Archives for February 2024

Vatra Chicago mori pjesë në festimet për pavarësinë e Kosovës

February 20, 2024 by s p

Vatra Chicago mori pjesë në festimet për pavarësinë e Kosovës. Në çdo aktivitet kombëtar e komunitar, Vatra Chicago është e pranishme dhe prezantohet denjësisht. Një ekip i shkëlqyer patriotësh që promovon vlerat më të mira të komunitetit shqiptar në Chicago. Disa foto mijëra fjalë nga pjesëmarrja e disa anëtarëve të Kryesisë së Vatrës Chicago dhe Kryesisë së Albanian American Women’s Association të ftuar në festën e Pavarësisë së Kosovës organizuar nga Albanian Cultural Center of Chicago. Çfarë është në të vërtetë komuniteti? A nuk është harmonia, dashuria për njëri tjetrin, për kulturën , gjuhën tonë ,traditat tona, humorin tonë. Është të ndihmojmë dhe mbështesim njëri tjetrin me dashamirësi , të lumturohemi për sukseset e secilit sado të mëdha apo të vogla qofshin. Është te ndihemi krenarë për origjinën dhe identitetin tonë. Është të bashkëpunojmë dhe luftojmë për kombin tonë dhe të drejtat e shqiptarëve. Është të fuqizojmë diasporën për të rritur influencën e saj në institucionet përkatëse në ndihmë të shqiptarisë. Është të na karakterizojë mirësia dhe pozitiviteti të cilat janë ngjitëse. Është kaq e thjeshtë dhe aspak e komplikuar. Në këtë rast është për tu përmendur dhe lavdëruar bashkëpunimi i vazhdueshëm i këtyre organizatave të ndryshme që i bashkon shqiptaria. Gëzuar dhe njëherë pavarësinë Kosova

Përsëri për Kosovën!

February 20, 2024 by s p

Monda Mara/

Këtë herë me veprimtarinë e zhvilluar në Brescia nga FNAI, mbështetur nga konsullatat tona në Milano: e Kosovës dhe Shqipërisë, dhe praninë e këshilltares së provincës Suela Plaka. Pasditja letrare – artistike kushtuar 16- vjetorit të Pavarësisë së Kosovës, nën drejtimin e regjizores Valbona Xibri dhe kujdesin e Petrit Aliajt, ishte një ndërthurje elementësh.

Në fillim tingujt muzikorë. Grupi “Gjurmët”, që kishin ardhur enkas nga Aleksandria, me paraqitjen e tyre na dëshmuan edhe një herë se rrënjët tona të lashta janë testamenti ynë më i mirë.

I pranishëm me librin e tij “Roli i diplomacisë së Shqipërisë në procesin e njohjes së pavarësisë së Kosovës” dhe autori Arflet Selmani. Prezantimi, që m’u besua mua, në një material të përgatitur në bashkëpunim me prof. Ndue Shabakun, synoi dhënien e një fotografie historike për të mbërritur deri në shpalljen e pavarësisë. Duke shpresuar se biseda jonë i përmbushi pritshmëritë, dua të përgëzoj autorin për punën e zellshme dhe hulumtimin në lidhje me temën e trajtuar.

Çaste emocionuese dhuroi interpretimi i shkëlqyer i aktorit dhe regjisorit të teatrit “Skampa” Eduart Stavri Çala, të cilin patëm fatin ta kishim midis nesh. Mjeshtëria e tij, transmetoi te të pranishmit një ndjesi të veçantë dhe rrëmbeu duartrokitjet e tyre. (Në kolazh do të gjeni dhe një pjesë nga ky interpretim.)

Mbase nuk do të kishte kuptim kjo veprimtari pa rrëfimin e njërit prej ish- luftëtarëve të UÇK-së, Fasli Vehapi, që me thjeshtësi deklaroi se nuk ka bërë gjë tjetër, veç detyrës.

Më tej, si për të na dëshmuar se jemi në rrugë të mbarë, erdhi dhe interpretimi i disa poezive me motiv patriotik nga nxënëset tona, lindur në mërgim. Dhe unë mendoj se pikërisht te ky brez, që po rritet larg atdheut, gjejmë frymëzimin dhe motivin për t’i kushtuar kohën dhe rëndësinë e duhur festimeve të tilla.

