libri, poeti ka derdhur metaforikisht shpirtin poetik.Poezia e tij përcjell ndjesinë e spërkatjes së vargjeve me aromë vendlindjeje, me epizmin dhe romantizmin e bjeshkëve, me gjakun e trimave që sollën lirinë e Kosovës. Idrizit i pëlqen që të shkruaj edhe për dashurinë, edhe për  historinë, edhe për simbolet kombëtare. Përmend nga ky vëllinm poezitë përkushtimore për Nënë Terezën, Ibrahim Rugovën, Fan S Nolin, Faik Konicën etj.

      Ende i kam në kujtesë vargjet e poezisë së tij kushtuar idhullit të tij, Rugovës:”Nëse vdes”- Nëse vdes/ Para Festës së Madhe,/ Kokën,/ Ma ktheni kah Shqipëria,/ Zemrën,/ Ia paça falë Kosovës/ Këngën/ Këndojeni për trojet Shqiptare…

 Kjo është edhe deviza e poetit.

S’më mbetet gjë tjetër veçse ta falenderoj poetin, mikun tim Idriz Çelaj, që na i dhuroi këto libra, duke shpresuar se nuk do të vonohet shumë për t’na rimbledhur për librin e tretë.

Filed Under: Opinion

SAINTS AS PROMOTERS OF GOOD NEIGHBORLINES  Case Study: MOTHER TERESA

April 4, 2022 by s p

Call for papers – Albanian Studies Program 

Department of Eastern and Central European History and Historical Russistics 

Faculty of Humanities, Eötvös Loránd University (ELTE BTK), Budapest 

is organizing the International Conference:  

SAINTS AS PROMOTERS OF GOOD NEIGHBORLINES  Case Study: MOTHER TERESA 

9-10 June 2022 

Keynote lecture: Prof. Dr. Ines MURZAKU, Professor of Religion, Chair and Director of Catholic  Studies Department and Program at Seton Hall University and International Federation of Catholic  Universities, Head of Catholic Studies International Group.  

Saints are often celebrated beyond their national, territorial, political, and even religious borders, becoming  living examples of how to love others and how to promote neighborliness, even and especially when such  neighborliness seems to be impossible for human nature. Mother Teresa was born and grew up not only in  times of turmoil, but also in a region where people who had ethnic, religious, economic, cultural, and  educational differences were clashing in the most extreme ways. And yet, the power of a saint is most often  shown in these times and places of turmoil, as the saint brings peace. Particularly, devotion to saints who  lived in areas of conflict is known to encourage unity and peace. In this conference, we aim to display how  Mother Teresa unites the world through her love for humanity. By highlighting as much as possible her  uniting and peace-bringing spirit, we would like to explore not only how a person may change the world  but also how people unite and interact around the saints, improving their relations with one another.  

We welcome proposals for 20-minute papers from researchers from all academic disciplines and at any  stage of their career. Postgraduate students and early career researchers are particularly encouraged to  submit. Attendance at this conference is free of charge. 

Please, send your abstract of no more than 250 words and a short biography to Etleva Lala  (lala.etleva@btk.elte.hu) until 22 April 2022. Papers are expected to be published until Oct. 2023, on the  20th anniversary of Mother Teresa’s Beatification.

Filed Under: Mergata

THE CULTURAL IMPLICATIONS OF THE ETHICAL CODE OF LEKE DUKAGJINI IN GLOBAL SOCIETY

April 4, 2022 by s p

Professor Kazuhiko Yamamoto claims that resemblances of the most fundamental ethical values may be characteristic of the whole human society in primordial times. The ethics of a society without state power, represented in the Code of Leke Dukagjini, have relevance for the future of humanity in the global era. 

