Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

PËRSE HASHIM THACI E KA FRIKË SALI BERISHËN

by

1 Asllani 44Opinion nga Asllan BUSHATI/

Para disa kohësh kam lexuar një studim të një universitetit britanik,mbi dështimin e perendimit për multietnicitetin e shteteve  në Europë vecanërisht pas Luftës Dytë Botërorë (LDB). Sipas tyre ky dështim ndodhi me ish Bashkimin Sovjetik, ish Jugosllavinë, ish Cekosllavakinë etj. Në vazhdim studimi hedh idenë e  rishikimit të praktikës  së dështuar të multietnicitetit  dhe kthimit tek kufijt e kombeve (etnive).  Ky mendim hidhet në tavolinat e kancelarive si një  risi, si  ide e kohëve të pas LDB-së dhe vecanërisht  pas shembjes së murit të Berlinit, si një  strategji  e së ardhmes   për parimet bazë të rregullimit të mardhënive  ndërkombëtare.

Reminishenca të kësaj ideje kam parë shpesh herë në shtypin e përditshëm. Por  që para 242 vitesh e deri më sot , ka një eksperiencë unikale me Shtetet e Bashkuara të Amerikës  ku multietnicitetit ka funksionuar e funksionon për mbrekulli duke qenë demokracia më e mirë në botë, e  shteti me ekonominë e fuqinë  ushtarake më të madhe në glob. Edhe Be-ja ka gati një shekull që ëndërron të mund të krijojë një multietni  eureopiane si ajo e SHBA-së. Pra ideja e  kthimit  tek shetet me etni të pastërt në kohën e një globazilimi gjithnjë e në rritje, duket si një kundër rrjedhë e kohës së sotme në marrdhëniet ndërkombëtare.

Kështu duket qartë se  Presidenti i Kosovës  Hashim Thaci, Presidenti Serbisë Vucic (dhe politikanë të këtij soji), janë rreshtuar në këtë  kundër-rrymë. Thaci kërkon:”një korigjim të kufijve midis Kosovës e Serbisë”, ndërsa Vucic thotë se” në raportet Serbi- Kosovë nuk duhet të dalë e humbur vetëm njera palë (Serbia). Të dyja palët duhet  të humbasin dicka duke shkëmbyer”. Pra të dy janë për shkëmbime duke marrë pamjen e të plotfuqishmëve (sikur ata  janë pronarët  e Kosovës e Serbisë). Në këtë rokopujë ballkanike, Be-ja, Natoja, e  kancelaritë perendimore heshtin. Ndërsa një kotmëkot i OKB-së thotë se:” këto diskutime duhet ti bëjnë palët”. Pra heshturazi ajo pranon një zgjidhje të problemit të Kosovës edhe me prekjen e kufijve të saj.

Tani kthehemi tek debate  ndërshqiptar, ku një grup përfaqësuesish të Preshevës takojnë ish Presidentin dhe ish Kryeministrin e Shqipërisë Zotin  Sali Berisha, të cilit i kërkojnë një mendim se a mundet që Lugina e tyre ti bashkangjitet Kosovës  në kuadrin e bisedimeve Kosovë- Serbi?. Berisha me shume elegancë  e mirsjellje shpreh mendimin e tij (duke mos përmendur asnjë emër a funksion), se ai e sheh të pa mundur një gjë të tillë, madje ai thotë se mund të bëhet një precedent i rrezikshëm. Ky mendim personal  i Sali Berishës  u vlerësu  nga Hashim Thaci si tërësisht armiqësor dhe për këtë  i vërsulet atij me  gjthë arsenalin gojor më të ulët e të pa përshtatshëm.  Fjalor i Thacit ishtë më i rëndi , më hipokriti e më meskini se i gjithë kundërshtarëve politik të Berishës. Po pyetja shtrohet  pse? Ku ishte Thaci deri  tani? Cilat kanë qenë raportet e tij me Berishën këto njëzet vite dhe pse nuk është thënë agjë për to? Le ta shikojmë problemin nga disa kënde shikimi.

Sali Berisha në gjykimin tim (por edhe të shumicës së shqiptarëve) pa as më të vogëlin dyshim, është politikani më i fuqishëm , më i zëshëm, më i zgjuar, më karizmatik, më vepruesi,më imponues ,më nuhatësi i  këtyre 28 viteve të fundit në trojet shqiptare. Opinionet e tij janë të pranueshme, tërheqëse e udhërrëfyese për  masat e gjëra  të  njerëzve por edhe për  politikanët. Pra kjo është “pema me kokrra në politikën shqiptare” dhe në pemën me kokrra qëllohet me gurë.

