Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Archives for October 2024

Rileximi…

by

Behar Gjoka/

Mbi procesin e rileximit është me interes të veçantë pohimi i Italo Calvinos: “- Edhe unë e ndjej nevojën e rileximit të librave që i kam lexuar tashmë, – por pas çdo rileximi, më duket sikur po e lexoj një libër të ri. Jam unë ai që ndryshoj vazhdimisht dhe shikoj gjëra të reja, të cilat nuk i kisha vënë re më parë? Apo leximi është një lloj strukture që merr formë në sajë të bashkimit të një numri të madh gjërash që ndryshojnë dhe që nuk mund të përsëritet dy herë sipas të njëjtës skemë? Çdo herë që përpiqem të përjetoj emocionin e një leximi të mëparshëm, nxjerr përshtypje të ndryshme e të papritura dhe nuk rigjej ato të mëhershmet. Ka çaste kur më duket se nga një lexim te tjetri, vërehet një lloj përparimi: në kuptimin për shembull, që arrihet të depërtohet më shumë brenda shpirtit të tekstit, ose të rritet fryma kritike ndaj tij. Në momente të tjera, përkundrazi, më duket sikur ruaj kujtimet e leximeve të të njëjtit libër, njëri pranë tjetrit, qofshin ato entuziaste, të ftohta apo armiqësore, të shpërndara në kohë pa një perspektive, pa një fill të përbashkët. Përfundimi që kam arritur është se leximi është një veprim pa ndonjë qëllim të caktuar; ose që synimi i tij i vërtetë është leximi në vetvete. Libri është një mbështetës i tij, apo madje një pretkest…” , në librin Nëse një natë dimri një udhëtar, që përfaqëson përcaktimin me unik të gjendjes së pashmangshme të rileximit.

Rruga për në Shtëpinë e Bardhë është përmes Kolegjit Zgjedhor. Si funksionon ai ?

by

Nga Rafael Floqi

Në Shtetet e Bashkuara, një kandidat presidencial zgjidhet jo duke fituar shumicën e votave popullore kombëtare, por përmes një sistemi të quajtur Kolegji Zgjedhor, i cili u jep vota elektorale 50 shteteve dhe Distriktit të Kolumbisë bazuar në popullsinë e tyre.

Këtu janë disa nga rregullat që mund të vendosin garën e 5 nëntorit midis zëvendëspresidentes Kamala Harris dhe ish-presidentit Donald Trump.

Çfarë është Kolegji Zgjedhor?

Kur votuesit shkojnë në qendrat e votimit për të zgjedhur një president, ata zakonisht shohin vetëm emrat e kandidatëve presidencialë dhe zëvendëspresidentë. Megjithatë, votuesit në fakt votojnë për një grup – ose “propozim” – zgjedhësish.

Në nivel kombëtar, ka gjithsej 538 vota elektorale, ose “zgjedhës-elektorë”, që do të thotë se një kandidati duhet të sigurojë 270 vota për të fituar. Në vitin 2020, Presidenti Joe Biden fitoi 306 vota elektorale për të mposhtur Trumpin, i cili kishte 232 vota elektorale. Sistemi, i mandatuar nga Kushtetuta e SHBA-së, ishte një kompromis midis themeluesve të vendit, të cilët debatuan nëse presidenti duhet të zgjidhej nga Kongresi ose përmes një votimi popullor.

A kanë shtetet të njëjtin numër zgjedhësish?

Çdo shtet ka aq shumë zgjedhës sa ka përfaqësues dhe senatorë në Kongres. Ka dy senatorë për çdo shtet, por ndarja e vendeve në Dhomën e Përfaqësuesve ndryshon në bazë të popullsisë. Kalifornia, shteti më i populluar, ka 54 elektorë.

Gjashtë shtetet më pak të populluara dhe Distrikti i Kolumbisë kanë vetëm tre vota elektorale, numri minimal i caktuar për një shtet. Kjo do të thotë se një votë elektorale në Wyoming, shteti më pak i populluar, përfaqëson rreth 192,000 njerëz, ndërsa një votë në Teksas përfaqëson rreth 730,000 njerëz.

Dyzet e tetë shtete kanë një sistem fituesi merr të gjitha, ku fituesi i votës popullore të shtetit merr të gjitha votat elektorale. Maine dhe Nebraska janë të vetmet shtete me një sistem votimi të ndarë ku votat elektorale i ndahen fituesit në zona të veçanta. Për shembull, në Nebraska, dy nga pesë votat elektorale i jepen kandidatit që fiton më shumë vota në mbarë vendin. Tre të tjerët shkojnë te fituesit e secilit prej tre distrikteve të kongresit të shtetit.

