Archives for June 2025

RRETHANAT HISTORIKO-POLITIKE QË ÇUAN NË THEMELIMIN E LIDHJES SHQIPTARE TË PRIZERENIT MË 10 QERSHOR 1878

June 10, 2025 by s p

Hysen S.Dizdari/

Lidhja Shqiptare e themeluar me 10 Qershor 1878 në qytetin e Prizrenit dhe është një nga ngjarjet më të shënuara në historinë e Rilindjes Kombëtare Shqiptare të luftës së popullit shqiptar për mbrojtjen e tërësisë tokësore të vendit dhe për çlirim kombëtar.

Me formimin e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit populli shqiptar provoi jo vetëm se ekzistonte tanimë si një komb i formuar dhe i bashkuar, por tregoi edhe dëshirën dhe aftësitë e tij luftarake për të mbrojtur paprekshmërinë e trojeve të veta dhe pjekurin politike për të themeluar shtetin e vetë të pamvarur shqiptarë.

Pas Besëlidhjes së Lezhës, të mbajtur më 2 mars 1444 nga Heroi ynë Kombëtar, Gjergj Kastrioti – Skënderbeu, Lidhja Shqiptare e Prizrenit, 434 vjet më pas, përbën ngjarjen më madhore në historinë të luftërave për liri e pavarësi dhe për bashkim kombëtar të popullit shqiptarë.

Periudha e veprimtarisë së Lidhjes Prizerenit si organizatë politike e ushtarake gjatë viteve 1878-1881 dhe roli që ajo luajti në ngritjen e vetëdijes kombëtare, me të drejtë mund të quhet Epoka e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit. Në mënyrë të veçantë del në pah lufta heroike e armatosur e popullit shqiptar kundër qarqeve shoviniste sllave, të Serbisë e të Malit të Zi për mbrojtjen e viseve shqiptare të Kosoves veri-lindore , të Plavës, të Gucisë, të Hotit, të Grudës, të Kelmendit dhe të qytetit bregdetar të Ulqinit, ku Fuqitë e Mëdha synonin ta shpërblenin Serbinë e Malin e Zi me toka etnike shqiptare.

LIDHJA E PRIZERENIT DHE TRAKTATI I SHËN STEFANIT

Traktati i Paqes ndërmjet Perandorisë Ruse dhe Perandorisë Osmane, i quajtur Traktati i Shën Stefanit, u nënshkrua në Shën Stefan më 3 mars 1878. Sipas këtij Traktati gati gjysma e trojeve shqiptare u jepej shteteve sllave ballkanike. Trojet shqiptare do të copëtoheshin ndërmjet katër shteteve të huaja: Greqisë, Bullgarisë, Serbisë dhe Malit Zi. Bullgaria do të merrte, përveç të tjerash, edhe krahinat shqiptare të Korçës, të Bilishtit, të Pogradecit, të Strugës, të Dibrës, të Kërçovës, të Gostivarit, të Tetovës, të Shkupit, të Kaçanikut etj. Ky traktat e gjymtonte rëndë tërësinë tokësore të Shqipërisë dhe e vështirësonte jashtëzakonisht shumë luftën e popullit tonë për krijimin e shtetit shqiptar. Ndërkaq, në prill 1878, opinioni publik shqiptar u informua nga shtypi ndërkombëtar për kundërshtimin që kishte hasur Traktati i Shën Stefanit nga fuqitë Europiane dhe nga populli shqiptar.

Për hir të së vërtetës, kundërshtim serioz pati vetëm nga dy shtete: nga Anglia dhe nga Austro-Hungaria, të shqetësuara së tepërmi nga rritja e shpejtë e ndikimit të Rusisë në Gadishullin Ballkanik nëpërmjet krijimit të Bullgarisë së Madhe. Për këtë arsye, me këmbënguljen e Fuqive të Mëdha Europiane u vendos që kushtet e përcaktuara në Traktatin e Shën Stefanit të rishikoheshin nga një kongres i posaçëm i Fuqive të Mëdha, i cili, sipas vendimit që u mor më vonë, do të mblidhej në Berlin më 13 qershor 1878.

LIDHJA E PRIZRENIT DHE KONGRESI I BERLINIT

(13 Qershor – 13 Korrik 1878 )

Më 13 qershor të vitit 1878, tri ditë pas themelimit të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit, u mbajt në Berlin të Gjermanisë Kongresi i Berlinit, i cili mori emrin e vendit ku u mbajt. Kongresin e Berlinit e udhëhoqi kancelari gjerman, Oto Fon Bismarku dhe në të morën pjesë gjashtë Fuqitë e Mëdha të kohës: Anglia, Gjermania, Franca, Austro-Hungaria, Italia dhe Rusia.

Në Kongresin e Berlinit mori pjesë edhe një delegacion qeveritar i Perandorisë Osmane, por ky delegacion nuk kishte të drejta të barabarta vendimmarrje me përfaqësuesit e gjashtë Fuqive të Mëdha.

Në këtë kongres ishin ftuar edhe delegacione të vendeve ballkanike, por vetëm për të parashtruar kërkesat e tyre politike dhe territoriale. Delegacioni shqiptar i ngarkuar nga Lidhja Shqiptare e Prizrenit drejtohej nga patrioti, Avdyl Frashëri.

Ky kongres i nëpërkëmbi dhe nuk i mori parasysh të drejtat e Shqipërisë dhe të kombit shqiptar, paçka se patrioti Abdyl Frashëri u përpoq ta bindte udhëheqësin e Kongresit, Bismarkun, në një takim që pati me të, duke i parashtruar kërkesën që të përfshinte në rendin e ditës edhe çështjen e kombit shqiptar. Por kancelari gjerman nuk e pranoi kërkesën e delegacionit shqiptar . Bismarku duke shkelur hapur të drejtat kombëtare të kombit shqiptarë në këtë kongres u shpreh në mënyrë brutale ku theksoi:

“Nuk ekziston Kombi Shqiptar në Gadishullin Ballkanik!”.

