Archives for May 2023

VATRA PËRKUJTON 50 VJETORIN E REVOLTËS SË SPAÇIT

May 18, 2023 by s p

Federata Pan-Shqiptare e Amerikës VATRA me rastin e 50 vjetorit të Revoltës së Spaçit, ditën e Shtunë më datë 27 Maj 2023 ora 11 A.M. në Selinë Qëndrore të Vatrës me adresë: 2437 Southern Blvd, Bronx, NY 10458, do të organizojë promovimi i librit: “Përtej Harrimit, Abdulla Rami” nga auditoret franceze në terrin e diktaturës, shkruar nga Ermira Xhomaqi-Godo.

Libri i kushtohet vuajtjeve dhe persekutimit në regjimin komunist shqiptar të Intelektualit

Abdulla Ramit, përkthyesit të Hygoit, ish -liceistit të Korçës, në një klasë me diktatorin Hoxha dhe bashkëstudent në Montpellier të Francës.

Abdulla Rami si antikomunist vuajti 19 vite në burgjet e diktaturës, në ferrin e Burrelit dhe vdiq në internim. Në këtë promovim do flitet për rëndësinë e Revoltës së Spaçit dhe për vlerat e librit të përkthyer nga Abdulla Rami “William Shakespeare” të autorit Victor Hugo.

Ftohet komuniteti dhe media të marrë pjesë.

100 VJETOTI I “PROFETIT” TË HALIL XHUBRANIT,I PËRKTHYER NË 110 GJUHË TË BOTËS

May 17, 2023 by s p

Prof.Muhamed Mufaku

Ditë më parë (më 25 prill), në Selinë e Kombeve të Bashkuara në New York u hap ekspozita kushtuar poetit, shkrimtarit dhe piktorit libanezo-amerikan, Halil Xhubran, siç është i njohur në vendlindje e në letërsinë arabe ose Kahlil Gibran, siç u njoh në Amerikë e më gjerë, me veprat e tij që u përkthyen në shumë gjuhë të botës.

Në të vërtetë ekspozita ishte e planifikuar për 2020, por për shkak të COVIDI-19 u shty për sivjet që lidhet me 100-vjetorin e librit të njohur, që u botua më 1923 në New York, e më vonë u përkthye në shumë gjuhë të botës. Ndaj, ekspozita u hap me titullin “Kahlil Gibran returns to New York”, pasi që u sollën prej Muzeut të Xhubranit në Liban 30 vepra të realizuara gjatë qëndrimit të tij në Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Ndonëse Xhubrani njihet më shumë si poet e shkrimtar, në këtë ekspozitë shumica e veprave kanë të bëjnë me artin, kurse u ekspozuan vetëm shtatë dorëshkrime të tij origjinale, në mesin e të cilave drafti i librit “Profeti” me disa shënime me dorën e vetë autorit, ashtu siç e dërgoi atëherë për botim në New York.

Edhe pse është i njohur në shqip si poet e shkrimtar, ai më shumë u mor me vizatime, duke lënë nja 700 piktura, 80 prej të cilave ende ruhen në Mezeun Telfair në shtetin Georgia.

Nisja në kohën e Vaso Pashës

Halil Xhubran u lind më 1883 në fshatin malor Basharri në veri të Malit të Libanit, i cili ishte në atë kohë një njësi administrative autonome në krye me një guvernator osman të krishterë. Mu në atë vit rilindasi Vaso Pasha u emërua guvernator dhe mbeti në atë pozitë deri në vdekje, më 26 qershor 1892. Xhubrani u rrit në kushte të vështira, pasi që i ati shpenzoi atë që kishte dhe u burgos për shkak të borxheve, ndaj nëna e tij vendosi të shpërngulet për në SHBA më 1895, duke i marrë atë më të vëllain e motrën. Në fillim u vendosën në Boston ,ku u regjistrua gabimisht si Kahlil Gibran,duke jetuar në kushte të vështira derisa u kthyen përsëri në Liban më 1898. Ndërkohë, që në fëmijëri Xhubrani tërhoqi vëmendjen me talentin e tij në vizatim, kurse talenti i tij për poezi e prozë arabe u paraqit gjatë qëndrimit të tij në Liban prej 1898 deri më 1902.