By Rafaela Prifti

Master’s Degree in Cultural Anthropology 

The study of the ethical structure of the Leke Dukagjini Code by Professor Kazuhiko Yamamoto of Kyushu University, translated in Albanian in undisputed mastery by Dr. Selahedin Velaj, puts forth two interesting suggestions: 1. The system of ethical values described in the Code of Leke Dukagjini comprises the original phase of social organization or the original set of ethics in human society. The author develops this suggestion by comparing the ethical structure of the Homeric society as evidenced in the Iliad and Odysseus as well as in the Greek tragedies of Aeschylus and Sophocles, in the light of the fundamental ethical concepts of the Canon, namely: the oath, honor, the guest, blood, food and revenge. Yamamoto’s conclusion is that the ethical structure of the Albanian tribal society is similar to that of the Homeric society and Greek tragedy in the fifth century BC. Starting with this hypothesis, one may shed further light on other relevant issues of the Code, specifically its age which may go back further than 2000 years – the widely accepted time-frame by the historians regarding the birth of the Code; and secondly, its geographic spread may include regions around and beyond Northern Albania. Tirana University’s Law Professor and Academic Scholar of the Code, Ismet Elezi, affirms that there exist three main versions of it in Northern Albania, i.e. the Canon of Leke Dukagjini, the Canon of Scanderbeg and the Canon of the Mountains. The Leke Dukagjini Code is believed to have existed in the form of unwritten laws of the Illyrian tribal society about two thousand years ago. Such laws were collected and transcribed in the late 19 century and the beginning of the 20 century. In the paper titles, “The customary rights in Laberia”, Professor Ismet Elezi has recorded from different sources the unwritten laws in Southwest Albania. This Code bears similarities and differences with respect to the North Albania’s Code of Ethics. More importantly, the set of rules operated in a considerably wide geographical area in the Balkan region. The very multiplicity of the Canon laws indicates that pagan societies adhered to several customary codes that were in fact based on similar ethical concepts. Professor Yamamoto states that “the concept of the ‘guest’ and the tradition of hospitality are found not only in Albania and ancient Japan. They have been widely distributed on the Euroasian landmass and other continents from time immemorial.” (Yamamoto, Kazuhiko, page 38*) Having documented the resemblances of the most fundamental ethical values, the author observes that the wide distribution of such ethical concepts may well be characteristic of the whole human society in primordial times.https://catalog.lib.kyushu-u.ac.jp/opac_download_md/4060990/p035.pdf

According to Yamamoto’s study, the antagonism between the unwritten laws of man and the laws of Gods is manifested in the Greek tragedies around the fifth century BC. In the Homeric society without state power, the individual must live as a member of the tribal group. There is no judicial authority to resolve conflicts among different tribes. Individuals make their living by insuring the existence of the whole group as well as through the rivalry and coexistence of kin groups of other origins. In the given circumstances, revenge is an ethical act carried out by the individual to appease the Gods. At the same time it is the most serious sanction of the violated or the aggrieved party to maintain public order. Unlike the Homeric society, the community of citizens in the city-state is composed of groupings that exceed the boundaries of the kin group. The ethical value system of the Homeric period that secured peace and order in a society without state power, by preserving the existence of the kin groups is transformed into a destabilizing factor in the new social order known as the ‘Greek city-state’. At this time, the act of revenge is no longer a sacred force, an act of justice directed or ordered by the gods through the individual, no longer a necessary action to reestablish order and balance in society. In order to maintain peace and order, the society with state power has to put a stop to vengeful action by the victim, while the offender or culprit has to be punished by the appropriate state authorities. Faith in the laws of the gods had suffered a setback, while the laws of humans were no longer enjoying complete support. In the delicate transition from pagan society to the society with state power,—which were the two most important social formations at the time – confusions of a religious, ethical or social nature, caused the celestial laws to weaken to the point where could not be imposed in conditions when human laws were unclear and not firmly grounded.