Vendimet kryesore të Kongresit kishin qenë të parapërgatitura përmes bisedimeve të fshehta qysh më herët para se të fillonte punimet Kongresi i Berlinit, paçka se zyrtarisht ky kongres u thirr për të rishikuar Traktatin e Shën Stefanit i cili u nënshkrue me 3 mars 1878, ku Perandoria Ruse i kishte shkëputur Perandorisë Osmane, 80 % të rajonit të Ballkanit për përfitimet e saj dhe të aleatëve ballkanikë.

Në Traktatin i Shën-Stefanit trojet shqiptare do të copëtoheshin ndërmjet katër shteteve të huaja. Perandoria Ruse e gjymtonte kështu rëndë tërësinë tokësore të Shqipërisë dhe e vështirësonte në kulm luftën e popullit shqiptar për krijimin e shtetit kombëtar.

Kongresi i Berlinit mori vendime të padrejta ndaj popullit shqiptar, duke i copëtuar trojet shqiptare në mënyre të padrejtë, duke i përdorur ato si plaçkë tregu për të realizuar interesat e tyre në Gadishullin Ballkanik.

Ky Kongres nuk mori parasysh kërkesat e drejta të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit të përfaqësuar nga patrioti Avdyl Frashëri, për realizimin e autonomisë dhe më vonë për shpalljen e pavarësisë nga Perandoria Osmane. Këto vendime të padrejta cenonin rëndë të drejtat dhe interesat kombëtare të popullit shqiptar dhe integritet e tij tokësor. Prandaj Lidhja Shqiptare e Prizrenit ishte e vendosur të mbronte trojet etnike shqiptare dhe të mos i respektonte vendimet e marra në Kongresin e Berlinit.

Ja çfarë shkruan intelektuali dhe patrioti Kostë Çekrezi në veprën e tij “Histori e Shqipërisë” botuar në Boston, 1921, në faqen 190, ai thekson:

“Vetëm kur dëgjuan se Kongresi i Berlinit kishte vendosur të zgjeronte kufijtë e sllavëve e të grekëve me toka shqiptare…. shqiptaret u zgjuan nga gjumi i thellë në të cilin po flinin dhe i ranë mendjes të mbronin të drejtat e tyre”.

LIDHJA E PRIZRENIT DHE VENDIMET HISTORIKE TË SAJ

Lidhja shqiptare e Prizerenit u themelue me 10 Qershor 1878 në qytetin e Prizerenit , i cili ishte deri një vit para qendra e Vilajetit të Kosoves.

Në Prizren u mblodhën 110 delegatë nga të gjitha krahinat e vendit. Ndër figurat më të shquara që merrnin pjesë ishin Abdyl Frashëri, Ali bej Gucia, Iljaz pashë Dibra, Hasan pashë Tetova, Abdulla pashë Dreni, Ymer Prizreni, Ahmet Koronica, Shaban bej Prizreni, Jashar bej Shkupi etj. Në Kuvendin e Përgjithshëm në Prizren kishin ardhur gjithashtu si delegatë nga viset e Bosnjës dhe Hercegovinës.

Mbledhjen e hapi patrioti dhe atdhetari Avdyl Frashëri, i cili midis të tjerave, tha:

“Qëllimi i Kuvendit është t’ua presim hovin armiqve të pashpirt, duke lidhur besën shqiptare dhe duke u betuar që të mbrojmë me gjak trojet që na kanë lënë gjyshërit dhe stërgjyshërit tanë.”

Disa nga vendimet më të rëndësishme të Lidhje së Prizrenit janë:

1. Të gjitha krahinat shqiptare të bashkohen në një vilajet, me një seli në një qytet, i cili do të jetë i afërt dhe i përshtatshëm për të gjitha viset e tij.
2. Të gjithë nëpunësit që shërbejnë në krahinat shqiptare të Arnautllëkut duhet të dinë edhe gjuhën shqipe.
3. Të përhapet arsimi dhe nëpër shkolla të mësohet gjuha shqipe.
4. Të zbatohen të gjitha vendimet që hyjnë në fuqi lidhur me përmirësimin dhe me interesin e shtetit dhe të kombit të cilat merren nga Kuvendi i Këshillit Qendror, i cili do të mbahet në qendrën e vilajetit, duke e vazhduar punën e vet katërmujore në vit.
5. Të caktohet një sasi e mjaftueshme nga të ardhurat e përgjithshme të vilajetit, e cila të përdoret për zhvillimin e arsimit dhe ndërtimin publik.

———————————————————————————————–

Me rastin e 147-vjetorit të Lidhjes së Prizrenit, përshendeti vëllezërve shqiptarë kudo nëpër botë poezinë e poetit shkodran të Rilindjes Kombëtare Shqiptare,Filip Shiroka.

———————————————————————————————–

KOMBIT TONË

Vimë nga pellazgët, njerëz të lavduem

Ç’në kohët e vjetra të njerzisë

Jemi t’permendur e të nderuem

Ç’në kohë të moçme të histories

Komb kreshnik jemi, jemi ushtarë

Kemi luftue trimnisht gjithmonë

Nga shqypja kemi emrin Shqyptar

Me shqype kemi flamurin tonë.

Çoni prej gjumit, birt e Kastriotit,

Se robnia është turp për trimin

Çoniu bre burra, për emën t’Zotit,

Nër male e n’fusha qitni kushtrimin!

Çoniu sokola, çouni nji herë,

Ҫohu, njeshi armët burri i Shqypnisë,

Përpara botës s’ka robi nderë

Turp asht për trimin zgjedha e robnisë!