Së fundmi personalisht për mua këto lloj organizimesh janë edhe një mundësi për t’u takuar me miq: të vjetër apo të rinj. Konkretisht këtë herë me veprimtaren e palodhur Nereida Xhakolli, Drita Gega Qokaj, presidenten e Shoqata Alba Calcinato Miranda Bruci, poetin Sabit B. Bajraktari, presidentin e Associazione Albanese Beselidhja Rovereto Dashamir Kertusha, Gege Tuci, Anton Mirditori, Jasin Dauti Sherif Nuredini e shumë të tjerë, me të cilët ndamë bashkë disa orë të çmuara të pasdites.

NDIEJ VS NDJEJ

February 20, 2024 by s p

Sevi Lami Agolli/

Kur një “j” në vend të “i” e ndryshon krejtësisht kuptimin!

Pse gabojmë kaq shumë me këto dy folje?

Para disa kohësh nisa të lexoja një roman, i cili kishte fituar edhe një çmim të rëndësishëm në vendin tonë. Përveç kënaqësisë estetike dhe artistike që prisja të merrja nga ai roman si fitues i atij çmimi, prisja të merrja edhe kënaqësinë gjuhësore, pra, përdorimin e një gjuhe të drejtë dhe pa gabime drejtshkrimore e gramatikore. Por… sapo e hapa në faqen e parë, në paragrafin e parë personazhi kryesor “ndjente”, në vend që të “ndiente”… Nga konteksti i fjalisë, personazhi ndiente një emocion të papërshkruar, kurse ashtu siç ishte shkruar, ai “falte” një emocion të papërshkruar…

Vazhdova leximin më tej, me shpresën se ishte një gabim teknik, siç na ndodh të gjithëve të bëjmë, ngaqë na përpin leximi, kuptimi, përmbajtja, gjuha artistike…

Por pak rreshta më poshtë ai sërish “ndjente” dhe kështu vazhdonte në të gjithë romanin, duke “falur” gëzimin, lumturinë, trishtimin dhe të gjitha ndjesitë që përjetonte. Nuk dua të ndalem këtu edhe te gabimet e tjera drejtshkrimore dhe gramatikore që hasa, ku më dendur ishte përdorimi i trajtës së shkurtër “i” në vend të asaj “u”; i trajtës së shkurtër të bashkuar “ta” që dilte me apostrof; mospërshtatja në numrin shumës të mbiemrave që cilësonin emra të dygjinishëm etj., etj.

Fatkeqësisht, nuk ishte hera e parë që foljen “ndjej” e gjeja të përdorur në vend të asaj “ndiej”! Ngatërrimin e këtyre dy foljeje, që janë shumë të ngjashme nga ndërtimi fonetik, e hasim dendur jo vetëm në letërsi artistike, por edhe në shumë tekste studimore, artikuj të ndryshëm, medie, komunikim të përditshëm etj. Por, duke përdorur foljen “ndjej” në vend të asaj “ndiej”, ne i ndryshojmë krejtësisht kuptimin fjalisë, pjesës, tekstit, asaj që duam të shprehim..

Ajo që i dallon këto dy folje është tingulli “i” te njëra dhe “j” te tjetra. Por ky dhe në bazë të këtij dallimi dallim fonetik kemi edhe përbën edhe dallimin kuptimor të tyre.

Kur duam të përshkruajmë ndjesitë tona, ne “ndiejmë”, kurse kur duam të falim me dashamirësi një faj a gabim, ne “ndjejmë”.

Pra, shohim që kemi dy folje, që kanë trajtë e tingëllim thuajse të njëjtllojtë, por kuptime të ndryshëme. Prandaj duhet të kemi shumë kujdes kur i përdorim në tekste të ndryshme, sepse mund të tjetërsojmë kuptimin e tyre.

Ja kuptimi i këtyre dy foljeve, i shkëputur nga Fjalori i Gjuhës Shqipe:

NDIEJ – kal. – I. Kap me anë të shqisave ngacmimet dhe dukuritë e botës së jashtme; ndijoj. Ndiej zërin (shijen, erën). Ndien të ftohtët…

II. Provoj një ndjenjë a një gjendje shpirtërore. Ndiej kënaqësi (mërzi, bezdi). Ndien gëzim (hidhërim, pezmatim). Ndien një dëshirë. Ndiente frikë. Ndien neveri (krupë). Nuk ndien asgjë për të nuk e do, nuk e dashuron.