Kështu Hashim Thaci duke qëlluar Berishën  përpiqet të bëjë dy gjëra në të njejtën kohë: e  para e cvendos vemendjen e  rënduar të opinionit jashtë Kosovës dhe e dyta e nxjerrë atë jashtë  kontekstit  të kohës ( pra jashtë bisedimeve   me Serbinë).  Kjo bëhet sepse Berisha ka ndikim të madh edhe brenda Kosovës  gjë e cila ja vështirëson veprimet Thacit se kundërshtarët e tij politik mund të armatosen me idetë e mendimet e Berishës. Një rigrumbullim forcash  e deputetësh në parlament (praktikisht i mundëshëm), e vendos Thacin në cep të ringut e në prag të nokautit, dhe shtron mundësinë e daljes  tij me barela nga ringu politik. Në kushtet e sotme lufta e Thacit kundër Berishës (pa asnjë arsye të drejtpërdrejtë) i ngjan ose një avanturieri në politikë  ose  Sanco Pancos me mullinje e erës. Por duket se lepuri  flenë diku tjetër.

Thaci duket se ka bërë shumë gabime (ndoshta edhe krime sic disa e akuzojnë). Për këto gabime  mund të ketë dokumenta nga të cilat ai është në një trysni të dyanëshme, si nga Gjykata Speciale  e ndërkombëtarët ,por edhe nga  segmente të caktuara serbe. Në këto kushte,  ai do të jetë përfshirë  edhe në pazare paraprake  jo  të pastërta dhe me shashka tymuese  kundër Berishës kërkon rrugëdalje nga rrethimi  ose minimalja  kërkon kohë në dispozicion për të dalë nga carqet e ngritura për të. Pozitat e Thacit dukshëm janë të palakmueshme madje edhe qesharake, sepse ai  jo vetëm  ka frikë nga Berisha, por ai ka frikë edhe nga hijet e veprimeve të tij. Thaci është i kapur nga fodullëku, egoizmi, korrupsioni e ndoshta edhe krimi.

Së fundi, deklaratat e Thacit e të Vucicit a mund të bëhen vepruese për ndryshimin e kufijëve në Gadishullin Ilirik e më gjërë? A mundet që kancelaritë perendimore të bëhen sehirxhinj dhe të lejojnë hapjen e një konflikti të armatosur në këtë rajon e më gjërë? Sot a po punohet që në Europë  të shkohet në rrugën drejt integrimit apo drejt derivimit (disintegrimit)?  Unë besoj tek integrimi dhe shembulli i shkëlqyer amerikan.

MARRËDHËNIE ME ISH-PUSHTUESIT

by

1 SkenderNGA SKËNDER BUÇPAPAJ/

Sa për kujtesë: marrëdhëniet shqiptare me fqinjët dhe rajonin janë përgjithësisht marrëdhënie me ish-pushtuesit. Të tillë janë fqinjët e drejtpërdrejtë të shqiptarëve: serbët, malazezët, bullgarët, italianët dhe grekët. Të tillë janë edhe turqit. Vetëm kroatët, sllovenët dhe boshnjakët nuk janë ish-pushtues të shqiptarëve.

Marrëdhënie me ish-pushtuesit janë jo vetëm ato të vendeve të vogla, por edhe të shumë vendeve të mëdha. Shumë prej tyre, deri në kohët e vona, iu janë nënshtruar pushtimeve, revansheve, ripushtimeve mes tyre.

Shqiptarët kanë qenë gjithmonë të pushtuar, asnjëherë pushtues të fqinjëve, vendeve të rajonit apo atyre të largët. Ky është i vetmi përjashtim në këtë histori.

Shqiptarët shkruajnë shumë në mediat sociale për marrëdhëniet e shteteve të tyre, Shqipërisë apo Kosovës, me ish-pushtuesit. Sipas disave, marrëdhëniet me ish-pushtues të caktuar, për shkaqe dhe arsye që ata i rendisin, duhet të jenë sa më zero.

Mirëpo marrëdhëniet me fqinjët janë marrëdhënie ndërkombëtare absolutisht të pashmangshme dhe absolutisht të domosdoshme.

Në marrëdhëniet me ish-pushtuesit janë parasysh, ndër të tjerë, këta faktorë kryesorë: 1. A kanë këta ish-pushtues pjesë të territoreve të vendit tënd në shtetet e tyre? Dhe a kanë pretendime territoriale apo ripushtuese ndaj vendit tënd? 2. A kanë probleme kufitare me vendin tënd? 3. A janë faktor pengues në marrëdhëniet ndërkombëtare të vendit tënd këto vende ish-pushtuese?