Me të kthyer në Boston më 1902, Xhubran filloi të merret më shumë me art dhe vizitimet e tij u ekspozuan më 1904 në “Studio Day”, kurse më 1905 botoi në New York librin e parë në arabisht “Profili i artit të muzikës”. Talenti i tij në art e tërhoqi vëmendjen e intelektuales Marry Haskell, e cila e këshilloi Xhubranin për ta studiuar artin në Paris, duke financuar qëndrimin e tij prej vitit 1908 deri më 1910. Kjo fazë kishte shumë domethënie, pasi që u njoftua dhe u shoqërua me artistë, poetë e shkrimtarë evropianë, si dhe me opozitarë siriano-libanezë të sundimit absolut osman.

Më t’u kthyer në SHBA, Xhubrani u vendos në New York më 1911, ku zhvilloi një aktivitet intensiv artistik dhe letrar në arabisht dhe në anglisht. Veç më 1912 iu botua romani “Krahët e thyer”, i cili ishte një ndër romanet e para në letërsinë arabe. Në fushën e artit, Xhubrani u paraqit fuqimisht me veprat e tij, të cilat u prezantua më 1914 në galerinë “Montross” dhe më 1917 në galerinë “M. Knoedler & Co.” në New York. Me botimin e librit të tij të parë në anglisht, “I marri” më 1918 filloi të paraqitet tani si shkrimtar origjinal që fitoi famë në SHBA e në botë më botimin e librit të tij “Profeti”, më 1923.

Në këtë libër shihet qartë ndikimi i qëndrimit të tij në Paris dhe gërshetimi i filozofisë orientale dhe evropiane me revoltën e tij kundër absolutizmit dhe për liri të mendimit. Vërtet, Xhubrani në këtë vepër paraqitet sikurse F. Nietzche në “Kështu foli Zarathustra” me emrin Almustafa, një prej emrave të profetit Muhamed (i zgjedhuri) si vizionar për një botë tjetër më të mirë para sfidave të reja të shekullit XX. Mu për këtë libri u përkthye së shpejti në gjuhët evropiane dhe u bë një ndër librat më të lexuar dhe më të shitura të shekullit XX.

Xhubrani vazhdoi të krijojë në arabisht me një frymë të re moderne që ia solli letërsisë arabe një risi në formë e përmbajtjeje. Më 1920 – me një plejadë shkrimtarësh libanezë të vendosur në New York – themeloi lidhjen letrare “PEN Leage”, e cilado të bënte një kthesë të madhe, duke hapur rrugën për paraqitjen e poezisë arabe, krejtësisht ndryshe nga ajo tradicionale, nën ndikimin e romantizmit perëndimor.

Ndonëse Xhubrani vazhdoi krijimtarinë në anglisht, duke botuar “Rërë e shkumë” më 1926 e deri në librin e fundit “Hyjtë e tokës”, që u botua në mars 1931, vetëm një muaj para vdekjes, përkatësisht më 10 prill 1931 si pasojë e tuberkulozit. Për shkak të porosisë së tij që të varroset në vendlindje, trupi i tij mbeti në New York disa muaj deri sa u bart më 1932 në Bsharri të Libanit, ku u varros në një manastir që u shndërrua në muze të Xhubranit.

Xhubrani në shqip e më gjerë

Xhubrani në gjuhën shqipe u prezantua për herë të parë më 1954 nga orientalisti Hasan Kaleshi (atëherë asistent në Degën e Orientalistikës në Beograd), duke ia botuar një prozë poetike me titull “Helm në mjaltë” në gazetën “Flaka e vëllazërimit”, e cila u ribotua më 2022 në vëllimin e 8-të të Veprave të Kaleshit. Me ardhjen e Kaleshit në Prishtinë dhe themelimin e Degës së Orientalistikës më 1973, kjo degë u bë iniciatorë për prezantimin e Xhubranit në tërë Jugosllavinë. Asistenti i ri Esad Durkoviqi u doktorua atëherë në letërsinë e re arabe, që u krijua në SHBA rreth Xhubranit, ndaj mori iniciativën për botimin e Veprave të zgjedhura të Xhubranit (duke përfshirë “Profetin”) në Zagreb më 1987. Këto vepra, që u botuan atëherë me tirazh prej 5 mijë kopjesh, u ribotuan disa herë në Sarajevë e Rjekë, e disa prej tyre u botuan si lektyrë për shkolla.