FILIP SHIROKA

Përballë një bote në ndryshim…

June 10, 2025 by s p

Prof.Asc.Dr.Gëzim MUSTAFAJ/

Ndërsa të gjithë prisnin që shekulli i 21-të të fillonte me një botë edhe më të qetë, në realitet nuk po ndodh kështu. Konfliktet Rusi-Ukrainë, në Ballkan, në Lindjen e Mesme, në Azin Lindore, ringjallja e nacionalizmave të vjeter, e kanë trazuar përsëri gjeopolitiken globale. Kohët e fundit ka shumë zëra që mendojn se është zbehur dominimi Amerikan në Europë dhe më gjërë. Edhe nëse Evropa kërkon të krijojë koalicione në formën e “partneriteteve strategjike” me fuqi të tjera si Rusia, Japonia, Kina, Kanadaja apo India, siç theksohet në ‘Strategjinë e Sigurimit Evropian”, për të vënë nën kontroll fuqinë amerikane, një gjë e tillë nuk ka gjasa të ketë sukses, por edhe nëse ndodh, do jetë shumë e përkohëshme. Përvoja historike na mëson se marredhëniet e krijuara vetëm mbi bazën e interesave të rastit mbeten të dobëta, ndërsa marredhëniet që ngrihen mbi bazën e interesave dhe vlerave të përbashkëta kanë rrënjë të thella dhe jetojnë gjatë. Zgjedhjet në SHBA ishin një test shumë i fuqishem për të ardhmen e Europës dhe Botës dhe në realitet e kanë trazuar shumë atë me ardhjen e Trump në krye të SHBA-së. Dominimi Amerikan ka qënë dhe do të jetë detriminantë sado që në perjudha të vogla mund të pësojë luhatje. Amerika ka ditur të ngrihet edhe në perjudha më të veshtira për të qënë lider botrorë. Shtetet e Bashkuara kanë nevojë për një Evropë të Bashkuar, të fortë dhe të vendosur, që të sakrifikojë në mbrojtje të interesave të përbashkëta transatlantike. Në këtë aleancë, Amerikën nuk e shqetëson fakti që Evropa është e forte, përkundrazi, Amerikën e shqetëson fakti që Evropa është e dobët. Në këto rrethana, në një botë që është bërë më e rrezikshme, skenari dhe frika e një Lufte të Tretë Botërore po zë vënd gjithnjë e më shumë në mendjet e shumë njerëzve. Në fillim të këtij viti, Sekretari i Mbrojtjes i Mbretërisë së Bashkuar paralajmëroi se në pesë vitet e ardhshme bota mund të përfshihet nga luftërat që do kenë në qëndër Kinën, Rusinë, Korenë e Veriut dhe Iranin dhe se ne po lëvizim “nga një botë e pasluftës në atë të paraluftës”.

Pavarësisht premtimeve për mbështetjen nga Perëndimit, Rusia ngadalë po fiton terren në Ukrainë. Aleatët perëndimorë po dështojnë të ofrojnë armë dhe municione që i nevojiten ushtrisë ukrainase, duke çuar në një tërheqje pothuajse të pashmangshme nëse nuk ndryshon ekuilibri i forcës ushtarake në terren.Ky sukses në Ukrainë mund të inkurajojë presidentin rus të testojë forcën e aleancës së NATO-s duke sulmuar pse jo një shtet anëtar të aleances. Kjo do të krijonte një luftë të drejtpërdrejtë midis Moskës e mbështetur nga Irani, Koreja e Veriut dhe gjithashtu me ndihmën e Kinës, kundër aleancës së NATO-s. Kjo lëvizje mund të fusë edhe Azinë në konflikt.

Nëse Izraeli vazhdon të hakmerret, kriza nuk mund të frenohet sepse sa herë që ndërmerren veprime ushtarake qofshin këto edhe të kufizuara, rreziku i gabimit do të sjell përshkallëzim të pakontrolluar të luftës, siç po ndodh me vrasjen e shumë fëmijëve dhe civil të pafajshem. Nga ana tjetër një vendim i Iranit për të lëshuar breshëri raketash dhe dronësh kundër Izraelit rrit rrezikun edhe më shumë. Izraeli po kundërpërgjigjet, pamvarsisht se është zotuar për vetëpërmbajtjetë dhe se komuniteti ndërkombtarë përfshirë Britaninë e Madhe dhe SHBA-në, po bëjnë thirrje për një gjë të till. Kjo do të ketë patjetër një ndikim global, sepse Irani mbështetet nga Rusia dhe ka lidhje të ngushta me Kinën, ndërsa aleatët më të fortë të Izraelit të udhëhequr nga SHBA-ja janë kryesisht kombe perëndimore.Ky konflikt i mundshëm midis Iranit dhe Izraelit ka potencialin të kthehet në një vatër zjarri të madhe ushtarake në Lindjen e Mesme, pasi Shtetet e Bashkuara të Amerikës me siguri do të rreshtohet nga ana e Izraelit përfshi edhe vendet e tjera perëndimore.

Një tjetër vatër e nxeht për një përballje ndërkombëtare është në Azin Lindore. Ambiciet e Kinës për të kontrolluar Tajvanin, të cilin e konsideron territor të saj, dhe mbështetja e SHBA-së për qeverinë e Tajvanit po krijojnë një tension të vazhdueshëm. Nëse Kina vendos të ndërmarrë një operacion ushtarak për të marrë nën kontroll ishullin, mund të përfshihet në një konflikt të drejtpërdrejtë me SHBA-në dhe aleatët e saj rajonalë, duke përfshirë Japoninë dhe Korenë e Jugut.