Të fitosh një shtet me një diferencë të madhe është njësoj si të fitosh me një votë, kështu që fushatat priren të përqendrohen në shtetet ku një ndryshim i vogël mund të japë të gjitha votat e tij elektorale. Në zgjedhjet aktuale, shtetet e fushëbetejës përfshijnë Arizonën, Xhorxhinë, Miçiganin, Karolinën e Veriut, Nevadën, Pensilvaninë dhe Wisconsin.

A mundet një kandidat të fitojë zgjedhjet pavarësisht se ka humbur votën popullore?

Po

Republikani Xhorxh W. Bush në vitin 2000 dhe Trump në 2016 u bënë president pavarësisht se humbën votën popullore. Gjithashtu ndodhi tre herë në vitet 1800. Kjo shpesh përmendet nga kritikët si e meta kryesore e sistemit.

Mbrojtësit e kolegjit zgjedhor thonë se ai i detyron kandidatët të kërkojnë vota nga një sërë shtetesh, në vend që thjesht të grumbullojnë mbështetje në zonat e mëdha urbane.

Kur votojnë zgjedhësit e Kolegjit?

Zgjedhësit do të takohen më 17 dhjetor për të hedhur zyrtarisht votat e tyre dhe për të dërguar rezultatet në Kongres. Kandidati që fiton 270 vota elektorale ose më shumë bëhet president. Këto vota numërohen zyrtarisht nga Kongresi më 6 janar dhe presidenti betohet më 20 janar.

A mashtrojnë ndonjëherë zgjedhësit?

Në përgjithësi, mbledhja e zgjedhësve është një ngjarje ceremoniale ku ata thjesht votojnë me vulë për kandidatin që fitoi shtetet e tyre përkatëse.

Por në vitin 2016, shtatë nga 538 elektorët regjistruan votën e tyre për dikë tjetër përveç fituesit të votës popullore të shtetit të tyre, një numër jashtëzakonisht i lartë. Tre nga këta shtatë zgjedhës votuan për Colin Powell, një ish-sekretar shteti i SHBA-së, edhe pse ata përfaqësonin shtetet që zgjodhën kandidaten demokrate, Hillary Clinton. Trump përfundimisht fitoi ato zgjedhje.

A përfshijnë dënime penale, në përpjekje për të parandaluar zgjedhësit “pabesë” të votojnë për dikë tjetër. Çfarë ndodh nëse ka një barazim?

Një nga të metat e sistemit është se teorikisht mund të prodhojë një barazim 269-269. Nëse kjo ndodh, Dhoma e Përfaqësuesve e sapozgjedhur do të vendosë për fatin e presidencës më 6 janar, me çdo shtet që votojë si njësi, siç kërkohet nga Amendamenti i 12-të i Kushtetutës së SHBA.

Aktualisht, republikanët kontrollojnë 26 delegacione shtetërore, ndërsa demokratët kontrollojnë 22. Minesota dhe Karolina e Veriut janë të lidhura midis anëtarëve demokratë dhe republikanë.

A do të ndryshojë ndonjëherë sistemi i Kolegjit Zgjedhor?

Kongresi u përpoq të riparonte të metat që u ekspozuan pas zgjedhjeve të vitit 2020, kur Trump pretendoi në mënyrë të rreme se fitoi. Prokurorët kanë thënë se ai u ka bërë presion zyrtarëve shtetërorë që të përpiqen të përmbysin rezultatet.

Në vitin 2022, Kongresi miratoi Aktin e Reformës së Numërimit Zgjedhor për të sqaruar se guvernatori i çdo shteti ose zyrtari tjetër i zgjedhur nga shteti do të certifikojë rezultatet e zgjedhjeve të shtetit përpara se ato t’i dorëzohen Kongresit.

Ligji i ri synon gjithashtu të parandalojë një përsëritje të bllokimit të zgjedhjeve të vitit 1876, kur tre shtete paraqitën “fletat e duelit të zgjedhësve” – ​​një fletë e certifikuar nga ligjvënësit e shtetit dhe një fletë konkurruese nga një zyrtar shtetëror.

Ligji caktoi gjithashtu një afat të detyrueshëm për certifikimin e rezultateve, duke u dhënë shteteve 36 ditë pas zgjedhjeve të 2024 për të përfunduar rinumërimet dhe proceset gjyqësore.