In my view, the most important cultural implication of the ethical study of the Canon by Professor Yamamoto is that the Canon represents not only the original code of ethics of the human society, but also the future form of ethical existence of the community of nations. This conclusion is supported by the study of the ethical concepts of the Japanese ultra-nationalist writer, Yukio Mishima. In his view, violence to preserve the community is considered an ethical force because the community itself is an ethical entity or an ethical form. Since war against an enemy is an ethical act of defending the community, then the killing of the enemy is equally ethical. “The foundation of the community, according to the Code and Mishima is ‘blood’; and bloodline which is, consanguinity. A community based on the concept of ‘blood’ has an absolute ethical obligation to preserve its existence,” writes Yamamoto (page 133). But how is the community defined? As far as the Code goes, community means the tribal society which refers to the kinship system of house-brotherhood-kin (shpi-vllazni-fis), while for Mishima, the term means the international community of nations, which may be metaphorically called a society without state power. So the question is: Can a set of rules ethically regulate a world that is unified into a big extended family in which state powers have dissolved? Professor Yamamoto clearly states that the Code functions best in a society with the following cultural features: 1) there is no functioning state power, 2) the kinship system is of primary importance, 3) a kin group is deemed a transcendental community consisting of the living and the dead, 4) the kin group has an ethical obligation to maintain its existence, 5) animism and ancestor worship have the highest priority, 6) the ethos of warriors is highly regarded, 7) spoken words are highly regarded versus the written ones. (page 132-133) Consequently, the absence of such features renders impossible the operation of the Code or in any event its effectiveness in the present social structure.

But does that mean that the Code will stay in the past, in our historical archives and anthropological studies, or does it presages the future ethical system of the globalization era? In the search for the answer, I invite consideration of a moment in the modern history of Albania. Following the collapse of the communist system, Albania experienced the deterioration of public order and the state of law and along with it, an unexpected phenomenon, the ‘resurrection’ of the Code. It appears that in a vacuum or transition period between social orders, an old set of rules was ready to regulate life from weddings to conflict resolution. In the ensuing vacuum of legal and state power, the most troubling feature of the comeback of the Code in Northern Albania was the ‘reappearance’ of revenge in its most acute form: the blood feud.

In October 2001, Radio Free Europe reported that roughly 2,800 Albanian families lived in self-isolation on account of the blood feud. The broadcast pointed out that law enforcement authorities were completely helpless. The Code ‘revival’ was documented particularly in the Northern part of Albania, specifically in the Shkodra suburbs, Puka and Malesi e Madhe. In certain instances, blood feud acts resurfaced to avenge a killing committed some 60 years back. One of the reasons for its revival was that the so-called reconciliation of blood feud cases, was politically motivated, and as such was dictated and orchestrated by the government, i.e. by state and party authorities, without respect for customary norms. Consequently, as soon as the state power lost its tight grip and fell apart, the first ethics regulator and customary code that could maintain or keep the social structure from complete collapse was (Kanuni) the Canon. But few individuals under the age of 35 were knowledgeable about the strict code of ethics, particularly with reference to the blood feud, as indicated by the findings of surveys conducted at the time. The Code clearly states that the blood of the victim must be avenged only with the blood of the offender. Unaware of the ethical code of the blood feud, certain individuals used the set of laws as an excuse for personal revenge or to legitimize killings. 

Tampering with the Code’s sanctions and the strictly regulated act of the blood feud, resulted in the killing of children, non-observance of the time rule with respect to the confinement of the offender, and engaging in revenge acts not in compliance with the ethical structure, but to fulfill a self-serving agenda. Such acts were evidence of the chaos and general ethical disorder in the society, rather than a time–honored upholding of the value system. Some of the distorted features of the ‘resurrected’ Code were the inclusion into the blood feud of the extended family of the offender, the pattern or execution of the blood feud, as well as the weapons of the blood feud. The news articles and reporting at the time cite the inability of police to intervene in blood feud cases, in what was seen as law enforcement challenging the Canon. In certain instances, families reportedly refused to address the authorities for fear of being stigmatized by the society.