2. NDJEJ – kal. – I fal me dashamirësi një faj a një gabim dikujt. I ndjej fajin. Më ndjeni! Më falni! E ndjeu Zoti.

Edhe në Drejtshkrimin e Gjuhës Shqipe, f. 27-28, e kemi të sqaruar mjaft qartë drejtshkrimin e këtyre dy foljeve:

Shkruhen me -ie-: foljet te të cilat ky grup zanoresh ndiqet nga mbaresa -j: ziej, përziej, ndiej: ndien, ndiejmë, ndieni, ndiejnë; ndieja, ndieje, ndiente, ndienim, ndienit, ndienin; ndiem, ndiet, ndien; ndiekam, ndieke; (kam) ndier.

Shkruhen me -je-: trajtat e njëjësit të së kryerës së thjeshtë të dëftores dhe trajtat e dëshirores së këtyre foljeve: zjeva, zjeve, zjeu; zjefsha; përzjeva, përzjeve, përzjeu; përzjefsha; ndjeva, ndjeve, ndjeu; ndjefsha, ndjefsh, ndjeftë, ndjefshim, si dhe të gjitha fjalët e formuara nga folja “ndiej”: i ndjeshëm, ndjesi, ndjenjë, parandjenjë etj.

Shkruhet me -je- folja “ndjej” në të gjitha trajtat dhe format e saj (i fal fajin dikujt), si edhe formimet prej saj: (ndjesë, i ndjeri).

Pra, për të mos i ngatërruar me njëra-tjetrën, në raste të caktuara, duhet tëmbani mend se dimë se:

a) folja “ndjej” ka një përdorim shumë të vogël, krahasuar me foljen “ndiej”;”.

b) folja “ndiej” vetëm në të kryerën e thjeshtë të dëftores, tri vetat e njëjësit del me “j”: unë ndjeva, ti ndjeve, ai/ajo ndjeu; dhe në të tashmen e dëshirores merr “j”: unë ndjefsha, ti ndjefsh, ai/ajo ndjeftë… kurse në të gjitha mënyrat e tjera dhe kohët e tyre del me “i”.

Për të t’i dalluar sa më lehtë këto dy folje në mënyra e kohë të ndryshme, mos e ngatërruar me foljen “ndjej”, këtu po japim zgjedhimin e foljes “ndiej”, që ka edhe një përdorim më të dendur. në të gjitha mënyrat dhe kohët e tyre.

#SiSot, më datë 20 shkurt të vitit 1815, u lind një prej figurave me më tepër epërsi në zhvillimet e Lidhjes së Prizrenit, Sulejman Vokshi

February 20, 2024 by s p

Drejtoria e Përgjithshme e Arkivave/

Në gjirin e një familjeje gjakovare të spikatur për veprimtari patriotike, u mbrujt i gatitur për t’u flijuar në emër të lirisë së kombit. Qe në vijë të parë të luftës për fitimin e pavarësisë së plotë të mbarë trojeve shqiptare. Themeloi dhe priu, politikisht dhe ushtarakisht, Lidhjen e Prizrenit.

Në një hark kohor të shkurtër, nën drejtimin e tij, pushteti administrativ e ushtarak i Lidhjes së Prizrenit mundi të konsolidohej duke u shtrirë drejt Shkupit, Prishtinës, Mitrovicës, Gucit, Vuçiternës, Preshevës etj. Në cilësinë e kryetarit të shtabit të forcave shqiptare, mori pjesë në luftën e zhvilluar kundër forcave osmane të Dervish Pashës, për mbrojtjen e Lidhjes në Shtimje e Slivovë.

Shfaqi qendresë të patundur ndaj pushtuesit osman, edhe pas shpërndarjes së qeverisë së Lidhjes. Në vitin 1885, organizoi në Kosovë një kryengritje të radhës kundër zgjedhës së huaj. Përpjekjet e tij të palodhura për lirinë e vendit, mund t’i kushtonin edhe jetën. Për aktivitetin e tij atdhetar, Gjykata e jashtëzakonshme e Prizrenit e dënoi me vdekje, vendim ky që nuk gjeti zbatim, pasi Vokshi u lirua nga burgimi.

Vokshi radhitet ndër udhëheqësit e luftëtarët më ngulmues të popullit shqiptar në luftën për arritjen e sigurimit të unitetit kombëtar e shtetëror. Figura e tij u përjetësua jo vetëm në historiografi, por edhe në këngët popullore historike të asaj periudhe.

#SulejmanVokshi

#ArkivatFrymëzojnë

#ArkivatKujtojnë

Havzi Nela, zani kushtrues i një shpirti ngadhënjimtar, poeti i këngës kryengritëse

February 20, 2024 by s p

Nga Albert Vataj/

Në ndërmendjen e përvjetorit të lindjes së poetit, tuj kumtu mirënjohje për krejtçfarë ai e shkroi me gjak mbrojti me kalvar, ngucemi tash me rijetu copëza të atij mundimi të pashoq hekash dhe lëngimesh që gjaset me i gatu vetëm havani i terrtë i kobit të kuq. I vetmi krim që ky za kushtrues kishte ba, dhe për të cilën ai shkoi në litar 10 gushtin e vitit 1988, ishte vullnesa për me ia kushtu veten mish e shpirt shërbesës së fjalës së lirë, kumtit krijues, me të cilin ai këndoi dhe u ndesh me një prej bishave më të zezonta.

I pamposhturi i kushtrimit të lirisë, i kumtit ngadhnjyes të poetit, i zanit të paepur të një shpirti që s’diti të jepej, ishte ai, Havzi Nela. Varra e mbrame e bishës në agoni. Zemra e thyeme e një shtati të drobitun. Zani gjëmues i një shpirti ngjadhnjimtar. Poeti që luftoi komunizmin me penë dhe guxim. Ishte ndër ata intelektualë, që parapriu një lufte, përleshjesh të shpirtshme me fjalë dhe vargje, të cilën besonin idealistët dhe prej së cilës komunizmi druhej më shumë se djalli nga temjani. Ai ishte poet po kaq sa mësues, besonte te idealet njëjt sa te liria dhe nuk mund të kuptosh këtë epje vetëflijuese pa atë lartësim dhe fisnikërim shenjtërimi që ai mëkoi deri në natën kobzezë të litarit. Ai u ngjit në trekëmbëshin e vdekjes si në kryqin e përjetësisë së Hyut, për të qenë ndër martirët e dritës dhe dijes, poezisë dhe gjëmimit të shpirtit.

Më 20 shkurt të vitit 1934 një e qarë fëmije do të këndellte një tjetërqysh kreaturë jetësimi në qiellin e rrëzuar mbi pullazet e majeve në Kollovozin të Kukësit. Një shkulm flakadani do të gjëmonte në oxhakun e asaj votre, tuj ysht një të shtënë lumnie që theri përmes terrin e asaj nate kumtimi dlirësie. Rrokullima e viteve do të derdhej në shtatin e një shuguruesi, si një dritë që lëshohet nadjve tuj përla me jetësim tançka rrok pamja. Një kapërthim përjetimi të stuhishëm do t’i kridhej në hov kësaj zemre flakatare. E në të mbramë të trishtë do ta kishte t’fikumen e frymës. Nata kobzezë e 10 gushtit të motit 1988 e thuri me mraz mantelin e trishtimit, që do të lëshohej mbi qytetin verior, si një qefin morti bashmë me terrin e qorruem. Në yje i’u shndërrue grahmat e fundit atij shpirti ngadhnjyes. Me dritën që lindtte s’kish mbetun kurrçka gjallnuese në të, veç kurmit hekakeq të martirit, që derdhej në plisin e përpushun lëngimesh në trekëndësh. Në kup të qiellit kuja i’a lëshoi në atë zgjim tragjik të atij qyteti që strukej nën peshën e heshtjes. Sy e zemra u qorrën në këtë manifestim frike dhe paniku që mbillte kjo varrë mesjetare që rrëmihte të shkumen, të tashmen e të gjithmonshmen e vetëdijes së njerzisë, kësoane e gjithsekund. Në atë prehje trishtane që kalli tmerr shtati i shterrun hekash i poetit që tuj ken “armik i popullit dhe partisë” ishte bzamja ma kushtrues që ajo ndërkohje kishte mujt me e lëshu potershëm. Klithmë, e cili theri si dhimbë shgjetare atëditë e sot. Kësohere dritëlëshuesi i dijes e kumtuesi i kremtes së lirisë, kish da mendjen me ik, jo si më heret “zemërplasun” por zëkallun e oshëtues në ndërkohje.