Si dukej Xhafer Deva në sytë e Herman Nojbaherit?

by

Prof. Milazim KRASNIQI/

Në kujtimet e Herman Nojbaherit, emisarit special të Rajhut të Tretë (Hitlerit) në Ballkan, përvijohet edhe figura Xhafer Devës, krahas edhe disa figurave të tjera të rëndësishme shqiptare, sidomos Mehdi Frashërit dhe Anton Harapit. Opinionet dhe vlerësimet e Nojbaherit janë shumë interesante dhe historiografia jonë do të duhej t’i kishte një burim të rëndësishëm për informim dhe hulumtim të mëtejshëm. Pozita e lartë e Nojbaherit në vitet 1943-1944 si emisar special i Hitlerit në Ballkan (Juglindje) i ka mundësuar të jetë jo veëtm hartues i politikave po edhe njohës i akterëve kryesorë të atyre ngjarjeve.Me këtë rast po kufizohem vetëm në vlerësimet e tij për Xhafer Devën, për arsye të aktualitetit.

E para, vendimin për ta formuar Shqipërinë e pavarur, pas kapitullimti të Italisë, e kanë marrë autoritetet gjermane. Në vitin 1943, për shkak të rritjes së valës së lëvizjeve komuniste në Ballkan, Hitleri e ndryshon qasjen ndaj vendeve ballkanike, duke tentuar të krijojë shtete të pavarura, të cilat do të mund të përballonin rrezikun komunist. Pra, Shqipëria futet në këtë skemë, jo për ndonjë privilegj, po për të krijuar një mekanizëm që të frenohej komunizmi. Xhafer Deva ishte person i përshtatshëm për atë koncept, si nacionalist shqiptar dhe antikomunist i vendosur. Pra, në asnjë rast nuk bëhet fjalë për ndonjë botëkuptim nacist të Devës po për një botëkuptim nacionalist e antikomunist të tij. Përafrimi në këtë rast ndodhë sepse Deva kishte synim Shqipërinë etnike dhe luftimin e komunizmit. Në asnjë rast dhe me asnjë fjalë Nojbaheri nuk e paraqet Xhafer Devën si ndonjë njeri me simpati për nacizmin, po si njeri me ambicie në politikën shqiptare. Kur ftohet Deva që të vinte në Tiranë (pra nuk kishte fare i informuar më herët për vendimin) Nojbaheri ia dërgon avionin që ta merrte: “Xhafar Devës, në Mitrovicën e Kosovës, ia lashë në dispozicion avionin e vogël të tipit “Storch.” Kishte ardhë çasti i tij i madh politik”, shprehet Nojbaheri. Pastaj Nojbaheri i përshkruan përpjekjet e Xhafer Devës e të Ibrahim bej Biçakut për formimin e një komiteti për shpalljen e Shqipërisë së pavarur. “Dy shqiptarë, në fillim secili për vete, u munduan të formonin një komitet nacional reprezentativ, i cili do të kishte legjitimitet për ta shpall pavarësinë e Shqipërisë dhe qeveria e përkohshme të merrte pushtetin. I pari ishte shqiptar nga Shqipëria, Ibrahim bej Biçaku, nga Elbasani, i dyti Xhafer Deva, nga Mitrovica e Kosovës. Negociatat zhvilloheshin natë e ditë.” Nojbaheri paraqet vështirësitë që patën liderët shqiptarë në negociatat e brendshme në të cilat ai pohon se nuk u përzie. Pastaj informon se ishte arritë të formohej qeveria në formën e një Komiteti nacional, kryesues i të cilit ishte Ibrahin bej Biçaku, ndërsa Deva ministër i brendshëm. Sipas Nojbaherit, “ e vetmja gjë që posedonte Shqipëria në atë moment (kur u formua qeveria, plotësim imi) ishin format tradicionale të shoqërisë së saj: familja, klanet dhe fiset.” Pra, Nojbaheri nuk thotë në asnjë rast se u imponua ndonjë ligj nazist, madje asnjë vendim i Rajhut të Tretë. Bile edhe për ushtarët gjermanë thotë se aty ishin vetëm “mysafirë kalimtarë.”