Përveç këtyre konflikteve të hapura, tendencat në rritje tek kthimi i nacionalizmit të vjetër po ndjehen gjithnjë e më shumë dhe po rritin pasigurin dhe tensionet globale. Në shumë vende, përfshirë SHBA-në, Evropën, dhe pjesë të Azisë, partitë dhe liderët populistë po ndjekin politika të izoluara, shpesh duke krijuar ndasi më të mëdha ndërkombëtare. Zhvillimet e tilla kanë tendencën të dobësojnë aleancat dhe bashkëpunimin global, duke i lënë hapësirë konflikteve të reja. Ballkani ku pjes e saj është edhe kombi ynë, ka qënë dhe mbetet një vatër e nxehtë nacionalizmi që padyshim do ketë pasoja edhe për vëndin tonë me një Serbi të gatëshme për destabilizim të situatës.

Në të njëjten kohë nuk mund të injorohet rreziku i përhapjes së armëve bërthamore. Rusia dhe SHBA zotërojnë arsenale bërthamore të mëdha, dhe deklaratat e Putinit për përdorimin e tyre nëse ndjen se vendi është në rrezik, kanë rritur ndjeshëm shqetësimet globale. Për më tepër, Irani po avancon programin e tij të pasurimit të uraniumit, duke ngritur frikën se mund të zhvillojë armë bërthamore. Pa dyshim një ndër shqetësimet më të mëdha për përdorimin e armëve bërthamore vjen nga mungesa e mekanizmave të besueshëm për kontrollin e tyre, pasi disa marrëveshje ndërkombëtare për reduktimin e tyre janë shpërbërë gjatë viteve të fundit.

Në politikat e veta të sigurisë NATO ka pasur tre detyra themelore kyçe, të cilat janë: mbrojtja kolektive, menaxhimi i krizave dhe bashkëpunimi në fushën e sigurisë. Duke parë me vëmendje këto, shohim se ato mbrojnë një spektër të gjerë të fushës së sigurisë dhe mbrojtjes. Përpunimi i tyre dhe zbatimi në praktikë, si nga NATO ashtu edhe nga vendet anëtare të saj, mundëson harmonizimin e përpjekjeve për rritjen e sigurisë dhe mbrojtjes së Aleancës dhe përparimin e interesave kombëtare të secilit vend dhe më gjërë. Mbrojtja kolektive është një nga detyrat thelbësore, e çimentuar në Traktatin e Uashingtonit dhe që mbetet baza e Aleancës së NATO-s. Konsiderimi i sulmit ndaj cilitdo anëtari të NATO-s si sulm ndaj Aleancës, siguron unitetin e përpjekjeve të të gjithë anëtarëve përballë kërcënimeve apo sulmeve të mundshme nga kundërshtarët e vet. Për të rritur këto kapacitete, Presidenti amerikan, Donald Trump, ka bërë thirrje këtë vit që anëtarët e NATO-s të rrisin shpenzimet për mbrojtje nga 2 në 5 për qind të prodhimit të brendshëm (GDP). Ministri gjerman i Mbrojtjes tha këtë të enjte se 50.000 deri në 60.000 ushtarë të rinj do të nevojiten në vitet në vijim për t’i përmbushur nevojat e NATO-s për mbrojtje. Theksojm se vitin e kaluar gjermania kishte mbi 180.000 ushtarë dhe synimi është që kjo shifër të rritet në 203.000 deri në vitin 2031.

Pyetja që vjen menjëherë në mëndje referuar këtyre tensioneve në rritje është;A ekziston vërtetë rreziku që bota të përfshihet në një Luftë të Tretë Botërore? Ndërsa ekspertët e sigurisë janë të ndarë në pikëpamjet e tyre për mundësinë e një lufte të till, shumë prej tyre pranojnë se boten e mbajnë në ekuilibër shumë faktorë të brishtë. Mungesa e dialogut të vërtetë mes fuqive të mëdha, si dhe ngritja e tensioneve rajonale në disa pjesë të globit, rrisin shqetësimet. Po ndërsa mundësia e një konflikti global të armatosur mund të duket e largët, tensionet janë shumë të larta dhe luftërat lokale që gjithnjë e më shumë po dalin jashtë kontrollit mund të jenë premisa për një konflikt më të gjerë, pasi edhe fuqitë globale po ecin në një terren shumë të rrezikshëm dhe një gabim i vetëm mund të çojë në një konflikt edhe më të madh.

New York, 9 Qershor 2025

“DITA E ÇAMËRISË” NË GJILAN

June 10, 2025 by s p

Mund të jetë një imazh i 8 persona, persona duke studiuar dhe klarineta

Çamëria është një plagë, por edhe një krenari, një kulturë që vazhdon të jetojë dhe të frymëzojë.

Në përkujtim të genocidit grek ndaj popullsisë çame, që njihet si “Muaji të Çamërisë”, në kuadër të aktiviteteve për 15 qershorin, Ditën e Çlirimit të Gjilanit, Fondacioni Çamëria “Hasan Tahsini”, në bashkëpunim me Komunën e Gjilanit në Kosovë, organizuan më 9 qershor 2025 “Ditën e Çamërisë”, ku u zhvilluan një sërë aktivitetesh kulturore, informuese dhe përkujtimore. Ky aktivitet u mbajt nën përkujdesjen e kryetarit të Komunës së Gjilanit, Alban Hyseni dhe të drejtuesit të Fondacionit Çamëria “Hasan Tahsini”, Alket Veliu.

Aktivitetet nisën në Bibliotekën e qytetit të Gjilanit, me një program edukativ dedikuar fëmijëve, ku u promovua libri poetik për fëmijë “Historia e Çamërisë përmes heronjve të saj”, i cili sjell në vëmendjen e të vegjëlve historinë dhe figurat e ndritura të Çamërisë, përmes një rrëfimi të thjeshtë në vargje dhe të përshtatur për moshën e tyre. Shumë të interesuaar për historinë e Çamërisë dhe figurat e saj historike, fëmijët bënë mjaft pyetje në një bashkëbisedim me autorin e librit Arben Iliazi. Në vijim, po në ambientet e Bibliotekës, vijoi promovimi i librit dhe dokumentarit “Ode për tempujt që nuk u harruan”, me autor Luan Ramën dhe regjisor Pandeli Çeçon. Pjesëmarrësit patën mundësi të shohin në ekran dramatizimin e kësaj vepre, që ruan kujtesën kulturore e historike të trojeve çame, si dhe të përfshihen në një bisedë me drejtuesin e Fondacionit Çamëria “Hasan Tahsini”, Alket Veliu, dhe me pjesëmarrjen e studiuesit çam Ahmet Mehmeti.

