Archives for September 2023

Kalendar-Në Kosovë para 32 viteve Shqiptarëve edhe shkollat ua mbylli Serbia okupatore

September 1, 2023 by s p

Gazeta DIELLI nga korrespondenti në Kosovë Behlul Jashari/

PRISHTINË, 1 Shtator 2023/ Në Kosovë para 32 viteve shqiptarëve edhe shkollat ua mbylli e ndaloi Serbia okupatore.

Gazeta e rezistencës “Bujku”, kryeredaktor i parë-themelues i së cilës isha, e që ishte pjesë e lëvizjes e luftës për liri e pavarësi, që sfidonte ndalimin e dhunshëm nga pushteti okupues serb të gazetës së vetme të përditshme shqipe në Kosovë Rilindja, para 32 viteve – në numrin e 3 Shtatorit 1991 në ballinë në kryetitull shkruante se “Pushteti serb pengoi fillimin e mësimit në shkollat shqipe në Kosovë”, ku theksonte: “Për nxënësit dhe arsimtarët shqiptarë shumëkund dyert e shkollave ishin të mbyllura.-Në shkollat e mesme e fillore të Prishtinës e në shkolla të tjera të Kosovës, pos drejtorëve të dhunshëm e inspektorëve jolegjitimë, në mbikëqyrjen e situatës dhe në pengimin e mësimit u angazhuan edhe punëtorë të sigurimit shtetëror dhe milicia serbe”.

“Serbia mbyll shkollat e shqiptarëve”, ishte një nga titujt tjerë të ballinës së gazetës “Bujku”, me mbititull “Federata Ndërkombëtare mbi të Drejtat e Njeriut për Kosovën” e me nëntitull: “Në kuadrin e nënkomisionit të OKB-së kundër diskriminimit dhe për mbrojtjen e minoriteteve në Gjenevë, Federata Ndërkombëtare për të Drejtat e Njeriut u paraqit me një material të dokumentuar për format e ndryshme të diskriminimit që pushteti i Serbisë po i ushtron mbi shqiptarët”.

Në numrin vijues gazeta shkruante: “U ndalua gazeta ‘Bujku’ e 3 shtatorit (viti 1991). U ndalua sepse shkroi se policia serbe nuk lejoi nxënësit shqiptarë të hyjnë në shkolla…”. Këtë e lexoja nga gazeta edhe derisa flisja në një dokumentar para 30 viteve, kur në Kosovë, nga 24 Maji deri në 3 Qershor 1993, zhvillohej një grevë e madhe e urisë e gazetarëve dhe shkrimtarëve shqiptarë, në kërkim të lirisë dhe në mbrojtje të fjalës shqipe, Ndërmarrjes Rilindja, në kohë të stuhishme, të rënda të pushtimit e të dhunës së egër nga regjimi okupues serb në Kosovë.

Dita e fillimit të grevës ishte pikërisht një vit pas zgjedhjeve të para pluraliste presidenciale e parlamentare të 24 Majit 1992 në kërkim të vendosjes së pushtetit të Kosovës në Kosovë, kur Dr. Ibrahim Rugova u zgjodh President i parë i Republikës, në zhvillime historike, që pasonin Deklaratën e Pavarësisë të 2 Korrikut e Kushtetutën e 7 Shtatorit 1990, si dhe Referendumin e 26 deri 30 Shtator 1991, në të cilin për Kosovën Shtet Sovran dhe i Pavarur u deklaruan 99,87 për qind e qytetarëve pjesëmarrës masivisht në votim.

Trokëllima e teleksit të raportimeve, që nga dita e zgjedhjeve të para e historike pluraliste në Kosovë i bëja nga Prishtina në Tiranë, hapë filmin dokumentar të xhiruar gjatë grevës njëmbëdhjetëditëshe.

Derisa zhvillohet greva e urisë e gazetarëve e shkrimtarëve shqiptarë në Pallatin e Shtypit Rilindja në Prishtinë, flas në dokumentar: “Këtu është zyra e teleksit të Rilindjes. Nga ky teleks për çdo ditë dërgojmë raporte, informata për Agjencinë Telegrafike Shqiptare, në Tiranë. Ja, në këto momente jemi duke u përpjekur ta marrim lidhjen…Presim… Lidhjet janë tepër të dobëta…”

Lexoj nga lajmi që sapo kisha dërguar në Agjencinë Shtetërore-Zyrtare të Lajmeve të Shqipërisë: “Para mbrëmjes, përfaqësuesi i Misionit të KSBE-së në Kosovë erdhi në Rilindje dhe po bisedon me Këshillin Grevist. Deri tash nuk ka ende asgjë nga ajo që pritej për sot, arritja e marrëveshjes konkrete. Bisedat vazhdojnë, ndërsa vazhdon edhe dita e tetë e grevës së urisë e Adem Demaçit dhe grevistëve të tjerë për mbrojtje të lirisë dhe fjalës shqipe. Qëndrimet serbe që na i prezantoi misionari i KSBE-së janë të papranueshme për Këshillin Grevist dhe për kolektivin e Rilindjes…Tashmë janë vendosur edhe rojet e armatosura civile serbe në portën e Rilindjes…”

KSBE ishte mision evropian, që tash është OSBE. Emri zyrtar i OSBE-së para vitit 1995 ka qenë Konferenca për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë (KSBE).

