Archives for April 2024

In   memoriam    të   Doc.  A. ARONIT

DR.  EDUARD  A.  SKUFI 

KONSULENT  OFTALMOLOG,  ATHINE   

Mozaiku  i  kujtimeve  si   “flashback”   ka   forcën   emocionale  të   mbeten  të  paharruara   dhe  të  motivojnë  në  cdo moment, vecanërisht  kur  kanë  si  sinonim  një  figurë  të  ndritur  si   ajo e profesorit, kolegut dhe mentorit Doc.A.Aronit. Këtë  reminishencë kujtimesh aq sfidante, mendova t’ja servir audiencës diasporike. Ajo  u inspirua  nga  momente  principale,   por  dhe  me  vlera  didaktike, animuar  nga bashkëpunimi me  Dr. A. Aronin  rreth   një  dekade. Eksperienca precioze që    përfitova prej  tij, më  stigmatizoi  dhe më inspiroi  gjatë  gjithë   karrierës. Mbase   mjeku   oftalmolog   nga më  të  kompletuarit, në të gjitha zhanret e subspecialiteteve oftalmologjike. Megjithatë kjo  figurë,  me  vlera  të  veçanta  humane  dhe akademike përmendet   formalisht  ose  mbetet  ‘e  harruar’.  Ky ‘grief ’  më  mundon  në   koshiencë ,  si  obligacion  moral  ndaj  emrit  të  tij.  Sepse disfigurimi apo “amputimi”  i   historisë   reale, sidomos në shkencë, nuk është vetëm  çështje  mentaliteti, por më tepër çështje  kulture  dhe civilizimi. 

   Dr. A. Aroni,  foto  nga  sesioni  shkencor.                                                                       Spitali  Berat , 1980

Këtu merr inspirim ky memorial respekti  dhe  mirënjohjeje   për  Doc . A. Aronin . Për  njeriun që fliste me  veprat  e   tij,  atë paradigmë që  kombinoi   filozofinë  e okulistikës   klasike   me   atë   moderne. Takimi direkt  me  Dr. Aronin ishte  në  vitin 1979, mes  një  paneli  në  klinikën  e Okulistikës, ku ndodhesha  për  specializim, në diskutimin  mbi  depistimin  e   të   metave   të  refraksionit dhe  ambliopisë tek fëmijët … “ Ndryshe një   plan teorik, ndryshe aktualiteti praktik. Prindërit i sjellin  fëmijët për ekzaminim kur ambliopia është instaluar plotësisht. Kjo nuk mvaret vetëm nga mjeku, por nga niveli i përgjithshëm   shëndetësor e  kultural ” , theksoi   Dr . Aroni. Aty  unë  pashë  një  Aron  tjetër të  trishtuar, melankolik,  me  buzëqeshje  të  vrarë  por   krenar, ndryshe nga  kontakti  i  parë që  kisha  nga  viti 72-73, kur  isha  student dhe doktori  drejtonte  kursin e  Okulistikës për grupin tonë dhe ku unë kisha  marr  impresionet  e  prezantimit.  Para  pak  vitesh   ishte   transferuar   si  okulist   në  spitalin  e  Beratit,   për  ‘mëkatin’ e  vetëm se kishte  bashkëshorten  polake. Ai  sakrifikoi  karrierën  akademike  për të  ruajtur   unitetin familjar,  duke  shprehur  karakter  dhe  etikë  të  veçantë… Në  Janar 1980,   kur   unë  fillova   profesionin   si   okulist  në   spitalin   e  Vlorës,  për   disa  raste me  diskordancë   diagnostike  klinike, duhej   një  mendim   i    tretë   kompetent   dhe këtë mendim  e  gjeta  tek  Dr.  Aroni. Kështu   sa  herë   më jepej mundësia, veçanërisht mbas shërbimit si mjek roje,   megjithëse i  lodhur dhe i  pagjumë , bashkë me të   sëmurët    ndodhesha   pranë  tij.   