Alket Veliu, drejtues i Fonadacionit Çamëria “Hasan Tahsini”, tha: “Një popull që e harron Çamërinë, ai e harron edhe vetveten. Edhe në ditët e sotme, kërkesat e shqiptarëve të Çamërisë janë ato të lëvizjes së lirë, të gëzimit të pronave të tyre dhe të njohjes dhe pranimit të gjenocidit, që mbetet një plagë e hapur edhe sot, pasi as ata që lindën në Çamëri, por edhe pasardhësit e tyre nuk mund t’i vizitojnë trojet e të parëve.

Pelegrinazhet, ekspozitat, aktivitetet përkujtimore dhe të tjera janë pjesë e “Ditës së Çamërisë ” që organizohet çdo vit në muajin qershor, ku synohet të sillen në vëmendje vuajtjet dhe të mos harrohet gjenocidi, por edhe të ruhet dhe transmetohet kultura çame në Shqipëri dhe më gjerë. Ndaj jemi të emocionuar dhe mjaft të nderuar që “Dita e Çamërisë “, 27 qershori, që përkon edhe me përvjetorin e gjenocidit grek ndaj Çamërisë , kujtohet së bashku me 15 qershorin, Ditën e Çlirimit të Gjilanit.

Nënkryetarja e Komunës së Gjilanit, Leonora Morina Bunjaku, tha: “Jemi shumë mirënjohës që sot kemi Fondacionin Çamëria “Hasan Tahsini” me aktivitete. 15 qershori është një ditë krenarie dhe përkujtimi – Dita e Çlirimit të qytetit tonë, Gjilanit. Në këtë ditë, me peshë historike dhe emocionale, kemi fatin dhe nderin të ndajmë festën tonë me miqtë tanë të dashur nga Çamëria, të cilët kanë ardhur nga larg për të qenë pjesë e kësaj ngjarjeje të veçantë. Prania juaj sot në mesin tonë është shumë më tepër se një gjest miqësie – është dëshmi e lidhjeve të fuqishme shpirtërore, kulturore e kombëtare që na bashkojnë ndër breza. Çamëria nuk është vetëm një kujtim historik – ajo është një plagë, por edhe një krenari, një kulturë që vazhdon të jetojë dhe të frymëzojë”. “Le të jetë kjo një festë për të gjithë – një festë për kulturën, për historinë dhe për atë që jemi si popull”, tha nënkryetarja Leonora Morina Bunjaku.

Edhe drejtori i Kulturës, Kushtrim Zeqiri, tha se 15 qershori, Dita e Çlirimit e Gjilanit, është një ditë e rëndësishme, derisa edhe më të rëndësishme e bënë Dita e Çamërisë me aktivitetet e saj.

Aktiviteti kulmoi në orët e pasdites në Galerinë e qytetit, me një Panair Kulturor të hapur, ku u ekspozuan veshje tradicionale çame, fotografi informuese për historinë e Çamërisë, si dhe u organizua një program artistik me këngë e valle popullore çame, duke sjellë një atmosferë emocionuese dhe të gjallë për të gjithë të pranishmit.

“Ne kemi sjell një copë Çamërie sot në Gjilan për të treguar historinë çame nëpërmjet aktiviteteve kulturo – artistike”, tha Alket Veliu në çelje të ekspozitës: “Kultura çame është pjesë e kulturës shqiptare dhe si e tillë ajo mbart dhe trashëgon tiparet dhe vlerat e kulturës shqiptare në tërësi dhe siç do të shohim më poshtë, edhe ato regjionale në veçanti. Do të ishte gabim ta ndanim atë prej të tërës, pra asaj që quhet shqiptare ose ta trajtonim atë vetëm si kulturë regjionale, të një territori e popullsie që shtrihet e jeton në një teritor të caktuar. Kultura çame është shprehëse e vlerave të një popullsie me histori të lashtë, bart shtresësime të hershme, të formuara në epoka të ndryshme. Atje ne trojet tona të braktisura, lëviz dhe gjallon shpirti i Çamërisë dhe i popullsisë së saj. Ato janë në shtëpitë e tyre dhe zota që nuk ka fuqi ti shpërngulë. Kultura çame është kultura e një popullsie të zhvendosur me dhunë nga trojet e veta shekullore. Si e tillë ajo është bërë pjesë e pandarë e vitalitetit dhe ekzistencës së saj”.

Nënkryetarja Leonora Morina Bunjaku tha se “ekspozita me veshje tradicionale, fotografitë dhe figurat e shquara çame, si dhe programi me këngë e valle popullore, janë dëshmi e gjallë që kultura nuk shuhet – ajo jeton në kujtesën tonë kolektive dhe në brezat që vijnë. Kemi nderin të hapim panairin kulturor çam, një dritare në traditën, identitetin dhe shpirtin e një populli që nuk e humbi kurrë dinjitetin”.

Ky aktivitet ishte një dëshmi e bashkëpunimit të frytshëm mes Fondacionit Çamëria ‘Hasan Tahsini’ dhe Komunës së Gjilanit, për të ruajtur dhe promovuar historinë, kulturën identitetin çam dhe atë shqiptar, kudo në trojet etnike.

Sildi Koqini

Mund të jetë një imazh i 8 persona dhe teksti që thotë "E"

Përshkrimi i fotografisë nuk është i disponueshëm.