Mu atë vit (1987) poeti dhe përkthyesi i njohur asokohe Nehat S. Hoxha e botoi përkthimin e librit “Profeti” të Halil Xhibranit. Ndonëse në botimet në Zagreb e Sarajevë u përdor trajta arabe e emrit (Halil Xhubran), Nehat Hoxha e përdori trajtën që e përdori Kaleshi (Halil Xhibran), kurse më vonë u paraqiten përkthime të tjera në shqip me trajtën amerikane të emrit me të cilin u njoh autori: Kahlil Gibran.

Ndonëse Prishtina, me atë hapje që kishte për letërsinë botërore, e prezantoi në shqip për herë të parë librin “Profeti” të Xhubranit, me hapjen e Shqipërisë që nga viti 1990, Xhubrani u bë hit në Shqipërinë postkomuniste. Kështu, në Tiranë dolën tri përkthime të ndryshme të librit “Profeti” me veprat e tjera të Xhubranit. Përkthimin e parë që doli më 2003 e realizoi Maksim Rakipaj, që u ribotua më 2016, kurse përkthimin e dytë e realizoi Jozef Radi dhe u botua më 2009, ndërsa përkthimin e tretë e bëri Sait N. Saiti dhe u botua më 2017. Ndërkohë, në Prishtinë doli më 2016 përkthimi i dytë (i pesti në realitet), që e realizoi Elvi Sidheri dhe e botoi “Pema”. Me këtë vazhdë të interesimit u botua në Tiranë më 2019 edhe “Antologjia” në përkthim të Bajram Karabollës, që përfshinte vepra të tjera të Xhubranit. Megjithatë, si në shumë vende të botës, sivjet po shënohet 100-vjetori i “Profetit” me aktivitete e manifestime të ndryshme, duke filluar e ekspozitën ndërkombëtare në Selinë e Kombeve të Bashkuara në New York.

Legjenda:

1.Posteri i ekspozitës në New York.

2.Autoportret

3.Botimi i pare i “Profetit” më 1923

4.Përkthimi shqip i “Profetit”,Prishtinë 2016

Luftë për vepra

May 17, 2023 by s p

Astrit Lulushi/

Lufta për punën, veçanërish kur rezulton në libër a vepër, është luftë e keqe, e padrejtë Por duhet të shkatërrojnë dukurinë që të marrin edhe emrin.

Një fat të tillë të tillë tragjik ka patur edhe Sabiha Kasimati, disidente, e cituar si një nga gratë e para shkencëtare në Shqipëri. Ajo u arrestua nga regjimi komunist më 20 shkurt 1951, pas bombës në ambasadën sovjetike. dhe disa ditë më vonë u ekzekutua pa gjyq së bashku me 21 intelektualë të tjerë.

Sabiha Kasimati (1912 – 1951) ishte nga një familje e njohur intelektuale me origjinë nga Libohova. Ajo lindi në Edirne, (në Turqinë e sotme) nga Abdurrahman Kasimati dhe Zehra Mbreshtani. Sabiha ishte më e vogla nga pesë vëllezërit e motrat. Babai, Abdurrahmani, kishte kryer studimet universitare për Mjekësi në Turqi. Në vitin 1927 u kthye familjarisht në Shqipëri dhe u vendos fillimisht në Korçë, dhe më pas në Elbasan, ku shërbeu si mjek.