As tokë nuk i dhan në pushimin e pasosun, Havzi Nelës. Deri në njat cak kishte mujt me mbërri makabriteti i lëshuem në duar të zellshme gjakatarësh, mbi të cilët nderej i friguem ajo bishë e plagosun. E derdhën mish e kocka, poetin në vrimën e një shtylle, mes ferrave. Me gurë dhe mrryl e mbuluen atë grumbull të mbetun prej së gjalli. Pa varr e lanë, pa kuja, pa lot e degdisën në tjetër botë. Kaq mundi me gadit zelli i përbinshëm i një regjimi. Vetëm kaq, me diftu, i’a behu mendja djallzore e dora e gjakut të prishun.

Lirinë kishte krejtçka Havzi Nela në të gjallë e në amshim pati si armë, të cilën nuk e lëshoj prej dore kurrnji dekik. Poezinë kishte pishtar e nuk ndali së lëshumi tmerr dhe dritë gjithkah kamba e tij shkeli e zemra e tij kalli. Përkundër asnjë godi nuk mësoi të hesht ai zë gjëmimtar. Qeli, pranga, tortura, e farkëtuan atë shpirt lirie, atë shkrepëtim që ndrit udhën shtegtarit atëditë e sot.

Havzi Nela, do të mbamendet si shembulli më vetanak i mizorisë së kuqe në agoni, është dëshmia më ngjethëse që ka lënë diktatura atëhershme. Si djalli nga temjani u përndoq ky korife i mendimit të lirë, kjo pëshpërimë gjëmimtare e ngulmit për të dëshmuar në një kohë të mraztë vitalitetin e një vullnese të dlirë.

Golgota e mundimeve të këtij Prometeu të dijes u dogj më flakën e dritës që kalli vargjet e tij të zëshme liberatore. Fatkobi i poetit tek ai nuk preku ndonjëherë ngjashmëri të tjetera, të njimendta në atëhohje. Tehu i gjakimit të së keqes duke e shpuar tejpërtej ndër rrufe përgjimesh kobzeza, ishte derdhur mbi të pamëshirshëm dhe nuk iu shkoq deri në të mbramë të frymës në konop. Përdnjekja e kalli këtë zë liri e në flakët e ferrit të kuq me të cilat u ndesh dhëmb për dhëmb. Si Ante qëndroi ai mbi zemëratën e shtërzishme të motmotit. Nëpër shkulmet e këtij marazi ai mrujti apogjeun e shpirtit. Krejtçfarë është thënë për këtë shpirt rebel, dhe ka bërë me pasion të shenjtë ky ngulm lirie është një vullnesë e dlirë, një shëmbëllim që ngucat. Përkundër tançka ka ndërzy atë bishë të përbinshme komuniste, nuk e ka tut, nuk e ka ndal, nuk e ka step atë yrysh tokësor, më u ndesh me forcat më të errta të Hadit komunist. Ai qëndroi në kambë, në të gjallë e në të vdekun. Mundimet e këtij shpirti sakrificash, e këtij kushtrimi të zëshëm të lirisë, nuk kanë shoq.

Kush ishte ky gjëmim

Havzi Nela lindi më 20 shkurt 1934 në fshatin Kollovoz të rrethit të Kukësit. Ndoshta fëmijëria e tij e asaj ndërkohje s’do të kishte shumë më tepër gjana për të kumtu, ngase ai i tha me za e me vepëri në të gjallët e tij. Të themeltë e kish në vete shpirtin e kryengritjes, vullnesën e jetësimit deri në të mbrame të frymës që kishte. Tuj met jetim qysh në moshën 9-vjeçare, atij i’u lëshu në shpinën e njomë torba e randë e shtegtarit. U kalit në mundime dhe heka ky kurm që gjaku e shndrroi në pishtar.

Individi i kolektivizuar më shumë se një absurd që shakadahej në batakun e reales surreale, ishte për Havzi Nelën një ngadhnjim kryerendës, një domosdo për të reaguar që në krye të herës. Rebelimi kundër së keqes ishte gjaku dhe mishi që veshi, jetësoi ky bir nane.

Golgota e dijenxënies dhe e mësuesit

Edhe vetë kalvari i dijenxënies është jo më pak rrëfimtar i kacafytjes që kalli mbi këtë kurm drite paradoksi i asokohshëm. Ai mbaroi shkollën fillore dhe të mesme, ndërsa jetojnë në varfëri ekstreme. Krejt rrëfimtaria e tij jetësore është një rrugëtim nëpër natë nën qiellin e gërmushin vetëtimash. Zgjaton lëngueshëm ai kortezh i të gjallëve të mësuesit dhe poetit, individit që ngiste nëpër teh të rrezikut me kap fillin e dritimit të perëndishëm, të njeriut me ëndrra qiejsh të kjart.

Duke kqyr turraz nëpër faqet e të shkumes mundena me kumtu se Havzi Nela gurëthemelin e dijes e hodhi në qytetin e Shkodrës, prejku u dëbua si element destruktiv. Pas do vitesh i jepet mësuesisë në shkollën fillore të Planit të Bardhë, një fshat në rrethin e Matit. As këtu nuk i zan kambët dhe këti ngulmi zjarmtar. Te e vona ai i kthehet sërish Shkodrës me i përmbyll studimet, kësohere me korrespondencë. Kruma, Lojmja, Shishtaveci, Topojan janë këto toponimet e dijedhënies së poetit. Përgjatë gjithë këtij rrugëtimi dritëlëshues, një pal sy ferri do të qepeshin përmbas, ngado. Golgota e mundimeve do të lëshonte britmën. Ai nis të marrjet hera-herash në paraburgim.

Kalvari i martirit

Dhe vjen dekiku i përballjes dhëmb për dhëmb. “Shko dallëndyshe” të Filip Shiroka, bahet “Lamtumira zemërplasun” e Havzi Nelës dhe bashkëshortes së tij, Lavdie. Ai arratiset për me sos në Kosovë, më 26 prill 1967. Një gërmushje ndjellakeqe e pret me “pushkë për faqe”. Ndalohet dhe merret në pyetje në një hotel në Prizren. Më 6 maj të po atij viti burrë e grua këmbehen në Morinë me shqiptarë të Kosovës, të cilët i dorëzohen UDB-së famëkeqe nga pala shqiptare.

Kalvari i trishtë nëpër të cilën rendi ky liberator, zgjaton që nga Elbasani, Vlora, Spaçi, Burreli, Ballshi, Qafë Bari. Nëpër zgafellat më makabre të diktaturës i kaploi 20 vitet e jetës së tij. Nëpër tmerrin më të mraztë e gërmëzoi gjithkohjen e kushtrimit të tij, poeti martir. Tinëz e thuri qiellin shkrepimtar të poetit, Havzi Nela në qeli. Në fletushka nëpër terrin e frikës dhë përgjimit e ngriti varg pas vargu e metaforë pas metaforë zjarmin e lirikës.

Havzi Nela, dhe kjo ndërmendje në përvjetorin e lindjes, behin kushtrues në të tashmen e një demokracie që hiqet zvarrë si një shtazë e plagume. Edhe të rrokte të gjallët e tij, të mraztë do ta kishte poeti paqen nën peshën e të pamundunes, që mruhet në maxhën e zhgënjimit. Të trishtë do ta ndjente të tashmën e zorshme të vlerave të përmbysta, kurmi i lënguem i atij shtati që sfidoi me qëndresën në kalvarët e terratisë. Rrno ndër ne Havzi Nela, në trajtën e një kujtese ngjethëse, një dlirësie shuguruese, një gjithëkohje kushtruese, rrno me dëshmu me mbamendjen tande të ngjyme në gjak lirie.