Mund të jetë një imazh i 3 persona, persona duke vallëzuar dhe teksti

Mund të jetë art në lidhje me: 8 persona

Lamtumirë Dr.Bujar BUKOSHI

June 10, 2025 by s p

Ambasador Flamur Gashi/

(Ish-Kryeministri i Qeverisë së Republikës së Kosovës në mërgim)

Kryeministri i Qeverisë së Republikës së Kosovës në mërgim, Dr. Bujar BUKOSHI ishte çdoherë në krah të Presidentit dr. Ibrahim RUGOVA, gjatë viteve më të vështira për Kosovën dhe fatet e saj. Ai drejtoi Qeverinë e Republikës së Kosovës në mërgim, organizoi sistemin paralel në vend dhe së bashku me Presidentin RUGOVA dhe bashkëpunëtoret e tyre më të ngushtë, informuan qendrat e vendosjes dhe opinionin ndërkombëtar për gjendjen në Kosovë dhe bën miq për Kosovën kudo në botë. Organizoi Ministrinë e Mbrojtjes dhe themeloi Forcat e Armatosura të Republikës së Kosovë, si dhe mori pjesë në të gjitha bisedimet për Kosovën që u zhvilluan në atë kohë. Si deputet i Parlamentit është firmëtar i aktit të shpalljës së Pavarësisë së Kosovës dhe kontributor në ndërtimin dhe zhvillimin e institucioneve të Kosovës së lirë dhe të pavarur!

Më respekt dhe konsideratë e vleresojë dhe kujtojë miqësinë dhe bashkëpunimin e ngushtë e të gjatë me dr.Bujarin, gjatë viteve më të rënda për Kosovën dhe fatet e kombit tonë!

Dr.Bujari ishte një mik i mirë, shtetar dinjitoz dhe një patriot i vërtetë!

Ngushëllimet me të thella për bashkëshorten e tij, Dr.Zana Bukoshi, vajzat Ora, Shota dhe Nita, nipat Dardanin e Taulantin, vëllain Hysenin, si dhe mbarë familjen e gjerë, miqtë dhe shokët e dr.Bujarit!

Prehu në paqe, miku im dr.Bujar BUKOSHI!

147 VJETORI I LIDHJES SHQIPTARE TË PRIZRENIT – NGJARJE MADHORE QË VURI NË BINARËT HISTORIK PAVARËSINË KOMBËTARE

June 10, 2025 by s p

Nga Jusuf BUXHOVI /

Paqja e Shën Stefanit dhe realitetet e krijuara prej saj, të cilat më së shumti qëllonin Shqiptarët dhe interesat e tyre, shtruan nevojën për një veprim të përbashkët të të gjitha forcave shqiptare, pavarësisht bindjeve dhe qëndrimeve që kishin rreth të ardhmes së Perandorisë Osmane, në mënyrë që përfundimisht të faktorizoheshin sa në raport ndaj Perandorisë Osmane dhe karshi faktorit ndërkombëtar të vendosjes. Në këtë gjendje, Shqiptarët kishin përpara disa rrethana që mund t’u shkonin për shtati për t’u vu në veprim, meqë krahas osmanëve, Paqja e Shën Stefanit, kishte për kundështarë edhe fuqitë e mëdha europiane, pa përjashtim, të cilat ndonëse luftën ruse-osmane e përcollën me njëfarë indiferencë, me të shpejtë kërkuan që marrëveshja të anulohet në tërësi.

Në këto rrethana, krahas hovit që mori lëvizja e protestës kundër Traktatit të Shën Stefanit, ishte edhe ideja për të kundërshtuar me armë vendimet që mund të merreshin në Kongresin e Berlinit në dëm të tërësisë tokësore të atdheut. Kështu, kërkesa për të formuar një lidhje të përgjithshme u bë mjaft popullore edhe për faktin se ajo ishte në përputhje edhe me qëndrimet e Perandorisë Osmane, e cila në këtë mënyrë ishte e interesuar që kongresin e ardhshëm europian, i cili do të mbahej në Berlin, ta shfrytëzonte sa më shumë për t’i riparuar dëmet e luftës dhe paqes me Rusët, por këtë herë me ndërhyrjen e Fuqive të Mëdha europiane, të cilat njëherësh, si kundërshtare të Rusisë dhe planeve të saj, shfaqeshin edhe si mbrojtëse të saj. Kjo gjendje, pra, duhej shfrytëzuar me të gjitha mjetet dhe me të madhe. Andaj, çfarëdo proteste dhe çfarëdo programi, qoftë ai edhe luftarak me moton e mbrojtjes së vatanit, siç shfaqej ai i Shqiptarëve, me ç’rast kuptimi i “vatanit” mund të shikohej edhe i atdheut, pra i etnisë, siç ishte rasti me mbrojtjen e katër vilajeteve shqiptare, identifikohej me atë të përgjithshmin, gjë që kjo i shkonte për shtati edhe Perandorisë Osmane. Për herë të parë nacionalizmi dhe osmanizmi, ndonëse për pak kohë, shkonin bashkë, gjë që kjo ishte motivues.

Për t’i anashkaluar përçarjet mbi rrymat e ndryshme ( atyre që kërkonin mbrojtjen e tokave shqiptare por nën flamurin e Kalifatit, të atyre që kërkonin një vilajet të përbashkët shqiptar dhe të tjerëve që kërkonin njëfarë Shqipërie Osmane si kalimtare deri te pavarësia), Komiteti i Stambollit, vendosi që përpjekjet për thirrjen e një lidhjeje shqiptare t’i bëjë nën thirrjen e kundërshtimit të Traktatit të Shën Stefanit, duke u shprehur se ishte e gatshme që jetësimi i tij të ndalej edhe me anën e luftës që do të bëhej me moton e mbrojtjes së vatanit nga copëtimi, ku do të merrnin pjesë që të gjitha rrymat pa dallim. Kjo njëherësh ishte edhe porosi që i shkonte Kongresit të Berlinit, i cili duhej të mbahej së shpejti dhe ishte më se e qartë që për pikënisje do të kishte anulimin e Traktatit të Shën Stefanit.