Pasi u vendos në Korçë, Sabiha filloi studimet në Liceun Kombëtar, i njohur ndryshe si Liceu Francez, emër i mbetur që nga koha e Luftës së Parë Botërore, kur prezenca franceze kishte qenë mjaft domethënëse. Një nga shokët e saj të klasës ishte diktatori i ardhshëm Enver Hoxha. Në vitin 1930 Sabiha u bë gruaja e parë që u diplomua nga kjo shkollë. Ajo zotëronte rrjedhshëm disa gjuhë. Menjëherë punoi për disa kohë si mësuese në shkollën normale të vajzave të qytetit, duke dhënë lëndët Edukata morale dhe Gjuhën frënge. Më vonë u transferua si pedagoge në shkollën shqiptaro-amerikane në Kavajë, ku dha mësim Biologjinë, një nga pasionet e jetës së saj. Në vitin 1936 mundi të përmbushë dëshirën për studime të larta. Shteti shqiptar i dha një bursë studimi në Universitetin e Torinos, në Fakultetin e Shkencave Biologjike, të cilën e përfundoi me sukses. Në verën e vitit 1941, Sabiha Kasimati mbrojti doktoraturën, me temë: “Fauna ittica di acqua dolce d’Albania” (Peshku dhe fauna e ujërave të ëmbla të Shqipërisë). Me kthimin në atdhe, Kasimati emërohet mësuese në Institutin Femëror “Nana Mbretëreshë”, i cili pas pushtimit italian quhej “Donika Kastrioti”. Paralelisht me punën e saj pedagogjike, ajo i dha një vend të rëndësishëm edhe studimit të biologjisë së peshqve të detit që jetojnë në laguna, këneta, si dhe mbledhjes së materialeve për përgatitjen e veprës madhore të së ardhmes, monografinë: “Peshqit e Shqipërisë”. Për arsye shëndetësore u detyrua ta linte punën pedagogjike dhe të trajtohej në sanatoriumin kundër tuberkulozit në veri të Italisë, në Bolzano. Pas përfundimit të Luftës së Dytë Botërore, Kasimati vendosi të kthehej në vendlindje në vitin 1947, ndërkohë që komunistët sapo kishin ardhur në pushtet. Me krijimin e Institutit të Studimeve emërohet menjëherë si specialiste shkencore. Një vit më vonë, kur instituti mori emrin Instituti i Studimeve Shkencore, emërohet specialiste zoologe, e profilizuar për peshqit, në seksionin e shkencave biologjike. Gjatë kësaj kohe Kasimati bëri punën voluminoze të përcaktimit të bibliografisë shkencore që gjendeshin në Shqipërinë e asaj kohe. Kasimati arriti të shkruante një artikull të gjatë programor me titull “Problemet e peshkut dhe peshkimit në vendin tonë”, botuar në Buletinin e Institutit të vitit. Në atë artikull tekniko – shkencor ajo trajtoi në mënyrë analitike pasurinë iktiologjike të vendit sipas sipërfaqeve, problemet e mbarështimit dhe kultivimit të nevojshëm të disa llojeve, veçanërisht të krapit, koranit, levrekut evropian etj. Fillimisht në artikull ajo. paraqet kushtet natyrore mjaft të përshtatshme që ka Shqipëria, për një faunë të pasur lumore dhe detare. Ajo citon autorë dhe studime italiane, të cilët kanë përmendur pasurinë iktiologjike dhe mundësitë ekonomike të shfrytëzimit të saj. Më tej, Kasimati analizoi faktorët natyrorë të përshtatshëm, duke filluar nga konfiguracioni, gjiret e mëdha dhe të mbrojtura, kënetat, uji jo shumë i kripur dhe që nuk ngrinte as gjatë dimrit.

Rëndësi të veçantë ajo i atribuoi rrymave ujore, të pasura me peshq, që vinin nga deti Jon deri në veri të detit Adriatik. Një kusht tjetër i rëndësishëm që trajtoi Kasimati ishte konfigurimi i shtratit të platformës nëndet e cila është e gjerë e shtruar me rërë të imët ose baltë, ku gjenden të gjitha llojet e bimëve ujore dhe molusqeve të vogla, me të cilat ushqehen peshqit. Sipas të dhënave të studimit të saj, në këto zona gjenden kryesisht peshq të cilësisë së lartë, si Sturgeon, levreku evropian, Twait shad, Orata dhe Ngjala. Këto të fundit, sipas Kasimatit, udhëtojnë mbi 300 km deri në kënetën e Maliqit. Ajo tregon eksperimentet për rritjen dhe kultivimin me sukses të krapit në fushat e orizit. Për të bindur publikun dhe ekonomistët, ajo analizon dhe ofron disa sugjerime se ku mund të përfitojë shteti nga peshkimi, kryesisht në zonën e Nartës, ndërsa në zona të tjera potenciali ishte edhe më të madh, si në Butrintit, për shkak të mungesës së anijeve moderne. Një fenomen negativ që kishte konstatuar Kasimati ishte shfrytëzimi pa kriter i peshqve me vlera të larta tregtare dhe për pasojë sillte varfërimin e faunës detare me këto specie.

Në vitin 1949 Departamenti i Shkencave të Natyrës kreu një ekspeditë të gjatë studimore në zonat Kukës, Bicaj, Pukë, Burrel, Qafë-Shtamë; Bogë, dhe Theth, duke realizuar kështu një verifikim të gjetjeve në ujërat shqiptare. Në përfundim të kësaj ekspedite, Kasimati arriti të përshkruajë përfaqësuesit e familjeve, urdhrave, gjinive dhe llojeve të të gjithë peshqve në Shqipëri. Pas një pune shkencore, ajo i dorëzoi institutit për botim vëllimin prej rreth 200 faqesh, me titull “Peshqit e Shqipërisë”. Ky punim përmblodhi 257 lloje peshqish, të grupuar në 211 familje, duke lënë pa identifikuar dhjetë lloje peshqish, të cilët zakonisht vijnë shumë rrallë në ujërat e vendit, ose që nuk ishin hasur ende në detin Adriatik. Por pikërisht në kohën kur libri ishte në shtyp në fazat e fundit të botimit, Kasimati arrestohet.

Ajo prej kohësh kishte kundërshtuar shumë nga politikat e regjimit komunist të pasluftës, veçanërisht pas eliminimit dhe internimit të disa intelektualëve shqiptarë, të cilët shpesh nuk kishin patur asnjë lidhje me kundërshtarët politikë të PPSH-së. Një rast i tillë që e tronditi ishte vrasja e shkencëtarit dhe profesorit Selaudin Toto, njëkohësisht drejtor i Institutit të Studimeve Shkencore ku të dy kishin ndihmuar në ngritjen e institucionit. Ose siç ishte rasti i intelektuales dhe shkrimtares Musine Kokalari, motra e dy vëllezërve të pushkatuar, e cila u dënua dhe u burgos.

Këto të gjitha e kishin shtyrë Kasimatin të takohej personalisht me Enver Hoxhën, të cilin e njihte që në kohën e Liceut Francez. Për këtë takim disa studiues citojnë Kasimatin të ketë thënë:

“Kam ardhur t’ju them se po vrisni të gjithë intelektualët, dua t’ju pyes se me kë keni ndërmend ta ndërtoni Shqipërinë, me teneqexhinjtë apo këpucarët?”, dhe Hoxha iu përgjigj: “Mos lexoni iluminizmin francez, ju këshilloj të lexoni Marksin dhe Leninin”.

Më 19 shkurt 1951, një sasi e vogël dinamiti (që konsiderohej bombë) u hodh në oborrin e Ambasadës Sovjetike në Tiranë. Disa dhjetëra shqiptarë u arrestuan dhe pas hetimeve, torturave të të gjitha llojeve gjatë 2-3 ditëve, u ndanë vetëm 22 persona. Mes tyre ishte edhe Sabiha Kasimati, për të cilën autoritetet nuk dhanë asnjëherë asnjë shpjegim se çfarë e lidhte me këtë ngjarje. Në fakt, siç u mësua pas rënies së komunizmit, të gjithë të akuzuarve dhe të ekzekutuarve nuk iu bë asnjë lloj gjykimi, asnjë mundësi për t’u mbrojtur dhe asnjë apel. Më 26 shkurt, vetëm një javë pas ngjarjes, ata u morën në afërsi të fshatit Mënik, buzë lumit Erzen dhe u pushkatuan. Mehmet Shehu, në atë kohë ministër i Punëve të Brendshme, ishte përfshirë personalisht në hetimin e shkurtër të Kasimatit. Më 5 mars, ministri i atëhershëm i Drejtësisë, Manol Konomi, u shkarkua për mospajtim me shkeljen e ligjshmërisë dhe sajimin e një gjyqi që nuk ishte zhvilluar për ata 22 të vrarë tashmë.

Vepra e Sabeha Kasimatit “Peshqit e Shqipërisë” ku ajo dokumenton peshqit e liqeneve, lumenjve dhe deteve shqiptare, u botua, por jo me emrin e saj. Libri mban emrin e shkencëtarit rus Anatoly Poliakov dhe dy studiuesve shqiptarë në vitin 1955. Pas rënies së diktaturës, mos thoni se nuk kishte hezitime; Vetëm në tetor 2018, Kasimatit iu njoh merita e krijimit të idesë së një Muzeu Kombëtar të Shkencave të Shqipërisë. Në tetor 2018 u njoftua se Muzeu Kombëtar Shqiptar i Shkencave do të quhej Sabiha Kasimati dhe një zonë e muzeut do të ndahej për historinë e jetës dhe sakrificën e saj.

Photo: Wikipedia.

7 UDHËTIMET E REPORTERIT REUBEN HENRY MARKHAM NËPËR SHQIPËRI RRËFYER NË GAZETËN AMERIKANE MË 1931 — PJESA E SHTATË : “NGA SARANDA PËR NË KORÇË, PËRMES DELVINËS, GJIROKASTRËS DHE PËRMETIT…”

May 17, 2023 by s p

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 17 Maj 2023

“The Christian Science Monitor” ka botuar, të hënën 23 marsit 1931, në ballinë, rrëfimin e shtatë dhe të fundit të reporterit amerikan Reuben Henry Markham rreth 7 udhëtimeve që ai ka realizuar asokohe nëpër Shqipëri, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet blogut të tij “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :

“American Valley” në Shqipëri e ndërtuar me fondet e dërguara në shtëpi nga djem që ikën larg

Burimi : The Christian Science Monitor, e hënë, 23 mars 1931, ballinë

Rrafshnaltë e pasur e rrethuar nga shkëmbinj të lartë

Udhëtimi me autobus e çon turistin përmes kanionit të dhëmbëzuar përgjatë rrjedhës blu

Nga R. H. MARKHAM

Korrespondenti i stafit të The Christian Science Monitor

Saranda, Shqipëri — Shqipëria është pak më e madhe se Belgjika. Shtrihet përgjatë detit Adriatik dhe ka formë disi si New Jersey në Shtetet e Bashkuara. Avionët shkojnë nga kryeqyteti, Tirana, në çdo cep të mbretërisë brenda një ore.

Kur të gjitha urat të jenë gati për përdorim, automobilat do të jenë në gjendje të shkojnë nga kryeqyteti në çdo pjesë të tokës brenda një dite, por aktualisht udhëtimi me automobil është shumë i ngadaltë, 125 milje është një arritje e mirë në ditë.

Duhen dy ditë për të kaluar skajin e poshtëm të Shqipërisë nga Saranda në Korçë, megjithëse distanca nuk është sigurisht më shumë se 75 milje. Nëse dikush shkon nga rruga më e drejtpërdrejtë që kalon një distancë të shkurtër përmes territorit grek, ai mund ta bëjë udhëtimin brenda një dite, qoftë edhe me kamion ose autobus, por për këtë kërkohen aq shumë formalitete sa shumica e makinave marrin rrugën e sipërme dhe më të gjatë.

Përafërsisht i ngjan një “W” me një krah të majtë të shkurtër dhe është 190 milje e gjatë. Gjysmën e parë të udhëtimit e bëra me një kamion pranë shoferit dhe gjysmën e dytë me autobusin e postës, duke paguar për të gjitha 5 dollarë.

Shihni dhëndrin amerikan

Në mëngjesin e ditës së parë kur u nisëm nga Saranda, burrat në kamion flisnin greqisht, megjithëse të gjithë ishin shqiptarë. Qyteti i parë në të cilin erdhëm, Delvina, ka shumë grekë. U ndalëm në shesh për të parë një turmë njerëzish që vinin nga kisha pas nuses dhe dhëndrit.

Vajza ishte greke, ndërsa djali shqiptar. Domethënë ai ka qenë shqiptar, por tani është amerikan dhe së shpejti do ta çojë nusen e tij përtej oqeanit. E gjithë popullata doli për t’i përshëndetur, gjë që na dha një mundësi të mirë për të parë se çfarë lloj njerëzish jetojnë këtu, dhe ky dukej qyteti më i përparuar dhe më pak oriental që kam parë në vend. Njerëzit kanë një pamje inteligjence, energjie, kulture dhe kursimtarie. Qyteti i tyre është i shpërndarë në mënyrë piktoreske mbi një numër shkëmbinjsh, të kryqëzuar nga lugina të thella dhe është një vendbanim malor, por i mungon mjerimi dhe letargjia që shihet në shumë vende të tjera. Duket se ka një inteligjencë; njerëzit padyshim që lexojnë, ndoshta janë të njohur me çështjet botërore dhe padiskutim janë tregtarë të mirë.

Përgjatë grykave të rrezikshme

Ne vazhduam udhëtimin nëpër male përgjatë grykave të rrezikshme, duke ndaluar herë pas here për të hedhur benzinë në karburator dhe pastaj zbritëm përgjatë një rruge shumë të vjetër turke që përshkon kilometra të tëra shkëmbinjsh pothuajse të fortë. Duke ardhur në një lum që ujit një fushë të gjerë, ne vijmë në bazën e poshtme të majtë të “W”, dhe u kthyem menjëherë në veri, sepse po të shkonim në jug do të hynim në Greqi.

Ne u gjendëm në një rrugë të shkëlqyer dhe pamë një sërë fshatrash të shpërndara përgjatë skajeve të luginës së sheshtë ku janë ndërtuar mbi shkëmbinjtë rrëzë maleve. Ata janë të gjithë thelbësorë dhe të begatë në pamje.

Fushat janë të rregulluara mirë, njerëzit janë të veshur mirë dhe kanë fytyra të shndritshme e të hapura. Një qytet i vogël ka një duzinë shtëpi të reja të mëdha dhe ujë të rrjedhshëm. Shumë prej njerëzve flasin greqisht. Shumë flasin edhe anglisht. Kjo është pothuajse një luginë amerikane. Shqiptarët në Amerikë po dërgojnë para për shumë shtëpi të reja, dhe djemtë që kanë qenë në Amerikë ndërtojnë të tjera.

Ne u ndalëm për darkë në Gjirokastër, të ulur me marramendje në një gjysmë duzine shkëmbinjsh dhe duke dominuar të gjithë fushën e pasur. Ka një hotel të madh dhe mbresëlënës, dhe një sërë shtëpish masive me një stil të veçantë dhe me disa dekorime. Këtu pamë dëshmi të një kulture të këndshme shqiptare. Kishte dy makina në shesh, i cili është i vetmi vend në nivel në qytet.

Traget (trap) mbi rrjedhë

Pas një drekë të nxituar, zbritëm luginën deri në pikën e mesme të “W” tonë, e cila kurorëzohet nga qyteti i vogël dhe kalaja e madhe e Tepelenës, e vendosur në kryqëzimin e dy lumenjve të mëdhenj që rrjedhin me shpejtësi. Nuk ka urë dhe na u desh të na dërgonin me traget (trap) mbi rrjedhë.

Kalimi është aq i vështirë sa e gjithë ngarkesa duhet të shkarkohet dhe të sillet veçmas, kështu që kaloi një orë e gjysmë para se të nisnim përsëri nga ana tjetër.

Kaluam përgjatë një përroi të ngushtë blu, i cili pret një kanion të thellë dhe të thepisur nëpër shkëmbinj dhe në orën 5 arritëm në qytetin e vogël të Përmetit, në gjysmë të rrugës poshtë anës së brendshme të djathtë të “W”. Këtu ura e vjetër e varur e improvizuar është shumë e dobët për të marrë kamionin, kështu që ne u ndalëm për të shkarkuar dhe për të kaluar natën. Eca përtej urës elastike në një qytet shumë kompakt, të mbushur me njerëz, që shtrihet lart në anën e një mali shkëmbor.

Një orë para se të errësohej, shikova vendin. Duke qenë një festë, shumë njerëz janë në rrugë. Dhe të gjithë janë të veshur shumë mirë. Askush nuk është këmbëzbathur. Të gjithë janë të mirëmbajtur dhe të pastër. As gratë dhe vajzat nuk u larguan dhe nuk i fshehën fytyrat e tyre kur unë kaloja. Ato nuk kanë frikë nga burrat.

Shtëpi të rregullta dhe të pastra

Ata kanë besim te vetja dhe te të tjerët dhe marrin pjesë në punët e botës së tyre të vogël. Portat janë të gjitha të hapura, njerëzit komunikojnë me njëri-tjetrin dhe duke parë nëpër oborre dhe shtëpi pashë se gjithçka ishte e rregullt, e pastër dhe e sistemuar.

Ka një sërë shkollash, të cilat të gjitha më parë kanë qenë greke. Dyqanet janë tërheqëse dhe të rregulluara mirë. Postieri kalon dhe lë letra, greke dhe shqipe, në shumë shtëpi.

Të nesërmen në mëngjes në autobus zbrita në bazën e djathtë të “W”, që qëndron pikërisht në kufirin grek; dy kufijtë, shqiptarë dhe grekë, qëndrojnë në skajet e kundërta të një ure të vogël. U kthyem përsëri në veri dhe udhëtuam për orë të tëra mbi male të larta.

Ishte ora 5 kur arritëm në fund në anën tjetër dhe, duke kaluar nga fusha më e madhe dhe më e pasur e Shqipërisë, hymë në qytetin më të madh dhe më të mirë të saj, Korçën, në cepin juglindor të mbretërisë. Ai është superior ndaj shumicës së qyteteve ballkanike të përmasave të tij dhe e bind vëzhguesin se shqiptarët janë padyshim të aftë të ndërtojnë një qytetërim, të vendosin rendin, të qeverisin veten dhe të krijojnë një shkallë kulture.

Gjatë këtij udhëtimi dyditor nga deti në të gjithë Shqipërinë jugore në Korçë pashë kontraste të dhimbshme dhe të habitshme. Ekzistonin ende dhjetëra qytete dhe fshatra të djegura. Ndonëse u bënë 16 vjet që kur u shkatërruan, rrënojat mbeten akoma në shumë vende.

Dhe ishin grekët ata që i shkatërruan. Ata pushtuan gjithë Shqipërinë e Jugut, të vendosur për ta bërë atë pjesë të Greqisë. Vetëm Korça kaloi nëpër duar nëntë herë në katër vjet. Fshatrat e djegur tregojnë se sa e nxehtë ka qenë këtu beteja midis grekëve dhe shqiptarëve

Megjithatë, shumica e shqiptarëve në këtë pjesë të vendit flasin greqisht. Një pjesë të madhe të kulturës së tyre ata e morën nga grekët. Është kryesisht falë grekëve që kjo është pjesa më premtuese dhe më e përparuar e Shqipërisë.

Ata u kanë bërë një shërbim të madh shqiptarëve dhe përparimi i Mbretërisë në të ardhmen varet jo pak nga shkalla në të cilën njerëzit më të mirë në zonat greqishtfolëse do të lejohen të udhëheqin në çështjet sociale, politike dhe ekonomike.

Për më tepër, një shekull më parë një numër shqiptarësh i bënë Greqisë shërbime të dukshme në luftën e saj çlirimtare kundër Turqisë. Pra, tani duhet shpresuar se llogaritë e vjetra janë sheshuar, se grekët dhe shqiptarët do të heqin dorë nga pretendimet e vjetra kundër njëri-tjetrit dhe do të punojnë së bashku për përparimin e përgjithshëm të Ballkanit.

Në Shqipëri ka grekë dhe në Greqi shqiptarë, dhe të dyja palët do të përfitojnë nga marrëdhëniet miqësore.

Pjesa e parë : “Arritjet e Shqipërisë nuk duhet të krahasohen me Zvicrën apo Holandën, të cilat kanë qenë të lira për shekuj, por me atë që ajo vetë ishte dje dhe pardje”

Pjesa e dytë : “Shkodra dhe lumi që “ngacmon” të gjithë zonën. Quhet Drin, por mendoj se duhet të quhet Drin Pasha, pasi u ngjan pushtuesve të egër…”

Pjesa e tretë : “Tirana është qyteti më triumfues në këtë pjesë të botës…”

Pjesa e katërt : “Durrësi antik po shndërrohet në portin kryesor të vendit. Vlora është një nga qytetet më të mira shqiptare…”

Pjesa e pestë : “Nga Vlora për në Sarandë, ndalesa në Tepelenë dhe legjendat e Ali Pashës…”

Pjesa e gjashtë : “Një vizitë në Butrint të ofron një nga ditët më mbresëlënëse dhe më të këndshme që Europa ka për t’i ofruar udhëtarit…”

Ukshin Hoti, 24 vite që mungon…

May 17, 2023 by s p

Memli Krasniqi/

Ishte e diel, 16 maj i vitit 1999. Kosova po digjej në flakë, e mijëra të burgosur po mbaheshin padrejtësisht nëpër shumë burgje serbe, brenda dhe jashtë Kosovës. Ndër ta, edhe profesor Ukshin Hoti – i cili po vuante dënimin prej pesë vitesh në burgun e Dubravës.

Atë ditë pushimi, ditë krejt e pazakontë për lirimet nga burgu, dy roje shoqërojnë Profesor Hotin nga çelia nëpër korridorin që dërgonte jashtë. Nga ai moment, Ukshin Hoti nuk është më.

Asnjë fjalë. Asnjë lajm. Asnjë informatë. I munguar, sot e 24 vjet.

I zhdukur dhunshëm nga duart e shtetit serb, natyrisht, me paramendim.

Megjithatë, i munguar vetëm fizikisht, sepse, si veprimtar, intelektual e atdhetar, përgjatë gjithë veprimtarisë së tij, Profesor Hoti ka lënë gjurmë të pashlyeshme në historinë e vendit tonë.

Prandaj, ne nuk do të zmbrapsemi asnjëherë duke kërkuar drejtësi e përgjegjësi për zhdukjen e dhunshme të Profesor Hotit. Njejtë si edhe për të gjithë 1617 qytetarët e Kosovës të zhdukur me dhunë e të cilët figurojnë akoma të pagjetur. Sepse ata, të gjithë, janë plaga jonë e hapur. Janë dhembja jonë e përditshme.