Konsultoja   dhe   operonim  së bashku,  në  një kualifikim atipik. Impenjimi shkencor nuk përbën    komoditet,  thoshte, por kredit   profesional. Nuk mund të harroj  një  rast të  komplikuar në Janarin e vitit 1984 . Një  vajzë  në  moshë  fëmijërore   pësoi    një   traumë     të     rëndë     okulare    në  njërin   sy   dhe mbas   disa   ditësh    ju shfaqën    simptomat  reaktive inflamatore në  syrin tjetër, patologji    që  identifikohet   si  ‘ oftalmia   simpatike ’. Kjo  u  komplikua  me   glaukomë   sekondare  agresive   dhe  u  shoqërua  me  humbje    të   shikimit.   Kështu    një   fëmijë   inocent, për  kapricio  të fatit  jetonte një  dramë  të  vërtetë . Nën   një   terapi   intensive ,   mbasi   prita  që  “ stormi  oftalmik “ të  qetësohej , ju  drejtova  Dr. Aronit. Mbas   konsultës  në   një  shikim   të   menduar  më  tha: “ Doktor  ke  të  drejtë, rast  mjaft i vështirë, për  më  tepër  në  një  sy të vetëm .  Interventi   kirurgjikal    mbetet   e  vetmja   zgjidhje. Një  minutë   ta   fotografojë,   kjo  ikonë  do  të mbetet  theksoi    ai,   duke     indikuar   karakterin     e    tij   akademik.  Dhe kështu  filluam  operacionin ,  preferuam  trabekulektominë   nën    mbrojtjen   e    antibiotikëve    dhe    kortizonit.  Interventi     përfundoi   me   sukses.    Shpresoj  që  apertura   e    krijuar  të  funksionojë , theksoi   Aroni. Këtë    rast  ‘ pikant  ‘    dhe    unik   duhet     ta   publikosh,  më   sugjeroi  duke  dalë nga  salla  për  në  holl ! …I  kam te gjalla  konsideratat e tija  mbas leksionit mbi “ retinopatinë  diabetike  dhe rolin e terapisë me laser “, mbajtur në Majin  vitit 1983 , nga shefja e klinikës oftalmologjike  të “ Hotel Dieu “ , Dr. D. Chauvaud.                    “ Doktoresha  mirë  i  thotë,  theksoi  ai ,  por mjeshtëri   është   ta   bësh   mjekësinë   efikase   në  çfarëdo   kushte  “ . … Një  ditë të  bukur  Qershori  1983, bashkë me një pacientin tim intelektual ,  të  cilin  e  mundonte  ptoza  palpebrale  në  njërin  sy,  vendosëm  të  marrim  mendimin  e  Dr. Aronit. Në  spital  u  përshëndeta   me  kryeinfermieren, që  më  drejtoi   në   dhomën  e  doktorit. Unë   u  futa,  por  ai  nuk  më  dëgjoi, i    zhytur    në    fantazinë   shkencore,  mbi  një   manual   të   fizikës    optike   aplikative.  Në   një    dorë  mbante   një   model    syri    artificial    dhe   në   dorën   tjetër  kalibrin   dhe   një   lente   kontakti.  Rreth   tij   mbi   tavolinë  ndodheshin   të    shpërndara    libra,   nga   literatura   e    Duke Elder,   J. Rosenthal,   M. Gerard   dhe    F. Beltrenena. Të   mbetej   impresioni   i  një  instituti   kërkimor   shkencor. Pas  pak   sikur   u   zgjua, m`u   drejtua   mua:  «  Doktor ,   pardon     nuk   të    dëgjova.  Përpiqem    këtu     në   mënyrë    artizanale    për  prodhimin     e    lenteve   tona     të   kontaktit.   Monotonia    e  rutinës    më    vret ».  Mandej    bisedova    për  rastin  me  ptozë,  e  vizituam   dhe  vendosëm   ta   operojmë… Të  lodhur   por     dhe   të    kënaqur    u   larguam     nga    spitali.  