Archives for August 2023

Emër i njohur

August 8, 2023 by s p

Astrit Lulushi/

Më duhej të kërkoja James Clerk Maxwell, pasi “shkencëtari më i madh në historinë njerëzore” ishte i panjohur për mua. Qesharake se si ai nuk përfshihet kur përmenden emrat Galileo, Njuton, Ajnshtajni, dhe të tjerë. Maxwell ishte matematikan dhe fizikan, jo biolog. Por ai shkroi kritikën e tij ndaj teorisë së Darvinit 150 vjet më parë në 1873. Kjo ishte vetëm 14 vjet pasi Charles Darwin botoi “Për origjinën e specieve”, në një kohë kur shumë shkencëtarë vinin në dyshim teorinë e tij. Kjo, meqë ra fjala, është sjellje e përshtatshme për shkencëtarët, për të vënë në pikëpyetje idetë e reja në shkencë për të parë nëse ato mund t’i qëndrojnë kohës. Maxwell vdiq vetëm gjashtë vjet më vonë, në 1879, kështu që nuk jetoi për të parë pranimin e teorisë shkencore të evolucionit si themelin e biologjisë moderne.

Sot, vetëm kreacionistët e projektimit inteligjent besojnë se evolucioni është i rremë. Ata e marrin informacionin e tyre shkencor nga faqet e internetit të praktikuesve kreacionistë të apologjetikës.

Pa dyshim që Maxwell ishte një fizikant i shkëlqyer. Zakonisht emri “më i madhi në historinë njerëzore”, të paktën është i njohur për njerëzit që nuk janë specialistë në këtë fushë.

Shumica që nuk janë shkencëtarë, por njohin emra të tillë si Galileo, Njuton dhe Ajnshtajni, kurrë nuk kanë dëgjuar për Maxwell.

James Clerk Maxwell (1831 – 1879) ishte fizikant skocez me interesa të gjera dhe shkencëtar përgjegjës për teorinë klasike të rrezatimit elektromagnetik, e cila ishte teoria e parë që përshkroi elektricitetin, magnetizmin dhe dritën. si manifestime të ndryshme të së njëjtës dukuri. Ekuacionet e Maksuellit për elektromagnetizmin janë quajtur “bashkimi i dytë i madh në fizikë” ku i pari ishte realizuar nga Isak Njutoni.

Ai shpiku edhe pasqyrimin e imazheve me ngjyra që krijon sot aparati fotografik.

Ajnshtajni e përshkroi ndryshimin në konceptimin e realitetit në fizikë që rezultoi nga puna e Maxwell si “më i thelli dhe më frytdhënësi që fizika ka përjetuar që nga koha e Njutonit”.

Përveç teorisë së tij elektromagnetike, Maxwell dha një kontribut të madh në fusha të tjera të fizikës. Ai demonstroi mjeshtërinë e fizikës klasike duke shkruar një ese mbi unazat e Saturnit, në të cilën arriti në përfundimin se unazat duhet të përbëhen nga masa të materies jo koherente reciproke – një përfundim që u vërtetua më shumë se 100 vjet më vonë nga sonda e parë hapësinore Voyager që arriti në Saturn.

“Pse supozojmë shpejt se çfarë mendojnë të tjerët për ne?”

August 8, 2023 by s p

Shkëputur nga libri “Psikologjia e vetvetes” nga Rafael Floqi/

A i interpretoni shpesh sjelljet e njerëzve të tjerë si shenja, se ata janë të mërzitur ose të zemëruar me ju? Nëse po ju mund të jeni viktimë e një “shtrembërimi njohës” që psikologët e quajnë “lexim i mendjes”. Por si mund ta mbajmë atë nën kontroll.

“Unë thotë dikush kam qenë gjithmonë një njeri që ka nevojë që të tjerët ta pëlqejnë. Është një nga të metat e mia më të mëdha të personalitetit – pavarësisht nëse je një mik i ngushtë, i huaj apo diku në mes, ndoshta kam kaluar një kohë të gjatë duke u shqetësuar, nëse më pëlqen ai /ajo apo jo, dhe duke plotësuar një listë kontrolli mendor në të gjitha herët që mund të kisha thënë ose bërë diçka të gabuar.

Krahas kësaj nevoje për të pasur njerëz të tjerë, kam edhe një frikë të sëmurë nga njerëzit që nuk më pëlqejnë. Është një frikë që, shpesh pa e kuptuar unë, përshkon shumë nga ndërveprimet e mia të përditshme me njerëzit si në internet ashtu edhe në jetën reale.