Në atë mbrëmje të 31 Majit 1993, të ditës së tetë të grevës së urisë, dr. Gani Demolli, themelues i shërbimit mjekësor “Nëna” në kohën e dëbimit të dhunshëm të shqiptarëve edhe nga spitalet, derisa po kujdesej për shëndetin e grevistëve duke qëndruar ditë e natë pranë tyre po bënte me kamerën e tij edhe një film dokumentar dëshmi kohe për rezistencën deri në flijim, për lëvizjen gjithëkombëtare për liri e pavarësi.

“Greva e urisë” është titulli i dokumentarit që u bë derisa ajo po zhvillohej në kundërshtim të regjimit të dhunës serbe, i cili pasi ndaloi gazetën tradicionale Rilindja, të vetmen të përditshme shqipe në Kosovë, po ia merrte për ta tjetërsuar e shndëruar në ndërmarrjen fantome “Panorama” të instaluar nga Beogradi edhe gjithë pronën, përfshirë pallatin 18 katësh në qendër të Prishtinës.

“Më 20 Maj 1993 regjimi serb me dekret të posaçëm ‘Rilindjen’ të vetmen Ndërmarrje Gazetare Botuese në gjuhën shqipe e shendërroi në ‘Panorama’”, shkruhet në fillim të filmit dokumentar.

Në dokumentarin e kohëve të kërkimit të lirisë, “Greva e urisë 1993” në Pallatin e Shtypit Rilindja në kryeqytetin e Kosovës, në ekran, shfaqen emrat e disa prej shumë grevistëve, që iu bashkuan Adem Demaçit: Ali Podrimja, Zenun Çelaj, Bardh Hamzaj, Nehat Islami, Shaip Beqiri, Idriz Ulaj, Milazim Krasniqi, Abdullah Konushevci, Bajram Kosumi, Vezir Uka, Shkëlzen Stublla, Halil Matoshi, Blerim Shala, Besim Rexhaj, Gani Gashi, Shpend Vinca, Haqif Mulliqi, Agim Zogaj, Muhamet Ahmeti…Shfaqen pamjet e njerëzve dhe kohëve të rezistencës, të lëvizjes e luftës për Kosovën e lirë e të pavarur.

Në dokumentar për kërkesat e Këshillit Grevist gjatë një konference për shtyp flet kryeredaktori i atëhershëm i revistës letrare “Fjala”, që e botonte Ndërmarrja Rilindja, Milazim Krasniqi. “Ato kërkesa janë në funksion të mbrojtjes së Institucionit të Rilindjes dhe të shtypit të lirë…”, thekson ai.

Ishte kohë okupimi, shqiptarët ishin dëbuar kolektivisht nga puna e nga institucionet, nga universiteti, edhe fëmijtë shqiptarë ishin dëbuar nga shkollat e çerdhet, foshnjoret…

Edhe në atë kohë, poeti Ali Podrimja në grevën e urisë në mbrojtje të fjalës shqipe, kishte një përjetim lirie si ëndërr në barrikadimin në Pallatin e Rilindjes. Në dokumentar shihet e degjohet tek këndon-reciton me buzët shkrumb etje e urie vargjet që sapo i krijonte:

“SHIKIMI NGA DRITARJA

Nëse shkojmë mos na vajtoni

Vetëm na këndoni

Se lirinë e përjtuam nga brenda”.

Në dokumentarin për grevën, në rrëfimin e nisur pranë teleksit të raportimeve për Agjencinë Telegrafike Shqiptare, në ambientet e grevës së urisë, them edhe këtë: “Grevistët e urisë në Pallatin e Shtypit, të vetmin kontakt me jashtë Pallatin e kanë shikimin në botë nga këto dritare. Ata janë ngujuar qe tetë ditë këtu, janë barrikaduar këtu, për fjalën e lirë shqipe…”

Në filimin dokumentar shihet: Data 31 Maj 1993, ora e mbrëmjes vonë, rraplloj dyerte mbyllura për shqiptarët nga serbët e armatosur, në shtëpinë tonë, të Rilindjes… Dua t’i hap…

E rezistenca, greva e urisë vazhdonte në Pallatin e Shtypit Rilindja, që nuk mbeti vetëm kështjellë e rezistencës dhe ëndërrave të mëdha: Pas luftës – në liri e pavarsi u bë ndërtesë qeveritare e shtetit të Kosovës…

Para Pallatit të Shtypit Rilindja në Prishtinë, i cili ishte edhe seli raportimesh për Agjencinë Telegrafike Shqiptare që nga fillimi nga zyrat e gazetës së rezistencës “Bujku”, në 23 Maj 2015 u ngrit dhe u përurua shtatorja e themeluesit të shtetit shqiptar, firmëtarit të parë të Deklaratës së Pavarësisë së shpallur në Vlorë para më shumë se 100 viteve, Ismail Qemalit.