These instances demonstrate that seeking revenge outside the family of the wrongdoer, and the pervasive application of the blood feud, without following specific criteria, can generate devastating results for the very existence of the human society. The acts of revenge spin out of control, thus violating the very foundation that is designed to preserve and protect, the existence of the community. The Code regulates blood feuds to prevent a full-scale battle, a progressive escalation of killings into a full-fledged civil war. The example of Albania on the brink of complete collapse and the unraveling of the legal system, shows that at a time of state and judicial vacuum, the Albanian society, being in desperate need to preserve its existence or to carry on with its normal functions, turned back to its customary code, somewhat instinctively. The “return” could be seen as a sign of a deep-rooted mindset embedded in society, its history and the collective memory of Albanians. It is notable that some Albanian scholars and ethnologists have long claimed the opposite. To a number of anthropologists and researchers, such as British Professor Antonia Young, Miranda Vickers etc., a series of new questions and intriguing subjects have emerged that were worth exploring.

Lastly, is the customary code the ethics of the future global society without state power?

In Yamamoto’s view, ‘the globalization and homogenization of the world might ironically cause human beings to lose the foundation of a society with state power, which, ultimately would result in the advent of a new type of society, where the value-system of a society without state power might be dominant.’ (page 41) Taking further the suggestion that there are two types of social order, the society without state power, and the society with state power, the author favors the theory that the former is not archaic. On the contrary, it represents an ethical system of values that are well defined and perpetual. Consequently, “the ethics of a society without state power, represented by Kanuni, are not a value-system of the past, but one that has relevance for the future of human beings.” (page 41) Such an interesting hypothesis deserves additional study and further research especially in light of the current spread of globalization and ethnic nationalism, rife with sharp contradictions, conflicts of interest and ethical crises at the highest level of governing. All of this would hamper a conscious adoption or a universal application of the ethical code of a society without state power. In my view, assuming in theory that there is a need and awareness for an ethical set of confirmed and permanent values in the human society, the Code of Leke Dukagjini, with its limitations or shortcomings, embodies a set of ethics that has not perished. 

* The Ethical Structure of the Kanun: Is it the original form of ethics in human society? YAMAMOTO, Kazuhiko Kyushu University 

Filed Under: LETERSI

“FLUTURAT”

April 4, 2022 by s p

April 10 / 2022 , 301 Main Avenue,Hawley,18428,US 3 pm-8 pm. Join us @ Ravyn & Robyn for an entertaining and inspiring fundraising event with live music by world renown guitarist Spiros Exaras, food and wine, as the award winning Albanian director, Bujar Alimani introduces the documentary “FLUTURAT” (BUTTERFLIES.) A documentary telling the real stories of strong and wonderful women born and raised in concentration camps. 100% of the funds raised will be used for the documentary’s completion (editing, special effects, & post-production.) Participants will be mentioned and thanked in the ending credits. Tickets and a donation link in case you are unable to make it to this event below: https://fluturat.eventbrite.com/ .

Filed Under: ESSE

Kalendar: 1 Prill 1996 – Dita e parë e kalimit të kufirit nga Kosova në Shqipëri pa viza dalëse

April 3, 2022 by s p

Gazeta DIELLI nga korrespondenti në Kosovë Behlul Jashari/

PRISHTINË, 1 Prill  2022/ Para 26 viteve, në 1 Prill 1996 për herë të parë kalova kufirin Kosovë-Shqipëri nëpër vendkalim kufitar, në Vërmicë-Morinë, ishte dita e parë e heqjes së vizave dalëse. Viteve më parë udhëtoja drejt Shqipërisë duke kaluar nëpër Mal të Zi, e ilegalisht në një rast i nisur nga Ulqini duke ecur këmbë drejt Shkodrës, e në një rast tjetër duke ecur këmbë nga Kumanova në Maqedoni drejt Preshevës – Kosovës Lindore…

“Lajmi i fundit” në gazetën e Kosovës “Bujku”  në ballinë, i shkruar në 1 Prill 1996  nga Prizreni e Kukësi,   kishte titullin “Kufiri Kosovë-Shqipëri kalohet pa viza dalëse”  dhe në fund paralajmëronte: “Raport më të gjerë nga të dy anët e kufirit ndërshqiptar japim në numrin e nesërm”.