Nuk duhet shumë ju ndoshta ju vendosni një pikë në fund të mesazhit tuaj në WhatsApp ose keni gërmuar mbi një pikë që kam thënë gjatë bisedës – por shumë shpejt do të bind veten se ju jam ngopur me praninë time dhe i mërzitur me mua për një zot e di sa shumë arsye. Sigurisht, e di që e gjithë kjo duket pak e vogël. Jam i vetëdijshëm se sa budallëk tingëllon kur shkruhet, dhe e di që ndoshta më dukej si një mbretëreshë masive e dramës. Por pa marrë parasysh se sa i vetëdijshëm jam se po ndodh dhe pa marrë parasysh çfarë provash kam për të kundërtën, ka gjithmonë një pjesë të vogël të trurit tim që supozon se të gjithë fshehurazi mendojnë se jam një njeri i madh.”

Vetëm një herë fillova të flas më shumë për shëndetin tim mendor dhe për të gjitha gjërat e çuditshme dhe të mrekullueshme që ndodhin në trurin tim, ku kuptova se nuk jam i vetmi që mendoj kështu. Nëpërmjet bisedave të përzemërta me miqtë, kam kuptuar se shumë njerëz – veçanërisht femrat – merren me këtë problem çdo ditë. Por pse?

“Mënyra më e mirë për të zbuluar nëse mund t’i besoni dikujt është t’i besoni atij.” – Ernest Hemingway

Për të mësuar më shumë lexova një artikull nga Meg Arroll, psikologe e autorizuar në emër të Healthspan. Dhe sipas saj, ekziston një “shtrembërim njohës” i zakonshëm që po e shkakton këtë problem, dhe ai quhet “leximi i mendjes”.

Arroll shpjegon se, kur shqetësohemi për atë që njerëzit e tjerë mendojnë për ne dhe kemi frikë se mund të mos na pëlqejnë, ne priremi të lexojmë midis rreshtave dhe të bëjmë supozime se çfarë mund të mendojnë njerëzit e tjerë, sikur të kemi aftësinë të mendojmë.

“Bota është komplekse dhe plot me shumë informacione që ne të marrim dhe vlerësojmë njëkohësisht – prandaj, ne përdorim shumë shkurtesa mendore çdo ditë për të na ndihmuar të lundrojmë në rrethin tonë, duke përfshirë mjedisin tonë shoqëror”, thotë Arroll.

“Shumë nga këto procese njohëse janë adaptive, që do të thotë se na lejojnë të funksionojmë dhe të lulëzojmë, por ndonjëherë mekanizmat që qëndrojnë në themel të këtyre proceseve shkojnë paksa të gabuara duke çuar në supozime të shtrembëruara.

Leximi i mendjes është një model i tillë mendimi keq përshtatës ku ne përdorim sjellje joverbale dhe verbale, si dhe shenja pikësimi në botën tonë moderne të komunikimit me email dhe tekst, për të arritur shpejt në një përfundim rreth asaj që dikush tjetër po mendon, gjë që është pothuajse gjithmonë. negativ.”

“Ju mund t’i kuptoni njerëzit vetëm nëse i ndjeni në veten tuaj.” – John Steinbeck

“Femrat priren ta përjetojnë këtë më shpesh sesa meshkujt – në një studim të kohëve të fundit të Healthspan, më shumë se dyfishi i përqindjes së grave sesa burrave deklaruan se shqetësoheshin për atë që të tjerët po mendonin për to (15% e grave krahasuar me vetëm 6% e meshkujve) – e cila është pjesërisht për shkak të psikologjisë evolucionare.

“Për femrat, mënyra për të siguruar përfshirjen në grupet sociale ka qenë (dhe disa do të argumentojnë se është ende) nëpërmjet mjeteve sociale, të njohura si ‘përpiqu dhe bëhu mik’, ndërsa për burrat statusi ruhet përmes më shumë kanaleve të jashtme (fjalë për fjalë ‘ sjellja e mishit të gjahut në shtëpi në kohët e paraardhësve tanë të hershëm). Kjo nevojë për t’u pranuar në një grup shoqëror është e fiksuar dhe kjo është arsyeja pse shtrembërimet njohëse mund të jenë kaq të përhapura.”

Problemi me këtë impuls për të ‘lexuar mendjen’ dhe për të ndërtuar supozime për atë që njerëzit e tjerë mendojnë për ne, bazuar në shumë pak, nëse ka, prova, është se shpesh sjellja jonë ndaj atij personi tjetër mund të ndryshojë pa e kuptuar as ne, gjë që në kthesa mund të tensionojë marrëdhëniet tona.

Për shkak se jam mjaft i vetëdijshëm se kam një tendencë për të lexuar mendjen dhe për të lexuar midis rreshtave të veprimeve të njerëzve të tjerë, shumicën e kohës tani jam në gjendje t’i kujtoj vetes se është ankthi im duke folur dhe të siguroj sjellja ime nuk ndryshon si rezultat.

“Gjëja më e rëndësishme në komunikim është të dëgjosh atë që nuk thuhet.” – Peter Drucker

Por, përpara se të kuptoja se kjo ishte diçka që truri im kishte prirje të bënte, e di se kam ndryshuar përfundimisht sjelljen time ndaj njerëzve sepse kisha frikë se ata më urrenin, ose duke a) dal nga rruga ime për t’i bërë ata të më pëlqejnë ose b) duke qëndruar në heshtje për të shmangur që ata të më urrejnë më shumë.

Siç shpjegon Arroll, kjo lloj sjelljeje në fakt mund të dëmtojë marrëdhëniet tona, një rezultat i cili, nga ana tjetër, konfirmon supozimet tona dhe na bën të besojmë në instinktet tona të ‘leximit të mendjes’ në të ardhmen.

“Ja një shembull: ju shihni një kolege jashtë vendit të punës në fundjavë dhe ajo nuk tund me dorë për të përshëndetur, kështu që supozoni se nuk duhet t’ju pëlqejë fare dhe është vetëm e mirë në punë, sepse, mirë, është punë.” ajo tha. “Të hënën, ju ndiheni të sikletshme dhe të pakëndshme me këtë pasqyrë të re, kështu që ju e shmangni atë. Me kalimin e kohës, ajo që dikur ka qenë një marrëdhënie mjaft e mirë pune, shuhet dhe bindesh se po, kishe të drejtë dhe ajo nuk të duron dot.

“Dakord, tani le ta provojmë këtë në një mënyrë tjetër, por me disa prova – sa shpesh ju ka injoruar në të kaluarën si përqindje? Ndoshta është mjaft e ulët. A ka ndonjë shans që të ketë një arsye tjetër që ajo mund të mos ketë tundur me dorë? A mundet ajo thjesht të mos të kishte parë pasi je në një mjedis tjetër?”

Ajo vazhdon: “Tani është koha për një eksperiment të sjelljes – në vend që të shmangni këtë koleg, silluni siç do të ishit më parë në takim dhe shikoni rezultatin. Me shumë mundësi, ajo ishte aq e zënë duke menduar se ku duhej të ishte – ndoshta ajo thjesht u grind me partnerin e saj, për shembull – sa nuk ju vuri re. Ajo madje mund të pyesë veten pse po e shmangni atë tani!

“Pra, ne shohim se si një keqinterpretim i vogël mund të ketë pasoja më të rëndësishme jo vetëm për marrëdhëniet tona, por edhe për shëndetin tonë mendor. Ata prej nesh që kanë zhvilluar shtrembërime njohëse kanë nivele më të larta ankthi dhe depresioni dhe shpesh luftojnë me vetëvlerësimin dhe besimin, të cilat mund të ndikojnë në të gjitha fushat e jetës sonë.

Të menduarit negativisht për të tjerët mund të ndikohet nga një sërë faktorësh dhe është e rëndësishme të pranohet se këto mendime nuk janë gjithmonë produktive ose të sakta. Këtu janë disa arsye pse njerëzit ndonjëherë mund të mendojnë negativisht për të tjerët:

Pasiguria: Ndonjëherë, njerëzit projektojnë pasiguritë e tyre te të tjerët duke supozuar tipare ose qëllime negative, të cilat në të vërtetë mund të mos jenë të vërteta.

Keqkuptimet: Mungesa e komunikimit të qartë ose keqinterpretimi i veprimeve dhe fjalëve mund të çojë në supozime negative për qëllimet ose karakterin e dikujt.

Përvojat e kaluara: Përvojat negative me individë ose grupe të caktuara në të kaluarën mund të çojnë në një tendencë për të përgjithësuar dhe për të supozuar më të keqen për të tjerët që janë të ngjashëm në një farë mënyre.

Ndikimet kulturore dhe sociale: Normat shoqërore, stereotipet dhe paragjykimet mund të formësojnë perceptimet tona për të tjerët, duke çuar në mendime ose gjykime negative.

Xhelozia dhe zilia: Ndjenjat e xhelozisë ose zilisë mund të shkaktojnë mendime negative për arritjet, suksesin ose cilësitë e të tjerëve.

Konkurrueshmëria: Në mjediset konkurruese, njerëzit mund të ndjejnë nevojën për t’i parë të tjerët negativisht si një mënyrë për të ruajtur një ndjenjë superioriteti ose vetëvlerësimi.

Paragjykimi i konfirmimit: Njerëzit priren të vërejnë dhe të kujtojnë raste që konfirmojnë bindjet ose paragjykimet e tyre para-ekzistuese, të cilat mund të përforcojnë opinionet negative për të tjerët.

Gjendja emocionale: Emocionet dhe disponimi personal mund të ndikojnë në mënyrën se si ne i perceptojmë të tjerët. Kur jemi në një gjendje emocionale negative, mund të kemi më shumë gjasa të mendojmë negativisht për të tjerët.

Vetëmbrojtja: Ndonjëherë, mendimi negativ për të tjerët mund të lindë si një mekanizëm mbrojtës për të mbrojtur veten nga dëmtimi ose zhgënjimi i mundshëm.

Mungesa e empatisë: Dështimi për të kuptuar ose për të kuptuar këndvështrimet dhe përvojat e të tjerëve mund të çojë në gjykime negative.

“Nëse ekziston një sekret i vetëm suksesi, ai qëndron në aftësinë për të marrë këndvështrimin e tjetrit dhe për të parë gjërat nga këndvështrimi i atij personi, si dhe nga këndvështrimi juaj.” – Henri Ford

Është e rëndësishme t’i sfidoni këto mendime negative dhe të përpiqeni t’u qaseni të tjerëve me një mendje të hapur, ndjeshmëri dhe gatishmëri për të komunikuar dhe kuptuar. Praktikimi i vetëdijes, vetëdijes dhe të menduarit pozitiv mund të ndihmojë në zbutjen e këtyre tendencave dhe promovimin e ndërveprimeve më të shëndetshme me të tjerët. Mos harroni se të gjithë kanë vështirësitë dhe kompleksitetin e tyre, dhe duke bërë përpjekje për të parë të mirën tek njerëzit mund të çojë në marrëdhënie më të përmbushura dhe një këndvështrim më pozitiv në përgjithësi.

Është e qartë se ajo që në fillim mund të duket si një sjellje e parëndësishme e çuditshme mund të ketë në të vërtetë pasoja shumë më të mëdha në afat të gjatë.

Në fund të fundit, kur filloni të supozoni se njerëzit nuk ju pëlqejnë, ndoshta do të filloni të mendoni për të gjitha arsyet pse dikush mund të mos ju pëlqejë, në vend që të përqendroheni në gjërat që ju pëlqejnë tek vetja – një sërë sjelljesh të cilat, në planin afatgjatë, çuditërisht kjo do të ndikojë në vetëvlerësimin tuaj. Pra, si mund ta ndalojmë veten nga ‘leximi i mendjes’ në të ardhmen?

“Të perceptosh është të vuash.” – Aristoteli

“Hapi i parë për të ndaluar leximin e mendjes është të jesh i vetëdijshëm se po e bën atë, atëherë, një analizë kosto-përfitim e këtij modeli të mendimit është e dobishme pasi zbulon nëse është një strategji e dobishme, apo në mënyrë alternative, nëse ka pasoja të paqëllimshme siç është izolimi social.

“Më në fund, bëni eksperimente të sjelljes nëse dyshoni se jeni kapur në një cikël të leximit të mendjes për të testuar supozimet tuaja – me fjalë të tjera, veproni kundër mendimit tuaj për të parë nëse është i saktë. Mund të habiteni nga ajo që zbuloni!”

Megjithëse termi ‘lexim i mendjes’ mund ta bëjë të gjithën të tingëllojë paksa e lehtë, është e rëndësishme që ne të përpiqemi ta marrim këtë impuls nën kontroll duke e bërë veten të vetëdijshëm për momentet kur mund të bëjmë supozime për atë që mendojnë njerëzit e tjerë për ne.

Tani më shumë se kurrë, të qenit i sjellshëm me veten është i rëndësishëm – duke refuzuar që pasiguritë tona dhe dëshira për t’u pëlqyer të ushqehen në mënyrën se si interpretojmë ngjarjet e botës reale, ne mund të fillojmë të vlerësojmë disa nga gjërat e mira, që njerëzit shohin tek ne, gjithashtu.

“Problemi i vetëm më i madh në komunikim është iluzioni se ka ndodhur.” – George Bernard Shaw

Pasiguria: Ndonjëherë, njerëzit projektojnë pasiguritë e tyre te të tjerët duke supozuar tipare ose qëllime negative, të cilat në të vërtetë mund të mos jenë të vërteta.

Keqkuptimet: Mungesa e komunikimit të qartë ose keqinterpretimi i veprimeve dhe fjalëve mund të çojë në supozime negative për qëllimet ose karakterin e dikujt.

Ndikimet kulturore dhe sociale: Normat shoqërore, stereotipet dhe paragjykimet mund të formësojnë perceptimet tona për të tjerët, duke çuar në mendime ose gjykime negative.

Xhelozia dhe zilia: Ndjenjat e xhelozisë ose zilisë mund të shkaktojnë mendime negative për arritjet, suksesin ose cilësitë e të tjerëve.

Vetëmbrojtja: Ndonjëherë, mendimi negativ për të tjerët mund të lindë si një mekanizëm mbrojtës për të mbrojtur veten nga dëmtimi ose zhgënjimi i mundshëm.

Është e rëndësishme të sqarohet se leximi i mendimeve të njerëzve të tjerë nuk është një aftësi reale që zotërojnë njerëzit. Ndërsa ne mund të konkludojmë dhe kuptojmë të tjerët përmes komunikimit dhe vëzhgimit, ne nuk mund t’i lexojmë fjalë për fjalë mendjet e tyre. Mbani mend, ndërsa ne mund të përpiqemi të kuptojmë të tjerët dhe të zhvillojmë ndjeshmëri, respektimi i kufijve dhe komunikimi janë aspekte kyçe të marrëdhënieve të shëndetshme.

“Mos harroni ju mund të bëni më shumë miq në dy muaj duke u interesuar për njerëzit e tjerë sesa mundeni në dy vjet duke u përpjekur të interesoni të tjerët për ju.” – Dale Carnegie

Leximi i mendjes, në kontekstin e aftësive njerëzore, i referohet konceptit hipotetik ose imagjinar të aftësisë për të perceptuar ose kuptuar drejtpërdrejt mendimet, ndjenjat dhe synimet e njerëzve të tjerë pa pasur nevojë për komunikim verbal ose joverbal. Ai nënkupton aftësinë për të hyrë në proceset dhe emocionet e brendshme mendore të dikujt tjetër.

Megjithatë, është e rëndësishme të theksohet se leximi i mendjes siç përshkruhet zakonisht në fantashkencë dhe kulturën popullore, ku individët mund të “lexojnë” pa mundim mendimet e të tjerëve si leximi i një libri, aktualisht nuk ekziston në realitet. Ndërsa njerëzit kanë zhvilluar forma të ndryshme komunikimi dhe mënyra për të kuptuar emocionet dhe qëllimet e njëri-tjetrit, leximi i vërtetë i mendjes mbetet përtej të kuptuarit tonë aktual shkencor dhe aftësive teknologjike.

Në realitet, aftësia jonë për të kuptuar të tjerët vjen nga një kombinim faktorësh duke përfshirë sinjalet verbale dhe joverbale, ndjeshmërinë, inteligjencën emocionale dhe komunikimin efektiv. Bëhet fjalë për interpretimin dhe nxjerrjen e përfundimeve në vend të “leximit” të drejtpërdrejtë të mendimeve.

Empatia është kyçi për të kuptuar mendjet e të tjerëve dhe për të ndjerë botën e tyre në veten tuaj.” – Alfred Adler

Për të komunikuar në mënyrë efektive, ne duhet të kuptojmë se ne të gjithë jemi të ndryshëm në mënyrën se si e perceptojmë botën dhe e përdorim këtë kuptim si një udhëzues për komunikimin tonë me të tjerët. Ndaj për të kuptuar zemrën dhe mendjen e një personi, mos shikoni atë që ai ka arritur tashmë, por atë që ai aspiron.

NDRE MJEDA, FIGURË E MADHE E KULTURËS SHQIPTARE

August 8, 2023 by s p

Nikë Gashaj/

Ndre Mjeda ka qenë figurë e madhe e kulturës shqiptare: poet i shquar i kohës së Rilindjes Kombëtare; studiues i njohur i çështjeve albanologjike; anëtar i komisionit për hartimin e alfabetit të gjuhës shqipe në Kongresin e Manastirit me 1908; linguist e poliglot për gjuhë klasike dhe moderne; njohës i mirë i latinishtes, italishtes, gregjishtes, gjermanishtes, spanishtes, portogalishtes, serbokroatishtes, etj., cilësi këto që i jepnin një kulturë të gjerë dhe mundësuan që të merrej në mënyrë subtile, të mprehtë, të hollësishme me gjurmime e hulumtime kulturore-historike dhe shkencore; andaj ishte publicist i njohur, gjuhëtar, historian, përkthyes, pedagog, filozof, tekstolog, teolog, atdhetar dhe veprimtar politik për pavarësinë dhe lirinë e popullit shqiptar.

Për rëndësinë e veprimtarisë së Ndre Mjedës në fushën e gjuhës, letërsisë dhe kulturës shqipe, është diskutuar në tubime shkencore, është vështruar e publikuar në studime dhe revista të ndryshme në hapësirën shqiptare dhe më gjerë, por jo dhe sa duhet tek komuniteti shqiptar në Mal të Zi, për shkaqe objektive.

Për këtë arsye, si dhe për meritat e larta studimore dhe krijuese të Ndre Mjedës në fushën e kulturës shqiptare, redaksia e revistës për kulturë, shkencë dhe çështje shoqërore “Malësia”, dhe une si kryeredaktor i revistës, në numrin tre(3) të saj, në vitin 2008- me rastin e 142 vjetorit të lindjes ia kemi kushtuar si botim të veçantë, jetës dhe veprës së poetit dhe personalitetit të njohur të kulturës shqiptare, Ndre Mjedës.

Revista Malësia publikoi një numër të konsiderueshëm të punimeve shkencore të autorëve nga mbarëhapësira shqiptare mbi këtë figurë të madhe kombëtare, sikurse janë: Nikë Gashaj “Shënimi redaktorial”; Prof. Dr. Jup Kastrati: “Bibliografia e Ndre Mjedës, Shkodër, 1967”; Prof. Dr Ruzhdi Ushaku(Ulqin) “Mbi motivet onomastike në Poemthin “SCODRA” të Ndre Mjedës”; Mentor Quku (Shkodër) “Arritje në fushën e studimeve mjedologjike, si dhe ato që duhen bërë më tej në këtë fushë”; Prof. Dr. Anton Nikë Berisha(Kalabri) “Andërra e jetës” poemë e gjakimit jetësor, e tragjikës dhe e bukurisë së natyrës”; Prof. Dr. Hamnit Xhaferi(Tetovë) “Mjeda ndër lirikët e mëdhenjë në letërsinë tonë”; Dr. Pjetër Gjuravçaj(Malësi/Tuz) “Dimensioni etiko-estetik dhe social-patriotik në poetikën e Ndre Mjedës”; Prof. Dr. Begzad Baliu(Prishtinë) “Jup Kastrati dhe bibliografia e Ndre Mjedës”; Prof. Dr. Tefë Topalli(Shkodër) “Ndre Mjeda – një emër i madh i letrave shqipe”; Prof. Dr. Myrvete Dreshaj-Baliu(Prishtinë) “Studimet monografike të Jup Kastratit për Ndre Mjedën”; Prof. Tahir Foniqi(Prishtinë) “Kërkime bibliografike, Ndre Mjeda në Kosovë”; Prof. Adil Olluri(Prishtinë) “Çështje të zhanrit dhe estetikës në poezinë e Ndre Mjedës”; Prof. Zenun Gjocaj (Prishtinë) “Pikëpamje leksiko-frazeostilistike të poemave josonetike të Mjedës”; Nebi Caka – Ali Caka(Prishtinë) “Konkordancat dhe fjalët-çelës të poetisë së Ndre Mjedës”; Flamur Maloku(Prishtinë)” Figurshmëria në relacion me kodin tematik”.

Edhe pse revista Malësia, nr. 3, me publikimin e autorëve të lartëpermendur ka dalur kaherë, mirëpo rëndësia e punimeve shkencore nuk e humb aktuelitetin, si dhe vetë figura e madhe kombëtare e Ndre Mjedës është afatgjate në kulturën shqiptare.

Në rrethet intelektuale shqiptare në Shqipëri, Kosovë, Maqedoni të Veriut, etj. konsiderohet se në hapësirën shqiptare e vetmja revista“Malësia” ia ka kushtuar një numër të veçantë, Figurës së madhe të kulturës kombëtare shqiptare, Ndre Mjedës.

Me këtë rastë, po ashtu po përkujtojmë, se revista Malësia ia ka kushtuar në numër të veçantë dhe AT Gjergj Fishtës, poetit kombëtar, me rastin 148-vjetorit të lindjes (nr. 14, 2019.).

SIGURIA KOMBËTARE, INTERESI YNË I MBIJETESËS!

August 8, 2023 by s p

Hyzri Salihu/

Nëse duam të bëjmë Historinë e Re të Shqipërisë dhe të Kombit, të ngremë lartë frymën e patriotizmit, kundër praktikave të vjetra në cështjet e sigurisë kombëtare. Ende në mbrojtjen e interesave kombëtare ndihemi të mundur dhe të nëpërkëmbur nga historia jonë tragjike, por jo të pajtuar me humbjen. Kjo na motivon të ringrihemi në këmbë dhe të luftojmë për të drejtën kombëtare të mohuar. Ta fillojmë ndryshimin nga vetëvetja. Është koha e patriotizmit për të ruajtur veten dhe jetën tonë. Ndihemi të rrezikuar nga qëndrimi agresiv i Serbisë, e cila me stratagjemën e saj tenton të na imponojë një luftë dhe gjakderdhje në veri të Kosovës.

Të mos e nënvleftësojmë këtë situatë të rrezikshme për të siguruar integritetin territorial të shtetit tonë. Popullsia shqiptare e shpërndarë në disa shtete po ndodhet nën presionin e asimilimit dhe cpopullimit të heshtur me masa represive, të cilat bien në veshin e shurdhër të BE. Toka dhe pasuritë kombëtare po nënçmohen. Ato janë bërë pre e grabitjes në të gjitha format. Raportet midis forcimit të mbrojtjes dhe përgatitjes për luftë, ndryshimeve në psikologjinë e njerëzve tanë, po sjellin fenomenin e rrezikshëm të përcarjes. Siguria publike mbetet e rrezikuar nga veprimtaria kriminale e grupeve të nxitura dhe mbështetura vertikalisht nga Beogradi. Situata që kemi sot brenda shtetit dhe rrotull kufijve të tij është e mjaftueshme për të kuptuar dhe vlerësuar kërcënimet dhe rreziqet e një luftë të egër hibride që po na imponohet përpara syve tanë.

Po përballemi me rreziqe dhe kërcënime të brendshme, me akte kriminale terroriste, me trafiqe dhe tregëti të pandershme, me pasoja të rrezikshme për të cilat duhet të tërheqim vemendjen tonë dhe të institucioneve shtetërore për rritjen e standardit të sigurisë. Presioni i nacionalizmit agresiv të Serbisë është burim i kërcënimeve dhe rreziqeve, i cili rrezikon bashkëjetesën dhe sigurinë në vend dhe në rajon. Tashmë këmi një listë emrash të njerëzve publikë, të cilët minojnë unitetin dhe janë vënë në shërbim të politikave të Beogradit. Po marrim goditje të njëpasnjëshme ndaj vlerave të identitetit historik, të cilat tentojnë të gërryejnë pavarësinë e fituar me gjak e sakrificë të madhe. Mungesa e unitetit dhe konflikti i brendshëm politik po kthehet në rrezik madhor për sigurinë kombëtare. Mungesa e zhvillimit ekonomik të qëndrueshem, po kthehet në rrezik për sigurinë kombëtare. Dezinformacioni mediatik po godet unitetin dhe po nxit rikthimin e konflikteve të brendshme.

Veprimtaria e shërbimeve inteligjente të huaja nxit urrejtjen, përcarjen, goditjet fetare përmes formave hibride shumë të rrezikshme ndaj sigurisë kombëtare. Konformizmi i drejtësisë me pushtetin politik ka sjellë krizën e besimit, duke u kthyer në kërcënim për rendin kushtetues. Korrupsioni dhe padrejtësia sjellin rreziqeve të mëdha kundër sigurisë. Mungesa e bashkëpunimit ndërkufitar me Republikën e Shqipërisë e ka kthyer vendin në çerdhe për kriminelë dhe fshehje të individëve shqiptarë që kërkohen nga drejtësia. Politikën e jashtme dhe diplomacinë tonë ende nuk po dimë t’i kthejmë në burime të sigurisë kombëtare. Burimi kryesor i sigurisë janë shteti, baza juridike dhe qytetari, uniteti politik që garanton rendin tonë kushtetues. Çështjet kryesore shtrohen hapur dhe konkrete. Ato kanë të bëjnë me Tokën tonë, Sigurinë Njerëzore, organizimin e Mbrojtjes dhe rritjen e Burimeve të Akumulimit.

Të hedhim sytë drejt bashkëpunimit të ngushtë me aleatët tanë strategjikë ushtarakë, me plane konkrete për rritjen e kapaciteteve tona ushtarake të mbrojtjes. Njerëzit, Toka, uji, pasuritë mbitokesore e nëntokësore dhe hapësira ajrore janë elementet jetike të shenjta për sigurinë e kombit. Ato janë thesari i vazhdimësisë së jetës dhe kemi detyrimin t’i ruajmë si sytë e ballit. Sekreti i kohës është nevoja e zhvillimit ekonomik dhe sigurisë kombëtare për grumbullimin e parave në rritjen e buxhetit shtetërore për përballimin e krizave të sigurisë në rajon. Ndihma reciproke Tiranë – Prishtinë dhe anasjelltas është baze e suksesit tonë për të kapëcyer sfidat e kohës. Politika këtë duhet ta bëjë pa i marrë leje askujt.

“Njeriu, inteligjenca dhe media sociale”

August 7, 2023 by s p

Irena Kuka Dragoti/

A duhet të ulërasim për ti treguar botës sa inteligjentë jemi? Në Bio-n e facebookut tim kam shkruar një thënie të Rochefoecauld “Është shenjë inteligjence, të dish të fshehësh inteligjencën tënde”. Jo më larg se dje pata një debat konstruktiv me një mike të mirë,me argumente e kundërargumente në lidhje me këtë postulat. Unë mbroja e mbroj mendimin se inteligjenca nuk është shtizë, që duhet tu shpojë sytë njerëzve, që duhet trumbetuar e valëvitur si flamur në rrjete sociale, kurse sipas saj, inteligjenca duhet shfaqur sepse në të kundërt të vendos përposhtë injoranca. Jo rrallëherë mendoj se ulërasin më shumë ata që nuk e kanë, ata që nuk kanë shënuar asnjë arritje në jetë, ata që duan vëmendje të pamerituar, apo ata që duan ti shpëtojnë harresës, ndaj ende më mundon pyetja :

-A duhet të ulërasim për ti treguar botës sa inteligjentë jemi? A duhet ti imponojmë njerëzve, klasifikimin që i bëjmë vetes?

Kur vetë koncepti inteligjencë edhe sot e kësaj dite nuk ka një përkufizim konkret, nga e dimë ne, nëse realisht e meritojmë këtë emërtim? Mos vallë duhet të presim që për inteligjencën tonë të flasë me kohën vepra e jeta jonë? Gjithkush beson, se ka mjaft prej inteligjencës – thotë Rene Descartes. Këtu bëj pjesë unë, ti e kushdo njeri në glob. Inteligjentët e vërtetë, as vetes nuk ia pranojnë këtë. Për ta jeta është një udhëtim i gjatë ku ka shumë për të mësuar kurse pjesa tjetër e njerëzve ia thonë çdo ditë vetes, por njëherazi përpiqen ti mbushin mendjen mjedisit që e rrrethon me deklarata e zhurmë të panevojshme. Inteligjentët e shohin intelektin si një ndërthurje mes trashëgimisë e mjedisit e jo si një dhunti të paarritshme nga kushdo. Këtu më vjen ndëmend thënia: “Nuk është e vërtetë se jam më i mençur, unë u qëndroj më gjatë problemeve mbi kokë” – Albert Ajnshtajn. E kujt i intereson inteligjenca jote kur edhe nëse e ke, e sheh veç si medalje? A je vallë aq inteligjent sa thua, o njeri?

Cili është etaloni me të cilin ti e mat veten? Intelekti nuk është vetëm një diplomë universiteti, as një titull a gradë që një zot lart e di si e ke marrë, sepse shkollimi jorrallëherë ka qenë mundësi e luks për shumë individë që e meritonin. Çdo individ gjatë gjithë jetës së tij nëse do, mund të mësojë nga përvoja e problemet, nga leximi i vazhdueshëm, puna e miqtë apo mjedisi ku jeton. Është në dorën e gjithkujt, gjate gjithë jetës nëse do ta perfeksionojë e maturojë inteligjencën e tij qoftë edhe pa iu imponuar askujt. Është po kaq në dorën e gjithkujt nëse do ta lejojë egoizmin e narcizmin ta mbytë duke mbetur në vendnumëro. Eshtë e pamundur që njeriu të zoterojë dijen për çdo gjë. Eshtë e pamundur fizikisht, por edhe moralisht më mirë që nuk i di, sepse janë mbingarkesë e pavlerë. Mjafton të dish diçka të rëndësishme: Prej nga vjen shpirti yt e drejt kujt shkon. Kjo është dija e të gjithave. Kështu që kudo që të jetosh, shiko drejt pafundësisë e do të kuptosh se kush je ti dhe fundësia së cilës i përket.

Inteligjencë nuk do të thotë të zhbirosh e analizosh cdo ngjarje e individ jashtë teje me vështrimin negativ.

Nuk do të thotë të mbledhësh detaje për të deliruar në fantazi…

Nuk do të thotë krizë besimi e hije dyshimi te gjithkush duke i renditur armiq.

Nuk është një postim bullizues në facebook për të mbledhur duartrokitje, ndërkohë që arti yt nuk merr as një shikim mëshirues.

Nuk është të ndjekësh e gjuash me gurë çdo qen, që del e leh rrugës tënde.

Inteligjenca është pikerisht e kundërta, është heshtja në vend të ulërimës…

Eshtë përmirësimi e leximi i vetes çdo ditë, është largimi nga detajet duke u marrë me thelbin.

Eshtë të mos imponosh tek askush mendimet e zgjedhjet e tua e ca më keq vlerësimet. Është gjetja e së mirës tek çdo gjë sado ligësi e paaftësi të bartë ajo. Është një madhësi mendimi përtej vogëlsisë së dënimit apo poshtërimit. Është një sprovë e vetes po aq sa një udhëtim i vështirë. Është të bësh atë që di më mirë, të ndjekësh pasionin e ëndrrën tënde plot dashuri pa pritur të të ndjekë pas si etalon, askush. Inteligjenca fle e zgjohet me veten, e nuk vuan nga vetja apo deliri i madhështisë. Për hir të inteligjencës që pretendon se posedon përpiqu që e mira jote të tejkalojë veten. Inteligjenca njerëzore është kapaciteti intelektual i njerëzve, që karakterizohet nga perceptimi, vetëdija dhe vullneti. Përmes inteligjencës së tyre, njerëzit mësojnë, kuptojnë, aplikojnë logjikën dhe arsyen, duke krijuar modele e zhvilluar ide, projektojnë ëndrra, zgjidhin probleme, marrin vendime, memorizojnë, dhe përdorin gjuhën e zemrës për të komunikuar. Si përfundim sejcili nga ne duhet të pyesë veten sa përjeton e sa mendon? Ndoshta marrim një përgjigje sa inteligjentë jemi realisht.