Lidhur me formimin e divizionit “Skenderbeg”, të dhënat e Nojbaherit janë me rëndësi të madhe. Ai tregon se ka qenë kundër formimit të atij divizioni, por Himleri kishte arritë ta bindte Hitlerin për formimin e atij divizioni. Nojbaheri pohon se “detyra kryesore ishte shkatërrimi i aktiviteteve lokale partizane dhe këtë në kufijtë e Shqipërisë.” Nojbaheri tregon se ai personalisht nuk ka lejuar që divizioni të shkonte më Mitrovicë, nga frika se do të ndodhte hakmarrje ndaj serbëve. Sipas tij, qeveria shqiptare nuk ka pasur të bëjë me formimin e divizionit “Skenderbeg”. Sipas Nojbaherit “qeveria shqiptare nuk kundërshtoi.” Shpresa e saj ishte që të përdorej më vonë si themel për formimin e ushtrisë e të xhandarmerisë, pra si kalkulim në politikat e brendshme e aspak si motivim për ta ndihmuar nazizmin. Veprimet e divizionit “Skenderbeg”, sipas tij nuk kanë të bëjnë me qeverinë shqiptare. Me rëndësi në këtë kontekst është angazhimi i Nojbaherit që të pengohej shkuarja në Mitrovicë, e cila në atë kohë ishte nën Serbinë e Nediqit. (Rrëfimi më interesant i Nojbaherit është pikërisht për Nediqin.)

Për më tepër, Nojbaheri dëshmon se Xhafer Deva e ka ndaluar dhunën ndaj serbëve! “Xhafar Deva, i cili në Kosovë ishte me ndikim, më premtoi se do të intervenonte që të ndalej përndjekja e serbëve. Ai në këtë pati sukses.” Pra, sipas fjalëve të protagonistit kryesor të atyre ngjarjeve, Xhafer Deva e ka ndalë dhunën ndaj serbëve!

Nojbaheri jep një të dhënë poashtu me interes për aktivitetet e Deves: “Xhafar Deva në korrik 1944, për shkak të sëmundjes, paraqiti dorëheqjen. Shkoi në Gjermani për mjekim. Ndërsa pas shërimit kishte si synim t’i përkushtohej tërësisht Kosovës dhe atje ta forconte pozitën e vet.” Bile sipas tij, Deva nuk planifikonte të largohej ng Kosova as pas kapitullimit të Gjermanisë. “Xhafar Deva kishte për qëllim që pas largimit të trupave gjermane, të qëndronte në vend dhe të vazhdonte luftën guerile. Pala gjermane lëshoi rastin t’i jipte pajisjet e domosdoshme teknike, prandaj nuk i mbeti tjetër vetëm se ta lëshonte vendlindjen .” Konkluzioni që del është se ai donte të vazhdonte ta mbronte Kosovën nga serbët dhe nga komunistët, pavarësisht se po largoheshin gjermanët. Pra, kauza e tij ishte lokale, shqiptare, nuk kishte lidhje me ideologjinë naziste.

Për të kuptuar sa më mirë realitetin e asaj kohe, është me interes edhe ky konstatim i Nojbaherit: “në mesin e shteteve ballkanike, në të cilat gjatë Luftës së Dytë Botërore isha aktiv, Serbia, Mali i Zi dhe Greqia ishin vende të okupuara. Ai që thotë që Rumania e Bullgaria ishin të okupuara, ai gënjen pafytyrësisht. Ato pohime bien në fushën e propagandës. Por as në Shqipëri armata gjermane, Vermahti, nuk kishte në duart e veta as aparatin ushtarak, as gjyqësinë. Shkurt, në ato vende as gjermanët e as unë, nuk mund të ishim okupatorë. Prandaj është gënjeshtër që njerëzit në ato vende janë pushkatuar pse kanë bashkëpunuar me okupatorin.” Sipas kësaj i bie që edhe veprimet e dhunshme që kanë ndodhë gjatë asaj kohe në Shqipëri (ku hynte edhe Kosova) janë përgjegjësi e qeverisë shqiptare dhe e lëvizjeve shqiptare, por qeveria nuk ishte qeveri kuislinge. Nëse Shqipria nuk ishte e okupuar në mënyrë klasike, i bie që e gjithe historiogarfia jonë duhet të rivlerësojë ngjarjet e asaj periudhe (1943-1944) nga e para. Sidoqoftë e vërteta e plotë duhet të hulumtohet në shumë dëshmi e dokumente të tjera. Dëshmia e Nojbaherit mund të shërbejë si indikacion, për t’u orientuar më mirë në hulumtimet që duhet të bëhen në arkivat gjermane, britanike, amerikane, etj.