Gazeta rezistencës – e vetme e përditshme shqipe në atë kohë në Kosovë, “Bujku”, dilte nga 18 Janari i vitit 1991, dhe si kryeredaktor i parë-themelues i saj nisëm e themeluam edhe bashkëpunimet e para të medias Kosovë-Shqipëri duke marrë e botuar që nga numri i parë informacionet nga Agjencia Telegrafike Shqiptare e pastaj edhe si korrespondent i saj.

Zyra e teleksit në Pallatin Rilinda në ambientet e gazetës “Bujku”, prej nga raportoja ditë e natë, u bë edhe si një përfaqësi e parë e Shqipërisë në Kosovë, prej nga bëheshin edhe komunikime tjera Prishtinë-Tiranë…

“NA E MORËN SHKOLLËN…”

Para 32 viteve, në 2 Tetor 1991, kam shkruar këtë skicë me titull “Na e morën shkollën…”, botuar të nesërmen – në 3 Tetor 1991 në gazetën e rezistencës “Bujku”:

Dy tetor ’91, ora tetë e tridhjetë e pesë, gjashtë, shtatë…minuta. Përjashta shkollës fillore “Hasan Prishtina” në Prishtinë, në rrugë, shumë fëmijë – nxënës, edhe arsimtarë e prindër të fëmijëve shqiptarë. Te dyert e shkollës – policia.

Brenda në shkollë, nga dritaret e mëdha, shihen klasët e zbrazëta, edhe klasë ku mësim ka vetëm – serbisht.

Nxënësve dhe arsimtarëve shqiptarë nuk u lejohet të hyjnë në shkollë. Në sytë e fëmijëve lotët: “Na e morën edhe shkollën…”

Fëmijët serbë e malazez nga dritaret e shkollës i gërgasin fëmijët shqiptarë, ua ngrenë tre gishtërinj, i shajnë…(O zot, a edhe fëmijët i mbushën mizori, si mundet i madhi t’ia jepë të voglit atë mësim të keq?!)

Fëmijët shqiptarë as që shikojnë andej. I shikojnë punët e veta dhe protestojnë qetë, me urti. Nuk ua tremb qetësinë as aeroplani ushtarak plot zhurmë që fluturon mbi qytet, mbi kokat e tyre. Duket se asgjë më nuk u bën përshtypje, nuk i tremb, as ai “zog frikësimi” në hava.

Qëndrojnë, protestojnë, nuk pajtohen kurrësesi t’ua marrin shkollën.

Shkollën me emrin e bukur të tribunit Hasan Prishtina. Ai ua mëson nga përjetësia e librat edhe këtë trimëri të urtisë…

NË GJYQIN NDËRKOMBËTAR TË HAGËS DËSHMI EDHE MBYLLJA E SHKOLLAVE SHQIPE NË KOSOVË

E nxjerrë, me guxim dhe sakrifica, me standarde profesionale, nga gazetarët dhe punonjësit e tjerë të gazetës së ndaluar Rilindja, gazeta e përditshme “Bujku”, kryeredaktor i parë-themelues i së cilës isha, nisi të dalë në 18 Janar 1991 dhe doli deri në prag të vitit 1999, kur edhe ajo u ndalua dhunshëm nga administrata dhe forcat okupatore serbe.

Edhe në Gjyqin Ndërkombëtar të Hagës, ku kishte përfunduar për krime luftë dhe krime kundër njerëzimit presidenti serb Slobodan Milosheviç – i njohur edhe si “kasapi i Ballkanit”, në Maj të vitit 2002 Presidenti historik i Kosovës, Dr. Ibrahim Rugova, ka folur për okupimin që iu bë Kosovës dhe dhunën e egër të forcave serbe, edhe për dëbimin e shqiptarëve nga puna, mbylljen e shkollave dhe universitetit shqip, mbylljen e Radio Televizionit të Prishtinës në gjuhën shqipe dhe ndalimin e gazetës Rilindja – të vetmes gazetë të përditshme në gjuhën shqipe në Kosovë. Dr. Rugova ka theksuar se pas mbylljes së shkollave fillore, të mesme dhe Universitetit u organizua sistemi i mësimit në shtëpitë private që bota e ka quajtur “sistemi paralel” dhe se kjo ka vazhduar deri në vitin 1999…