Nga fqinjët e drejtpërdrejtë të shqiptarëve vetëm një ish-pushtuese, Italia, përjashtohet nga këto grupime. Ekzistojnë të gjitha shkaqet, arsyet, mundësitë, perspektivat për marrëdhënie sa më të shkëlqyera dhe sa më të gjithanshme të shqiptarëve me Italinë.

Marrëdhëniet më të habitshme, për të përdorur këtu një fjalë sa më të butë, janë marrëdhëniet me Greqinë. Ky vend fqinj ka në fuqi, prej 78 vjetësh, ligjin e luftës me Shqipërinë. Greqia monarkike, në marrëdhënie armiqësore me shqiptarët, me të gjitha mjetet e saj, e pengoi Shqipërinë në marrëdhëniet e saj ndërkombëtare dhe në funksionimin e saj shtetëror. Megjithatë, që nga koha e kolonelëve, u rivendosën dhe ekzistojnë marrëdhëniet diplomatike midis Shqipërisë dhe Greqisë.

Shqiptarët dhe grekët janë fqinj të drejtpërdrejtë prej mijëra vjetësh. Ata kanë bashkëjetuar në Perandorinë Romake, në Perandorinë Bizantine dhe në Perandorinë Otomane. Vetëm prej rreth 200 vjetësh ata nuk bashkëjetojnë në një shtet.

Në Greqi jetojnë me miliona arbërorë (arvanitë), të cilët janë shtyllë e fuqishme e historisë dhe kulturës greke, shtyllë e fuqishme e shtetit modern grek. Prej vitit 1990 në këtë vend jeton dhe punon edhe një emigracion i ri prej gati një milion shqiptarësh, me ndihmesë të veçantë në ekonominë dhe në jetën greke.

Shumë nga mendjet e larta sot në Greqi e kanë kuptuar se alternativa më e mirë fqinjësore e grekëve janë shqiptarët. Aktualisht Tirana dhe Athina po punojnë për një marrëveshje gjithëpërfshirëse pas së cilës shpresohet që Greqia të mos bëjë pjesë në asnjë nga grupimet e mësipërme. Kështu do të ishte një vend me të cilin të ndërtohen marrëdhënie sa më të mira dhe sa më të gjithanshme.

Njohja sa më e shpejtë e Kosovës nga Greqia do të ishte një faktor tjetër me ndikim shumë të madh pozitiv në marrëdhëniet shqiptaro-greke. Me pranimin e Shqipërisë në BE, për çfarë është e interesuar edhe Greqia, përsëri shqiptarët dhe grekët do të gjenin veten në një bashkëjetesë të re vlerash dhe përfitimesh të pafundme.

Vendi që bën pjesë thellësisht dhe tërësisht në tri grupimet e përmendura më lart është Serbia. Kjo ish-pushtuese e ka pjesë të saj në Kushtetutë Kosovën, të cilën e konsideron krahinë të jugut. Serbia i përdor të gjitha mjetet për të mos lejuar funksionimin e brendshëm të Republikës së Kosovës dhe integrimin e saj në marrëdhëniet ndërkombëtare.

Megjithatë, pak vjet pas mbarimit të luftës, pra prej vitit 2013, shqiptarët e Kosovës përdorin rrugët e Serbisë për të dalë në Evropë dhe për t’u kthyer nga Evropa. Gjithashtu në marrëdhëniet ekonomike të Kosovës përparësinë kryesore ekonomike e ka Serbia.

Shënjimi i vijës kufitare ndërshtetërore (demarkacioni) midis Republikës së Kosovës dhe Republikës së Serbisë, njohja e ndërsjellët e këtyre dy vendeve, heqja dorë e Serbisë nga pretendimet territoriale dhe qëllimet ripushtuese ndaj Kosovës, heqja dorë nga çdo lloj pengimi të Republikës së Kosovës në marrëdhëniet ndëkombëtare do të hapnin një mundësi reale për marrëdhënie sa më normale fqinjësore midis shqiptarëve dhe serbëve.

Marrëdhëniet e shqiptarëve me Turqinë, ndërkohë, janë marrëdhënie me një ish-pushtues dhe sundues 500 vjeçar. Në këtë kategori, përveç shqiptarëve, bëjnë pjesë edhe dhjetëra vende të tjera.

Turqia është një ish-pushtues pa pjesë të territoreve shqiptare në shtetin e saj. Është një vend pa pretendime territoriale apo ripushtuese ndaj shqiptarëve. Është një vend pa probleme kufitare me shqiptarët. Është faktor përkrahës në marrëdhëniet ndërkombëtare të shqiptarëve dhe në të gjitha proceset e shqiptarëve.

Në Turqi jetojnë me miliona shqiptarë, të cilët janë atje kryesisht për shkak të shpërnguljeve masive të shqiptarëve nga trojet e tyre në ish Jugosllavi dhe Greqi pas Luftës së Parë Botërore dhe deri në vitet ’50 të shekullit të kaluar. Këta përbëjnë një faktor më shumë per marrëdhënie sa më të frytshme midis shqiptarëve dhe turqve, midis dy shteteve shqiptare dhe Turqisë.

Shqiptarët, në shkrimet e tyre të shumta në mediat sociale e në mediat e tjera për marrëdhëniet me ish pushtuesit, përpiqen që arsyetimet dhe argumentimet t’i mbështesin dhe t’i shpjegojnë nëpërmjet ndjenjave të tyre. Përtej ndjenjave të tyre negative ndaj marrëdhënieve me një vend të caktuar ish-pushtues është e lehtë të dallosh ndjenjat e tyre pozitive ndaj një apo disa ish-pushtuesve të tjerë.

Ata e paraqesin zhvillimin e marrëdhënieve të shqiptarëve me një ish-pushtues si të dëmshëm ndaj zhvillimit të marrëdhënieve me një apo disa vende të tjera, të cilat marrëdhëniet tona me ish-pushtuesin e caktuar i shohin me një masë dyshimi.

Rregulli numër një, konstant, në marrëdhëniet ndërkombëtare është që marrëdhëniet mes dy vendeve të mos përdoren në dëm të një vendi të tretë. Një shtet, sado fillestar të jetë, i ka të gjitha mjetet dhe mundësitë për të qenë i kujdeshëm dhe i vëmendshëm për të mos lejuar që marrëdhëniet e dy vendeve të mos shkojnë në dëm të një vendi të tretë, aq më tepër ato të mos shkojnë në dëm të miqve dhe aleatëve.

Ndërkohë, miqtë dhe aleatët, janë gjithmonë të interesuar dhe të prirur që miku i tyre, aleati i tyre, partneri i tyre, pra edhe Republika e Shqipërisë, edhe Republika e Kosovës të kenë marrëdhënie sa më të konsoliduara, sa më konstruktive, në të mirë të paqes, të integrimeve perëndimore dhe globale, me fqinjët, rajonin dhe më gjerë. Dhe po investojnë konkretisht prej kaq kohësh që këto marrëdhënie të vihen mbi shina sa më solide.

 

Territoret shqiptare u tkurren në bazë të gjenocidit serb

by

Nga Skënder MULLIQI?

Presidenti i Kosovës, Hashim Thaçi I zgjedhur  më vota të LDK-se, e  I zgjedhur  gadi në gjendje  të shtetrrethimit,  është duke e futur Kosovën në rrugën pa krye.  Pikëpamja e Thaçit për korrigjimin e kufijve ndërmjet Kosovës dhe Serbisë, gjoja së nënkupton refuzim të çdo ideje për ndarjen e Kosovës, por përfshinë kërkesën për bashkimin e Preshevës me Kosovën, nuk përkon fare më realitetin .Disa muaj më parë ishte hedhur ideja për ndarjen e Kosovës, e tash gjoja bashkim te Luginës , e qe për mua është mashtrim . Kjo është një  nismë e cila nese realizohet  do të jetë katastrofale për shqiptarët.Sigurisht së kjo marveshje e hedhur nga Thaçi kontravers dhe I frikësuar nga Specialja është teza më e rrezikshme deri me sot për ekzistimin e shtetit të Kosovës. Po shtyrohet pyetja, çfarë kuptimi ka ndërrimi I territoreve shqiptaro-shqiptare më Serbinë  ? Si është e  mundur që të lejohet një aventurë e tillë shumë e rrezikshme për paqën në rajon e ndoshta edhe më gjerë? Ti rrudhim kufijet shteteror e nacional prap  pas gjithë këtye  tragjedive që i pësuam historikisht, dhe gjithë atyre padrejtësive që na u bënë  nga fuqitë e mëdha të kohës, jo që nuk justifikohet, por nuk ish dashur të lejohet të ndodhë kurrë.  Çdo ide për ndërrimin e territoreve është ide vrastare. Ne shqiptarët do të jemi humbësit e mëdhenj. Shqiptarët duhet  që të zgjohen, se është koha e fundit.Do të ndodheshin  zhvendosje  të popullatës që është e pa pranueshme për shqiptaret . Nga e gjithë kjo bëhet fjalë për këmbimin e gjysmës e Mitrovicës, Zubin Potokut, Leposaviqit dhe Zveçanit, që janë tre komuna e gjysmë, pra pjesa veriore më pjesën Lindore të Kosovës që është Lugina e Preshevës.Ndarja e Kosovës sipas planit të qetnikut, Dobrica Qosiqit ,kriminelit te luftës ,Sllobodan Millosheviqt , Akademise së Shkenacave dhe Arteve  e shumë elaborateve kundershqiptare serbe  ,jo që janë planet  më ogurzeza , por është edhe dhe lajmi më  i keq   për Kosovën dhe shqiptarët në këto 100 vitet e fundit .Jo vetëm Hashim Thaçi , por komplet kjo klasë politike ka deshtuar në shtetndertim dhe mirëqenje të përgjthshme dhe mban pergjegjersi të madhe  nese ndodhë coptimi i ri i trojeve shqiptare.Ne vend të përparimit , lulëzuan krimi e korrupcioni, kontrabandat , hajnit masovike të pronës shoqërore, e shumë negativitete të tjera . E kemi dhi punën më ka krejt , kur na u dha rasti historic ti kemi dy shtete shqiptare dhe gradualisht ti bashkojmë  edhe tokat tona etnike. Gjithëçka do të ishte shumë në rregull  dhe e drejtë sikur Kosovës ti bashkohet  pjesa natyrale siq është Kosova Lindore , por  është apsurde që Serbia të pranon një opcion politik të tillë, kur dihet për planet e tyre okupuese.Territoret shqiptare u tkurren në bazë të gjenocidit, dhe duhet të kthehen heret apo vonë , e jo të falim territore të reja Serbisë fashiste . Po flitet së do të këtë ridefinim të kufijve në Ballkan .Kjo çështje nga shumë kush komentohet së është ngritur nga takimi Tramp –Putin , ku nuk do të ekzistojnë  më si shtete Kosova, Mali i Zi e Maqedonia.Zor që ka kush informacione të sakëta së a është biseduar  në Helsinki për temën e ndarjës së Kosovës. Kjo  duket se është më shumë tezë dhe propagandë ruse .Nuk ka asnjë sinjal që amerikanët  kan ndryshuar qendrim rreth ndryshimit të kufijve .Zor që Tramp mbeshtet ndonjë skenar rus në Ballkan , duke I cenuar  serioziosht interesat amerikane  . Rivizatimi i hartave në Ballkan ose përpjekja e hapjes së temës së ndryshimit të kufijve me çdo kusht në çfarëdo pjese të Ballkanit, pa dyshim që çon në konflikte të përgjakshme, transfer të popullatës, spastrim etnik etj. Më së paku kjo sot u duhet shqiptarëve kudo që janë. E nesërmja është diçka tjetër…

Ambasadori SHBA në Kosovë: I gëzuar me deklaratën e BE-së

by

Ambasadori i Shteteve të Bashkuara të Amerikës në Kosovë, Greg Delawie,  shprehet në rrjetin social Twitter: “I gëzuar me deklaratën e BE-së se drafti i statutit të Asociacionit do të diskutohet në takimin e ardhshëm në Bruksel. Mendoj se kjo duhet të na ndihmojë të gjithëve të pushojmë dhe të gëzojmë një fundjavë të këndshme”.1-Ambasadori-SHBA-ne-Kosove-Greg-Delawie

BE kërkon nga Kosova dhe Serbia të mos krijojnë tensione

Bashkimi Evropian ka kërkuar nga Prishtina dhe Beogradi që mos te ketë tensione në Kosovë, të cilat mund t’i dëmtojnë përpjekjet e përbashkëta për arritje të një marrëveshjeje përfundimtare mes Kosovës dhe Serbisë.

“Në kohën kur të dyja palët janë plotësisht të angazhuara së bashku më Përfaqësuesen e Lartë të BE-së, në përcaktimin e një marrëveshjeje ligjërisht detyruese për normalizimin e plotë, BE pret ashtu siç janë dekoruar të dy presidentet gjatë takimit të fundit në nivelit të lartë të dialogut më 18 korrik në Bruksel, të mos ketë tensione në terren të cilat do ta rrezikojnë objektivin e përbashkët të normalizimit të marrëdhënieve,” thuhet në një komunikatë për shtyp nga zyra e Përfaqësues së Lartë të BE-së Federica Mogherini.

Një thirrje e tillë ka ardhur pasi mediat në Kosovë dhe Serbi po raportojnë për tensione të mundshme në veri të vendit gjatë fundjavës.

Sipas tyre, kjo është e lidhur me dorëzimin e draftit të parë të statutit të Asociacionit të komunave me shumicë serbe që pritet të jetë gati më 4 gusht (e shtunë), kur ekipi menaxhues i formuar për këtë çështje, pritet ta dërgojë atë në Bruksel.

“Në e kuptojmë se puna (për draftin) është duke vazhduar. Në të njëjtën kohë BE vazhdon të punojë më të dyja palët për të siguruar implementim e kësaj marrëveshje dhe të gjitha marrëveshjeve të tjera të arritura në dialogun e lehtësuar nga Bashkimi Evropian”, thuhet në komunikatë.

Ekipi menaxhues ka pasur katër muaj kohë për draftimin e statutit të Asociacionit. Sipas BE-së, në kohën kur ky ekip e informon Brukselin për rezultatet e punës së tyre atëherë kjo do të diskutohet në takimet e nivelit të lartë në BE nga presidenti i Kosovës, Hashim Thaçi dhe ai i Serbisë, Aleksandar Vuçiç.

Presidenti i Serbisë mbledh Këshillin për Siguri Kombëtare

Presidenti i Serbisë,  Aleksandar Vuçiç, ka ftuar për të shtunën në orën 8:00 mbledhjen e Këshillit për Siguri Kombëtare.Kjo mbledhje, sipas medias në Beograd, është ftuar lidhur me situatën në Kosovë.

Këtë të premte në Prishtinë kryeministri Ramush Haradinaj ka mbajtur një një takimi të Këshillit të Sigurisë së Kosovës.

“Gjendja në rend e ligj dhe siguri në vend është e qetë, stabile, megjithate kemi kërkuar rritjen e gatishmërisë për veprim në rast të  çfarëdo prishje të rendit dhe ligjit në vend”, deklaroi kreu i qeverisë pas takimit të Këshillit të Sigurisë së Kosovës.

 

GJERGJ KASTRIOTI – SKËNDERBEU DHE ARBËRIA E EPOKËS SËTIJ

by

1-Eugjen-Merlika-225x300NGA EUGJEN MERLIKA/

Viti 2018, si vit jubilar i historisё sonё, ose mё saktё, i pjesёs mё tё ndritur tё saj, qё 550 vite mё parё, mё 17 janar 1468, me kalimin n’amshim tё Gjergj Kastriotit, do tё mbyllte njё epokё, na kthen vёmёndjen n’atё periudhё historike qё pёr shqiptarёt, nё sajё tё fuqisё marramendёse tё ngjarjeve dhe rёndёsisё kontinentale tё pёrfundimit tё tyre, mbeti nё kujtesёn e kombit si “shekulli i madh”, “koha e Arbёrit”, dhe u bё burimi mё i kthjelltё i frymёzimit pёr shekujt pasardhёs.

Shekujt, nё rrjedhёn e tyre tё natёs sё tejzgjatur tё pushtimit osman, i ruajtёn nё kujtesё ngjarjet e asaj epoke, duke i pasuruar me elementё tё legjendёs e duke i mbuluar me njё vello tё ndritёshme pёrfytyrese, nё tё cilёn mbizotёronin ngjyrat e ndezura tё periudhёs “zulmёmadhe”. Ishte kjo mёnyrё paraqitjeje njё domosdoshmёri pёr Shqipёrinё e dy shekujve tё fundit, pёr tё patur njё pikё mbёshtetjeje e frymёzimi, qё do tё shёrbente si material lidhёs i veçorive tё ndryshme tё botёs shqipfolёse, nё kuadrin e kёrkesave madhore qё shtronte koha nё drejtim tё vetёdijesimit kombёtar e tё shtetformimit.

Por sot, mbas 550 vitesh tё ndёrrimit jetё tё kryeluftёtarit, mbas 140 vitesh tё fillimit tё ngjarjeve tё Lidhjes sё Prizrenit, pёrballimit tё parё tё madh tё ndёrgjegjёsimit kombёtar tё shqiptarёve me Evropёn mosmirёnjohёse kundrejt flijimit tё tyre pёr tё mbrojtur krishterimin evropian katёr shekuj mё parё, mbas mё shumё se njёqindvjetori tё krijimit tё shtetit tё cunguar e tё pavarur, mendoj se bёhet i domosdoshёm njё rishikim objektiv i historisё sё vёrtetё t’asaj periudhe. Kёtё kёrkesё e ka vёnё nё dukje At Athanas Gegaj, nё studimin e tij, si tezё diplome nё vitin 1936, kur shprehet :

“Pёr t’u ruajtur nga ekzagjerimet e kёtyre kronikanёvet dhe pёr tё gjykuar mё drejt mbi pohimet, shpesh kontradiktore tё historianёve tё kohёs, kemi bёrё kёrkime nё burimet arkivore, pjesa mё e madhe e tё cilave janё tё botuara.

            Besojmё qё kjo analizё ka lejuar tё nxjerrim mjaft gabime detajesh dhe shumё gjykime tё gabuara ose tё pasakta.”[1]

Mendoj se detyrё e historianёve ёshtё tё ndajnё tё vёrtetёn historike nga elementёt e folklorit apo legjendёs, nё mёnyrё qё shqiptarёt, pёr pjesёn mё tё rёndёsishme tё sё shkuarёs sё tyre, tё kenё njё tabllo tё qartё, tё vёrtetё, tё pёrcaktuar saktё nё pёrbёrёsit e tij kryesorё.

Mё duket se njё nga elementёt mё tё rёndёsishёm tё historisё sё Gjergj Kastriotit, ёshtё pёrcaktimi i saktё i moshёs nё tё cilёn ai braktisi familjen dhe shkoi nё oborrin e sulltanёve otomanё, pёr tё cilёn historiografia na jep disa variante. Gjithё kёta variante, nё lidhje me njё ngjarje tё shёnuar tё jetёs sё Skёnderbeut, janё dёshmi e njё amullie shqetёsuese nё studimin e historisё sё tij e nxjerrin para studjuesve tё sotёm njё detyrim, pёrsa i pёrket pёrcaktimit tё sё vёrtetёs s’atij episodi shumё tё rёndёsishёm tё jetёs sё personazhit. Arsyetimi logjik i pasojave t’atij episodi ёshtё i lidhur me tё gjithё ecurinё e historisё sё tij, mbasi nёse ka shkuar fёmijё shpjegon pregatitjen e tij tё gjithanshme si njё ndёr personalitetet mё tё spikatur tё kohёs sё tij, por nёse ka shkuar i madh ёshtё i kuptueshёm motivi i brёndshёm i tij nё sendёrtimin e epopesё mё tё lavdishme tё popullit tё tij.

Historiografia zyrtare e akademike e 70 viteve tё fundit e ka trajtuar epopenё e luftёrave tё Skёnderbeut si njё çast kulminant tё shpalosjes sё vlerave tё entitetit kombёtar arbёror. Po tё lexojmё historianёt e vjetёr, por edhe tё shekullit tё shkuar, nё njё pjesё tё mirё tё tyre, nxirret nё pah faktori fetar si mё kryesori nё veprimtarinё e Skёnderbeut si prijёs populli, si udhёheqёs ushtarak e si burrё shteti. Mund tё jetё bindёs apo jo, i ligjёruar apo jo, pozitiv apo jo, varet nga kёndvёshtrimi dhe mendёsia nё tё cilёn analizohet dukuria. Por nuk mund tё anashkalohet dhe, aq mё pak tё mohohet, duke u zёvendёsuar nga ai kombёtar. Mund tё diskutohet gjatё mbi tё gjithё vёshtrimet apo dritёhijet e asaj epoke madhёshtore tё historisё sonё, por nuk mund tё mohohet thelbi i saj. Njё sintezё e shkurtёr e gjithё asaj epopeje gjёndet nё njё fragment tё veprёs sё Mustafa Krujёs, “Historia e Skёnderbeut”, marrё nga libri “Shkrime historike”, faqe 358 :

“Por fuqít e Sulltanit rridhshin pajadamё prej burimesh tё pashterrueshme tё nji perёndorije qi pёrfshinte anembanё Dardanelavet gjithё Anadollin e krejt gjysishullin ballkanik gjatё Danubit e Savёs mbё nji anё, dhe Egjeut, Jonit e Adrijatikut nё tjetrёn, pёrveç nji ishulli tё vogёl Shqiptarёsh nёn nji prinjёs qi kishte damё me u bâmё flí e krishtjanizmёs me gjithё popullin e vet”

Ai popull stoik e zemёrmadh, edhe n’ata kushte ankthi e pasigurie, e ndoqi prijёsin me njё durim e forcё vullneti pёr t’u admiruar, i blatoi atij gjithshka e nuk shfaqi kurrё shenja pakёnaqёsie e kundёrshtie, edhe se fuqitё vinin duke u pakёsuar, edhe se lotёt ishin shterrur nё sytё e grave arbёreshe, atyre heroinave tё heshtura, mbi tё cilat rёndonin tё gjitha pasojat e lavdisё sё shekullit tё madh. Kujtesa historike do tё ishte shumё e mangёt, nёse nuk do t’u jepte atyre piedistalin e merituar nё altarin e vlerave tё kombit, ashtu sikurse dhe stёrmbesave tё tyre nё gjysёm shekullin e terrorit komunist.

Nё gjyqin e ftohtё tё historisё arbёrit dhe prijsi i tyre shkuan ballёlartё, sepse kishin kryer detyrёn e tyre kundrejt qytetёrimit tё cilit i pёrkisnin. Ai qytetёrim mbeti i detyruar kundrejt atij populli, pёr shekuj tё tёrё harrese e shkujdesjeje kundrejt fatit tё tij. Madje edhe kur, mbas gati pesё shekujsh lёngimi, ai popull deshi tё dilte nga errёsira e tё kishte shtetin e tij, pёrfaqёsuesit e atij qytetёrimi e njohёn atё tё cunguar, duke u bёrё pёrgjegjёs pёr njё tjetёr akt tё tragjedisё shqiptare.

Ndonjё prirje historiografike pёr t’a paraqitur atё epokё si ajo e shtetit tё bashkuar apo, pёr mё tepёr, e njё vetёdijesimi kombёtar, nuk i pёrgjigjet sё vёrtetёs. Arbёria, edhe me Skёnderbeun, mbeti njё trevё e pёrçarё nё zotёrinj tё mёdhenj e tё vegjёl, pa marrё as shembёlltyrёn dhe as ndёrgjegjen e kombit, qё ishte atёherё njё koncept i panjohur jo vetёm pёr tё, por pёr pjesёn mё tё madhe t’Evropёs. Nuk kishte kohё mё tё pёrshtatёshme pёr tё nxitur bashkimin e arbёrve nё njё shtet tё vetёm por, fatkeqёsisht nё shumicёn dёrmuese, princat arbёr, pasardhёs tё ish mbretёrve ilirё, nuk patёn as largpamёsinё pёr tё kuptuar situatat dhe as vullnetin pёr tё bashkur forcat.

Skёnderbeu u ballafaqua nё vite me tekat e pafund tё aleatёve, me ftohjen, me marrёveshjet me Venedikun apo turqit kundёr tij, me tradhёtitё madje edhe brёnda familjes, me kushtёzime tё shpeshta, me shpёrfillje kundrejt luftёs sё tij. Pati nё krahun e tij oficerёt e shtabit tё tij, me nё krye Vrana Kontin e Tanush Topinё, mbrojtёsit legjendarё tё rrethimeve tё Krujёs, por njohu dhe tradhёtitё e Moisiut, tё Hamza Kastriotit, tё Gjergj e Gojko Stres Balshёs, nё çastet mё tё vёshtira tё luftёs, mbas humbjesh tepёr tё rёnda si Berati apo Sfetigradi. Pati dashurinё e mbёshtetjen, deri nё flijim, tё popullit arbёr, por kёto nuk qenё tё mjaftueshme pёr tё vёnё themelin e asaj Abёrie tё bashkuar e tё lirё.

Pёr ne, shqiptarёt, ai mbeti fari drejtues qё na priu idealisht nё kёtё gjysmё mijёvjeçari, tё ngarkuar me re tё dёndura e tё zeza pushtimesh tё huaja e lufte tё gjatё me vetveten. U munduam tё njёjtёsohemi me emrin e tij, edhe se shpesh nuk i sendёrtuam mёsimet e porositё e tij. Megjithatё ai mbeti njё simbol, ai i qёnies sonё, i ёndrrave tona, i aspiratave tona shekullore. Ai na la njё pasuri tё pamatёshme, pёrkatёsinё, jo vetёm gjeografike, nё kontinentin evropian, ndihmesёn tonё, si popull, nё historinё e mbrojtjes sё vlerave qytetёruese t’atij kontinenti, krenarinё e tё flijuarit pёr ato vlera. Na takon ne sot, me qёndrimin tonё, me dёshirёn pёr t’u pёrmirёsuar e pёr tё ecur pёrpara nё rrugёn e qytetёrimit si njё trup i vetёm, tё tregohemi trashёgimtarё tё denjё tё emrit dhe veprёs sё tij madhore.    

*Kjo ёshtё fjala e mbajtur nga Eugjen Merlika nё sesionin e XV shkencor “Gjergj Kastrioti – Skёnderbeu – heroi kombёtar i shqiptarёve”, tё zhvilluar nga Shoqata “TROJET E ARBЁRIT” nё Lezhё mё 28 korrik 2018.                                                                                                                                                             

[1]Gegaj, At Athanas, OFM : “Arbёria dhe Gjergj Kastrioti Skёnderbe 1405 – 1468” “Eurorilindja”, Tiranё 1995 faqe1