Duke   shëtitur    buzë   lumit të  Osumit  dhe  urës  së  Goricës, Dr. Aroni hoqi syzet  dhe  më tha: « Urat  janë  të  çuditshme,   bashkojnë   dhe  ndajnë, por  duhet  të  fokusosh   mbi   sensin   pozitiv … Dhe   mikpritja    është    si    një   urë    bashkimi,  shkojmë    nga  shtëpia    të   pimë    një    gotë    verë ». Kaluam  një  drekë  të  këndshme, në  një  dekor  klasik, nën tingujt    e  diskut  të   virtuozit   Shopen. Mandej   në   bisedë, theksoi  se  kishte kërkuar nga dikasteri  të hapet  një  qendër  për  prodhimin  e  lenteve  të   kontaktit  në  Durrës,  duke   më   propozuar  si  bashkëpunëtor. Unë  do   të  përpiqem   sa  të  mundem  për  rinovimin   në  Okulistikë, por   duke    ruajtur    integritetin   dhe    dinjitetin … Ai   vërtet     kishte    një   transparencë   të  veçantë   në   mendime,  por   jo   rrallë    të  duhesh   të   ishe   i  koncentruar   për   ta   ‘ përkthyer ‘ ,  pasi   ishte  lakonik  dhe   me  një  buzëqeshje    fliste   nën  kopertinë. … Me  insistimin   e  tij  më   inspiroi   të   aplikoja  për  herë  të  parë  goniotrepanacionin  me  kapak  skleral.  Ai   udhëhiqej    nga   principet    e   një    lideri    vizionar ,   që  promovonte   novacionin ,   ishte   ‘ pedant ’   dhe  nuk  bënte    favore … Në fund  të  janarit  1985, Vlora   e   mirëpriti    Dr.  Aronin   me  një  ditë  të   bukur ,  që   dimri   e  kishte   huazuar   nga  pranvera.  E    ftova    të  operojmë   së bashku,  në   audiencë     ishte   Dr.  Isufi . dhe  Dr.  Ll. Gjidede,  kirurgu   stomatolog    i    mirënjohur , i   cili    me    aparatin   e    tij  fotografik   “Praktica”  të  modifikuar , fotografonte  momente   nga  operacioni. Dr. Aroni operoi  një  rast me glaukomë  të avancuar, me  aplikim  trabekulektomine e E. Cairns , ndërsa unë   praktikova  operacionin   e   Prof. J. Fronimopoulos. Pas      interventit,   Dr. Aroni    duke   më   uruar,   më   sugjeroi    se   kjo   duhet   të  jetë  ‘ pivot ‘   për   disertacion . Ai  si  vizionar  shikonte  më  larg, shikonte  hapin   tjetër . Kur  dolëm   nga   salla  ishin  grumbulluar   mjaftë   njerëz  që  kishin   dëgjuar  për  ardhjen  e  Dr. Aronit  dhe  dëshironin   të  vizitoheshin. Gjatë konsultës  i fola për një  rast të pazakontë, tek  një  i ri  me  hemofili me hematomë  subretinale  spontane, që  mbas   konsultës   me   hematologun  dhe terapinë  e aplikuar,  ajo u absorbua, duke  evituar  ndërhyrjen  kirurgjikale. Je  i  çuditshëm  doktor, më tha , ruan  korelacionin logjik me  mjekësinë e përgjithshme  dhe  unë  nuk  e  ndaj  okulistikën  nga   patologjia.  Kur    drejtoja    klinikën      jua     theksoja    specializantëve.  U   larguam    nga    spitali    në  formë  shëtitjeje . Ishte  koha  t`i  ktheja ‘ revanshin profesorit ’ si  një  formë  falënderimi  në   «Belvedere».  Do  të ulemi  për  kafe,  tha  Aroni.  Kafe  me  ‘ bisht ‘,  ju  përgjigja   unë . “  Vlora    është    një   atraksion   magjik,  u  shpreh  Aroni  duke  soditur  peizazhin, mandej   biseda    kaloi   atje  ku ishte   pasioni.  Para   disa    ditësh   ndoqa     në     RAI   Uno ,   në    emisionin    Check-up,   intervistën  me   Prof.  M. Pannarale , i  pëshpërita   konfidencialisht . Ai duke buzëqeshur, mbasi  hoqi  syzet  vazhdoi: Me  mjeshtrin  e  retinës  Panarale  në  poliklinikën e  tij në  Romë, kemi  kaluar  bashkë  dy  javë  specializimi . Ishte   me   të   vërtetë   ‘ maitre ’  i  kirurgjisë  vitreoretinale. Më dhuroi  dhe një  komplet  kirurgjikal   me  vitreotomin  e  tij, por  nuk  di  ku  përfundoi…Maji   i   vitit  1989   më    gjeti   pranë   Dr.  Aronit  për  të   konsultuar  disa  ide   nga   projektdisertacioni im . Me   seriozitet     dhe    vëmendje   e   lexoi    dhe    më    bëri   sugjerimet  e  duhura  me  aftësitë  e  një   maestri.  Ai   ishte  model   i  perfeksionit   dhe  disiplinës, skolastik   në   detaje. Në  vazhdim    e  njoftova  se   në   25  Maj   do  të  shkoja  në  Athinë  me  ftesë  të Prof .J.  Fronimopoulos,  për  të   marr  pjesë   në  Kongresin   e  22  Panhellenik   dhe   Internacional   të   Oftalmologjise .  Ai  shprehu  kënaqësinë, duke  thënë: “ Me  të vërtetë  surprizë  e  bukur .  Me  aftësinë     tënde   hape   një   portë   të  madhe “.  Atë   ditë  qëndruam   gjatë. Dukej  i  lodhur,  por  i papërtuar . Ai  filozofinë  e  jetës   e  gjeti     tek   intensiteti   i punës.      Nuk   e   dija    që,   ajo    ditë    do   të  ishte  finalja    e  një   bashkëpunimi … 5  Tetori  i   vitit  1989   erdhi    stuhishëm , me  shi  e  erë   dhe   një  infarkt   miokardi   violent  e  drastik, i  vetmi    që   e   përkuli,  duke  e   larguar   nga   jeta.  Vdekja   ia  preu   ëndrrat   dhe  objektivat,   mendjemprehtit  dhe   duarartit,   këtij ” mjeshtri    artist “  okulist , të  universit  shkencor … Dr. Aroni   si  vizionar   kishte    objektiv ,    rinovimin    e   standardeve   të   okulistikës    dhe    për    këtë    u  përpoq   deri   në   epilogun   e     jetës   së    tij    ( duke    vazhduar  me   konsekuencë    veprimtarinë   e   tij    kërkimore    shkencore ). Ai   dallohej   dhe  për  faktin   se   gjatë  operacionit   demonstronte   elemente     të   ‘ inteligjencës    kinestetike ’.  Figura   dhe   kontributi  i  tij    i   çmuar  shkencor  dhe  intelektual,   si    trashëgimi    me    vlera,   përbëjnë     objekt     për    një    metanalizë    të   detajuar .  Duke u bërë  sinonim  i  etikës  humane, i   intuitës   vizionare  kreative, por  dhe liderit  dirigjent. Dr. A. Aroni do të mbetet  në kujtesë   jo vetëm  si figurë  elitare,  por  dhe   karakterin  e  tij  të  lartë   njerëzor, që   u  shpreh   me    zgjedhjen   e   “ versionit   dramatik   të   vet sakrifikimit  “,   për   të   ruajtur   të  pa  prekur ,   imazhin   romantik   të    një   “dashurie  që  vret “ ! Nuk  do   të  harroj  kurrë  frazën  domethënëse  të  këtij oftalmologu  të  standardeve  evropiane , lideri  harizmatik  dhe personaliteti  pluri dimensional:  “Koha  e  vendos  çdo  gjë    në  vendin  e   vet ,  secili  herët   ose  vonë ,  merr  atë   që  meriton “… Dhe  ai   u  vendos   dhe    mbeti     një     emër   në   mes    të   yjeve !  Ky  requiem, një  homazh, si shprehje   mirënjohjeje   dhe   estimimi, për  atë  mentor që u konvertua  në  idhull,  risjell  figurën   e   tij  në   aktualitet,  në   përvjetorin   e   35 të  largimit   të   tij  nga   jeta,    për  të   mbetur   mes   nesh,  me  një   buqetë  pansesh  dhuratë  e  pranverës!