KOSOVA PARA 24 VITEVE, FESTA E KTHIMIT NË SHKOLLA E UNIVERSITET

Në vitin e madh 1999 të lirisë së Kosovës, në 2 Gusht para 24 viteve, ndodhi edhe festa e kthimit të gjysëm milion nxënësve, studentëve e mësuesve shqiptarë në shkolla dhe universitet, prej nga ishin dëbuar në fillimin e viteve të 90-ta të shekullit të kaluar. Ky është lajmi që e raportoja nga Prishtina në Tiranë në Agjencinë Shtetërore-Zyrtare të Lajmeve të Shqipërisë – Agjencinë Telegrafike Shqiptare:

http://www.hri.org/news/balkans/ata/1999/99-08-02.ata.html

[08] Albanian pupils and students return back to their school buildings

PRISHTINE, August 2 (ata) – ATA correspondent in Prishtine, Behlul Jashari reports: Over half a million Albanian pupils, students and teachers of Kosova returned today to school premises from which they were expelled by Serbs 9 years ago.

In the ceremony held on this occasion in the Prishtina University, in the square in front of the Philological Faculty, a festive concert was performed in the presence of thousands of students and citizens. /p.ta/xh/

D’Arc Avenue 23, Tirana, Albania E-Mail:

Albanian Telegraphic Agency

Salla Koncertale dhe Muzeu i Artit të Prishtinës

September 1, 2023 by s p

Kryetari i Kryeqytetit, Përparim Rama, gjatë vizitës në Japoni ka takuar arkitektin e njohur botëror, Kengo Kuma, me të cilin kanë diskutuar detajet e fundit të projektit të Sallës Koncertale dhe Muzeut të Artit në Kryeqytet, të cilat do të krijohen brenda ish shtëpisë së mallrave “Gërmia” në Prishtinë.

“Arkitektura unike e ndërtesës ikonë të Kryeqytetit, do të ruhet tërësisht si pjesë e trashëgimisë sonë. Por në të njëjtën kohë ne do të krijojmë një Sallë Koncertale e Muze të Artit super modern.
Ky është një projekt tjetër i madh drejt transformimit të Prishtinës.
Jam shumë i lumtur që vetëm se po hedhim hapat e parë për krijimin e dy hapësirave të rëndësishme të kulturës që i kanë munguar Kryeqytetit tash e sa kohë. Ne po realizojmë një kërkesë të kahmotshme të artistëve tanë, që të kenë një ambient të përshtatshëm ku do të mund të shprehin artin e tyre, në kushte shumë më të favorshme, ashtu siç do të bëjnë artistët me renome botërore. E kam premtuar dhe po e bëjë realitet” – ka deklaruar kryetari i Kryeqytetit, Përparim Rama.

Ndërsa, arkitekti Kengo Kuma, u shpreh falënderues për mundësinë e bashkëpunimit me Kryeqytetin që të krijojë një super projekt me arkitekturë të veçantë, i cili do të plotësojë nevojat e komunitetit artistik vendor e ndërkombëtar.

Gjatë së enjtes, Rama u takua edhe me Taito Yamamoto, kryetarin e qytetit Chuo i cili gjendet në prefekturën e Tokios. Me z. Yamamoto, u bisedua për mundësitë e bashkëpunimit dhe këmbimin e përvojave artistike dhe kulturore. Gjithashtu Rama u takua edhe me të parin e Qytetit Shibuya, Ken Hasebe, me të cilin biseduan për rritjen e bashkëpunimit në fushën e teknologjisë informative.

107 vjet nga Komisia Letrare e Shkodrës

September 1, 2023 by s p

Bledi FILIPI /

E ngritur me mbështetjen e Konsullatës dhe Komandës së Lartë Austro-Hungareze në Shkodrën e 1916-s, Komisia kishte si qëllim të zhvillonte më tej zgjidhjen e problemeve të arsimit dhe të gjuhës letrare shqipe pas Kongresit të Manastirit.( B.Beci ,Hist. Stand. 2010).

Komisia Letrare e Shkodrës u themelua 106 vjet më parë, pikërisht më 1 shtator 1916, kjo qe një ngjarje e shënuar në jetën kulturore të kombit shqiptar. Ajo i vuri vetes detyra të mëdha, të shumta e të rëndësishme. Ajo shfaqet mbi përmasat e një komisioni dhe mund të krahasohet me kongreset arsimore të mbajtura në Shqipëri. Kjo Komisi qe një hap tjetër i rëndësishëm kombëtar pas atij të Kongresit të Manastirit 1908. Këtu po hidheshin themelet e standartizimit të shqipes.

Këtu bien në sy:

Patriotë dhe personalitete të shquara të kulturës kombëtare, siç janë : Fishta, Gurakuqi, Pekmezi, Mosi, Logoreci, Mjeda, Xhuvani etj. Në komisi morrën pjesë edhe albanologë të huaj si : Maksimilian Lamberc ( Vjenë) e Rajko Nahtigal (Grac).

Organizimi i shkëlqyer i Komisisë dhe veprimtarive të saj.

Konceptet e qarta teorike lidhur me rrugët e mundshme të formimit të gjuhës zyrtare të përbashkët shqipe, pa e shkëputur këtë çështje madhore të kombit me rregullat ortografike dhe duke pasur parasysh , mbi të gjitha, detyrën e afrimit të dy dialekteve.

Komisia e themeluar u thirr më pas më 11 dhjetor 1916 , në të cilën u diskutua çështja e gjuhës së përbashkët, si një çështje e rëndësishme kombëtare. Pas debateve shkencore u vendos dhe u miratua njëzëri teza e Gurakuqit për zgjedhjen e dialektit të Elbasanit si gjuhë shkrimi.

“ Tue qenë se djalekti i Elbasanit edhe ndë pikpamjen e formavet, por sidomos ndën pikëpamjen e sintaksës asht si jë urë në mes toskërishtes dhe gegërishtes, duhet të zgjidhet si gjuhë shkrimi me ato rregulla orthografike qi të na duken të drejta e t’arsyshmet. Po tue dhanë këtë vendim Komisia Letrare duhet të mbaj gjithmonë para sysh detyrën, qi të bahen kërkimet e nevojshme , qi të gjinden forma të mesme , të cilat t’afrojnë ndryshimet djalektologjike të dy dialekteve” ( L.Gurakuqi , Shënime 1967).

Këtë tezë të tij Gurakuqi e formulon dhe do t’ia paraqesë Komisisë.

Kjo Komisi e cila do të shtrihej në vitet 1916-1918, do t’i ngarkonte më 1917 prof. Rajko Nahtigal, Gjergj Pekmezit dhe Ndre Mjedës të bënin një ekspeditë hulumtuese në Elbasan e rrethina.

Nahtigal për të folmen e Elbasanit thekson: “ do konsideruar si një e folme kalimtare midis gegërishtes dhe toskërishtes. Si e folme në aspektin sintaksor paraqet , sintezë të shfaqjeve autoktone shqipe, më së paku me ndikime të huaja”. ( R. Nahtigal f. 17).

Komisia Letrare e Shkodrës mori disa vendime themeltare për njësimin e drejtshkrimit :

a) Grupet e bashkëtingëlloreve do të shkruheshin të plota: mb, nd e ng. Pra, ashtu si i kishte toskërishtja, dhe si i kishte pasë historikisht gegërishtja;

b) Togjet e zanoreve ue, ye dhe ie do të shkruheshin të plota (përveç ue që në toskërishte ishte ua), e ndonjë nëndialekt i gegërishtes megjithëse në elbasanishte ishin rrudhë në u, y dhe i;

c) Vendosja dhe përdorimi i ë-ve të patheksuara të cilat gegërishtja nuk i kishte, por i kishte toskërishtja; ë-ja fundore në fjalët punë, vajzë, lugë; ë-ja e patheksuar në trup të fjalës: shëndet, këndue, rrëfye; ë-ja fundore do të përdorej edhe te mbiemrat: i butë, i mirë, i shpejtë etj.

ç) Gjatësia e zanoreve do të shënohej vetëm në vepra gjuhësore. (Gjatësia e zanoreve ishte një veçori kryesisht e gegërishtes);

d) formanti ‘u’ do të shkruhej i ndarë si ‘u lava’.

dh) shkrimi i përemrave sot ka shumë pak ndryshime prej atyre që janë vendosë nga KLSh-ja;

e) emrat do të shkruheshin me bashkëtingëllore të zëshme: zog–zogu (jo zok – zogu), etj.

f) mbaresat rasore do të shkruheshin –së, –në, –të, qysh nuk i kishte elbasanishtja.

Siç shihet vendimet e Komisisë Letrare të Shkodrës i dhanë një shtysë të madhe krijimit të një gjuhe të përbashkët. Ajo hartoi rregullat e ortografisë , që do të shërbenin për rregullat e mëvonshme, përpiloi lista të gjera fjalësh , ku zbatoheshin rregulla , u kushtoi vëmendje edhe parimeve të terminologjisë dhe teksteve shkollore.

Komisia Letrare e Shkodrës me vendimet e saj çoi më tej njësimin e gjuhës shqipe e drejtshkrimin e saj. Ajo afroj shumë dy variantet në shkrim dhe për nga rëndësia ajo radhitet pranë Kongresit të Manastirit.

Rregullat e saj qenë një pikë e fortë orientuese për studimet e gjuhëtarëve të mëvonshëm.

SHKOLLA SHQIPE NË “RIVA DEL GARDA”, RUAJTJA E GJUHËS DHE IDENTITETIT KOMBËTAR NË MËRGATËN SHQIPTARE TË ITALISË

September 1, 2023 by s p

Nereida Xhakolli, mësuese e shkollës shqipe në “Riva del Garda” të Italisë, rrëfen ekskluzivisht për gazetën “Dielli”, Organ i Federatës Pan-Shqiptare të Amerikës VATRA, New York, ruajtjen e identitetit kombëtar, historisë, gjuhës, kulturës dhe traditës shqiptare në “Riva del Garda”, Itali, nëpërmjet mësimit të gjuhës e kulturës shqipe dhe aktiviteteve patriotiko-kulturore. Me mësuesen Nereida Xhakolli bisedoi Editori i “Diellit” Sokol Paja.

HISTORIKU I MËSIMIT SHQIP NË “RIVA DEL GARDA”

Kursi i mësimit plotësues të gjuhës shqipe për fëmijët shqiptar të lindur në “Riva del Garda” filloi pikërisht në vitin shkollor 2019\2020, vetëm 8 vjet mbas themelimit të shoqatës të solidaritetit ndërkombëtar Onlus RINIA ( 23 maj 2011) nën kujdesin e Presidentit të saj Erio Korani. Kjo shoqatë zhvillon veprimtarinë e saj jo vetëm në Riva del Garda e në territorin italian por realizon projekte të ndryshme edhe në Shqipëri, Maqedoni, Kosovë, në vënde të ndryshme të Ballkanit. Ky kurs i gjuhës shqipe zhvillohet çdo të shtunë në orët e mbasdites pranë ambienteve të shkollës fillore të qytezës e më vonë pranë një ambienti të veprimtariva mbas-shkollore, ambient i vënë në dispozicion nga bashkia e Riva del Garda. Hapja e këtij kursi pranë kësaj shoqate, ishte një dëshirë e prindërve të fëmijëve të lindur jashtë territorit të Atdheut mëmë, që u bë dhe objekt që shoqata duhej ta realizonte për anëtarët e saj e jo vetëm. Unë si mësuese së bashku me mësuesen Aida Daci, dy ish- mësuese në profesion në Shqipëri dhe që me këtë rast misioni ynë ka vlera akoma më të mëdhaja dhe përgjegjësi të dyfishtë, u përgjigjën menjëherë kësaj domosdoshmërie.

AKTIVITETET KULTURORE NË SHËRBIM TË MËSIMIT SHQIP

Eksperienza ime si mësuese prej disa vjetësh në kurset e mësimit plotësues të gjuhës shqipe më ka dhënë mundësi të përdor pothuajse të gjitha tekste mësimore të mësimit të gjuhës dhe kulturës shqiptare për fëmijët e lindur jashtë trojeve të Atdhuet. Të bazuara gjithmonë në moshën që kanë fëmijët që ndjekin kursin, në livelin e të folurit dhe të shkruajturit (nëse e përdorin shkrimin) të gjuhës shqipe si të tyre ashtu edhe të prindërve arrijmë të bëjmë zgjedhjen e materialeve më të përshtatshme për sejcilin prej tyre. Dihet që fëmijët që ndjekin kurset janë të moshave të ndryshme, me prejardhje nga zona të ndryshme jo vetëm të Shqipërisë por edhe nga Maqedonia, Kosova. Bashkëpunimi me prindërit është shumë i rëndësishëm, sepse nëse prindi nuk sjell fëmijët e mbi të gjitha nëse prindi nuk flet shqip, ne si mësues apo shoqatë mund të bëjmë pak ose asgjë. Duhet prindi të jetë i vetë-ndërgjegjshëm për mësimin e gjuhës shqipe, kulturës, traditave. Thirrja më e bukur dhe e cila arrin direkt tek fëmijët janë aktivitetet e ndryshme kulturore-artistike të cilat zhvillon shoqata në territor ku flitet, recitohet, këndohet aq bukur në gjuhën shqipe, ku kërcehet vallja shqipe, ku artistët janë të veshur me kostumet tradicionale e janë pikërisht vetë prindërit e tyre.

GJUHA SHQIPE DHE IDENTITETI KOMBËTAR SHQIPTAR

Mësimi i gjuhës shqipe është e vetmja formë e ruajtjes së identitetit kombëtar të shqiptarëve në Itali dhe kjo gjë sot po e realizojne vetëm mësuesit vullnetar prej gati mbi 15 vjet (tani pothuajse në çdo qytet italian sepse shoqatata e para të krijuara në Itali në 1991 e kanë pasur aktivitetin themelor të veprimtarisë së tyre). Fjalën *mésim* ne e shohim dhe e zhvillojmë në shumë sfumatura ( të folurin, të lexuarin, të treguarin , recitimin, punët e ndryshme të dorës……shikimin e një filmi….Brezi ynë duhet të ketë si pikë referimi në trashëgiminë e gjuhës shqipe dhe të traditave kombëtare arbëreshët që edhe pse kanë kaluar mbi 500 vjet që janë larguar prej atdheut nuk e kanë harraur gjuhën mëmë. Kohët e fundit duke parë që mësuesit po njihen me njëri-tjetrin falë aktiviteteve të ndryshme ndërmjet shoqatave, shkëmimet e eksperiencave, ideve të ndryshme në krah po u gjendet për materialet shkollore e jo vetëm edhe Qendra e Botimeve për Diasporën dhe viti i sivjetshëm shkollor do jetë viti i parë ku kurrikula mësimore e dy shteteve Shqipëri e Kosovë do jetë e përbashkët.

INTEGRIM DUKE RUAJTUR RRËNJËT TONA

Në territorin ku ne zhvillojmë veprimtarinë tonë në ruajtjen dhe trashëgimin e gjuhës, traditave dhe kostumeve tona, shoqëria italiane e ka mirëpritur me kënaqësi sepse integrimi është nevojshmëri kurse trashëgimi i gjuhës është domosdoshmëri. Duhet të integrohemi në shoqërinë e re por pa i shkëputur rrënjët. Pa ditur nga vijmë nuk mund të përcaktojmë si objektin ku duam të arrijmë dhe ç’rrugë duhet të përshkruajmë për të arritur.

DYGJUHËSIA SI NJË LEVË MË SHUMË

Për momentin ne nuk kemi përdorur mësimdhënien përmes teknologjisë, ndërsa dygjuhësia nuk është aspak e parë ose më mirë të them që po punojmë me prindërit që dygjuhësia të mos shikohet si veshtirësi por përkundrazi një levë më shumë, një pasuri që kanë këta fëmijë. Aq më tepër që kjo moshë ( 6-13,14 vjeçar ) është mosha ku truri i fëmijëve, adoleshentëve është si sfungjeri…..vetëm thith e vjen një ditë që ato çka përvetësuar do i reflektojë akoma edhe më të pasura.

KUSH ËSHTË MËSUESE NEREIDA XHAKOLLI?

Nereida Xhakolli është lindur në qytetin e Korçës në 4 shtator 1969 dhe rritur në qytetin muze të Beratit ku ka mbaruar edhe gjimnazin Bab Dud Karbunara. Vazhdon studimet pranë Universitetit “Luigj Gurakuai” në qytetin e Shkodrës, studime të cilat i mbaron me sukses dhe diplomohet si mësuese në degët matematikë- fizikë. Nereida vjen nga dy familje patriote; nga babai i cili ka origjinë nga Skrapari dhe pikërisht nga familja Xhakolli që është shumë e njohur për vlerat kulturore dhe patriotike…. dhe nga nëna me origjinë korçare nga familjet Jazexhiu dhe Zhgaba…. edhe këto dy familje po aq të njohura për këto vlera……Mbas mbarimit të studime e fillon punë si mësuese në gjimnazin e qytetit të Beratit por meqë Nereida është një prej studenteve të grevës së urisë në Shkodër në vitin 1992 për të ishte e domosdoshme largimi nga Atdheu dhe kështu nis rrugëtimi i saj si emigrante; më parë në Greqi dhe më pas drejt Italisë ku dhe ndodhet aktualisht prej vitit 2002. Nereida gjithmonë ka etje për studime e mbi të gjitha për tu trasmetuar brezit dhe qytetarëve italian e jo vetëm vlerat pasurinë kulturore dhe historike që Atdheu ynë ka. Për këtë Nereida përdor gjëndjen e saj në mënyrë vullnetare pranë shoqatave të ndryshme kukturore dhe shoqërore që ndodhen në qytetin e saj Rovereto e përreth; e jo vetëm! Në 7 mars 2013 hap shkollën (kursin) e parë shqipe me mësues Osman Parruca e më vonë një tjetër shkollë atë në Riva del Garda në 2019 me mësuese Aida Daci ku vazhdon edhe sot e kësaj dite. Eksperiencën e saj e ka trasmetuar edhe në qytete të ndryshme të Italisë ku ka qënë e ftuar si në Parma, Pesaro, Urbino, Brescia etj. Është një prej nismëtareve të grupit që ka realizuar të ngrejë Flamurit kombëtar pranë Kambanës së Paqes në Rovereto – Itali në 2010. Për dy legjislatura ka qënë kryetare e komisionit për arsimin dhe kukturën pranë FNAI, me iniciativën e së cilës është bërë e mundur në 28 shkurt 2018 edhe takimi i parë në Itali të të gjithë mësuesve shqiptar vullnetar që mësojnë SHQIP fëmijëve të lindur këtu. Nereida është edhe një koleksioniste e kostumeve kombëtare. Të gjitha materialet mësimore didatike në vitet e para i solli nga Shqipëria me shpenzimet e saja e më vonë ( meqë puna e mësuesve po ndihet edhe në Atdhe tek organet kompetente) nëpërmjet Qëndrës së Botimeve për Diasporën e këtu falenderoj Mimoza Hysa dhe stafin e saj ) si dhe Konsollatën Shqiptare në Milano me Luljeta Çobanajn.