Në këtë frymë ishin edhe disa prononcime të liderëve të Komitetit të Stambollit në mediet europiane drejtuar opinionit europian por edhe fuqive të mëdha, siç ishte ai i Abdyl Frashërit në “Messagerde Vienne”. Frashëri argumentonte të drejtat politike që i takonin popullit shqiptar me arsyetimin se nuk kërkon tjetër veçse të jetojë i liri, të dalë nga prapambetja dhe të zërë vendin që meriton në radhët e kombeve të qytetëruara të Europës.

Meqë koha po afronte dhe duhej dalë me një formë organizative para se të fillonte Kongresi i Berlinit, në mënyrë që Fuqive të Mëdha Europiane t’u tregohej se çfarë kërkonin në të vërtetë Shqiptarët dhe cilat ishin pozicionet e tyre politike, Komiteti i Stambollit, mori vendimin për t’u thirrur Kuvendi i Lidhjes. Bëhet e ditur se nga fundi majit, në Stamboll u zhvillua një takim i personaliteve më të dëgjuara të jetës politike nga vilajeti i Kosovës dhe ai i Shkodrës (Iliaz pashë Dibrën, Ali bej Gucinë, Ymer Prizrenin, Ahmet Korenicën, Zija Prishtinën, Mustafa pashë Vlorën, sheh Mustafë Tetovën, Vejsel bej Dinon dhe të tjerë, e ku merrte pjesë edhe Abdyl Frashëri, Mehmet Ali Vrioni, si përfaqësues i Komitetit të Stambollit dhe deputetë në parlamentin osman) me përfaqësuesit e lartë të pushtetit osman. Në këtë takim u tha se shqiptarët ranë në ujdi për një reagim të fuqishëm në mbrojtje të trojeve të rrezikuara”.

Andaj, jo rastësisht si vend u caktua Prizreni. Sepse, Vilajeti i Kosovës, si pjesë ku prekej drejtpërdrejt nga copëtimet serbo-malaziase, prej kohësh ishte kthyer në një qendër të protestave të mëdha të të gjitha shtresave: nga ato feudale, të moderuara dhe të klerikëve, me ç’rast prej të gjithëve ishte pranuar formula e “mbrojtes së vatanit”, që nënkuptonte mbrojtjen e atdheut dhe mbrojtjen e Perandorisë njëherësh.

Me organizimin e drejtpërdrejtë të veprimeve për thirrjen e Kuvendit u ngarkua një Komision i posaçëm, shumica e anëtarëve të të cilit ishin nga Prizreni dhe Gjakova. Ndërmjet tyre njihen Ymer Prizreni dhe Ahmet Korenica, ndërsa thirrjen për mbledhjen e Kuvendit e lëshoi qysh në fund të prillit një nga përfaqësuesit më të shënuar të qarqeve atdhetare Ali bej Gucia (më vonë Ali pashë Gucia), feudal vendor dhe kundërshtar i madh i Tanzimatit.

Kuvendi i Lidhjes u hap më 10 qershor 1878 në Prizren, në metresën e Mehmet Pashës, pranë Bajrak-Xhamisë. Edhe data e mbajtjes nuk ishte e rastësishme, meqë ajo duhej të mbahej para se të fillonte punimet Kongresi i Berlinit që ishte caktuar të mbahej më 13 qershor. Nga të dhënat e tanishme, të cilat janë të pakta, meqë është ruajtur vetëm një pjesë e protokolleve të mirëfillta të mbledhjes, merret vesh se në Kuvend kanë marrë pjesë më shumë se njëqind përfaqësues të shumë krahinave shqiptare, por ku mungonin delegatët e vilajetit të Shkodrës (nisja e të cilave thuhet se ishte penguar nga intrigat e valiut turk Hysen Pasha, por që arsyet janë pak më të thella). Ndërsa nga Vilajeti i Janinës mori pjesë vetëm Abdyl Frashëri. Megjithatë, nga këta 110 emra që gjenden dhe shumica vinë nga Vilajeti i Kosovës, kryesisht janë personalitete që kishin marrë pjesë në kryengritjet kundër Tanzimatit, ndër të cilët shquhen Ali bej Gucia, Iljaz pashë Dibra, Hasan pashë Tetova, Ymer Prizreni (kryetar i komisionit organizativ të Kuvendit), Abdullah pashë Dreni, Ahmet Korenica, Shaban bej Prizreni, Jashar bej Shkupi, Shaban bej Peja, Filip Doda, SulejmanVokshi, Shuajip Spahiu, Ali Ibra e të tjerë. Në kuvend morën pjesë si delegatë disa feudalë boshnjakë dhe sulltanistë nga viset e Bosnjës-Hercegovinës. Aty mori pjesë edhe mytesarifi turk i Prizrenit, Qamil Beu bashkë me disa përkrahës së linjës sulltaniste, që bazuar në raportet e konsujve të pranishëm në Prizren, ishte mjaft aktiv. Kjo demanton pohimet se Lidhja u mbajt “fshehtë” dhe pa dijen e Portës.

Në bazë të dokumenteve me mangësi të shumta, megjithatë, kuptohet se Kryetar i Kuvendit u zgjodh Iljaz pashë Dibra, ndërsa aty foli Abdyl Frashëri, jo në cilësinë e “kryetarit” e as “të kryesuesit” të Lidhjes, siç është shënuar nga një pjesë e mirë e historiografëve Shqiptarë, por si përfaqësues i Komitetit të Stambollit, paçka se nga disa burime mohohet fare pjesëmarrja e tij në Kuvend. Madje edhe nga ajo pjesë e ruajtur e asaj që kishte folur Abdyl Frashëri, siç ishte se “qëllimi i Kuvendit ishte që t’u presim hovin armiqve të pashpirt, duke lidhur besën shqiptare dhe duke u betuar që t’i mbrojmë me gjak trojet që na kanë lënë gjyshërit dhe stërgjyshërit tanë” , më shumë paraqet një thirrje patriotike se sa që shfaqej program politik. Atmosfera patriotike, jashtë ndonjë programi politik, bëhet e ditur sipas burimeve të konsujve të huaja nga Kuvendi, me ç’rast thuhet se kjo atmosferë manifestohej pa dallim se nga cili “krah” vine ajo.

Ajo që ishte më e rëndësishme, megjithatë kishte të bënte me faktin se Kuvendi ia doli të marrë vendimin për themelimin e një organizate me karakter politik e ushtarak, te një Lidhjeje (Ittifaku), me një qendër të vetme drejtuese dhe me degë të saj në të gjitha krahinat e vendit, e cila do të merrte përsipër detyrën që të mbronte me çdo mjet interesat e vendit. Sipas traditës, së bashku me formimin e Lidhjes, u shpall edhe një besë e përgjithshme, në bazë të së cilës duhej të pushonin menjëherë të gjitha veprimet e gjakmarrjes ndërmjet banorëve të krahinave që ishin përfshirë në Kuvendin e Prizrenit.

Kuvendi themeloi edhe organet e larta. Në krye të Lidhjes qëndronte Këshilli i Përgjithshëm me seli në Prizren, nga i cili do të vareshin degët krahinore. Kryetar i tij u zgjodh Iliaz pashë Dibra. U formua edhe Komiteti Qendror i Lidhjes i përbërë nga tri komisione: komisioni i punëve të jashtme me përgjegjës Abdyl Frashërin, komisioni i punëve të brendshme i drejtuar nga Haxhi Shabani dhe komisioni i të ardhurave financiare i drejtuar nga SuljemanVokshi.

Aktet e para të Kuvendit të Përgjithshëm ishin: një peticion për çështjen shqiptare, dërguar Kongresit të Berlinit, dhe një peticion, dërguar Portës së Lartë , Kararnameja (Akti i vendimeve-kanuni) dhe Talimati (Urdhëresa).

Kararnameja (Akti themelor) kishte gjashtëmbëdhjetë pikë, me të cilin mund thuhej se sanksionohej formimi i Lidhjes si organizatë politike (pika 16) dhe përcaktonte detyrat e saj më të ngutshme. Në pikën 1 theksohej karakteri mbrojtës, ndaj çdo qeverie, përveç asaj të Portës së Lartë, të veprojë aktivisht me të gjitha mjetet për të mbrojtur integritetin e vendit. Në nenin 4 kur thuhet se “me ligjet e lara të sheriatit, ne do të mbrojmë jetën, pasurinë dhe nderin e shokëve besnikë të besimit jomysliman, ashtu si për vete”, bën të ditur për ruajtjen e karakterit islamik, gjë që si formulim në ato rrethana ishte edhe i pashmangshëm.

Në të vërtetë, frymën kombëtare nga e cila ishte e privuar më 10 qershor ditën e hapjes së Kuvendit dhe veçmas nga kërkesat për bashkimin e katër vilajeteve shqiptare në një, që ishte një formë e autonomisë, me të cilën sigurohej mbrojta e vendit nga copëtimet e mëtutjeshme që kërcënonin nga të gjitha anët, Lidhja filloi ta animojë qysh në Kuvendin e Përgjithshëm, në Prizren, më 1 korrik 1878.

E kompletuar me 96 delegatë nga Kosova dhe me delegatët nga Shkodra (26 sish) dhe Vilajeti i Janinës (me 20), pas një diskutimi të gjerë, Kuvendi miratoi një Rezolutë ose Kanun të ri për Lidhjen e Prizrenit, me të cilin u bënë hapat e rëndësishëm në përpunimin e mëtejshëm të programit të Lidhjes. Sepse, Kanuni i ri, e shpalli botërisht organizatën e themeluar në Prizren si Lidhje Shqiptare dhe organin i saj qendror e quajti Komiteti Kombëtar. Statuti i ri ishte pastruar nga ndonjë formulim me karakter fetar islamik dhe nga ideja e besnikërisë ndaj Perandorisë Osmane, që kishte pasur vend në Kararname. Në tekstin e Kanunit thuhej shprehimisht se Lidhja do të luftonte për të drejtat kombëtare shqiptare dhe se veprimtarinë e saj do ta shtrinte vetëm në trojet shqiptare. Ajo i jepte të drejtë Komitetit Kombëtar të formonte nën-komitete të Lidhjes në qendrat e sanxhaqeve të Shqipërisë, të organizonte një ushtri të armatosur për të mbrojtur trojet shqiptare, të shpallte mobilizimin ushtarak të të gjithë burrave të aftë për armë, të vilte, për nevojat e veta buxhetore, një sërë taksash të ndryshme dhe të jepte dënime penale kundër dezertorëve nga Lidhja Shqiptare, me çka mund të thuhet se Lidhja kishte krijuar rrethanat për marrjen mbi vete funksionet e një qeverie.

Kanuni i miratuar më 2 korrik 1878, shënon një fitore të rëndësishme të Lëvizjes Kombëtare Shqiptare në gjirin e Lidhjes së Prizrenit. Në të vërtetë, me këto të drejta, që u sanksionuan në kanunin e 2 korrikut 1878, Lidhja Shqiptare e Prizrenit fitoi bazën ligjore për të ngritur shkallë-shkallë një shtet autonom shqiptar brenda shtetit perandorak osman.

(Shkëputje nga libri “Kongresi i Berlinit dhe Lidhja Shqiptare e Prizrenit 1878”, botoi “Faik Konica” – Prishtinë dhe “Jalifa Publishing” – Houston, 2012).