Në pasditën e 1 Prillit 1996 shkova deri në Kukës dhe u ktheva në Prizren e natën vonë në Prishtinë për të shkruar raportin nga ai udhëtim. Një fragment të atij raportimi e kam ribotuar me titull “Kronikë kufiri” para më shumë se çerek shekulli kur kam shkruar reportazhin e ardhmërisë – futuristik “Udhëtimi për në Prizren” botuar në Prishtinë e Tiranë në 31 Dhjetor 1996. Këtë reportazh futuristik që paralajmëronte bashkimin kombëtar – heqjen e kufirit Shqipëri-Kosovë e lidhjen edhe me autostradë e gjejë në Arkivin Shtetëror të Kosovës të botuar në Prishtinë në gazetën e rezistencës e pjesë e lëvizjes e luftës për liri e pavarësi “Bujku”, kryeredaktor i parë-themelues i së cilës isha, dhe në Bibliotekën Kombëtare të Shqipërisë të botuar në gazetën tradicionale të Kosovës Rilindja që dilte në Tiranë pasi në Prishtinë u ndalua me dhunë nga Serbia okupatore. Brenda reportazhit është edhe shënimi “Kronikë kufiri” – pjesë nga shkrimi që kam bërë në 1 Prill 1996 nga kufiri Kosovë-Shqipëri,  të cilin vetëm zogjtë e kalonin pa pengesa…

“Udhëtimi për në Prizren” ishte reportazhi i dytë i ardhmërisë që kam shkruar. I pari ishte “KOSOVË: REPORTAZHI I ARDHMËRISË – Një ditë e një viti që vjen”, i shkruar dhe  dërguar nga Prishtina drejt Tiranës në 27 Dhjetor 1995 dhe është botuar në atë fundvit në të dy kryeqytetet shqiptare, ndërsa i treti ishte  “Kufiri i ëndrrës”  që e kam shkruar në fundvitin 1997, botuar në 3 Janar 1998…

Reportazhet e ardhmërisë i botoja edhe në Kosovë edhe në Shqipëri, duke thyer kufirin e hekurt me shkrimet shqip edhe me shumë raportime që bëja si korrespondent në Prishtinë i Agjencisë Shtetërore-Zyrtare të Lajmeve të Shqipërisë që nga 24 Maji i vitit 1992 i zgjedhjeve të para pluraliste presidenciale e parlamentare në Kosovë, kur lideri historik i lëvizjes për liri e pavarësi Dr. Ibrahim Rugova u zgjodh President.

Shumë nga ato që shkruaja në reportazhet e ardhmërisë – futuristike atëherë e që dukeshin si ëndërra,  që ishin ngjarje të fantazuara-parashikuara, tashmë janë realizuar në Kosovën e lirë nga Qershori 1999 dhe të pavarur nga 17 Shkurti 2008…

Reportazhi i ardhmërisë II “Udhëtimi për në Prizren” i para më shumë se çerek shekulli ishte ky:

 UDHËTIMI PËR NË PRIZREN

(Reportazhi i ardhmërisë II)

Behlul JASHARI

Nuk kishte arritur as t’i shfletojë mirë botimet e  mëngjesit, të gazetave që i kishte marrë në Tiranë, e as ta pijë deri në fund kafenë. Udhëtimi me aeroplan nga Rinasi deri në Sllatinë kishte zgjatur vetëm njëzet e tre minuta. Kishte fluturuar mbi brerimat e bardha të reve, e nga dritarja nuk kishte mundur as përafërsisht të shohë a të përcaktojë se ku mund të jetë vija e kufirit, prej nga vinte lajmi i ditës, që e kishin botuar të gjitha gazetat: “Hiqen gurët e kufirit…”  Njoftohej se lumjanët me daulle, si në dasma, kishin dalë t’i hiqnin gurët, që para shumë e shumë viteve kishin venë kufi midis tokave të tyre. Nuk ishte ky kurrëfarë incidenti kufitar, por edhe paralajmërim i një ngjarjeje, për të cilën reporteri nga Tirana ishte nisur për në Prizren.

            Kishte ardhur më parë në Prishtinë për të shfletuar kronikat e viteve të bujshme të Kosovës. Donte të bënte edhe një kronikë ngjarjesh që i paraprinë një Kuvendi të madh kombëtar, që do të mbahej pas një kohe në Prizren, në kryeqytetin e Lidhjes Shqiptare. Në Prizren pritej edhe  manifestimi qendror i përurimit të autostradës Lezhë-Prizren-Prishtinë, të ndërtuar nëpër shtigjet e rrugës së vjetër  Lis-Dardani…

            Pikërisht udhëtimet Kosovë-Shqipëri nëpër vite ishin një nga interesimet gjatë shpalimit të kronikave në Bibliotekën Kombëtare e Universitare  në Prishtinë. Viti 1996 iu duk se ishte një vit kthesë. Më 1 prill të këtij viti,  për herë të parë pas shumë viteve,  shqiptarët e Kosovës së pushtuar filluan të udhëtojë për në Shqipëri pa viza dalëse, që i kishte aplikuar regjimi i Beogradit për të penguar komunikimet ndërshqiptare. Rexhimi i vizave ishte tepër rigjid. Vetëm brenda një viti mbi një mijë shqiptarëve të Kosovës iu kishin konfiskuar pasaportat e u ishin shqiptuar dënime nga policia e nga gjyqet serbe vetëm e vetëm pse kishin udhëtuar në Shqipëri pa viza dalëve. Po, udhëtimet nuk ndaleshin me gjithë vrasjet në kufirin e ndodhur nën kontrollin e hekurt të forcave serbe.

            Pasi ishte hequr regjimi i vizave dalëse, sipas kronikave të kohës, Prizreni priste të bëhet qendër shumë e rëndësishme e komunikimeve ndërshqiptare nëpër magjistralin Prishtinë-Lezhë. Magjistrali është quajtur rrugë e ardhmërisë nëpër shumë shkrime gazetash  të vitit 1996, kur nga Prishtina për në Tiranë udhëtohej më shumë nëpër Podgoricë apo Shkup dhe udhëtimi zgjaste deri shtatëmbëdhjetë orë. Ishte llogaritur se magjistrali Lezhë-Prizren do të shkurtonte për tre herë rrugën nga Kosova për në bregdetin shqiptar. Midis këtyre dy qyteteve shqiptare  ai magjistral i shtrirë nëpër luginat e lumenjeve Fani i Vogël e  Drini i Bardhë do të kishte maksimum 130 kilometra…

            Tek shfletonte kronikat e vitit 1996 në Kosovë, gazetarit nga Tirana përshtypje të veçantë i bëri edhe një titull i madh në faqen e parë të gazetës: “Jemi zotuar për të ardhmen  e lirinë tuaj”. Ishin këto fjalët e ndihmëssekretarit amerikan të Shtetit Xhon Kornbllum në hapjen e Zyrës Amerikane në Kryeqytetin e Kosovës, më 5 qershor. “Kjo është një ditë historike për Kosovën”, deklaronte me këtë rast presidenti i Republikës së Kosovës dr. Ibrahim Rugova.

            Shfletimi i kronikave për përfaqësinë e parë të një shteti të hapur në Kosovë ia përkujtoi se duhet të shkojë brenda ditës në ambasadën e Shqipërisë në Prishtinë, në kuadrin e ambasadave në kryeqytet…

            Derisa po kthehej, kishte rënë nata, rrugët dhe sheshet e kryeqytetit të ndriçuara me neon ishin të mbushura plot njerëz.  Masa e njerëzve që shëtitinin në atë mbrëmje të këndshme ia kujtoi të dhënën se numri i banorëve të Kosovës kishte arritur në mbi tre milionë.

            U ndal më gjatë para reklamave të kinemave e teatrove të kryeqytetit. E shihte se do ta kishte vështirë të përcaktohej ku të shkojë, por as nuk kishte kohë. E priste takimi me kolegët gazetarë të Prishtinës në hotelin “Bozhurët e Kosovës”, ku ishte vendosur. I pihej edhe një raki rrushi e Rahovecit…

            Po, kishte pirë edhe ca më shumë, dhe derisa po lexonte teletekstin shqiptar dhe gazetat e mbrëmjes, e kishte zënë gjumi. E kishte zgjuar herët cingërrima e telefonit. Ishte një telefonatë nga Tirana, që e paralajmëronte se pas një ore duhej të paraqitej drejtpërdrejt me raport për lajmet e mëngjesit në Televizion.

            Raportin e kishte në mendje, po, megjithatë, po e shkruante edhe në letër: “Në Prishtinë dhe në gjithë Kosovën pritet me interesim shumë të madh  Kuvendi gjithëkombëtar, që do të mbahet në Prizren. Pritet edhe përurimi i magjistralit…Heqja e gurëve që shënonin kufirin është manifestim i entuziazmit e gëzimit të popullit për bashkimin kombëtar që paralajmërohet…”

            Pas festës së madhe që paralajmërohej me mbajtjen e Kuvendit kombëtar në Prizren po e priste edhe një festë e bukur: Dita e Verëzes – Dita e Luleve.

Është kjo një festë e lashtë iliro-pagane, që, pos në Prizren e rrethinë, nga të gjitha trojet shqiptare festohet vetëm edhe në Elbasan, në të njëjtën ditë, më 14 mars,  po me emër ca ndryshe: Ditë e Verës – Ditë e Luleve. Prandaj, në këtë festë në Prizren udhëton edhe një delegacion nga qyteti i Elbasanit.

            Kështu, si një surprizë hyn edhe Festa e Luleve në reportazhin e ardhmërisë të reporterit në udhë për në Prizren, prej nga do të kthehet përsëri në Tiranë, për herë të parë nëpër magjistralin e sapoperuruar, vetëm për afër dy orë. E, në Vermicë s’do të jetë më pika kufitare, s’do të jetë më kufiri…

KRONIKË KUFIRI

Kufiri Kosovë-Shqipëri nuk është më si fundi i botës. Pas shumë vitesh kalohet sot për herë të parë pa viza dalëse nëpër pikën kufitare të Vermicës. Po, megjithatë, aty ende ndalojnë forcat serbe dhe është një kontroll i hekurt.

Në njërën anë – bunkerët e betonit, që kanë mbetur si të harruar e janë mbuluar nga ferrat e bari.

Në anën tjetër – “piramidat e betonit”, kaherë të vendosura në zonën kufitare si “pengesa antitanke”.

E, mbi të gjitha pejzazhet shqiptare, midis të cilave sikur mbytet vija e mallkuar e kufirit të aq shumë ndarjeve. Mbi malet e ashpra me borë të Sharrit, Pashtrikut e Koretnikut fluturon një Shqiponjë, nëpër qiellin e përflakur nga dielli në pranverë si në sfondin e flamurit.

E, jo vetëm stinën, por edhe kohën që vjen, sikur e paralajmërojnë dallëndyshet e lejlekët që fluturojnë mbi syprinat e kaltra të lumit të Drinit.

Megjithatë, vetëm zogjtë kalojnë kufirin pa pengesa…(Vermicë, 1 prill 1996)

NGA REPORTAZHI IM I MARSIT 1996 “MURI NDËRSHQIPTAR SI ‘FUNDI I BOTËS’”:

E më pak se dy javë para 1 Prillit 1996, jo rrugës po nëpër male fshehtas nëpër shtetrrethimin e forcave serbe shkova deri afër kufirit Kosovë-Shqipëri dhe nga një kodrinë shihja si dukej e çka ndodhte në vendkalimin kufitar në Vermicë-Morinë, prej nga shkrujta reportazhin “Muri ndërshqiptar si ‘fundi i botës’”, të cilin e botova në gazetën e rezistencës “Bujku” më Prishtinë para 26 viteve, në 18 Mars 1996.

Reportazhin e dërgova edhe në Agjencinë Shtetërore-Zyrtare të Lajmeve të Shqipërisë. Në “Paraqitje e shkurtër e regjistrimeve të gjetura” të Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë e gjejë se reportazhi është botuar në 19 Mars 1996 edhe në gazetën Rilindja që dilte në Tiranë pas ndalimit nga regjimi okupues në Prishtinë. Në atë reportazh mes tjerash, kam shkruar:

“Një grup i të rinjëve dhe të rejave nga rrethi i Prizrenit, ditë më parë ishin penguar të shkojnë në Shqipëri, meqë nuk iu ishin dhënë vizat dalëse nga administrata e instaluar policore serbe në Prizren.

