Archives for August 2023

Kryeministri Kurti mirëpriti mërgimtarët në shënim të Ditës së Diasporës

August 2, 2023 by s p

Kryeministri i Republikës së Kosovës, Albin Kurti, sonte për nder të Ditës së Diasporës ka organizuar pritje të veçantë për mërgimtarët në ambientet e “Ballkonit të Hapur të Qeverisë”, i cili tashmë është shndërruar në vend të këndshëm për takime e pritje.
Duke i uruar mirëseardhje, kryeministri Kurti njoftoi mërgimtarët e pranishëm mbi progresin e dukshëm demokratik e ekonomik të Kosovës të evidentuar nga të gjitha raportet ndërkombëtare kredibile, duke përmendur kështu rritjen mesatare ekonomike, rritjen e të hyrave tatimore, eksportet e investimet e huaja direkte.
Njëkohësisht, rritjen e vendeve të punës, miratimin e ligjit për pagën minimale, e së fundmi edhe ligjin për njohjen e kontributeve të punëtoreve të viteve 90-ta, kryeministri para mërgimtarëve i cilësoi hapa të rëndësishëm në zhvillimin e Kosovës.

Paralelisht me këto progrese, kryeministri Kurti veçoi se edhe mërgata jonë ka evoluuar dukshëm vit pas viti duke e zgjeruar përfaqësimin tonë kombëtar.
“Atë sot e gjejmë në format më të suksesshme në art, në kulturë, në sport, financa, e tash së fundmi edhe te përfaqësimi politik në shtetet e tyre, nga niveli komunal e deri tek ai qendror. Disa prej tyre janë këtu në mesin tonë sonte”, shtoi kryeministri.
Tutje, ai i prezantoi mërgimtarët edhe me programin për diplomaci publike “Citizen Diplomacy Fellowship”, që ka për qëllim ndërlidhjen me vendin e origjinës përmes angazhimit profesional, si dhe lansimin e platformës “Shijo Kosovën”, përmes së cilës mërgatës, sidomos gjeneratave të reja, i’u mundësohet njohja e vendit me anë të aktiviteteve kulturore, sportive e natyrore.
Gjithashtu, me anë të lehtësimit të procesit të votimit për mërgatën rritet edhe më shumë pjesëmarrja e tyre aktive, derisa në kuadër të investimeve, kryeministri tha se po themelojmë Fondin Sovran me përmes së cilit bashkatdhetarët tanë dëshirojmë t’i bëjmë aksionarë në ekonominë tonë.
Pas gjithë kësaj mbrëmje të frytshme e argëtuese, kryeministri Kurti i lumtur për takimin, falënderoi përzemërsisht gjithë bashkatdhetarët.

Në këtë pritje, ku të ftuar ishin pjesëtarë e figura të ndryshme nga mërgata, artistë, veprimtarë, përfaqësues të shoqatave që veprojnë në mërgatë e përfaqësues të rinj politikë atje, bashkë me kryeministrin ishin të pranishëm edhe ministra e ministre të kabinetit qeveritar dhe zëvendësministra.

Sot 80 vjet nga “Marrëveshja e Mukjes”

August 1, 2023 by s p

Ambasador Flamur Gashi/

Konferenca e Mukjes u mbajt nga 1 deri 3 gusht 1943. Në këtë konferencë morën pjesë 12 përfaqësues të Frontit Nacionalçlirimtar dhe 12 përfaqësues të Ballit Kombëtar.

Pas shumë diskutimesh dhe lëshimesh të dyanshme, u arrit MARRËVESHJA:

– Për luftë të përbashkët dhe të menjëhershme kundër pushtuesit përkrah aleatëve të mëdhenj.

– U krijua “Komiteti për Shpëtimin e Shqipërisë” si një organ i përbashkët i drejtimit të luftës që përbëhej nga 6 përfaqësues nga secila palë.

Në programin e “Komitetit për Shpëtimin e Shqipërisë” parashikohej, jo vetëm lufta për një Shqipëri të pavarur e të lirë, por edhe lufta për një Shqipëri Etnike.

Kjo kërkesë dhe marrëveshja për bashkëpunim me Ballin Kombëtar nuk u pëlqeu të dërguarve jugosllavë dhe Enver Hoxhës, që zbatonte këshillat e tyre. Prandaj, marrëveshja e Mukjes nuk u pranua nga Partia Komuniste e Shqipërisë. Ky qëndrim i Partisë Komuniste i përçau shqiptarët dhe i nxiti luftën kundër njëri-tjetrit.

Nga ana e komunistëve shqiptarë, marrëveshja u nënshkrua nga Dr.Ymer Dishnica, një anëtar i Byrosë Politike të Komitetit Qendror të Partisë Komuniste të Shqipërisë. Një mosmarrëveshje u ngrit në lidhje me statusin e Kosovës. Ndërsa Balli Kombëtar propozoi për të luftuar për bashkimin e Kosovës me Shqipërinë, përfaqësuesit komunistë kundërshtuan ashpër. Më në fund u arrit një kompromis, ku çështja e Kosovës të vendosej në një referendum të popullit të saj në fund të luftës.

Marrëveshja u konsiderua kundërrevolucionare nga Partia Komuniste e Jugosllavisë, i deleguari i të cilëve pranë Partisë Komuniste të Shqipërisë Svetozar Vukmanoviç-Tempo ushtronte ndikim të konsiderueshëm mbi komunistët shqiptar e veçanërisht mbi drejtuesin e tyre, Enver Hoxha. Si pasojë, kjo marrëveshje u dënua zyrtarisht nga Enver Hoxha në një takim të Komitetit Qendror të Partisë Komuniste të Shqipërisë.

………………………………………………………………

(Mbledhja paraprake para takimit në Mukje)

Mbledhja Kombëtare në Tapizë, 26 korrik 1943

Sot më 26 korrik 1943, ora 11 pas dite, u mblodhën në shtëpinë e z. Dr. Ihsan Toptani në katundin Tapizë të Tiranës, Delegacioni i Këshillit të Përgjithshëm Nacionalçlirimtar, i përbërë prej z.Major Abaz Kupi, Myslim Peza, Dr.Ymer Dishnica, Kamber Qafmolla dhe Mustafa Gjinishi dhe Delegacioni i organizatës “Balli Kombëtar”, i përbërë prej z.Mit’hat Abdyl Frashëri, Hasan Dosti dhe Faik Quku. Me vendim të përbashkët u zgjodh z.Mithat Frashëri si kryetar i mbledhjes dhe z.Mustafa Gjinishi si sekretar. U vendos të pranohen si dëgjues z.Pater Lek Luli, Dr.Ihsan Toptani, Xhemal Herri, Gogo Nushi, Sali Vata dhe Abdullah Ymeri. Delegatët e të dyja organizatave, duke interpretuar dëshirën dhe vullnetin e popullit shqiptar për me ndjekë një luftë të përbashkët kundër okupatorit fashist dhe atë të dy organizatave përkatëse, vendosën:

Neni 1: Të formohet një komitet i përbashkët lufte me emrin “Komiteti i Shpëtimit të Shqipërisë”.

Neni 2: Komiteti për shpëtimin e Shqipërisë ka për qëllim realizimin e këtij programi:

1- Luftë imediate kundër armikut okupator për çlirimin e Shqipërisë.

2- Indipendencën e plotë të Shqipërisë në kufijtë e 1913-ës dhe realizimin e bashkimit me atdheun shqiptar të viseve të banuara prej shqiptarësh, në virtut të parimit të përgjithshëm të vetëvendosjes së popujve, të njohur universalisht dhe garantuar prej Kartës së Atlantikut.

3- Një Shqipëri të lirë independente, demokratike të vërtetë.

4- Forma e regjimit do të caktohet prej vetë popullit me anën e një asambleje konstituante, të zgjedhur me sufrazh universal.

5- Komiteti i Shpëtimit të Shqipërisë pushon të ekzistojë me formimin e një qeverie provizore. Komiteti i Shpëtimit të Shqipërisë do të formohet sa më shpejt që ta lejojnë rrethanat.

Delegatët e Ballit Kombëtar për deri në aprovimin e organizatës së tyre e nënshkruajnë këtë rezolucion “Ad referendum”.

Delegatët Këshillit të Përgjithshëm Nacionlaçlirimtar (5 firmat) Balli Kombëtar (3 firmat)

…………………………………………………………….

Procesverbalet e Mbledhjës së Mukjes:

Sot më datë 1 gusht 1943 u mbajt në katundin Mukje, mbledhja e dytë e delegacioneve të Organizatës Balli kombëtar dhe të Organizatës Nacional-Çlirimtare. Kryesia e mbledhjes me vota unanime iu ngarkua z.Thoma Orollogajt dhe sekretaria z.Mustafa Gjinishi. Bisedimet i hap z.Hasan Dosti, delegat i Ballit Kombëtar i cili deklaron se pas bisedimesh që bëri qendra e Ballit proces-verbalit të marrëveshjes së bërë më 26 korrik 1943, të nënshkruar ad-referendum prej delegacionit të Ballit, e gjen të nevojshme të bëhet një shqyrtim disa pikave të akordit të arritun.

Bisedohet dhe vendoset që pika 1 e nenit 2 të ndryshohet dhe të qëndrojë në këtë mënyrë:

Pika 1. Luftë imediate kundër armikut okupator dhe kundër çdo armiku tjetër eventual okupator.

Pika 2. Luftë për një Shqipëri independente dhe për zbatimin e parimit të njohur universalisht e të garantuar nga Karta e Atlantikut të vetëvendosjes së popujve për një Shqipëri Etnike.

Pika 3. ndryshohet dhe pranohet në këtë mënyrë: Një Shqipëri të lirë, indipendente, demokratike, popullore.

Pika 4. ndryshohet dhe pranohet në këtë mënyrë: Komiteti për Shpëtimin e Shqipërisë bie me formimin e një qeverije provizore.

Pika 5. ndryshohet dhe pranohet në këtë mënyrë: Forma e regjimit do të caktohet prej vetë popullit me anën e një asambleje konstituante, të zgjedhur me sufrazh universal direkt.

Delegacionet:

Balli Kombëtar

1. Hasan Dosti

2. Mit’hat Avdyl Frashëri

3. Thoma Orollogaj

4. Skënder Muço

5. Hysni Lepenica

6. Isuf Luzaj

7. Kadri Cakrani

8. Major Raif Fratari

9. Nexhat Peshkëpija

10. Halil Mëniku

11. Ismail Petrela

12. Vasil Andoni

Këshilli Nacional Çlirimtar

1. N.Kolonel Jahja Çaçi

2. Myslim Peza

3. Abaz Kupi

4. Ymer Dishnica

5. Mustafa Gjinishi

6. Omer Nishani

7. Sulo Bogdo

8. Shefqet Beja

9. Medar Shtylla

10. Stefan Luarasi

11. Haki Stërmilli

12. Gogo Nushi

……………………………………………………………..

Proklamatë

Popull shqiptar!

Po bëhen afro 5 vjet që Italia fashiste ka pushtue vendin tonë të shtrenjtë dhe po mbjell kudo zi e mjerim.

Barbarizma ka arritur kulmin. Në këto kohë të fundit ka djegë e ka shkatërrue fshatra e qytete dhe me një etje të tërbueme ka vra e ka therë burra e gra, djem e vajza, pleq e të rinj dhe fëmi të vegjël shqiptar që ende thithin qumështin e nënës…

Komiteti për Shpëtimin e Shqipërisë, shprehje e gjallë e fuqive të kombit, paraqet këtë program:

1. Luftë të përbashkët dhe të menjëhershme përbri aleatëve më të mëdhenj, Anglisë, SHBA dhe Bashkimit Sovjetik si dhe popujve të shtypur kundra pushtuesit barbar.

2. Luftë për një Shqipëri të pamvarme, luftë për zbatimin e parimit të njoftun botërisht e të garantuar nga Karta e Atllantikut të vetvendosjes së popujve për një Shqipëri etnike.

3. Luftë për një Shqipëri të lirë, demokratike e popullore.

Shqiptarë!

Nuk keni ç’të prisni ma. Armiku është akoma në vatrat tona.

Erdhi koha që të çohemi të gjithë të vegjël e të mëdhenj, burra e gra, intelektualë e patriotë qytetarë dhe katundarë dhe të rrokni armët për dëbimin sa më të shpejtë të pushtuesit të huaj nga toka e shenjtë shqiptare.

Ngrihuni të gjithë pra, betohuni rreth flamurit të Skënderbeut, bashkohuni rreth Komitetit për Shpëtimin e Shqipërisë dhe sulmoni në çdo vend e kënd, me armë e çdo mjet armikun pushtues, zgjidhni prangat e robërisë që i kini në duar afër 5 vjet dhe merrni gjakun e martirëve tanë që ditën të vdesin në fushën e nderit për lirinë e Shqipërisë. Dita e shpëtimit erdhi!

Jashtë armiku zaptues!

Rroftë Shqipëria e bashkueme në luftë kundër pushtuesit!

Rrofshin aleatët tanë të mëdhenj, Angli, Shtetet e Bashkueme e Bashkimi Sovjetik!

Rroftë Shqipëria e pavarme, demokratike popullore!

(“Pika 2” e Proklamatës u quajt “tradhëti” nga komunistët dhe u bë shkak për të filluar luftën civile sipas urdhrit të “shokëve jugosllavë”).

……………………………………………………………..

“Zotërinj, nuk jam as për Shqipërinë e madhe dhe as për Shqipërinë e vogël. Jam për Shqipërinë Etnike në të cilën sot banojnë tërësisht shqiptarë apo shumicë shqiptarësh e që kanë shprehur vullnetin të bashkohen në një komb të vetëm, të ndarë padrejtësisht, në një atdhe e shtet kombëtar.”

MID’HAT (Abdyl) FRASHËRI

(nga fjalimi në Konferencën e Mukjes)

Projekte kulturore për artistët e rinj shqiptarë, në Zvicër

August 1, 2023 by s p

Ermira Zyrakja-Lefort, një jetë mes tingujve të pianos, misionare e kulturës shqiptare në botë

Bashkëbisedoi: Eneida Jaçaj

Ermira Zyrakja-Lefort, një grua e hijshme, e kulturuar, mbi madhështinë e saj prej artisteje qëndron një thjeshtësi, që të jep ndjesinë se “Njeriu i Madh” qëndron me këmbë në tokë

dhe është i vërtetë në të gjitha cilësitë, që përbëjnë esencën e qenies së tij.

Duket se arti është i gdhendur si “kurorë dielli” bashkë me Ermirën që në ngjizje, i cili e bën të shkëlqejë në skenë dhe në shpirt. Ermira është nga ato artiste shqiptare të vërteta, profesioniste, që suksesin dhe famën e kanë të merituar prej punës së palodhur dhe talentit të spikatur. Me hijeshinë, buzëqeshjen dhe muzikën e saj, ajo është një femër elektrizuese që ngre në këmbë një publik të tërë, me duartrokitje dhe entuziazëm të pashtershëm. Ermira Zyrakja-Lefort është me profesion pianiste, por për t’ua freskuar kujtesën dhe mallin, ajo është bërë e njohur për herë të parë, me rolin e saj të Vjosanës, në filmin “Eja”, të vitit 1987. Ermira i ka ruajtur ende tiparet e bukura dhe të theksuara, por edhe personalitetin e saj të një vajze serioze, të ëmbël dhe të ndjeshme, ashtu siç janë artistët e vërtetë. Pianistja Ermira jeton prej 30 vitesh në Zvicër, e martuar me z.Francois Lefort, tashmë President i Parlamentit të Republikës së Kantonit të Gjenevës. Ajo ia ka kushtuar gjithë jetën e saj tingujve të pianos, dhe ajo që është për t’u vlerësuar është se Ermira është një misionare e denjë e kulturës shqiptare në botë. Përpos kësaj, ajo ka realizuar projekte dhe kurse për artistët e rinj shqiptarë në Zvicër. Dashuria për profesionin ka bërë që sallat koncertale zvicerane të luajnë me piano e të këndojnë shqip, gjithashtu ka marrë pjesë edhe në shumë koncerte të tjera në botë. Ermira luan me piano muzikë klasike, veprat e kompozitorëve më të njohur botërorë si ato të Bethovenit, Vivaldit, Hajdenit , Mozartit e të tjera. Ajo ka arritur të shfaqë shumë koncerte me muzikë klasike solo, por edhe me artistë të tjerë në shumë shtete si në Francë, Angli, Greqi, Irlandë, Slloveni, Kroaci, ShBA etj. Ermira,që në moshën gjashtëvjeçare ka filluar studimet për piano në Tiranë, për të ecur gjithnjë e sigurt në rrugën e karrierës së saj. Ajo është diplomuar me sukses në Konservatorin Superior të Tiranës, për piano soliste, ku ka ushtruar edhe detyrën e pedagoges dhe pianistes shoqëruese. Në moshën 14-vjeçare ka filluar të ngjitet në shkallët e karrierës me çmimin e fituar në Konkursin Mbarëkombëtar për të Rinj në Radio Televizionin Shqiptar. Ermira është artistja e parë që ka publikuar CD me vepra për piano të kompozitorëve shqiptarë, me titull “E jona muzikë”, projekt ky i vlerësuar mjaft, sidomos në Boston si dhe nga kritika franceze.

-Ju keni shumë vite që jeni larguar nga Shqipëria, ku tashmë jetoni dhe punoni në Zvicër. Sa e vështirë ka qenë për ju të përshtateni në të gjitha aspektet jetësore, e, sidomos, në lëvrimin e fushës së artit?

Unë tashmë kam tashmë tri dekada në Zvicër, ku jam zhvendosur pas studimeve universitare në Konservatorin Superior të Tiranës. Në ato vite kur u largova nga Shqipëria, nuk ishte informacioni që kemi sot për botën, para një udhëtimi ose një zhvendosje profesionale. Vija nga Shqipëria e mbyllur, por me shkolla, pedagogë e studime cilësore arti, tepër profesionalë,(16 vite studime për piano, që nga mosha 6 vjecare). Vështirësia ishte që u ndodha në një vend të mrekullueshëm, të rregullt e të bukur, por që nuk dinin shumë për Shqipërinë dhe shqiptarët në ato vite, as për artin klasik…,pasi ne nuk mund të udhëtonim jasht shtetit, përveç disa grupeve në turne popullorë e folklorikë. Ishte simbolikisht “si një përplasje mbi xham”, kur kuptova gjithë ato mundësi të realitetit artistik që ofrohej në Zvicër, sigurisht me kriteret e duhura profesionale që kërkonin dhe ne nuk kishim pasur mundësi të na njihnin kulturalisht e artistikisht, për arsye të një sistemi që kishte dhe çensurat e veta. Që aty lindi natyrshëm dëshira dhe idea e bashkëprezantimit të artit klasik të huaj, bashkë me artin tonë klasik shqiptar.

Ndjeva në Gjenevën internacionale, mendjehapësinë, politikat, strukturat, edhe kulturore, pa asnjë lloj paragjykimi për origjinën. Pas 3 koncerteve në Gjenevë dhe disa provime pasuniversitare, iu futa punës për njohjen e diplomës, çertifikimin e gjuhës frënge dhe deri te konkursi me 3 faza, postulimin për vend pune. E pra, plus muzikës në një nga Konservatorët e Gjenevës me strukurë profesionale klasike, gjithmonë natyrshëm e bindshëm kam qenë dhe jam aktive për artin shqiptar që atëherë, kur erdha nga Shqipëria në Zvicër dhe që arti i vendit tonë nuk kishte mundësi “të kalonte kufijtë” me historikun dhe vlerat e veta.

Realizova CD me vepra klasike për piano “E jona Muzikë”. CD që tashmë gjendet e përzgjedhur në Bibliotekën e Kongresit Amerikan në Ëashington dhe jam e lumtur për këtë, që arti klasik shqiptar u transmetua si vlerë deri në ato instanca. Drejtuese artistike dhe pianiste e CD “Këngë liturgjike Shqip”, me 22 këngë interpretuar nga artistë shqiptarë e arbëreshë. Bashkë me artistë të talentuar, të nderuar, të mirënjohur shqiptarë, jam një nga pianistet në CD me Arie lirike, të artistes së madhe kombëtare të rilindjes, Lola Gjoka.

-Veprimtaria juaj artistike është me përmasa ndërkombëtare, pasi ju keni marrë pjesë në shumë koncerte artistike në shumë shtete…

Po, sigurisht në Zvicër, por dhe Slloveni, Francë, Irlandë, Angli, Greqi, Danimarkë, Suedi, Itali, Kroaci, Kosovë, SHBA, me prezantime e bashkëprezantime artistike. Me këto citime, po më kujtohet një poezi e bukur e Vllasova Musta me titull: “Çdo njeri e ka një emër”, thënë kjo, për rrugëtimin e secilit, kontributet dhe vlerat që përçon me atë që di të bëjë më mirë dhe që përshëndetet nga vendi i tij, por dhe mes kulturave të tjera jashtë vendit.

-Përveç punës së palodhur, çfarë ju ka dhënë Zvicra që ju jeni kaq e suksesshme? Pasioni juaj është muzika klasike, apo edhe vepra të muzikës klasike shqiptare?

Zvicra jep mundësi realizimesh idesh artistike, me gjetje interesante, me një bosht kulturor edhe të dyanshëm artistik ose multikulturor, që i ofrohet publikut për njohjen kulturore të shumë artistëve që vijnë nga shkollime të ndryshme jashtë Zvicrës; jep mundësinë e respektit dhe vlerësimit artistik, nëpërmjet hapësirave, axhendave koncertale, që ofron dhe shkëmbimin e vlerave artistike pa barriera. Mban një eikulibër mbështetës, midis zhanreve të ndryshme artistike, pa mbivlersuar ose nënvlersuar asnjë nga zhanret.

-Cilat janë ato koncerte apo vepra artistike që ju kanë lënë mbresa dhe gjurmë në gjithë veprimtarinë tuaj artistike?

Sigurisht, koncertet e para në Gjeneve, përballja e parë me një publik jashtë vendit, emocioni njerëzor, por dhe artistik, më shoqëronte gjatë interpretimit me ndjesinë dhe kënaqësinë personale; “Ja ku jam”, (sigurisht në konteksin e kohës, të hapjes së kufijve në Shqipëri dhe fillimeve të mija artistike në Zvicër). Në 1993, në Slloveni, isha shtatzanë dhe në një kamp refugjatësh me nëna e fëmijë larguar nga Kosova, i kam vizituar duke ofruar sado pak momente të bukura me këngë për fëmijë shqip. Duart e vogla shtrënguar nga tmerri që përjetonin, u kthyen në duartrokitje nën meloditë e ritmet e këngëve për fëmijë që këndonim bashkë. Në vijim, mbresat janë të gjitha të dashura, të bukura, të barasvlefshme, që nga idea e koncepti, puna e bërë, atmosfera në studime, e provave në bashkëpunime, rezultatit dhe duartrokitjeve, artikujve vlerësues dhe fotove kujtim.

-Ju keni punuar me fëmijët e diasporës, të cilëve u keni dhënë mësime në rrugën e artit. Çfarë emocionesh përjetoni kur u jepni mësim fëmijëve shqiptarë të diasporës, dhe a mbani kontakte me ta?

Pikërisht, në këte periudhë konfliktesh në Kosovë, ndava një nga ditët e punës në konservator, për të ofruar kurse pianoje dhe këndimi për fëmijë shqiptarë, doja që të largoheshin sadopak nga bota e trazuar e vendlindjes së tyre, vuajtjes së prindërve dhe të afërmve të tyre në Kosovën që ziente për liri, doja të mos humbnin komplet fëmijërinë e tyre, mes traumës dhe ndjesive që krijon lufta. Duke i shpjeguar thjesht dhe me modesti, prindërit ishin mbështetës dhe të entuziasmuar që fëmijët e tyre do bënin muzikë të shkolluar, plus zhanreve të traditës.

Me shumë dashuri kam punuar me këta fëmijë e të rinj, që sot nga ata janë dhe studentë e të dipllomuar për muzikë. Në kontekstin e atyre viteve të para luftës e përgjatë luftës në Kosovë, ishte një sfidë e madhe të insistoje për muzikë klasike e shqiptare në emigracionin e asokohe, prioritetet ishin të tjera për familjet e ardhura nga treva të ndryshme shqiptare. Jam e lumtur për rezultatet dhe artin e kultivuar, që plus atij tradicional, hyri në familjet dhe edukimin e 2-3 gjeneratave tashmë. Këmbëngulja, modestia në takime miqësore bindëse me familjet në diasporë, bënë që me mbështetjen e prindërve, me projekte kursesh e aktivitetesh nga instancat integruese zvicerane, të zhvilloheshin kurse pianoje, këndimi dhe korali me fëmijët e të rinjtë shqiptarë.

-Si ia keni arritur të gjeni mbështetje qoftë nga shteti zviceran, vetë prindërit, të krijoni projekte, kurse për piano dhe jo vetëm, për artistët e vegjël?

Më pas këtë atelie muzike e vazhdova në kuadrin e aktiviteteve të shoqatës Rinia-Kontakt, si projekt i mbështetur dhe nga zyra e integrimit dhe e bashkisë Gjenevë . Pjesëmarrja ishte e madhe, rezultatet po ashtu.Qëllimi im ishte duke ditur kriteret, t’i integroja në 3 konservatorët e Gjenevës. Duke i motivuar rregullisht prindër e nxënës, “Pasioni i sotëm, mund të kthehet në profesionin e ardhshëm”, dhe çdo vit 3-6 fëmijë fitonin audicionet per të vazhduar në konservarorë. Jam e lumtur për rezultatet. Vlerësimi dhe mirënjohja që më emocionon edhe sot, është kur prindërit dhe ish-nxënësit tashmë të rritur, më përshëndesin: “Tungjatjeta, Profesoresh Ermira!”.

-Ju jeni mjaft e apasionuar me kulturën dhe trashëgiminë arbëreshe, ku keni marrë pjesë në shumë projekte artistike. Cila është e veçanta e kësaj kulture dhe çfarë ju frymëzon?

Bëra një projekt kulturor që nga 2017, që e kam për zemër prej vitesh tashmë, me kulturën dhe trashëgiminë muzikore arbëreshe. Që prej vitit 2017, këto evente arbërore-shqiptare, suksesshëm janë prezantuar në Zvicër, Francë, Greqi, Itali, Kalabri…Me grupin, “Vëllezërit Arbëresh” nga Kalabria, drejtuar me shumë pasion nga Mimmo Imbrogno, ky projekt, nga antika arbëreshe, te lirika shqiptare, prezantohet me repertorin dhe artistë cilësorë arbëreshë, si dhe me artistë shqiptarë të shteteve, ku shkojmë në diasporë. Frymëzimi artistik është tek origjinaliteti muzikor i polifonisë së tyre (ata i quajnë vjersha), kompozimet muzikore, sidomos, ato më të hershmet, që sa i dëgjon, mbajnë vulën e shpirtit arbëresh, tekstet e pasura artistikisht, lirikat plot ndjenjë edhe në kompozimet më aktuale, e, që të gjithë elementët bashkë, reflektojnë histori e traditë me dialektin arbëresh plot sharm, ashtu si dhe kostumet unike dhe me art më vete të tyre.

Lindi gjithashtu një ide tjetër bashkpunimi: për kompozime këngësh midis krijuesve poetë shqiptarë dhe kompozime muzikore arbëreshe. Sigurisht, kënaqësi e veçantë prezantimi me shkrimtarin, gazetarin, fotografin e mirënjohur arbëresh bashkohor Mario Calivà, me Monodramën e tij NOSTALGJIA, event literature-piano, që emocionon thellësisht lexuesin dhe spektatorin, shkruar për rrugëtimin historik të largimit dhe gjithë ngjyrave jetësore arbëreshe, sfidave dhe realizimeve, me ndjesitë më të thella shpirtërore të zemrës dhe mendjes. Ilustrohen kulminacionet e këtij krijimi letrar kaq të ndjerë, me muzikë klasike, arbëreshe, shqiptare, dhe fotot aktuale të mrekullueshme, të arbëreshëve me kostumet e “Hora e Abëreshëve” Siçili, me autorsinë e MarioCalivà. Këto 3 prezantime i kemi bërë bashkë në Gjenevë/Trento/Bolzano me veprën “Nostalgjia” e Mario Calivà. Idea që pazgjidhshmërisht vlen mes arbëreshëve dhe shqiptarëve në këto bashkëpunime, ështe historia e emigrimit, ruajtja e identitetit historik-kulturor. Shembulli i tyre është mbresëlënës dhe faktues i vazhdimësisë, që shërben për emigracionin e dekadave të fundit shqiptar, por dhe të ndërgjegjësimit për globalizmin kulturor, që mund të rrezikojë gjuhën dhe kulturën e një kombi. Ashtu si dhe shprehja e G,Mahler që përdor vetë grupi arbëresh “tradita nuk është adhurimi i hirit, por ruajtja e zjarrit”, kjo përbën dhe frymëzimin dhe misionin dhe për gjeneratat tona në diasporë. Pa mbështetjen shpirtërore dhe sponsorizuese të shoqatave shqiptare kudo në diasporë, nuk do realizoheshin eventet arbërore-shqiptare, që kanë entuziasmuar shumë publikun me këto bashkprezantime.

-Si e vlerësoni artin shqiptar në diasporë, promovimin e vlerave kulturore shqiptare, mbajtjen gjallë të gjuhës shqipe, folklorin, zakonet, etj?

Arti shqiptar ka një prezantim gjithnjë e më të gjërë, në çdo zhanër, jo vetëm me traditën, që gjithnje e më shumë duhet më shumë të pasurohet repertori, sidomos në koreografi , por dhe me artin e kultivuar për kanto, instrumental e koreografik, me vepra të kompozitorëve shqiptarë nga më të mirat krijime të tyre…ka prezantime me repertor të tillë, jo vetëm në Zvicër, por në Europë e përtej oqeanit. Ndjek me kënaqësi dhe rikthimin e repertorit të pasur shqiptar në skenat e vendit tonë…ishte një kohë tendenca vetëm për repertorë të huaj, si brenda dhe jashtë vendit nga artistët tanë.

-Si e vlerësoni artin shqiptar në tërësi, në raport me kulturat e tjera?

Arti ynë klasik shqiptar, në raport me kulturat e tjera, është në po atë lartësi, me vlera, cilësi identitare, me melos dhe ritme, emocione e frymëzime tipike tonat, ky art i yni nuk mund të jetë inferior dhe mos kemi ndroje dhe hezitim për ta prezantuar. Bota nuk mat vlerat e kulturës dhe artit, me sa i madh është një komb. Sa më pak të kopjojmë nga kulturat e tjera, aq më shumë vlerësohet origjinaliteti dhe pasuria e kulturës sonë.

-A keni një mesazh apo këshillë për të rinjtë që duan të ndjekin rrugën e artit?

Një gjë është e sigurtë, çdo fëmijë, i ri apo i rritur ka një botë artistike të veten. Kur bëhet art, ose orientohemi të bëhemi artist, ose të ndjekim art, le ta bëjmë atë me dëshirë, dhe të priremi nga arti cilësor. Arti cilësor na rri dhe i rrimë shumë gjatë pranë, ai nuk humbet. Së fundmi, dua të them se, në 30 vjet ka aq shumë përjetime artistike, emocionale, njerzore , vështirë ishte për çfarë t’ju përgjigjem më parë . Të jetosh e zhvillosh pasionin dhe artin tënd në “Shqiptarinë” e diasporës, çdo sfidë, kontribut, arritje, ka “shumë më shumë tinguj, plus tingujve të kujtimeve dhe mallit”.

Sot, më datë 1 gusht përkujtojmë 86-vjetorin e vdekjes së Ndre Mjedës

August 1, 2023 by s p

Instituti i Studimeve Historike “Lumo Skendo”/

Ndre Mjeda ishte një nga patriotët,studiuesit dhe deputetët ndër më të njohur Shqiptar. Ai lindi në Shkodër më 20 Nëntor 1866. Mësimet e para i ndoqi po në vendlindje dhe edukimi i tij u influencua nga Urdhri i Jezuitëve. Nën Urdhrin e Jezuitëve në pranverë të 1880, Mjeda studioi për tre muaj në fshatin Cossé-le-Vivien, Laval, një qytet në veriperëndim të Francës. Në vitet e mëvonshme ai ndoqi studimet për letërsi në manastirin Kartakuzian të Porta Coeli në veri të Valencias.

Më pas Mjeda studioi teologji në Kolegjin e Jezuitëve në Krakov, Poloni, ku gjithashtu shërbeu edhe si biblotekar në kolegjin Gregorian të Kraljevicës. Gjatë studimeve në Poloni, Mjeda u caktua edhe si profesor i logjikës dhe metafizikës në këtë universitet. Gjatë kësaj periudhe Mjeda filloi të shkruantë në vargje për Çështjen Kombëtare Shqiptare, duke përfshirë edhe poemën e tij të njohur dhe melankolike “Vaji i Bilbilit” publikuar më 1887 , ku në të ndihen fryma patriotike dhe nota përmallimi, që shquanin paraardhësit e tij L. De Martini, N. Bytyçi, etj. Vepra përmbyllet me thirrjen drejtuar shqiptarit që të ngrihej për të fituar lirinë. Gjithashtu botime të kësaj periudhë është edhe “Vorri i Skëndërbeut”,e cila si temë qëndrore e kësaj poeme ishte emigrimi i i Shqiptarëve pas vdekjes së Skëndërbeut. Mjeda do njihet me kryveprën “Juvenilja”.

Më 1911 ai shkroi poemën “Liria”.Gjithashtu për letërsin Shqiptare janë të njohura edhe disa nga poemat e tij si ““Scodra” “Lissus” “Malli për Atdhe”. Kontributit i Mjedës,përveç në fushën e poezisë do jetë mjaft i vlefshëm dhe i vyer në fushën e Albanologjisë ku përmendim vepra të tilla si:“Mbi Shqiptimin e qellzoreve ndër dialektet e ndryshme të gjuhës Shqipe”. Më 1901 së bashku me vëllain e tij, Lazër Mjeda, themeloi shoqërinë kulturore “Agimi” . Më 1908 në Kongresin e Manastirit u zgjodh anëtar i Komisionit për hartimin e alfabetit të njësuar të shqipes, ku u dallua si përkrahës i Alfabetit Shqiptar, krahas patriotëve të tjerë të shquar. Gjatë viteve 1916-1917 ishte anëtar i Komisisë Letrare. Në periudhën e hovit të lëvizjes demokratike (1920-1924), Ndre Mjeda mori pjesë aktive në jetën politike të kohës dhe u zgjodh deputet. Pas dështimit të Revolucionit Demokratik u tërhoq nga jeta politike dhe punoi si prift i thjeshtë në Kukël. Në vitet 1930-1932 transkiptoi pjesërisht veprën e Bogdanit dhe të Budit, gjithashtu shkroi edhe për dialektin Shqiptar të Istrias. Deri në fund të jetës Mjeda shërbeu si mësues në Kolegjin Jezuit të Shkodrës. Ai vdiq më gusht 1937. Mjeda do të kujtohet si një nga patriotët dhe shkrimtarët më të shquar Shqiptar, ku kontributi i tij do jetë i paharruar.

Pritja për Jashtë Shtetit – E Vërteta dhe Prapaskenat

August 1, 2023 by s p

Naum Prifti/

Pas një karantine të gjatë për vizë hyrje, vëllain tim, Peter Priftin, e lejuan të vinte në Shqipëri në vjeshtën e vitit 1985, pak muaj pas vdekjes së Enver Hoxhës. Lejimi i tij nënkuptonte se çështja e pastërtisë politike të vëllait ishte zgjidhur. Dhe duke hequr nga supet hijen e dyshimit politik, Lidhja e Shkrimtarëve do lejonte që unë të hyja në listat e artistëve që udhëtonin jashtë shtetit. Pas pritjes disavjecare, krijova bindjen se çështja e vëllait nuk kishte ndonjë lidhje organike me daljen time jashtë shtetit meqë edhe pas ardhjes së tij unë nuk isha aq “i besuar” nga diskasteret sa të merrja pjesë në takime rajonale e ndërkombëtare me grupe të shkrimtarëve e artistëve shqiptarë. E dija se mënyra më efikase ishte të ankoheshe, të luteshe, të bëje zhurmë, të mallëngjeheshe, të çurriteshe, të qaje, duke shkuar nga instanca në instancë dhe sidomos të vije në lëvizje shokët, miqtë, të njohurit për të thyer opinionin dhe për të fituar përdëllimin e zotërve të plotfuqishëm. Në praktikë duhet t’u serviloseshe shefave, t’u rrije para e më shumë prapa, t’i qerasje, t’u premtoje dhe t’i siguroje se do të ktheheshe duarplot dhe përsëri t’i ftoje për dreka, darka, dhe madje të krijoje edhe një lloj miqësie familjare me ta.

Të gjitha këto unë i dija, por nuk isha aq i shkathët dhe as aq i zellshëm sa t’i praktikoja. Nuk më mungonin paratë, as koha, por më ngjanin të neveritshme veprimtari që s’përkonin me karakterin tim dhe ishin jashtë natyrës sime. Ndodhte që edhe t’i premtoja vetes se javën e ardhshme do takohesha me filan zyrtar apo drejtues, se do ta ftoja për drekë a darkë, dhe gjithmonë e shtyja për më tej, mbasi kurdoherë kisha diçka “urgjente” për të shkruar, redaktuar, recensionuar. Nuk mund t’i braktisja dorëshkrimet për t’u vërdallosur zyrave, korridoreve, shkallëve, oborreve të institucioneve. Pas debateve të brendshme momentale, më në fund vendosa se nëse ajo qe rruga e vetme për të çarë shtegun, duhet të mos mbaja më shpresa.

Gjithmonë kam patur plot shokë të mirë e të ndershëm, të cilët më kanë dashur dhe më duan, ashtu sikurse i dua edhe unë. Kam ndihmuar të gjithë ata që më janë drejtuar për ndihmë ndërkohë kam një lloj pezmatimi për ata shokë që i kishin mundësitë praktike të ndërhynin atje ku duhej për të lehtësuar “hijen e dyshimit” që më ndiqte pas dhe nuk i pashë të bënin për mua atë që do të kisha bërë unë për ta, po të isha në vendin e tyre.

Ndoshta u mungonte kurajua ose vullneti, ose të dyja bashkë. Një pjesë mendonin se gjendja ime ekonomike qe e shkëlqyer, se babai me kishte lënë një trashëgimi, se vëllezërit me sillnin dhurata sa herë vinin, se unë mund të blija çdo gjë te “valuta” ose nga firmat e mëdha jashtë shtetit. Në Shqipëri vajtja jashtë shtetit u bë biznesi më me leverdi ose rruga më e shpejtë për të siguruar përfitime materiale. Veç “blerjeve” vizita turistike është e paguar nga shteti, çka sjell edhe rivalitet të fortë, prandaj luftohet me çdo mjet, me intriga dhe shpifje, me bërryle e stërkëmbësha për të nxjerrë jashtë liste kolegun dhe për t’i zënë vendin. Konkretisht një javë shërbim jashtë shtetit sjell vlera materiale sa për gjashtë muaj rroge mesatare në vend. Nuk e harroj kurrë thënien e një shokut tim se i ngjallnin zili edhe këpucët e jashtme. Duke krijuar krahasime të paqena e fallco, dalja jashtë shtetit “justifikohej” me ç’rast për veten e tyre dhe për nevojtarët e shumtë, që shpesh ishin ata që ishin mësuar të ankoheshin vazhdimisht.

Çdo familje shtronte darkë kur përcillte dikë jashtë shtetit. Përveç një lloj tradite për t’i uruar rrugë të mbarë udhëtarit, aty festohej një lloj rritje në statusin e mirëqenies materiale të rrethit familjar e miqësor. Deri në vitet ‘70 kur shërbimet kufizoheshin në vendet e botës socialiste përfitimet qenë modeste. Kur u hap rruga drejt perëndimit, u krijua mundësia të silleshin orendi shtëpiake si televizorë me ngjyra, magnetofonë, kasetofonë, frigoriferë, lavatriçe, etj. Madje thuhej se shoferët e parqeve paguanin ryshfete fantastike deri në një çerek milioni lekë, pra dy vjet e gjysmë rrogë të një nëpunësi të lartë, për të siguruar një patentë TIR, sepse e dinin që do të nxirrnin dyfishin e tyre nga afër katër rrugëtime.

Mua tema e udhëtimeve jashtë filloi të më acaronte nervat. Më parë i dëgjoja plot kureshtje bisedat e të shëtiturve e njëherit të besuarve të pushtetit, por tani mezi i duroja. Tema më e shpeshte vërtitej rreth gastrologjisë, pjatave dhe gotave. Çfarë intelektualësh qenë këta që flisnin vetëm për barkologji? Kur më pyesnin njerëz që më njihnin pak, e kaloja shpejt duke thënë se kisha udhëtuar disa herë. Më shumë sesa nga kujdesi për të mbrojtur dinjitetin e Lidhjes së Shkrimtarëve, më dukej se nuk doja t’ju ngjallja dyshime si njeri që ka “cene” në biografi veçanërisht kur disa prej tyre as që dyshonin se unë kisha vizituar kushedi sa shtete. Nuk e harroj një mikun tim, i cili gjatë bisedës rreth përshtypjeve të tij në Turqi, kërkoi ndihmën time për emrin e një ure, duke besuar se unë e kisha parë Stambollin. Unë buzëqesha duke ia kthyer “Starovën po, Stambollin jo akoma”.

Nentor 1989 – Java e Kulturës Shqiptare në Austri minus Letërsinë

Seksioni i Jashtëm i Lidhjes më njoftoi zyrtarisht se bëja pjesë në grupin e artistëve që do shkonin në Linz, Austri për javën e Kulturës Shqiptare nga 9 në 16 nëntor 1989. Agron Kaiku që mbulon sektorin e jashtëm të Lidhjes më kumtoi se isha ngarkuar të mbaja referatin me temë “Identiteti kombëtar i letërisë shqiptare” “jo më shumë se 5-6 faqe të daktilografuara’ sqaroi ai. Kjo ngjau pa iu lutur kujt, pa iu ankuar as Lidhjes, as ndonjë zyre tjetër. Kjo do të thotë se nuk isha më i mënjanuari që përcillte të tjerët deri në aeroport. Kësaj here do të shkoja unë i përcjellë nga dashamirët.

Praktika e shërbimeve jashtë shtetit i përngjan një enciklopedie me skandale, intriga e prapaskena. Duke e ditur këtë, të interesuarit e ndjekin procedurën hap pas hapi dhe në çdo hallkë sepse dokumentet e dikujt ngelen në ndonjë sirtar derisa afron ose kalon afati i takimit, pas të cilit vjen shprehja “Tani s’keni pse niseni, sepse nuk e arrini aktivitetin.” Askush nuk mban përgjegjësi pse u vonua nisja dhe kush e vonoi. Madje edhe në simpoziume e konferenca ndërkombëtare, dërgatat shqiptare shpesh herë kanë vajtur me vonesë për arsye nga më të ndryshmet duke filluar që nga kursimi fondeve e të tjera me radhë. Edhe grupit për Austri ku isha unë mund t’i ngjante e njëjta gjë dhe nisur nga praktika nuk ua kumtova lajmin e gëzuar gruas e vajzave, motrës e kunetërve. E pohoj se isha ndjerë i anashkaluar dhe i mënjanuar prej kolegëve shumë më të rinj se unë, të caktuar në delegacione të ndyshme. Kur shkonin për herë të parë jashtë shtetit, disa prej tyre shprehnin një farë keqardhje sikur po kapërcenin mbi mua, sikur po merrnin para meje diçka që nuk u takonte, po pastaj shërbimet e tjera u dukeshin krejt të natyrshme. Kjo ishte edhe më e theksuar gjatë vizitave të shpeshta të anëtarëve të Lidhjes së Shkrimtarëve në vitet ‘70 –’80 në Kosovë, kur mua nuk m’i dorëzonin as ftesat që më dërgonte Universiteti i Prishtinës, Teatri i Kombësive në Shkup apo Shoqata e Shkrimtarëve të Kosovës.

Edhe kur janë të planifikuara zyrtarisht, udhëtimet jashtë Shqipërisë nuk janë kurrë të sigurta por të shoqëruara me të papritura dhe pengesa hap pas hapi. Shërbimi mund të anullohet ose shtyhet për një kohë të pacaktuar. Emri i çdo pjesëtari të dërgatës mund të hiqet nga lista në instancat ku kalon për miratim dhe personit në fjalë mund të mos i jepet asnjë arsye dhe asnjë shpjegim. Në vend të transparencës ka opakësi të papërshkueshme dhe bunacë konspirative por edhe justifikime qesharake që personi i interesuar të vazhdojë të besojë se pushteti e nderon dhe nuk ka rezerva kundrejt tij. E gjitha kjo nuk është veçse hipokrizi shtetërore për të mbuluar veprimet e fshehta dhe të pamoralshme. As posedimi i pasaportës as viza së bashku me biletën e udhëtimit, nuk japin siguri të plotë për kalimin e kufirit. Në disa raste ka pasur kthime nga banaku i kontrollit të dokumenteve në aeroport ose edhe pasi personi ka hyrë brenda në avion. Më mirë të isha i përmbajtur me pjesëtarët e familjes që të mos shqetësoheshin edhe ata nga ankthi i pritjes për vajtjen në Austri. Pas një jave, i thashë vetëm Elës duke iu lutur të mos ia rrëfente kujt edhe për disa javë. Edhe pas gati 25 vjetëve e kisha të freskët në kujtesë vitin 1961 kur m’u akordua bursë nga Ministria e Arsimit për studime në Institutin Gorki të Moskës dhe Ministria e Brendshme nuk më dha pasaportë.

Java e Kuturës Shqiptare në Austri parashihte një seminar me referate për artin, letërsinë dhe kulturën, hapjen e dy ekspozitave, njëra me objekte etnografike, tjetra me piktura. Në fillim të tetorit Agron Kaiku më pyeti nëse pasaporta ime ishte ende e vlefshme. “Apo i ka kaluar afati?” shtoi Agroni. Buzëqesha sepse përveç letërnjoftimit të zakonshëm të identitetit nuk kisha pajisur kurrë me pasaportë sepse pajisja nënkuptonte udhëtim jashtë dhe unë nuk kisha udhëtuar deri atëherë përtej hapësirës administrative shqiptare. Ai s’kishte asnjë dyshim se unë i kisha kaluar kufijtë disa herë. Po”, iu përgjigja në mënyrë afirmative “ka skaduar me kohë”. “Mirë, s’ka problem, mbushim një të re. Nxori një skedë ku shënoi gjeneralitetet e mia. Papritmas duke e parë me sytë e mi gjestin burokratik, nisa të mendoj seriozisht për kumtesën dhe se çfarë interesimi mund të zgjoja te auditori austriak për letërsinë shqipe të përmbledhur në 5-6 faqe. Duke shkuar ndërmend veprat dhe autorët kryesorë që nga De Rada deri te Ismail Kadareja mu duk se tharmin e saj gjatë një shekulli nga “Bagëti e Bujqësi (1889) përbën patriotizmi. Në vitet “30 diapazoni u zgjerua paksa me tema sociale, filozofike, simbolike dhe lirike dhe u kthye sërish pas çlirimit në shtratin patriotik. Pa dyshim subjektet patriotike, po aq sa e kanë stimuluar letërsinë, aq edhe e kanë kufizuar. Mirëpo ende nuk më vinte t’i hidhja mendimet në letër dhe i mbaja me vete si një lloj sekreti.

Ditën e premte më 18 tetor, Agroni me kërkoi urgjentisht shtatë copë fotografi. U drejtova në Institutin e Monumenteve të takoja fotografin Pleurat Sulo, mikun tim. Ai sapo mësoi përse më duheshin, m’i dha në dorë brenda dy orësh dhe në përgjithësi shoqëria jonë ka një solidarizim shoqëror të hatashëm për të ndihmuar ata që udhëtojnë jashtë shtetit. Një hallkë tjetër u kalua me sukses duke e sjellë udhëtimin edhe më pranë.

E Vërteta dhe Prapaskenat

Të hënën në mëngjes, ndërsa po shkoja si zakonisht në Bibliotekën Kombëtare, shoh veturën e kryetarit të Lidhjes së Shkrimtarëve para pallatit ku banonte, vetëm pak metra nga Pallati i Kulturës, ku është salla e Bibliotekës. Mendova të pi një kafe me Dritëroin dhe të konsultohesha për kumtesën në Linz si delegat i Lidhjes së Shkimtarëve. Ai zbriti nga makina shpejt, m’u afrua shoqërisht, më hoqi disi mënjanë dhe me pamje fare të qetë më tha: “E more vesh, besoj. Udhëtimi për në Austri u prish”. Buzëqesha me ironi sikur t’i jepja të drejtë asaj pjese të brendshme që nuk më kishte lejuar të isha shumë optimist. Më shkoi në mendje se Agroni më kërkoi fotografitë për pasaportën ditën e premte dhe se të shtunë dhe të diel zyrat qenë mbyllur. Dritëroi vazhdoi: “Austriakët e kanë anulluar kumtesën tënde. Nuk të tha Agroni? Do të thërrasë në zyrë”.

Dritëroi më qerasi me kafe – kafeja e ngushëllimit në këtë rast- dhe ndërkohë patëm një bisedë shoqërore. Në bisedat intime Dritëroi shquhet për sinqeritet, ndjenja demokratike dhe humanitare. Aty më tha se nuk qe çështje pasaporte dhe se pengesa nuk kishte ardhur prej Ministrisë së Brendshme. “Me ata e kemi sqaruar çështjen tënde dy- tre vjet përpara. Për Fadil Krajën dhe për ty kishin rezerva, nuk donin t’u jepnin pasaportë për jashtë shtetit. Për Fadilin thoshin se qe i përjashtuar nga partia nja 15 a 20 vjet me parë” E pyeta: “Po me mua ç’kishin? Unë s’kam qenë as i përjashtuar, as i dënuar.” Nuk më dha sqarime, veç më kumtoi se ai vetë kishte marrë takim me zëvendësministrin përkatës, të cilit i tha se Kraja dhe Prifti qenë personalitete të kulturës dhe njerëz të nderuar, që kishin shkruar vepra të mira që studioheshin në shkollë dhe së fundi e kishte bindur. Ndoshta edhe vetë Kryetari kishte patur dyshime se premtimi i tij nuk vlente, derisa më vonë, po këtë temë e kishte ngritur te Foto Çami, i cili kishte zënë postin e Ramiz Alisë në parti. Mësova se Fotoja menjëherë e kishte marrë në telefon personin përkatës në Ministrinë e Brenshme duke i tërhequr vërejtën me fjalë të ashpra. Pas disa kohe Dritëroi e mori me vete Fadil Krajën në një udhëtim më duket në Algjeri – dhe atij praktikisht iu hoq karantina, kurse unë mbeta aty ku isha.

Dy ditë pas bisedës me Dritëroin, Agron Kaiku më tha lajmin te shkallët e Lidhjes, më këmbë. Ndoshta më mirë, sepse biseda dukej si diçka krejt e rastit, kurse në zyrë do të kishte hije më të rëndë. Ai më siguroi se s’kishte arsye politike, por çështja qe se “austriakët nuk e donin kumtesën për letërsinë”. Agroni e kishte parë me sytë e tij teleksin e ardhur në Komitetin e Marrëdhënieve Kulturore me Botën e Jashtme nga Ambasada jonë në Vjenë. Piktura mbetej, poçeria, arsimi, kultura po ashtu, vetëm letërsia dhe kinematografia u dogjën, se qytetarët e Linzit nuk donin të dëgjonin për to. Mësova se Abdurrahim Myftiu, punonjës i bërthamës Artistike të Akademisë, do të mbante kumtesën për kinematografinë shqiptare. Por kur e pyeta ai për habinë time më tha se nuk dinte asgjë rreth atij projekti. Shoqërisht më rrëfeu se qe planifikuar të shkonte me shërbim të gjatë dymujor në Gjermaninë Perëndimore dhe si pasojë nuk i interesonin pesë ditë në Linz. Vetëm pak personave u rezervohet favori të shkojnë dy-tre herë jashtë shtetit brenda një viti prandaj atij nuk i qe prishur asgjë. Më vonë mësova se kumtesa i qe ngarkuar regjisorit Dhimitër Anagnosti, por prej tij mora vesh se po shkonte në Itali të xhironte disa skena të filmit “Gjenerali i ushtrisë së vdekur”, prandaj Austria nuk i interesonte.

Atëhere nisa të besoj se intriga ndaj meje ishte kurdisur në zyrat e Komitetit për Marrëdhënie Kulturore me Botën e Jashtme. Me kryetarin, Jorgo Melicën kisha patur marrëdhënie korrekte kur ai ishte instruktor kulture në kryeministri. Ftohja midis nesh ngjau kur punoja në Ministrinë e Arsimit e të Kulturës. Mbase kishte pasur pritshmëri për raporte dhe analiza për gjendjen e teatrove dhe të artit skenik sepse në një mbledhje kolegjiumi në Ministri, më qortoi duke thënë se priste më shumë prej meje. Çfarë t’i thosha shokut Jorgo, se teatri ynë për shkak të censurës së partisë nuk mund të dilte nga kriza e thellë, se letërsia jonë qe më skematike se kurrë, se arti nuk mund të lulëzonte në diktaturë. Ishte e rrezikshme edhe t’i mendoje e jo më t’i shkruaje, prandaj preferova heshtjen, kurse ai e mori si gjest jomiqësor, sikur nuk doja ta ndihmoja për propozime konkrete para shefave. Sigurisht për nëpunësat ka vlerë të veçantë mendimi që dëgjohet nëpër zyrat dhe kuluaret për secilin individ. Nëpunësit tanë janë mjeshtër për manovrime dhe intriga të holla, të cilat vështirë se mund të zbulohen as prej komisioneve të ekspertëve. Edhe po të supozoj për rastin konkret se hetimet mund të bëhen nga ndonjë instancë e caktuar, ato do përfundojnë te teksti i ardhur nga Vjena i ashtuquajtur “tekst zyrtar nga Ambasada jonë”. A është faktik, me firmë e vulë? Apo një marrëveshja e fshehtë me interes të ndërsjellë midis Ambasadës, Ministrisë së Jashtme dhe Komitetit për Marrëdhënie Kulturore me Botën e Jashtme për të hequr dy persona nga grupi dhe për të futur dy të tjerë? Këtu puqen interesat e palëve ndërkohë ridërtimi i prapaskenës është i thjeshtë nga ana logjike thurur sipas marifeteve apo djallëzive të cilat i kam inventarizuar nga goja e nëpunësve tanë: “Një porosi me telefon drejtuar ambasadës sonë në Vjenë: “Na bëni një teleks me këtë përmbajtje dhe çdo gjë rregullohet.”. Djallëzia e një intrige që s’mund të verifikohet kurrsesi. Çka mbetet i përhershëm është rregulli se gjithmonë sajohet një gënjeshtër për të mbuluar të parën e me radhë. Nga burokracia shqiptare me trashëgimi të fortë të bizantinizmit, e shartuar me përvojën dhe dinakërinë e KGB-se është e pamundur të zbulosh të vërtetën ose prapaskenat, të cilat në realitetin socialist ekzistojnë me cinizëm pranë njëra tjetrës.