INSTITUCIONI MAKS VELO

September 1, 2023 by s p

Visar Zhiti/

…do të donim që sonte Maks Velos të mundej t’i uronim datëlindjen e 88-të pranë një gote me verë në studio në shtëpinë e tij, mes veprave të shumta, pikturë dhe libra dhe të dëgjonim pakënaqësitë e tij prej intekektuali të lartë, nevrikosej shpejt dhe po ashtu qeshte çiltër, çelej dhe dukej më i bardhëllemtë.

Po si ta urojmë kur ka 4 vjet që ka ikur, veçse qiellërisht…

E njoha në burg, e kisha dëgjuar si arkitektin “postmodern”, që u dënua për pallatin kubist që projektoi ai për shkrimtarët dhe artistët e Realizmit Socialist në Tiranë. Kur e burgosën, ia dogjën pikturat.

– Po pallatin e shkrimtarëve nuk e hodhën në erë me dinamit si vepër e një armiku, – i thosha.

– Jo, jo, – lemerisej duke qeshur. Le që na paskësh lindur në Paris, thoshin, si guxoi, shumë e dëmshme kjo për regjimin.

– Vërtet në Paris ke lindur?

– Dale, prit, e ç’të keqe ka? E keqja është që erdha, ha-ha-ha… kujdes, se po na afrohet një nga ata, spiunët.

Ishim miqësuar shumë. Dhe i kërkoja të bënte ndonjë kopertinë për librat që sajoja me fletë të grisura revistash dhe m’i qepte këpucari i burgut. Maksi u ngjiste gërmat apo ndonjë figurinë, edhe ai nga gazetat a revistat e Partisë i priste, e kam treguar në librin “Rrugët e ferrit”. Maksin e kam personazh të dashur.

Miqësia vazhdoi dhe pas burgut. Në ekspozita të tij donte të flisja veç unë në përurim dhe unë i kerkova të më bënte kopertinen e librit me poezitë e burgut, që mori dhe çmim…

Kur na erdhi në Romë në shtëpi, unë punoja në ambasadë atëhere, vizatoi tim bir, Atjonin e vogël.

Maksi vazhdonte të pikturonte ashtu siç e kishte nisur, impresionist parak, kishte diçka nga Paul Gauguin si në shpellat e tij, i veçantë, modern, silueta të zeza dhimbjesh me duart me pranga, e donte shumë ngjyrën e zezë, botoi albume, tregime e poezi, prozë të gjatë për burgun ikte jashtë shtetit, zemërohej me të gjithë, kritikonte politikanët, fanatikët, ishin më të shumtë ata që e donin, e ftonin kryeministra, presidentë, po edhe i shante, rebelohej, diskutonte në studioi televizive plot me gjestikulacione, ngiste makinën në moshë madhore nëpër Tirane, rrinte me vajza të reja, etj, etj.

Ishte plot me ide e imazhe, fliste ashpër kundër politikave të mbrapshta, antikulturore, korrupsionit, kaosit arkitektonik ashtu si dhe mendjet e çoroditura postdiktatoriale.

Europian në shije, institucion i gjallë, i thosha. Dhe njeri andej e tjetri këtej, e humbëm njeri-tjetrin.

Më në fund u bëmë prapë bashkë. Shkuam në Varshavë, na kishin ftuar në Senatin Polak, me mua ishte dhe Eda ime, që tregonte një përkujdes të veçantë për Maksin, në tryezën e ngrënies, në shëtitje. Mbas fjalës që ai mbajti, dhuroi në presidium albume të tij. Do të qeshte çiltër me fjalën time. Unë kisha thënë se vendi im politikisht i ngjan një “handicappati”, ka dy krahë të majtë, por njerin e ka ngulur djathtas, dy këmbë të majta, njërën e ka djathtas, por i sigurova të pranishmit në takim, përfaqësues nga Europa Lindore dhe Qendrore, se në vendin tim nuk kishte rrezik të kthimit të komunizmit, nga që s’kishte ikur akoma. Më përqafoi një delegat i Ukrainës.

Në aeroport na vunë në sallën e VIP-ve. Unë tregoja për Maksin. Ndillte adhurim, fytyrë gjerë si e gdhendur në gur, me ballin të lartë dhe të pjerrët, sy xixëllues me vetulla leshtore, trup madh si një Heminguej, kështu shkruajta një artikull tjetër në gazetën “Panorama”, Maks Velo – një institucion.

Takimi i fundit ishte në studio në shtëpinë e tij dy katëshe, të pasuvatuar nga jashtë, me lule dhe qen. Nuk kam shtëpi, ankohej, është e vëllait.

Na mahniten punët e tij te reja, por më shumë kur ai i dhuroi Edës të gjitha vizatimet që kishte për Nënë Terezën, skica, akrilik, vaj, madje me lejen e tij, Eda një portret të bukur të Shenjtes e dhuroi në SHBA, qendrës kulturore “Nënë Tereza”, pranë kishës shqiptare në Detroit.

Të ishte një amanet i tij? Se në vitin më pas iku… në Qiell.