Qëllimi i udhëtimit të tyre në Shqipëri ishte të marrin pjesë në festën e njohur të qytetit të Elbasanit-të Ditës së Verës, Ditës së Luleve, të 14 Marsit.

Donin të shihnin se si kremtohet në Elbasan e njëjta festë që është edhe në Prizren e rrethinë”…

***

Pas botimit të reportazhit “Muri ndërshqiptar si ‘fundi i botës’”, që edhe u përkthye dhe arriti edhe te diplomatë më erdhi edhe mesazhi se kurrë më nuk do të jetë ashtu ai kufi…

Filed Under: Emigracion

  • « Previous Page
  • 1
  • …
  • 39
  • 40
  • 41
  • 42
  • 43
  • …
  • 47
  • Next Page »

Artikujt e fundit

  • Dashuria që e kemi dhe s’e kemi
  • “Jo ndërhyrje në punët e brendshme”, dorëheqja e Ismail Qemalit, gjest atdhetarie dhe fletë lavdie
  • Arti dhe kultura në Dardani
  • Gjon Gazulli 1400-1465, letërsia e hershme shqipe, gurthemeli mbi të cilin u ndërtua vetëdija gjuhesore dhe kulturore e shqiptarëve
  • “Albanian BookFest”, festivali i librit shqiptar në diasporë si dëshmi e kapitalit kulturor, shpirtëror dhe intelektual
  • VEPRIMTARI PËRKUJTIMORE SHKENCORE “PETER PRIFTI NË 100 – VJETORIN E LINDJES”
  • 18 dhjetori është Dita Ndërkombëtare e Emigrantëve
  • Kontributi shumëdimensional i Klerit Katolik dhe i Elitave Shqiptare në Pavarësinë e Shqipërisë 
  • Takimi i përvitshëm i Malësorëve të New Yorkut – Mbrëmje fondmbledhëse për Shoqatën “Malësia e Madhe”
  • Edi Rama, Belinda Balluku, SPAK, kur drejtësia troket, pushteti zbulohet!
  • “Strategjia Trump, ShBA më e fortë, Interesat Amerikane mbi gjithçka”
  • Pse leku shqiptar duket i fortë ndërsa ekonomia ndihet e dobët
  • IMAM ISA HOXHA (1918–2001), NJË JETË NË SHËRBIM TË FESË, DIJES, KULTURËS DHE ÇËSHTJES KOMBËTARE SHQIPTARE
  • UGSH ndan çmimet vjetore për gazetarët shqiptarë dhe për fituesit e konkursit “Vangjush Gambeta”
  • Fjala përshëndetëse e kryetarit të Federatës Vatra Dr. Elmi Berisha për Akademinë e Shkencave të Shqipërisë në Seancën Akademike kushtuar 100 vjetorit të lindjes së Peter Priftit

Kategoritë

Arkiv

Tags

albano kolonjari alfons Grishaj Anton Cefa arben llalla asllan Bushati Astrit Lulushi Aurenc Bebja Behlul Jashari Beqir Sina dalip greca Elida Buçpapaj Elmi Berisha Enver Bytyci Ermira Babamusta Eugjen Merlika Fahri Xharra Frank shkreli Fritz radovani Gezim Llojdia Ilir Levonja Interviste Keze Kozeta Zylo Kolec Traboini kosova Kosove Marjana Bulku Murat Gecaj nderroi jete ne Kosove Nene Tereza presidenti Nishani Rafaela Prifti Rafael Floqi Raimonda Moisiu Ramiz Lushaj reshat kripa Sadik Elshani SHBA Shefqet Kercelli shqiperia shqiptaret Sokol Paja Thaci Vatra Visar Zhiti

Log in

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Cookie settingsACCEPT
Privacy & Cookies Policy

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT