• Home
  • Politics
  • Opinion
  • Culture
  • Sports
  • Economy
  • Interview
  • Reporting
  • Community
  • Vatra

Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Archives for June 2024

ÇASTI I SË VËRTETËS NË IZRAEL

June 25, 2024 by s p

Nga GOFFREDO BUCCINI – “Corriere della Sera”, 21 qershor 2024 – Përktheu: Eugjen Merlika/

Sado paradoksal të duket, i kemi borxh  në terma të së vërtetës, egërsisë popullarizuese të Hamasit. Në ndryshim nga Putini, që është përpjekur të fshehë krimet e ushtarëve të tij që nga ploja e Buçës, islamistët e qeverisë së Gazës gjithmonë kanë patur (edhe) një synim mësimdhënës: t’i tregohet në rrugë interneti botës se si trajtohen të pafetë. Tani kjo krenari e tmerrit na ndihmon të kujtojmë. Pa trupat e izraeliteve të reja të hedhura në kamionetat e tyre më 7 tetor, pa vështrimet dërmuese të nënave të marra me fëmijët e vegjël, pa tregimin e të burgosurave hebreje të poshtëruara në tunelet, gjithshka do të ishte zhvleftësuar si një dyshim  relativ, i mbytur nga një valë kundër hebreje. Deri edhe përdhunimi i një dymbëdhjetëvjeçareje franceze, të ndëshkuar nga bashkëmoshatarët “sepse hebreje” gjen në rrahjet e mendimeve në radio ndonjë justifikues të gatshëm të vërejë: “Por në Gazë  është në zhvillim një gjenocid!”. Dora dorës  që, ndërmjet bombardimeve dhe urisë, rriten viktimat palestineze nën mësyemjen e Cahalit dhe dënimin kolektiv të Netaniahut, bëhen më të zbehta parakushtet e kësaj tragjedie.

Ndryshon madje edhe tregimi mbi muajt  e para burgimit të dyqind e pesëdhjetë pengjeve të rrëmbyer në sulmin e së Shtunës së Zezë, jo të zënë në ballë të luftës, por të zhgulur nga një festë në Negev e nga shtretërit e tyre, nga tinarët e nga djepat në kibucet. Është në veprim prej kohësh një operacion mediatik që turbullon gjithshka. Simbas disa burimeve kushtet  e këtyre të burgosurve duken në përgjithësi, të pranueshëm. Mbeten të gjallë ndoshta më pak se pesëdhjetë por dhunat lakohen në kushtore (do të kishin ndodhur). Shtohet gërgasa se autoritetet izraeliane i mbyllin gojën pengjeve të liruar për të shmangur rrëfimet se si janë trajtuar “njerëzisht” gjatë paraburgosjes siç ka bërë për shembull Yokaved Lifshitz. Me atë qëllim harrohet ndonjë hollësi: pacifistja e moshuar kishte treguar se si ishte rrahur mizorisht në rrugën e Gazës sa shihte “ferrin” e fliste nën kërcënim , duke patur ende të shoqin Oded në dorë të terroristëve. Lihet në heshtje, veç asaj, ngurimi i hebrejve për t’u treguar viktima, që i ka frenuar për javë të tëra që të përhapnin barbaritë e pësuara më 7 tetor: një gjëndje shpirtërore krenare, mbi të cilën është ndërtuar ndjenja e përbashkët e kombit mbas Shoah, deri aty sa të rrethonin me pështjellim të mbijetuarit e kampeve në vitet e para të mbasluftës, siç tregon mjeshtërisht Amos Oz.

Por Hamasi bën shumë më tepër për të na hapur sytë. Ndërsa amerikanët  vrasin mëndjen në hamëndje armëpushimesh, kryetarët e organizatës kërkojnë më shumë të vdekur. Kujdes, jo izraelianësh: palestinezësh. E kishte thënë mbas pogromit të 7 tetorit, Ismail Haniyeh, kreu politik, nga streha e tij në Doha: “ Kemi nevojë për gjakun e grave, të fëmijëve e të të moshuarve për të rizgjuar tek neve shpirtin revolucionar”. E ka përsëritur së fundi, duke mos pranuar bisedimet, kreu ushtarak Yahya Sinwar, ende i fshehur në tunelet: “Këto janë flijime të nevojshme, limfë jetike”, ka shpjeguar. Bëhet fjalë për kode jashtëtokësorë për ne, por nga të cilët nuk duhet të shkëputemi kur përimtojmë dramën e banorëve të Gazës, të shtrënguar nga kundërveprimi izraelian e një klasë drejtuese që jeton martirizimin e tyre në terma ringjalljeje, duke shpënë  përpara një luftë jo simetrike në të cilën shkollat dhe spitalet kthehen në baza veprimesh.

Ndërsa hapet në veri fronti i Libanit, ky është pra një çast i së vërtetës për këdo ka në zemër fatin e palestinezëve, ka vërejtur Federico Rampini, duke paditur mbi të gjithë ata fusha ku hymnizohet Palestina “e lirë që nga lumi në det” (pra, pa hebrejtë). Por krerët e Hamasit, me kërdinë e tyre mijëvjeçare, janë në të vërtetë një pikë kunërshtie e pazgjidhur për të gjithë opinionin perëndimor të zgjuar nga gjumi që e quan organizatën e Gazës  një variant të Lindjes së Mesme të Kongresit Kombëtar Afrikan të  Mandelës, kundër Perëndimit të bardhë, të pasur e kolonialist. Është një zgjim i papritur për ata ëndërrimtarë që dëshirojnë një federatë izraelo-palestineze mbi përgjegjësinë me të cilën së fundi Gjermania dhe Franca ndërtuan Evropën, mbasi ishin therur në shekuj: duke harruar si në këtë rast, njëri ndër federuesit mendon se duhet të asgjësojë tjetrin për normë morale hyjnore. Sigurisht ethet kombëtariste kanë kanë majisur edhe pjesën izraeliane, me skajorë si Ben-Gvir ose Smotrich, vendimtarë për fatet e ekzekutivit, dhe mijra kolonë skajorë ortodoksë, të vendosur në Cisjordani nën mbrojtjen e ushtrisë. Por Jeruzalemi ka ende kundërtrupa të fuqishëm, një shtyp të fortë, një trupë gjyqësore që i qëndron orvatjeve të nënshtrimit. Netaniahu, në mundimin për t’u përjetësuar, thyen çdo lloj rekordi të mungesës së popullaritetit: “Është sikur kapiteni i Titanikut të kërkonte një tjetër anije” thotë për të Ehud Baraku,  duke përmëndur një përgjigje të vjetër, për të saktësuar më tej: “Por Bibi ka fundosur dy anije – dështimin e 7 tetorit dhe luftën që e ka pasuar – e tani kërkon lejen të jetë kapiteni i anijes së tretë e të fundit”. Rrethimi i sajuar nga Irani, që ka armatosur Hamasin në Jugë e manovron Hezbollahun në veri, me frikat pasuese e radikalizimet, është letra e tij më e mirë për të qëndruar i ngërthyer në timon.  

Filed Under: ESSE

Një bateri e re e lëngshme që mund të shpëtojë botën

June 25, 2024 by s p

Përkthyer nga Rafael Floqi 

nga Tim Newcomb, publikuar në Popular Mechanics

battery

 Një ekip kimistësh nga Stanford besojnë se transportuesit e lëngshëm të hidrogjenit organik mund të shërbejnë si bateri për ruajtjen afatgjatë të energjisë së rinovueshme.

 Ruajtja e energjisë mund të ndihmojë në zbutjen e rrjetit elektrik dhe t’i japë energjisë së rinovueshme një vend të spikatur pa rrezikun e prodhimit të pabarabartë.

 Zgjidhjet e ardhshme mund të kombinojnë një përbërje kimike kobalti – ose potencialisht edhe hekur – me izopropanol dhe aceton.

Kimistët e Stanford shpresojnë të ndalojnë ndryshueshmërinë e energjisë së rinovueshme në rrjetin elektrik duke krijuar një bateri të lëngshme që ofron ruajtje afatgjatë. Shpresojmë, kjo bateri e lëngshme me hidrogjen organik (LOHC) do të ofrojë ruajtje dhe do të qetësojë zbaticën dhe rrjedhën e prodhimit të energjisë së rinovueshme pa disa efekte anësore negative. Ekipi përshkroi punën e tij në një studim të botuar në Journal of the American Chemical Society.

“Ne po zhvillojmë një strategji të re për konvertimin selektiv dhe ruajtjen afatgjatë të energjisë elektrike në lëndë djegëse të lëngshme,” tha Robert Waymouth, profesor i kimisë në Stanford, në një njoftim universitar për shtyp. “Ne zbuluam gjithashtu një sistem katalitik të ri, selektiv për ruajtjen e energjisë elektrike në një lëndë djegëse të lëngshme pa gjeneruar hidrogjen të gaztë.”

Rrjeti ynë aktual elektrik përdor energjinë me shpejtësinë që ajo gjenerohet. Kjo funksionon mirë me metodat e prodhimit të energjisë që janë relativisht të qëndrueshme, por për fat të keq, energjia e rinovueshme si dielli ose era njihet për prodhimin e pabarabartë të energjisë. Si rezultat, ne duhet të gjejmë mënyra për të ruajtur çdo energji të tepërt të prodhuar në ditët e prodhimit të lartë të energjisë, në mënyrë që të mund të përdoret në ditët me prodhim të ulët të energjisë.

Ekipi nga Stanford beson se LOHC-të një ditë mund të shërbejnë si “bateri të lëngshme” – duke ruajtur energjinë dhe duke e çliruar atë në mënyrë efikase si lëndë djegëse të përdorshme ose energji elektrike kur nevojitet. Dhe kjo mund të bëhet duke e shndërruar tepricën në përbërës relativisht të thjeshtë – të tillë si acetoni dhe izopropanoli, i njohur më shpesh si alkool për fërkim – që mund të ekzistojnë për periudha të gjata kohore si forma të lëngshme hidrogjeni me densitet të lartë.

“Kur keni energji të tepërt dhe nuk ka kërkesë për të në rrjet, ju e ruani atë si izopropanol,” tha Waymouth. “Kur keni nevojë për energji, mund ta ktheni atë si energji elektrike.”

Për ta bërë atë efikas, megjithatë … ky është truku. Aktualisht, metodat për të prodhuar izopropanol me energji elektrike rezultojnë joefikase. “Ne kemi nevojë për një mënyrë për të bërë izopropanol direkt nga protonet dhe elektronet pa prodhuar gaz hidrogjeni,” tha Waymouth.

Ky studim ofron një zgjidhje që përdor aceton, iridium dhe një aditiv të papritur të kobaltocenit, një përbërje kimike që përfshin kobaltin metalik. “Kërkuesit zbuluan se kobaltoceni është jashtëzakonisht efikas kur përdoret si një katalizator i përbashkët në këtë reagim,” thuhet në njoftimin e lajmeve, “duke shpërndarë drejtpërdrejt protone dhe elektrone në katalizatorin e iridiumit në vend që të çlirojë gaz hidrogjeni, siç pritej më parë.”

Përpjekja kombinon një përzierje përbërësish të aksesueshëm për të krijuar një mënyrë jo toksike të ruajtjes së energjisë afatgjatë. Ekipi shpreson të vazhdojë të eksplorojë mundësitë e katalizatorëve të ndryshëm (si hekuri) për ta bërë këtë sistem baterish të lëngët edhe më të përballueshëm dhe më të shkallëzuar.

“Kjo është shkenca themelore themelore,” tha Waymouth, “por ne mendojmë se kemi një strategji të re për ruajtjen më selektive të energjisë elektrike në lëndë djegëse të lëngshme.”

Filed Under: Ekonomi

Çamëria gjatë Luftës së Dytë Botërore

June 25, 2024 by s p

Prof.as.dr.Bernard Zotaj*

Prof.as.dr.Marenglen Kasmi*/

Në prag të Luftës së Dytë Botërore tensioni politik në Çamëri u rrit ndjeshëm. Banda të armatosura paramilitare greke nisën të terrorizojnë popullsinë shqiptare në të anët e kufirit. Një akt i pa precedent i qeverisë greke ishte internimi dhe burgosja e gjithë meshkujve çamë mbi moshën 17 vjeç. Numri i tyre arriti mbi 5.500 dhe 550 prej tyre vdiqën nga torturat. Fëmijët, gratë dhe pleqtë u bënë pre e sulmeve të forcave paramilitare dhe të fshatrave të krishterë, të cilët me një egërsi të paparë kryen mizori të pashembullta ndaj kësaj popullsie të pambrojur. Qëllimi i këtyre mizorive ishte largimi i popullsisë shqiptare nga Çamëria.

Në dimrin e vitit 1942-1943 popullsia çame filloi të organizohej për luftën kundër fashizmit. Tashmë ishin krijuar disa grupe ilegale, si ai i Filatit, të cilët punonin për organizimin e qëndresës antifashiste. Në shkurt 1943 u krijua çeta “Çamëria”, e cila më vonë u shndërrua në batalion. Ky batalion mori pjesë në betejën e famshme kundër gjermanëve në Konispol. Beteja zgjati 55 ditë. Po ashtu shumë çeta të tjera çame u inkuadruan në brigadat e ushtrisë greke. Gjithësesi kontributi i çamëve nëluftën antifashiste u mohua.

Spastrimi etnik

Spastrimi etnik i Çamërisë u krye nga forcat e EDES, të kryesuara nga Napoleon Zerva. Fushata e spastrimit filloi në fund të qershorit 1944 në Paramithi. Divizioni  X i EDES, i komanduar nga Kamara, hynë më 26 qershor në Çamëri dhe vranë, therën dhe torturuan më tepër se 600 burra, gra e fëmijë. Po ashtu u përdhunuan shumë gra e vajza, shumica e tyre u mbyllën nëpër burgje. Pas këtij krimi Zerva u përpoq të detyronte parinë çame të bashkëpunonte me të. Sulmi i Zervas kundër çamëve u ndihmua si nga gjermanët, ashtu edhe nga misioni ushtarak britanik në Greqi. Më 28 gusht 1944 u krye masakra e dytë kundër popullsisë çame. Bandat e Zervës vranë në Pargë 49 burra dhe 8 gra. Pak ditë më vonë, në Filat, u ekzekutuan pas një gjyqi formal, gjithë burrat e fshatit. Në Filat numri i të vrarëve dhe të zhdukurve shkoi në 259 veta. Si rezultat i këtyre spastrimeve, popullisa çame, e cila para lufte ishte rreth 35.000, tashme përfaqësohej vetëm nga disa dhjetëra familje shqiptarësh myslimanë.

Situata ne prag te luftes italo-greke

Ne prag te shperthimit te luftes italo-greke, represioni i qeverise greke ndaj popullsise shqiptare te Çamerise u rrit ndjeshem. Disa jave para fillimit te luftes qeveria greke nisi armatosjen e bandave paramilitare ushtarake, te cilat kishin per detyre te terrorizonin shqiptaret ne te dyja anet e kufirit. Rekrutet pame ne ushtrine greke, megjithese shfaqen deshiren per te luftuar kunder ushtrise italiane, u trajtuan jo si ushtare, por si rober lufte. Ne vend te pushkeve atyre u dhane kazma e lopata per te vepruar ne prapavija per ndertime rrugesh.

Tensioni politik ne Çameri u rrit ne piken kritike.

Shkak per te u be nje akt pa precedent i autoriteteve greke. Ato internuan te gjithe meshkujt mbi moshen 17 vjeg dhe i futen neper burgje te ndryshme. Numri te burgosurve ishte 5 000 veta dhe 550 prej tyre u vrane ose vdiqen ne tortura. Autoritetet lokale greke kishin parashikuar te largonin nga Çameria te gjitha grate dhe femijet shqiptare qe kishin mbetur atje, me qellim qe, ne rast se Greqia shkelej nga fuqite e huaja, te mos gjendej asnje shqiptar ne te gjithe Çamerine.

Per kete qellim ishin hartuar listat e banoreve qe do te deboheshin dhe ishin percaktuar mjetet e evakuimit.

Nderkohe te krishteret u versulen mbi fshatrat e myslimaneve dhe grabiten pasurite e tyre. Nje vale egersie e pashembullt dhe mizori te shumta u bene mbi grate, pleqte dhe femijet e pambrojtur. Kete situate te krijuar u perpoq ta shfrytezonte Italia, e cila ne prag te konfliktit me Greqine dhe pas shperthimit te tij intensifikoi propaganden antigreke, duke premtuar dhe glirimin e minoritetit shqiptar ne Greqi. Por me gjithe perpjekjet e pushtuesit per ta terhequr minoritetin shqiptar ne anen e tij dhe pavaresisht se popullsia çame kishte vuajtur shume para dhe gjate regjimit fashist te Metaksait, ajo pergjithesisht mbajti nje qendrim neutral ndaj paleve ne konflikt. “Edhe kur italianet pushtuan Gumenicen, – shkruan historiani grek Jani Sharra, – rralle ndonje gam u bashkua me ta”. Nje grup antifashistesh game, i kryesuarnga Musa Demi, iu kundervune propagandes italiane para shperthimit te luftes, por veprimtaria e tij u nderpre nga autoritetet greke; gjate muajve korrik-gusht 1 940 kreret e Çamerise u internuan. Pas thyerjes se ushtrise italiane dhe te terheqjes se tyre nga Greqia, qeveria greke ndermori nje vale te re dhune e terrori mbi popullsine shqiptare te Çamerise. Te burgosurit dhe te internuarit game u liruan vetem pas pushtimit te Greqise nga ushtrite gjermane, ne nje gjendje shendetesore e shpirterore te rende.

*Historia e shqiptarëve 12, Botimet shokollore Filara, Tiranë, 2011, f. 129-130.

Filed Under: Politike

LAMTUMIRË PROFESOR EMERITUS GJERGJ GJURA

June 25, 2024 by s p

Luigj Gjoka

Boston – June 22, 2024/

Më 12 Qershor 2024, në Spitalin e Përgjithshëm Massachusetts në Boston, ndërroi jetë Gjergj (Xhoxhi) Gjura, kolegu dhe miku im i çmuar duke prekur thellë zemrat e njerëzve të dashur dhe miqëve të shumtë. Me largimin në amshim të Xhoxhit, familja humbi njeriun e saj shumë të dashur e të shtrenjtë, ndërsa komuniteti i matematikanëve dhe informaticienëve shqiptarë humbi një anëtar të dalluar, një punëtor të palodhur në fushat e kërkimit, zbatimit dhe edukimit matematik e informatik.

FAMILJA

Xhoxhi, djali i dytë i çiftit Zef dhe Eftali (Lezi) Gjura, lindi me 13 gusht 1948. Në vitin 1977, Xhoxhi martohet me Fatmira (Lezha) Gjura, me profesion ekonomiste e lartë. Frut i kësaj martese janë dy djemtë Olti e Grejdi Gjura. Nën shembullin dhe kujdesin e prindërve, Olti e Grejdi, u bënë djem të të suksesshëm, mbaruan studimet universitare në Boston dhe u punësuan në profesione në pajtim me dijet e fituara, krijuan familjet e tyre, linden fëmijë të mrekullueshëm të cilët u bënë burim gëzimi e dashurie të pamatë për gjyshërit e tyre Xhoxhi e Fatmira.

SHKOLLIMI

Nën kujdesin prindëror, por edhe falë natyrës së tij kureshtare dhe etjes për dije, Xhoxhi i mbaroi gjithë ciklet e shkollës parauniversitare me rezultate maksimale. Pas mbarimit të shkollës së mesme, në vitin 1966, Xhoxhi fillon studimet universitare në “Fakultetin e Shkencave Natyrore”, “Universiteti i Tiranës”, në degën 5-vjeçare të Matematikës, dhe i përfundon ato me reultate shumë të mira në vitin 1971, duke marrë diplomën “Matematikan”. Pas përfundimit të studimeve universitare, Xhoxhi emërohet menjëherë te “Qendra Matematikës Llogaritëse” e cila më vonë u quajt INIMA ose “Instituti i Informatikës dhe Matematikës së Aplikuar”.

KARRIERA

Xhoxhi, plot pasion, dashuri e talent, iu përkushtua studimit të thelluar e kualifikimit të vazdueshëm dhe, bashkë me kolegët e tij, në vitet ‘70 të shekullit të kaluar, vendosen themelet akademike e shkencore në sektorët e informatikës, të kërkimeve operacionale, të statistikës matematike, të teknikës llogaritëse elektronike, të metodave të përgjithshme llogaritëse e të shërbimit masiv. Të mos harrojmë që Xhoxhi i përkiste brezit të parë të specialistëve të matematikës, informatikës, inxhinierisë elektronike etj që, të udhëhequr nga profesorët e njohur Kristian Bukuroshi, Ylli Vejsiu etj, jetësuan këtë projekt të madh në dy fusha të ndryshme, por të pandashme, “Matematikë e Aplikuar” dhe “ Informatikë”, dhe zgjidhen ndërkohë një varg problemesh në ekonominë shqiptare, si energjitikë, statistikë, demografi, gjeologji, gjeofizikë, metalurgji etj. Xhoxhi, pas disa specializimeve, kryesisht në Francë, ngriti dukshëm nivelin e tij shkencor në fushën e kërkimit e të zbatimit të metodave matematikore në degë të ndryshme të ekonomisë shqiptare. Krahas punës në INIMA, Xhoxhi jepte leksione në fakultete të ndryshme të Universitetit të Tiranës. Falë punës këmbëngulëse, përvojës dhe specializimeve jashtë vendit, ai mbron doktaraturën në fushën e zbatimeve të matematikës e informatikës, duke fituar titullin “Doktor Shkencaah ” (Ph D). Për punë të çmuar në informatizimin e institucioneve qeveritare, Xhoxhit i jepet “Çmimin i Republikës i klasit të tretë”.

EMIGRIMI NË AMERIKË

Në vitin 1995, Xhoxhi largohet familjarisht në USA, ku i ati kishte punuar për shumë vite dhe kishte marrë nënshtetësinë amerikane. Vendoset në Boston, shteti Massachusetts. Bazuar në përvojën dhe karrierën e tij në Shqipëri, ai fillon punën në “Quincy College” si “Profesor Emeritus” në “Computer Science Department” ( Departamenti oi Shkencave Kompiuterike) dhe qendron aty deri sa del në pension. Një karrierë vërtet e sukseshme dhe lakmueshme!

XHOXHI, KOLEGU DHE MIKU IM I NGUSHTË

Përsonalisht, e kam njohur Xhoxhin që kur ishim studentë në degën e matematikës, ku ai ishte një vit para meje. Pastaj u bëmë kolegë e miq të ngushtë. Në bisedat më të, krahas njohurive për matematikën e informatikën, binte në sy interesi i gjërë për kulturën, filozofinë dhe shoqërinë. Bisedat më te ishin shumë të këndshme; ai kishte doza të një humori të hollë e të natyrshëm ( të pasforcuar). Mund të them pa mëdyshje se Xhoxhi ishte njeri praktikisht të paqortueshëm, model i njeriut korrekt, të qetë, të mençur e të njerëzishëm.

ÇASTET E FUNDIT TË JETËS I RRETHUAR ME DASHURI E PËRKUJDESJE NGA FAMILJA

Gjatë gjithë ditëve në spital, Gjergj (Xhoxhi) Gjura qe i rrethuar plot dashuri e kujdes nga bashkëshortja, dy djemtë me nuset e tyre dhe të afërm të tjerë. Xhoxhi, megjithëse ishte plotësisht i vetëdijshëm për rrezikun e sëmundjes së pabesë, qendroi i qetë, madje u përpoq të shfaqë optimizëm, ndoshta ngaqë besonte në shërimin e tij e, ndoshta më shumë, se nuk donte të shihte të trishtuar familjen. Qetësia me të cilën e përcolli procesin e kurimit në spital preku dhe përsonelin shërbyes edhe mjekët, të cilët i falenderonte dhe u thoshte se kishte besim te puna e tyre.

MESAZHE NGUSHËLLIMI NGA MIQTË E XHOXHIT

Qindra e qindra mesazhe të përzemërta dhe prekëse janë postuar këto ditë në Fb nga dashamirësit e Xhoxhit. Unë zgjodha të sjell këtu vetëm dy prej tyre: Matematikani i njohur Prof Mina Naço, shkruan në mesazhin e tij: “Ikja e Gjergjit lë një boshllëk të madh jo vetëm në familjen e tij të nderuar, por në gjithë shoqërinë e miqësinë e tij. E kam njohur Gjergjin për shumë e shumë vite që nga koha kur ishte student. Bashkëpunëtor i heshtur, pa llafe e pa zhurmë, por gjithënjë i mrekullueshëm dhe me rezultate të shkëlqyera në çdo gjë që nxirrte nga dora. Ngushëllime Mirës dhe djemve për këtë humbje të madhe dhe të hidhur. Mbeten kujtimet që ka lënë. I paharruar kujtimi i Tij.”. Ndërsa Mira Bardhoshi, një shoqe pune e Xhoxhit, e shpreh brëngosjen e saj me fjalët shumë prekëse: “Është një nga ditët më vështira e më të trishta të jetës sime. Bashkë me të, një copë shpirti e tim, që lidhej me shoqërinë dhe miqësinë 37 vjeçare me te, ka marrë fund. I lindur për të qenë një njeri i jashtëzakonshem, iku për të mos pritur kurrë më të nesërme. Të bekuar janë ata, të cilët lënë pas respekt e dashuri ndër njerëzit me të cilët jetuan ose punuan. Dhe Xhoxhi është njeri prej tyre. Do donim shumë që Xhoxhi të jetonte edhe shumë vite të tjera që të gëzonte nipat dhe mbesat, të shfrytëzonte kohën, tashmë të lirë, për tu marrë me gjërat që ka pasur për zemër, por që koha nuk i premtonte. Boshllekun fizik e shpirtëror që ka lënë Xhoxhi te njerëzit e dashur , miqtë dhe të njohurit, koha do ta mbushë me kujtimet e paharrueshme që ai ka lënë si një bashkëshort, si prind i devotshëm e i përkorë, si pedagog i disa breza studëntesh, si hulumtues shkencor dhe si një qytetar model. U prehsh në paqe mik i dashur! Ti ishe një prej shpirtrave shumë të sjellshëm të kësaj bote. Zoti i dhëntë force bashkëshortes Mira e dy djemëve Olti e Grejdi dhe gjithë familjes (për të cilën Xhoxhi ndjehej shumë krenar) për të përballuar dhimbjen e largimit n’amshim të njeriut shumë të dashur e të shtrenjtë! Shpirti i Xhoxhit pastë dritë të përjetshme”.

Filed Under: Kronike

Duke kujtuar 80-vjetorin e genocidit grek mbi shqiptarët e Çamërisë

June 25, 2024 by s p

Nga Namik Selmani

Boston/

Shumë herë në një jetë njeriu të një kombi, të një ngjarjeje të madhe, të një universiteti, të një monumenti, të një pikture të një biznesi, të krijimit, të një ngjarjeje të madhe, të një qyteti, ne vëmë data fillimi. Vëmë njerëzit me emër. Bëjmë libra e filma. Këngë e simfoni. Vihen në emblema çmimesh.

Ato rriten me kalimin e viteve, pse jo dhe të shekujve. Po me një përvjetor, masakre, genocide, shpërnguljeje (Vëri çfarë emri atij qershori të përgjakur të viteve 1944-1945!) që i ndodhi krahinës shqiptare të Çamërisë “thyhet“ ky rregull. Kujtesa tetëdhjetëvjeçare është mjaft e gjallë, e afërt, sikur ka ndodhur dje para një jave para një viti.

Shumë vite “heshti” Çamëria, po kujtesa e brezave që e përcillnin atë bolorimë të vitit 1944 ishte dhe mbeti e gjallë, e paharruar. Edhe pse mjaft dëshmitarë të gjallë të asaj masakre janë ndarë nga jeta, janë prerë si lisat në pylin e jetës ajo RRON, RRON E DO TË RROJË.

E për këtë histori nuk ka nevojë të shkruhen testamente e pastaj të vraposh te noteri për t’i dhënë fuqi ligjore. Të përcillen amanete Ajo ngrihet më shumë se ato. Është universi i një drejtësie që akoma kërkon të gjejë rrugën e vet të zgjidhjes. Para saj ulet në gjunjë jo vetëm një kombi i tërë, po dhe kënga vallja e Osman Takës, fjala skenike, filmi dokumentar dhe ai artistik, librat e panumërt për historinë e saj tragjike dhe të lavdishme. Të shkruar nga shqiptarët po dhe nga Bajroni, nga Robert Elsie. Të vizatuar me ngjyrat më të bukura të piktorëve nga mbarë bota.

Në të njëjtën kohë Çamëria është histori është dhimbje, krenari, kujtesë brezash, është këngë, poezi, është shpirt i gjallë, pikturë, skulpturë e gdhendur më shumë në shpirtërat e brezave që janë lidhur fizikisht me atë truall Po jo më pak edhe të një prizrenasi, të një gjakovari a tetovari, të një prishtinasi, të një ulqinaku që iu dhemb zemra po aq sa dhe një nipi të asaj toke të begatë.

Të një shqiptari që jeton në Njy Jork, Çikago, Detroit, Boston, Londër, Berlin, Romë, Madrid. Stamboll. Është diplomaci dhe politikë kombëtare e ndërkombëtare, që ende nuk e ka thënë fjalën e tyre si duhet. Aq më shumë të bëjë dhe zgjidhjen e duhur në bazë të marrëveshjeve ndërkombëtare.

Është problem ballkanik po aq sa dhe evropian që nis që në vitin 1913 kur sëpata e ndarjes e preu në mes atë.

Shifrat flasin vetë

Shifrat e shpërnguljes së popullsisë myslimane çame nga Çamëria, tashmë janë pranuar nga të gjithë organizmat ndërkombëtarë. Sipas të dhënave zyrtare, numri i refugjatëve çamë të shpërngulur me dhunë nga Greqia gjatë viteve 1944-45 është rreth 25 000 vetë. Të masakruar dhe të humbur gjithsej rezultojnë 2 300 persona, të vdekur rrugëve gjatë largimit për në Shqipëri e zona të tjera numërohen rreth 2 400 vetë. U dogjën tërësisht dhe u shkatërruan mbi 61 fshatra shqiptare të Çamërisë, ku numri i shtëpive të djegura e të plaçkitura shkon në 5800. U rrëmbyen mbi 17 000 krerë bagëti dhe mbi 110 000 të tjera humbën, apo ngordhën.Për sa u përket prodhimeve bujqësore, rreth 1 730 000 okë drithëra dhe 620 000 okë vaj shkuan dëm, ose u rrëmbyen nga bandat greke. Në total, humbjet në produkte të prodhimeve bujqësore për vitin 1944-45 për bujqit çamë ishin 4 000 000 okë drithëra, 3 700 000 okë misër dhe 2 990 000 okë vaj.

Fjala e kujtesës për Çamërinë të bën Ushtar të përjetshëm të Mirënjohjes, Dhimbjes dhe të Paqes.

Se luftrat, sado të gjata që të jenë në kohë e sado sipërfaqe të madhe apo të vogël të përfshijnë në gjeografinë e vendeve, në secilin pjesë të globit, një ditë do i pushojnë thirrjet, klithmat, gjëmimet e topave e të avionëve, vringëllimat e shpatave, kërcëllima e qerreve, plagët e hapura e gëzimin e fitoreve, pamjen e këpucëve të baltosura të ushtarëve, një ditë do të vijë edhe PAQJA.

Ndaj llogorja e Ushtarit të Paqes duhet ta sillte shpirtin e paqtë të kësaj krahine.

Paqja është më e gjatë në kohë dhe ka brenda saj anonimatin e nikoqiratës së gjellëve, të mbjelljes së brazdave, të qëndismave e të thurjes së qilimëve, të përkëdheljes së barit të varreve e të këngëve për punën për librat, për dashurinë..

Brenda kësaj paqeje është dhe duhet të jetë drejtësia

E Çamëria i ka brenda poezive që thuren për të, të gjitha ngjyrat. Ka pranverën që shpërthen si në asnjë vend me lulëzimin e ullinjve, portokalleve e të bimëve, të luleve nga më aromatike.

Ka ngjyrat e vjeshtës që të dhuron begatinë e ullinjve e të deh me tingujt e dasmave.

Po ka dhe pamjen e trishtuar të degëve të pavjela. Ka pamjen e gërmadhave me dyer të kalbur nga koha e nga duart e munguara.

Ka farëza borziloku që sot rrinë bukurisht në duart e nipërve e të mbesave në të gjthë botën të marra dikur nga gjyshet e mira në bohçatë e rrugës së gjatë.

E është më bukur se e bukura.

Mbase duhet kujtuar sot edhe mençuria e Nolit

Në do besë e burrëri

Shko e ndal në Çamëri.

Të vazhdojë sa më modestisht një hap më tej dialogun naimjan. Me atë që bëjmë sot e nesër, të bëhemi pjesë e enciklopedisë së madhe shpirtërore me sa e sa dëshira, ëndrra. Të bëhemi mbrojtës së një të vërtete që vullkanizon të ardhmen nëse nuk zgjidhet

Dua të besoj se Shpirti çam është i gjallë e duhet të jetë i tillë edhe në poezitë për të. Te ajo duhmë e shpirtit të poetit të të gjithë moshave e të të gjithë kohërave. Për t’i treguar atyre që ulen në tryeza politikanësh dhe diplomatësh se problemi çam nuk është një kasafortë që e ka një Çelës në duart e një Pronari. Jo. Çelësat e saj janë udhërrëfyesat e shpirtrave të pagjumë të Çamërisë që i ka një komb i tërë. Nga Shqipëria deri në Amerikën e largët ku ka aq rrahje zemre për Çamërinë sa duhen valët e Jonit për t’i numëruar. Duhen palët e maleve shqiptare për të kuptuar forcën e këtij shpirti të paepur. Një shoqëri e tërë që kërkon të drejtën e saj si drita e diellit.

Çelësat e Portave të këtyre Shpirtrave sot i ka dhe deti Jon që në vitet e mbushura me jetë , me punë ballëdjeristur në tokat çame, bënte garë me vajin e ullinjve që prodhohej çdo vit në fshatrat e saj të begata.

Nuk kanë rëndësi Gijotinat që duan ta godasin Shpirtin çam. Të vjetra a të reja qofshin. Nuk kanë rëndësi dhe aq shumë dinakëritë e thurura aq saktësisht shumë herë edhe në dritën e fortë të diellit. Nuk kanë rëndësi urdhërdhënësit e tyre që mund të kenë në duar letra të shkruara në të gjitha gjuhët. Rëndësi ka që SHPIRTI i Çamërisë rron ndër brezat që e kanë të gjallë këngën, kujtimin, ëndrrën, amanetin, vallen, kujtesën, të nesërme.

Sot vijnë në këtë sofër nderimi kujtese dhe mirënjohjeje për të rënët e asaj masakre dhe kujtese edhe bijtë më të devotshëm të Çamërisë si Hasan Tahsini, Kolë Idromeno, Dora d’Istria, Bilal Xhaferi. Na vjen dhe vargu monument i Naim Frashërit kur flet për gluhën çame

Dallëndyshe bukuroshe, që thua mijëra fjalë,

Dhe të k’ënda vahn’ e lumën, që vjen me vrap e me valë,

A mos vjen nga Shqipëria? Eni vjen pej Çamërie

Me këto milëra fjalë e me gluhë perëndie

Dekadat e kujtesës çame shkërmoqen për hir të kujtesës. Ajo rron e gjallë e përtërirë në breza.

Filed Under: Mergata

  • « Previous Page
  • 1
  • …
  • 6
  • 7
  • 8
  • 9
  • 10
  • …
  • 55
  • Next Page »

Artikujt e fundit

  • Kontributi shumëdimensional i Klerit Katolik dhe i Elitave Shqiptare në Pavarësinë e Shqipërisë 
  • Takimi i përvitshëm i Malësorëve të New Yorkut – Mbrëmje fondmbledhëse për Shoqatën “Malësia e Madhe”
  • Edi Rama, Belinda Balluku, SPAK, kur drejtësia troket, pushteti zbulohet!
  • “Strategjia Trump, ShBA më e fortë, Interesat Amerikane mbi gjithçka”
  • Pse leku shqiptar duket i fortë ndërsa ekonomia ndihet e dobët
  • IMAM ISA HOXHA (1918–2001), NJË JETË NË SHËRBIM TË FESË, DIJES, KULTURËS DHE ÇËSHTJES KOMBËTARE SHQIPTARE
  • UGSH ndan çmimet vjetore për gazetarët shqiptarë dhe për fituesit e konkursit “Vangjush Gambeta”
  • Fjala përshëndetëse e kryetarit të Federatës Vatra Dr. Elmi Berisha për Akademinë e Shkencave të Shqipërisë në Seancën Akademike kushtuar 100 vjetorit të lindjes së Peter Priftit
  • Shqipëria u bë pjesë e Lidhjes së Kombeve (17 dhjetor 1920)
  • NJЁ SURPRIZЁ XHENTЁLMENЁSH E GJON MILIT   
  • Format jo standarde të pullave në Filatelinë Shqiptare
  • Avokati i kujt?
  • MËSIMI I GJUHËS SHQIPE SI MJET PËR FORMIMIN E VETEDIJES KOMBËTARE TE SHQIPTARËT  
  • MES KULTURES DHE HIJEVE TE ANTIKULTURES
  • Historia dhe braktisja e Kullës së Elez Murrës – Një apel për të shpëtuar trashëgiminë historike

Kategoritë

Arkiv

Tags

albano kolonjari alfons Grishaj Anton Cefa arben llalla asllan Bushati Astrit Lulushi Aurenc Bebja Behlul Jashari Beqir Sina dalip greca Elida Buçpapaj Elmi Berisha Enver Bytyci Ermira Babamusta Eugjen Merlika Fahri Xharra Frank shkreli Fritz radovani Gezim Llojdia Ilir Levonja Interviste Keze Kozeta Zylo Kolec Traboini kosova Kosove Marjana Bulku Murat Gecaj nderroi jete ne Kosove Nene Tereza presidenti Nishani Rafaela Prifti Rafael Floqi Raimonda Moisiu Ramiz Lushaj reshat kripa Sadik Elshani SHBA Shefqet Kercelli shqiperia shqiptaret Sokol Paja Thaci Vatra Visar Zhiti

Log in

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Cookie settingsACCEPT
Privacy & Cookies Policy

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT