dgreca – Page 256 – Dielli

FLAMURI

December 29, 2020 by dgreca

Nga Astrit Lulushi/

Flamuri permbledh kujtimet e një kombi, shkruante Faik Konica,….Cilat jane kujtimet që shfaq, duke valuar, Flamuri yne? Përkundër kujtimeve që duket të jenë, në të vërtetë nuk janë.
Një nga simbolet më të lidhura me Perandorinë Bizantine është shqiponja dykrenare. Sidoqoftë, ky simbol nuk u bë i dukshëm deri afër fundit të historisë bizantine; për herë të parë u bë i famshëm gjatë sundimit të Dinastisë Palaiologe 1261 – 1453), e cila ishte dinastia e fundit në pushtet e Perandorisë Bizantine.

Flamuri Bizantin

Motivi me shqiponjën dykrenare është përdorur si emblemë nga vende, kombe dhe dinasti mbretërore në Evropë që nga periudha e hershme mesjetare. Para përdorimit në periudhën Bizantine, shqiponja dykrenare ishte përdorur nga turqit selxhukë.
Flamuri i sulxhuk

Është e qartë se arbërit e shekullit XIV qëllimisht përpiqeshin të kanalizonin trashëgiminë e Perandorisë Bizantine, edhe pse nuk mund të thuhet që flamuri i sotëm shqiptar është një kopje e shqiponjës dykrenare bizantine, sepse duket e stilizuar pak më ndryshe.
Flamuri shqiptar

Duket se shqiptarët thjesht ndjeheshin dembelë kur hartuan flamurin e tyre, kështu që vendosën të riciklonin një emblemë të vjetër nga një perandori që nuk ekzistonte. Përkundrazi, është mjaft e qartë se shumë mendime u hodhën në hartimin e flamurit shqiptar, dhe vendimi për të përdorur shqiponjën dykrenare ishte i qëllimshëm që përfshinte një konsideratë të madhe. Ata që hartuan flamurin kombëtar shqiptar donin që njerëzit të njihnin ngjashmërinë midis flamurit të tyre dhe shqiponjës dykrenare bizantine, dhe zgjodhën shqiponjën dykrenare për flamurin e tyre sepse, duke vepruar kështu, lidheshin qëllimisht me Perandorinë Bizantine dhe përpiqeshin të portretizonin veten si pasardhës së trashëgimisë Bizantine. Vlen të përmendet gjithashtu se me origjinalitetin në ikonografi, as bizantinët nuk ishin të parët që dolën me simbolin e shqiponjës dykrenare; shqiponja dykrenare është në të fakt një simbol shumë antik me një histori të gjatë që shkon deri tek Hititët e lashtë.
Bizantinët thjesht e miratuan atë.
Emblemë Hitite

A mos ishte intuita e lashtë që i shtyu rilindasit të zgjidhnin si flamur shqiponjën dykrenare? Megjithëse ia vlen të përmendet gjithashtu se disa shqiptarë përdornin shqiponjën dykrenare të periudhës së vonë bizantine. Për shembull, këtu është stema e Principatës së Kastriotëve (1389 – 1444), një principatë e madhe dhe e rëndësishme e Shqipërisë mesjetare. Shqiponja ngjan më shumë me atë të periudhës bizantine ose hitite, sesa flamuri i sotëm shqiptar ngjan me flamurin e Kastriotëve.

Stema e Kastriotëve

Nëse i hidhet një vështrim të 5 flamurëve, dallohet se ndahen në dy grupe; flamuri sulxhuk dhe shqiptar formojnë një grup, atë të shqiponjës që fluturon horizontalisht (zgjerim); dhe flamurët hitit, bizantinë dhe të Kastriotëve, që fluturojnë vertikalisht (lartësim). Megjithëse historikisht nuk është regjistruar ndonjë Kuvend mbi Flamurin, ngjashëm me Kuvendin e Manastirit mbi Alfabetin, duket se zgjedhja e flamurit që kemi sot mund të ketë qenë një zgjidhje kompromisi mes rilindasve myslimanë e të krishterët, dhe për shtrirje e dorës së pajtimit mes besimeve, pas 500 vjetësh nën pushtimin osman.
Konica pyet – “Cilat jane kujtimet që shfaq, duke valuar, Flamuri ynë?”, dhe përgjigjet – “Nuk janë kujtime lakmirash…dhe rrëmbimesh: janë kujtime…me mundime dhe…trimërira që kanë lënë gjurma mes gjithë popujve të qytetëruar. Nga kjo pikepamje mund të mburremi se Flamuri ynë, siç është një nga më të vjetrit e botës, është dhe një nga më të drejtët”. Faik Konica njihet si zbulues apo identifikues i ngjyrave të flamurit të Skenderbeu the afirmuesi më i madh i flamurit kombtar që kemi sot. Në librin “Fletoret Koniciane”, biografi dhe studiuesi i njohur Fotaq Andrea shkruan: “Fan Noli i njeh Faik Konicës, bashkëluftëtarit të tij në Kryqëzatën e shenjtë Kombëtare, meritën e zbulimit të Flamurit të Skënderbeut. Meritë madhore, për gjithë sa simbolizon vetë flamuri kombëtar, sidomos kur sjellim në vëmendje ato kohëra të errëta e të egra që përjetonin shqiptarët nën pushtimin osman. Që më 1897, Konica 21 vjeçar iu drejtua me thirrje zemre shqiptarëve për t’u mbledhur rreth flamurit tonë. Shumë herë ngjeu penën për bëmat dhe në bëmat skënderbejane, që shkëlqyen në Europë nën flamurin kastriotas, me emrin e Albanisë, emër me të cilin ai pagëzoi revistën e tij”.

NË VITIN E RI: PËR NJË PARTI SHQIPTARE

December 29, 2020 by dgreca

Me rastin e mbylljes së vitit të Gjergj Fishtës – 80-vjetorit të vdekjes/

Nga Frank Shkreli/

At Gjergj Fisht ka ndërruar jetë me 30 Dhjetor, 1940. Disa entuziastë të Poetit Kombëtar e kishin shpallur (privatisht) vitin 2020 si “Viti i Fishtës”, duke shpresuar (më kot) se entet zyrtare, Akademitë e Shkencave të dy shteteve shqiptare — në Shqipëri dhe Kosovë — do të bënin një gjë të tillë për të kujtuar njeriun e madh të letrave shqipe – por që nuk e bënë.

Në fund të këtij viti që vërtetë duhej të ishte shpallur zyrtarisht, si “Viti i At Gjergj Fishtës”, por që nuk ndodhi dhe në fillim të Vitit të Ri, në prak të të cilit Kombi Shqiptar, si Shqipëria ashtu edhe Kosova duket se do të përballen me sfidat më serioze të 30-viteve post-komunizëm, në liri dhe demokraci due pavarësi për Kosovën. Jo se këto sfida dhe rreziqe, me të cilat po përballet Kombi, janë shkaktuar nga të huajt – megjithëse edhe ata, sidomos, fqinjtë e shqiptarëve kanë punuar dhe punojnë që shqiptarëve tu shkojnë punët si është më keq, sidomos midis njëri tjetrit. Por rreziqet dhe problemet e mëdha me të cilat përballen sot Shqipëria dhe Kosova dhe të gjithë shqiptarët, janë pasojë të atij që At Gjergj Fishta e kishte quajtur dikur si “Rreziku i përbrendëshëm”. Ndërsa Kosova dhe Shqipëria do të zhvillojnë zgjedhje parlamentare në fillim të Vitit të Ri, në të cilat do të marrin pjesë me dyzina parti politike, të udhëhequr nga individë, që i kanë hyrë politikës duke “shpresue të hynë ndër zyra të shtetit shqyptar e me marrë, madje, rrogat ar”, dhe jo për të mirën dhe përparimin e Kombit. Njerëz të tillë të politikës shqiptare edhe sot përbejnë, si askush tjerë, përfshir armiqtë e jashtëm të Kombit -rrezikun më të madh për Shqipërinë dhe për Kosovën. Prandaj në prak të zgjedhjeve të Vitit të Ri, shqiptarët kanë nevojë për një “Parti Shqiptare”, përfaqsuesit e të cilës do të kenë si qëllim interesat madhore të Kombit dhe miqëqenjen e të gjithë shqiptarëve, pasi “gjaku i të gjithë shqiptarëve ashtë nji” (Fishta), ashtuqë ata të mos detyrohen të zbrazin trojet shqiptare nga keq-qeverisja dhe nga “vagabondat, sallahanat, rrugaçat…këta njerëz, këta mikrobe të kombit”. (Fishta),

Pasi, fatkeqësisht, në prak të zgjedhjeve të reja në Shqipëri dhe në Kosovë, nuk kemi vërtetë një Parti Shqiptare që vetëm lufton për interesat shqiptare dhe pasi nuk kemi as edhe një Fishtë të dytë që të na paralajmërojë për rreziqet e përbrendshme që paraqesin partitë aktuale kryesore në trojet shqiptare – mendova se ia vlen që në fund të vitit 2020 –”Viti i At Gjergj Fishtës”, që nuk ishte – dhe me rastin e 80-vjetorit të vdekjes së Poetit të Madh të kombit – të kujtojmë paralajmërimin prej profeti të Gjergj Fishtës mbi “rrezikun e përbrendshëm” , fjalë tepër aktuale edhe për ditët e sotëme, për ata që duan ti lexojnë e ti dëgjojnë, para se të jetë tepër vonë – botuar dy vjet më parë:

Paralajmërimin për rrezikun e brendshëm, At Gjergj Fishta e ka bërë me shkrimin e titulluar, “Rreziku i Përbrendshëm” në revistën e famshme françeskane të fillim shekullit të kaluar, “Hylli i Dritës”, numër 1 e vitit 1921. Megjithëse artikulli është shkruar para 100 viteve, aktualiteti i fjalëve dhe paralajmërimi i At Gjergj Fishtës drejtuar klasës së atëhershme politike mbi rrezikun e brendshëm që i kanosej Shqipërisë dhe shqiptarëve, fatkeqësisht, tingëllon aktual, si një kambanë kushtrimi që bie edhe sot për shqiptarët dhe autoritetet politike të dy shteteve – Shqipëri e Kosovë, një shekull më vonë. At Gjergj Fishta e njihte mirë fizionominë e shqiptarit. Ai nuk i kursente fjalët dhe nuk shkruante për të siguruar mbështetje politike nga autoritetet qeveritare dhe shtetërore të rastit ose të kohës, as për interesa personale ose politike dhe as nuk kishte për qëllim që me shkrimet e tija të argëtonte, “Damat e kalorësit e oborreve princore”, siç është shprehur dikur në një shënim, At Viktor Volaj, një mësim ky edhe për medien e sotme shqiptare, bashkpuntore të kësaj klase të papërgjegjëshme politike.

Fishta konsideronte se “rreziku i brendshëm” i vinte kombit jo nga “armiqtë e brendshëm” siç i cilësonte regjimi komunist kundërshtarët e vet politikë. Jo, për At Gjergj Fishtën, rreziku i brendshëm për Shqipërinë dhe për shqiptarët ishin, “vagabondat, sallahanat, rrugaçat…këta njerëz, këta mikrobe të kombit”, siç i cilësonte ai, të cilët “po munden sot me shpresue se hynë ndër zyra të shtetit shqyptar e me marrë, madje, rrogat ar”. Mbi të gjitha, me këtë paralajmërim si edhe me të gjitha shkrimet e tija – pa marrë parasysh se ç’mendojnë për të dhe për veprën e tij pseudo-historianët shqiptarë dhe nostalgjikët e sotëm të Enverit – At Gjergj Fishta synonte gjithmonë mbrojtjen e interesave të Kombit shqiptar dhe të avancimit të imazhit dhe të shpirtit të tij heroik e fisnik, në botë. Frati i maleve paralajmëronte shqiptarët për ato që ai i konsideronte si rreziqe që i kanoseshin kombit shqiptar nga armiqtë e brendshëm dhe të jashtëm. Megjithëse për shqiptarët “modernë” dhe për klasën e sotme politike, si në Tiranë ashtu edhe në Prishtinë, At Gjergj Fishta mund të konsiderohet shumë i largët dhe i pa konsekuenca për historinë dhe aktualitetin e sotëm shqiptar, unë u them, se e kini gabim. Në sytë e vrojtuesve të paanshëm, mendimet dhe paralajmërimi i Fishtës janë aq aktuale sot, sa ishin pothuaj edhe një shekull më parë, pasi duket sikur, fatkeqësisht, një shekull më vonë, asgjë nuk ka ndryshuar në këtë pikëpamje. Sidomos kur të merret parasysh gjendja aktuale në Shqipëri dhe Kosovë, përfshirë grindjet politike dhe luftën për pushtet, korrupsionin, drogën, trafiqet e lloj-llojshme, mbrojtjen e interesave personale dhe familjare në punët e shtetit dhe të bizneseve nga ana e pushtetarëve e të tjera që, historikisht, nuk e paraqet klasën e sotme politike shqiptare në dritën më të mirë që mund të jetë në botë — qoftë në Shqipëri, qoftë në Kosovë. Fatkeqësisht, shqiptarët nuk kanë mësuar aspak nga gabimet e së kaluarës, përfshirë periudhën historike dhe hallet për të cilat ka shkruar Gjergj Fishta, një shekull më parë.

Interesat personale dhe partiake sot po shkatërrojnë harmoninë e brendshme shoqërore të botës shqiptare dhe po nxisin armiqtë e kombit që të peshkojnë në ujërat e turbullta shqiptare kurdo që shohin një rast të volitshëm dhe derën e hapur për realizimin e qëllimeve të tyre djallëzore kundër interesave shqiptare. Gjendja politike aktuale në Shqipëri, sidomos në prag të zgjedhjeve dhe situata e brishtë e brendshme dhe e jashtme e Kosovës, kërkon prej atyre që ia duan të mirën kombit shqiptar e, sidomos, nga ta që sot kanë në dorë “timonin” e kombit, që t’i vihet vesh paralajmërimit shekullor të At Gjergj Fishtës: Kujdes nga rreziku i brendshëm! Dallimet e theksuara shoqërore në fushën politike dhe ekonomike, ku një segment i vogël i shoqërisë që kontrollon politikën dhe ekonominë — favorizohet mbi të tjerët – sidomos në një shoqëri të varfër siç është bota shqiptare – përbëjnë një rrezik për të ardhmen e shqiptarëve, jo vetëm brenda trojeve shqiptare, por edhe në marrëdhënie me të tjerët. Por, me një harmoni të brendshme politike dhe ekonomike, kërcënimet e brendshme dhe të jashtme ndaj interesave kombëtare të shqiptarëve, sado serioze qofshin ato, do të mund të përballeshin më lehtë me bashkimin e shqiptarëve rreth një platforme të përbashkët interesash kombëtare që duhet të qëndrojnë mbi të gjitha interesat e tjera politike dhe ekonomike. Në paralajmërimin për rrezikun e brendshëm nga At Gjergj Fishta në revistën e famshme françeskane, “Hylli i Dritës”, të vitit 1921, Poeti i Kombit, me një perspektivë historike të tijën, shkruan se nëse para fitimit të pavarësisë, shqiptarët ishin, “Të ndrydhun nën nji zgjedhë robnie pesëqindvjeçe, të rrejtun prej të huajve, të tradhtuem prej të mëdhenjve, deri shpresën e kishin bjerrë shqyptarët, se shofin kurrë atdheun e vet të lirë e të pamverme; e prandej shumica e madhe e tyne s’pat as të nxetë as të ftoftë, kur u thamë se kishte Shqypni. Por, qe, sot koha na dha arsye. Sot Shqypnia ka nji qeveri të vetën, ka nji parlament të vetin, ka nji ushtri, nji financë, a ma tepër ka nji vijë kufijsh të njoftme ligjsisht prej Fuqive të qytetnueme: të tana sende këto qi na dëshmojnë se Shqypnia ashtë, e se ashtë e lirë dhe e pamvarun”.

Fishta shkruante se, “Ideali ynë përsa i përket pamvarsisë dhe lirisë së kombit shqyptar u realizue”, duke shtuar se “Shteti shqyptar leu”, por njëkohësisht shtron pyetjen: “Po mirë: por a jeton? A rritet Kombi shqiptar? Ai shprehet se, aty për aty, nuk dukej të kishte ndonjë kërcnim të menjëhershëm nga jashtë ndaj Shqipërisë së re të pavarur, por paralajmëron se për të shuar jetën e re të pavarësisë së shtetit të ri shqiptar, nuk ishte e nevojshme që rreziku të vijë, patjetër, nga jashtë. “Shumë herë ai rrezik vjen tue u pjekë e tue u nugë shi përbrenda tejzave mbi të cilat bulon jeta. Njato mikrobe të helmatosuna, qi vërvisin përbrenda gjakut të nji limfatiku, janë nji për nji të rrezikshëm për jetë të njeriut sa nji zhigjetë a nji plumb që të përshkohet nëpër trup të tij…” Prandaj, Fishta bën thirrje se, “Duhet pra që na, si edhe të gjithë njata që kanë për zemër Shqypninë edhe dijnë çka asht liria e vërtetë, çka asht atdheu, t’i mbledhin mendtë tok mbi nji çashtje kaq me randësi e mos të përkundena në nji optimizëm të pa arsyeshëm, tue mahitë vendin e popullin me fjalë entuziazmi. Kombi s’do rrejtë; asht mëkat me e rrejtë kombin! Kombit i duhen çilë sytë e i duhen çilë sytë me kohë, kur të shifet se jeta e tij ashtë në rrezik, kështu që me kohë të mund të marrë ato masa që vendi e mendoret t’ia këshillojnë me i përdorue për të shpëtue jetën e vet.” Fishta paralajmëron, siç shprehet, me fjalën e të moçmit se, “lëngatës i do ba ballë që në fillim, pse vonë e vonë mandej ka për t’iu gjetë bari”.

“Nuk ashtë mjaftë që të jetë ba Shqypnia; duhet ta mbajmë”, ka paralajmëruar Fishta dhe vazhdon se nëse duam të shohim se “Çfarë rreziku mund ti kërcënohet atdheut nga s’përmbrendi…simbas parimeve të etikës së popujve të qytetnuem” duhet të shohim, “natyrën e pëmbrendshme të autoritetit dhe rregullat simbas të cilave duhe përdorue financat e shtetit, e mandej të ndajmë elementin ma të rrezikshëm për autoritetin dhe financat…”

Fishta i shikon ata që i quan “sundimtarë” të shtetit, qofshin ata “princë, bajraktarë, pashë a beg”, jo si të preferuarit e shoqërisë me privilegje, të drejta e pasuri, në krahasim me njerëzit e thjeshtë, por si të barabartë me të gjithë të tjerët, sepse “gjaku i gjithë njerëzve ashtë një.” Si rrjedhim, ai paralajmëron në artikullin e Hyllit të Dritës se, “Ditën, pra, që nji sundimtar i shtetit zen ta përdorojë autoritetin shtetnuer jo për dobi të shtetit mbarë, por për qëllime vetjake ase për interes të ndonji kastës në shtet, qëllimi i të cilës mos të ketë kurrnjë të përpjekun me lehtësimin e gjallnimit të njeriut mbi tokë e me të përmirësuemit e tij individual e kolektiv, atë ditë fillon shkatërrimi i atij shteti, e sundimtari bahet mikrobi-gjaks i kombit të vet, pa qenë nevoja që armiku prej së jashtmi të harxhojë fishekë në të…”

“Shqyptarë! Atdheu nuk mbahet me dokrra e me pallavra, por me fli e me punë”, paralajmëron Gjergj Fishta dhe pohon se, “ Elementi ma i rrezikshëm a, ma mirë me thanë, rreziku ma i madh i Shqypnisë janë vagabondat: njata shqyptarë që, pa mujtë me përfitue kurrë nji mendim të shëndoshë në mendje të vet, s’janë të zotët me i rreshtue dy shkrola bashkë pa gabim; që për atdhe filluen me u kapë së parit, a m’atëherë kur banë rrush e kumlla gjanë e të parëve të vet e ma s’u mbet asnji dysh…Njerëz rrugaça, njerëz shakllabana e të pa kurrfarë njerëzie e mirërritjeje, të pa kurrfarë mësimi të vlefshëm, që gjithë jetën e vet s’qenë të zotët me shtrue kund ndoj plang, me ngulë kund ndoj truell, me ngrefë kund ndoj shtëpi, me kapë kund ndoj punë, me zanë kund ndoj mik, por gjithmonë me valixhe nën dorë, të harlisun nga mendja, të përdhosun kah fjala, të çoroditun kah vepra; ku mbillen, s’korren; ku bijnë nuk çohen; veç nga, si mizat pakrye, skele në skele, fshat në fshat, qytet në qytet, gjithkund tue zanë ndoj ves të ri, gjithkund tue lanë ndonji marre të re për Shqypni

“…Qe, pra, se kush janë rreziku ma i madh i Shqypnisë: vagabondat, sallahanat, rrugaçat. Por, megjithkëte, këta njerëz, këta mikrobe të kombit, jo veç se po kanë sy e faqe me lypë, por edhe po munden sot me shpresue të hynë ndër zyra të shtetit shqyptar e me marrë, madje, rrogat ar. Po a përnjimend se, për me ushqye e me majtë këta njerëz të poshtër, tregtari ynë do të thithë miazmat e dugajave e të sokaqeve, bulku ynë do ta mbajë kryet në gërshanë gjatë shtigjeve të vështira? E po ku jemi na, o Zot? A përnjimend se edhe kuptimi i burrënisë asht harrue në këte dhe, që njerëzve kaq të poshtër po u delka me u ushqye me djersë – me gjak – të kombit shqyptar…?

“Shqyptarë! A vagabondat jashta pune e jashta Shqypnie, ase ndryshe kemi sharrue me t’egër e me të butë”, përfundon porosinë dhe paralajmërimin At Gjergj Fishta, në vitin 1921.

Fatkeqësisht, paralajmërimi i Fishtës nuk u mor parasysh as në kohën e tij, as më vonë. Por ia vlen që sot, pothuaj 100-vjet më vonë, kjo kambanë kushtrimi, kujdes rrezikun e përbrendshëm” — të dëgjohet nga “sundimtarët” e sotëm, por edhe nga të gjithë shqitarët, para se të jetë tepër vonë, anë e mbanë trojeve shqiptare. Kjo është një thirrje për bashkim me qëllim për të mënjanuar përsëritjen e historisë përçarëse të 100-viteve të kaluara të shqiptarëve, që siç e ka thënë At Gjergj Fishta, asaj “lëngatës” të rrezikut të brendshëm, t’i bëhet ballë që në fillim, para se të jetë tepër vonë.

Kombi shqiptar ka nevojë për një këthesë të re historike, me njerëz të ri dhe me përfaqsues ndryshe!

DEKLARATE-VATRA KERKON TRANSPARENCE PER VIJEN DETARE ME GREQINE

December 29, 2020 by dgreca

DEKLARATË/

Çështja e vijës së ujërave detare me Greqinë/

Federata Pan-Shqiptare e Amerikës VATRA, po e ndjek me shqetësim dinamikën e re në lidhje përcaktimin e vijës ujore detare të Greqisë. Marrëvëshja e bërë publike për adresimin e kësaj çështje në Gjykatën Ndërkombëtare të Drejtësisë në Hagë, vendimi i fundit zyrtar i shtetit grek për zgjerimin e ujërave të saj detare me 12 milje dhe deklarata e Kryeministrit Rama se Greqia është në të drejtën e saj për këtë zgjerim, vetëm se e kanë bërë më të paqartë, të dyshueshme dhe të kontestueshme këtë çështje. Në kushtet e një terri të plotë informativ nga qeveria e Tiranës, këto veprime dhe deklarata ngrenë pikëpyetje të mëdha si:

-A është marrë parasysh e drejta ndërkombëtare dhe kombëtare e ndarjes së ujërave detare?

-A ka marrëveshje të fshetë në mes kryeministrit Rama dhe palës greke?

-Në qotë se ka një marrëveshjë të tillë a është marrë parasysh opinion i ekspertëve shqiptarë?

-Çfarë përfiton dhe çfarë humbet Shqipëria nga ky veprim i fundit i Greqisë.

-Meqenëse vendimet Gjykatës së Drejtësisë në Hagë ka kanë fuqi vendimtare të pakontestueshme, përse nuk është adresuar kjo çështjë më parë në gjykatat speciale të cilat merren direkt me vijërat detare të shteteve?

-A e njeh shteti Grek juridiksionin e vendimeve të Gjykatës së Hagës, dhe në qoftë së nuk e njeh përse u përzgjodh kjo gjykatë për vendim?

Ngejmë zërin tonë në emër të Federatës Panshqiptare Vatra dhe gjithë patriotëvë shqiptarë në Amerikë dhe i kërkojmë Kryeministrit Rama përgjigje dhe transparencë të plotë dhe në detaje për këtë çështje. Po ashtu, i kërkojmë zotit Rama që të zbutë gjuhën e komunikimit me opinionin publik shqiptar që e kundërshton këtë akt të fundit të Greqisë, të kryejë në çdo rast avokatinë e Shqipërisë dhe shtetasve të saj dhe jo të shtetit grek.

Në rast të një marrveshje të fshehtë, të mungesës së transparencës, shkeljes së të drejtave dhe interesit kombëtar të Shqipërisë, në çdo vend të botës do të kishte nuancat e një tradhëtie e madhe kombëtare, që nëse jemi në këto kushte, sigurisht do të marrë përgjigjen që meriton nga shqiptarët.

Në të njëjtën kohë e inkurajojmë qeverinë e Shqipërisë në thellimin e traktateve të miqësisë dhe abrogimin e Ligjit të Luftës me Greqinë, por këto në asnjë rrethanë të mos jenë parakushte negociatash për favore për shtetin Grek në vijën detarë në dëm të Shqipërisë.

Federate Vatra i bën thirrje Institucionit të Presidentit dhe Gjykates së Larte të Republikës së Shqipërise të shfrytëzojnë të gjitha prerogativat që u jep Kushtetuta e Shqipërisë, që të hetojnë dhe të shfuqizojnë çdo nismë dhe çdo marrëveshje të fshehtë që cënon të drejtat ndërkombëtare dhe terësinë ujore të Republikës së Shqipërisë. Presidenti i Shqipërisë, në interes të popullit shqiptar dhe të ardhmes së tij, të mbajë ne mbikqyrje të plotë të gjitha vendimet e ardhshme të qeverisë Rama, duke qenë në kushtet e një situate parazgjedhore dhe të një rotacion të mundshëm politik. Federata Vatra do te jetë në përkrahje të marrëveshjeve dhe vendimeve të cilat mbrojnë tërësinë territoriale apo ujore të Shqiperisë dhe Kosovës dhe që janë në interes të kombit shqiptar.

Federata Pan-Shqiptare e Amerikës Vatra

Dhoma e Përfaqësuesve rrëzon veton e presidentit mbi projektligjin për mbrojtjen

December 29, 2020 by dgreca

Dhoma e Përfaqësuesve votoi të hënën për të tejkaluar veton e Presidentit Trump ndaj projektligjit prej 740 miliardë dollarësh për mbrojtjen, një votë që pasqyron ndarje të thella në Partinë Republikane në javët e fundit të Presidencës Trump.

Me 322 vota pro dhe 87 kundër, ku përfshihen 109 republikanë që votuan për të rrëzuar veton e presidentit, fati i kësaj mase mbetet në dorë të Senatit. Nëse Senati ndjek shembullin e Dhomës së Përfaqësuesve, do të jetë hera e parë që rrëzohet vetoja e Presidentit Trump në katër vjet të mandatit të tij.

Presidenti, i cili është i revoltuar me disa republikanë që kanë përgëzuar si fitues të zgjedhjeve demokratin Joe Biden, i vuri veton projektligjit të mërkurën.

Presidenti Trump tha se bllokoi projektligjin sepse donte të anulonte mbrojtjen nga paditë ligjore që gëzojnë kompanitë e medias sociale. Po ashtu presidenti kundërshton klauzolën për të ndryshuar emrat e bazave ushtarake që kujtojnë gjeneralë që luftuan në emër të Konfederatës gjatë Luftës Civile.

Projektligji, i cili përfshin një numër klauzolash për politikat e mbrojtjes dhe një rritje rroge për trupat amerikane, është miratuar pa probleme çdo vit që nga 1961.

Projektligji u miratua këtë radhë me vota të mjaftueshme (mbi 2/3 e anëtarëve të Dhomave) që e bënte të pamundur për presidentin t’i vinte veton. Por presidenti gjithsesi i vuri veton duke bërë që projektligji të kthehej në Kongres për një votim për të kapërcyer veton e presidentit.(VOA)

Gjuha shqipe dhe kompjuteri

December 29, 2020 by dgreca

Qendra për Edukim dhe Përparim

Këshilli Kombëtar Shkencor i projektit “Gjuha shqipe dhe kompjuteri”

KUMTESË PËR SHTYPIN

Hyrje

Qendra për Edukim dhe Përparim ka marrë përsipër përgatitjen e disa softuerëve, të cilët do të shërbejnë për të përmirësuar ndjeshëm gjendjen e përdorimit të gjuhës shqipe në procesin e arsimimit në të gjitha nivelet: në shkolla, në universitete, në administratën publike dhe shtetërore, në kompanitë private dhe në përgjithësi për qytetarët ngado që janë dhe kudo që ata përdorin kompjuterin. Këta softuerë do të hyjnë në përdorim fillimisht në Kosovë e mandej më gjerë, në gjithë hapësirën e gjuhës shqipe.

Me këtë rast falënderojmë Ministrinë e Arsimit dhe të Shkencës të Republikës së Kosovës për mbështetjen e madhe që i bën projektit “Gjuha shqipe dhe kompjuteri” në dobi të të gjithë banorëve të Kosovës, brenda e jashtë vendit, si edhe në dobi të gjithë shqiptarëve, të shkollës shqipe dhe të kulturës sonë kombëtare.

Pas futjes në përdorim të këtyre mjeteve, që lehtësojnë shumë zbatimin e standardit të gjuhës shqipe dhe përmirësimin e gjendjes së saj, duke e vlerësuar atë si shenjën më të qartë të identitetit kombëtar, do të shqyrtojmë edhe mundësinë e propozimit të një ligji për mbrojtjen e gjuhës shqipe dhe të përdorimit të këtyre softuerëve nga të gjithë gjatë procesit mësimor, hartimit të shkresave zyrtare, komunikimit zyrtar etj.

Ne presim që kjo pako softuerike jo vetëm ta përmirësojë ndjeshëm përdorimin e gjuhës shqipe në arsim, në shtyp, në botime dhe në administratë, por edhe ta pasurojë e ta ngrejë dukshëm kulturën gjuhësore të folësve të shqipes. Po ashtu, presim që të përmirësohet cilësia e mësimdhënies dhe e mësimnxënies së gjuhës shqipe, duke ndikuar në ngritjen e cilësisë dhe në përvetësimin e lëndëve të tjera mësimore.

Shpresojmë që pakoja softuerike “Gjuha shqipe dhe kompjuteri”, të çojë përpara edhe bashkëpunimin ndërshtetëror Kosovë – Shqipëri, duke bërë të mundur mënjanimin e dallimeve gjuhësore të krijuara, sidomos në fushën e terminologjisë, si pasojë e ndarjeve politiko-administrative dhe të vështirësive jo të vogla në komunikimin kombëtar shqiptar.

Para se të realizohet versioni përfundimtar i pakos softuerike “Gjuha shqipe dhe kompjuteri”, shpresojmë të krijohen mundësitë për pjesëmarrjen e të gjithë gjuhëtarëve dhe intelektualëve që dëshirojnë të japin ndihmesën e tyre, duke u mundësuar shprehjen e qëndrimeve të tyre shkencore rreth temave kryesore që lidhen me gjuhën shqipe dhe digjitalizimin e saj.

Shprehim besimin se Qendra për Edukim dhe Përparim do të përmbushë të gjitha detyrimet e kontraktuara për realizimin e softuerëve të parashikuar dhe do të bashkëpunojë me institucionet e tjera për realizimin e këtij projekti të rëndësishëm në fushën e digjitalizimit të pasurisë sonë gjuhësore, si: institucionet akademike dhe universitare shqiptare, shtëpitë botuese, median e shkruar dhe elektronike, shkrimtarët, intelektualët, politikanët, njerëzit e kulturës, të artit e të jetës shoqërore në Kosovë, Shqipëri dhe në Maqedoninë e Veriut, të cilat mendojmë se mund të trajtohen dhe në konferenca të posaçme.

Gjuhës shqipe deri tani i ka munguar një fjalor shpjegues i tipit të madh; i ka munguar një fjalor shpjegues elektronik për kompjuterë dhe telefona, i ka munguar softueri për sinonime dhe antonime në MS Office, i ka munguar korrigjuesi sintaksor. Në administratën shtetërore është ndier mungesa e këtyre softuerëve, po ashtu, procesi mësimor mund të ishte më i suksesshëm për lëndën e gjuhës shqipe, nëse do të përdoreshin softuerët përkatës.

Studimet në fushën e gjuhësisë në ditët e sotme janë të ndikuara drejtpërdrejt nga përparësitë që sjell zhvillimi i teknologjisë, që nga mënyrat e mbledhjes dhe të organizimit të të dhënave në terren, deri tek etiketimi dhe analizimi i korpuseve të tekstit dhe të fjalës apo te mundësitë që i ofrohen përdoruesit për të shfrytëzuar arritjet e këtyre studimeve. Programet e ndryshme softuerike ndihmojnë në përdorimin e saktë të gjuhës dhe njëkohësisht në njohjen dhe përvetësimin e saj.

Një nga problematikat që bie në sy me vështrimin e parë në shkrime të ndryshme në gjuhën shqipe është mospërdorimi i shkronjave ë dhe ç, kur shkruhet me kompjuter. Shumë shpesh, për arsye të ndryshme, në vend të tyre përdoren shkronjat “e” dhe “c”. Kjo dukuri e zëvendësimit të shkronjave nuk vihet re vetëm në rastet e bisedave dhe postimeve në rrjete sociale, por edhe në publikime të ndryshme zyrtare të të gjitha niveleve. Përdorimi i shkronjave ë dhe ç për shqipen nuk është çështje dëshire apo parapëlqimi, sepse përdorimi i plotë i alfabetit për çdo gjuhë është domosdoshmëri. Për këtë problem në vite ka pasur propozime nga më të ndryshmet. Disa zgjidhje të deritashme kanë qenë të vështira dhe të ndërlikuara, shumë pak përdorues arrinin që t`i praktikonin, por Qendra për Edukim dhe Përparim ka ofruar zgjidhjen e duhur për përdorimin e të gjitha shkronjave të alfabetit të shqipes, përkatësisht “Ë / ë” dhe “Ç / ç“. Realizimi i programit AS Tastiera shqipe 3.0 e zgjidh problemin e përdorimit të alfabetit të plotë të gjuhës shqipe në çdo situatë, në çdo tastierë, pavarësisht nga gjuha e instaluar. Tastiera shqipe 3.0 është softuer që mund të instalohet në më pak se dy minuta dhe funksionon në çdo aplikacion në kompjuter.

Gabimet e vazhdueshme drejtshkrimore në çdo nivel tregojnë se normat gjuhësore nuk zbatohen siç duhet. Nuk është e pranueshme që në shkresa zyrtare, publikime në shtypin e shkruar ose në botime të ndryshme të mos zbatohen rregullat drejtshkrimore të shqipes. Këto gabime mund të jenë teknike dhe bëhen nga mosshtypja e saktë në tastierën e kompjuterit, por edhe nga mosnjohja e rregullave për drejtshkrimin e gjuhës shqipe.

Për mënjanimin e gabimeve drejtshkrimore prej kohësh ka qenë në dispozicion të përdoruesit programi kompjuterik për drejtshkrimin e gjuhës shqipe AS 2.0, i realizuar nga Qendra për Edukim dhe Përparim (QEP), i cili, përveçse ka ndikuar në shkrimin e saktë të shqipes, ka ndihmuar dhe ndikuar njëkohësisht në përvetësimin e rregullave gramatikore. Që prej 15 vitesh ky softuer është përdorur nga të gjithë shqiptarët anë e mbanë botës, ka lehtësuar punën e miliona përdoruesve dhe ka ngritur cilësinë gjuhësore, duke mënjanuar miliona gabime, që deri në daljen e këtij softueri kanë qenë të përditshme. Sot, falë përdorimit të këtij programi, nuk ndesh si më parë në shkrime të ndryshme të publikuara forma të pasakta, si: akcion, univerzitet, pergaditje, tynel, përson, krishtërim, kontigjent, ngadhnjim, proçedurë, çertifikatë, autobuz, ndërrmarim, insitucione, rradhazi, motorri, kontributorët, qënë, gjithësecili e shumë e shumë të tjera.

Falë punë së pandërprerë të bashkëpunëtorëve të kësaj qendre, ky program është përmirësuar e përditësuar si nga përmbajtja gjuhësore, ashtu edhe nga ajo teknike, duke bërë që varianti i fundit Drejtshkrimori 3.0 të ketë një saktësi shumë të lartë të korrigjimit të gabimeve drejtshkrimore. Duke marrë parasysh që gjuhët zhvillohen, edhe shqipja po ashtu, pasurimi i këtij softueri me fjalë të reja të shqipes është domosdoshmëri. Deri tani kemi përzgjedhur disa mijëra fjalë të reja, që kanë munguar në variantin e mëparshëm e që duhen shtuar në variantin e përditësuar, si: admiruese, akademike, aksioner, aplikant, bashkëndaj, caktuesor, fjalëformë, formësoj, frymëgjatë, indinjim, ishemi, jolidhëzor, kushtëzues, listim, melodikë, mjegullues, ndërlëndor, penalitet, rëndshëm, strehëz, turpërues, vetëdijesues, zhvendosës etj.

I ftojmë të gjithë shqiptarët ta përdorin këtë program në dobinë e tyre, por dhe në dobi të vetë gjuhës. Përdoruesit janë të lutur të ndërveprojnë me faqen www.gjuhashqipe.com. Gjatë përdorimit të softuerit ata mund të ndeshen në fjalë të tjera të shqipes që nuk janë pjesë e programit, por që ata mendojnë se duhet të jenë, të tilla si: neologjizma, huazime të domosdoshme, terma të fushave të ndryshme etj. Një thirrje për një kujdes të veçantë e të shtuar u drejtohet gazetarëve, pedagogëve e studentëve të fakulteteve të ndryshme, veçanërisht degëve të edukimit, shoqatave të gjuhës shqipe etj.

Çdo fjalë e shqipes duhet të bëhet pjesë e këtij programi, prandaj mos ngurroni t’i dërgoni këto fjalë për t’i përfshirë në programin e Drejtshkrimorit në adresën info@gjuhashqipe.com! Ekspertët tanë do të shqyrtojnë çdo fjalë e sugjerim të dërguar.

Nga vëzhgime të ndryshme të gjuhës së përdorur në shtyp, në librat e shumtë artistikë, shkollorë e studimorë, në fletoret zyrtare e dokumentacionin e administratës, si dhe në rrjete të ndryshme sociale nga përdorues të rëndomtë, vihet re se një problem i vazhdueshëm dhe shqetësues vijon të mbetet struktura sintaksore e shqipes së shkruar. Tashmë nuk flitet thjesht për gabime të rastësishme, por për shpërdorim të strukturës sintaksore të shqipes.

Duke pasur parasysh se Qendra për Edukim dhe Përparim zotëron një bazë gjigante të dhënash për fjalët, veçoritë e tyre morfologjike dhe format që marrin në gjuhën shqipe, ajo është në punë e sipër për realizimin e një softueri tjetër, sa të rëndësishëm, aq dhe të vështirë: Sintaksori 1.0 (“Grammar Checker”). Ky proces po realizohet duke përdorur më së miri teknologjinë e përparuar të kohës, këtë bazë të dhënash, si dhe rregulla sintaksore të gjuhës shqipe, duke shfrytëzuar përvojat më të mira të arritjeve të gjuhëve të tjera në këtë drejtim, ndonëse shqipja, si gjuhë me fleksion të zhvilluar, paraqet mjaft vështirësi në realizimin e këtij programi.

Ky program, që funksionon në bazë të teknikave të probabilitetit dhe të metodave të bazuara në rregulla, së bashku me programin Drejtshkrimori 3.0 do të krijojë mundësinë e kontrollimit dhe korrigjimit të anës drejtshkrimore të një teksti, të anës gramatikore dhe të pikësimit të tij. Një ndër dukuritë tipike sintaksore është përshtatja e fjalëve me njëra-tjetrën, që rëndom realizohet gabim. Shpesh vihen re gabime në përshtatjen e kallëzuesit me kryefjalën, të përcaktorit me fjalën që përcakton, gabime në përshtatjen në gjini, numër dhe rasë të përemrit me emrin që zëvendëson etj.

Drejtshkrimori 3.0 e sheh fjalën në vetvete, ndërsa Sintaksori 1.0 e sheh të lidhur me fjalët e tjera në fjali, duke ofruar zgjidhje dhe në shumë raste kur fjala përdoret me një formë të drejtë nëse shihet e izoluar nga fjalët e tjera, por të gabuar nëse shihet në marrëdhënie me fjalë të tjera.

Ndonëse nuk mund ta zëvendësojë plotësisht redaktorin njeri, programi do ta lehtësojë shumë punën e tij dhe do të ndihmojë në përvetësimin tërthorazi të shumë njohurive gjuhësore nga përdoruesit e zakonshëm.

Shpesh ndodh që, duke u përqendruar vetëm në përmbajtjen e asaj çka shkruajmë, të lëmë mënjanë anën formale, duke krijuar kështu tekste stilistikisht të varfra e me një fjalor të kufizuar. QEP i ka kushtuar vëmendje dhe këtij drejtimi: po punohet për softuerin Sinonimia 1.0, i cili do t’i ofrojë shkruesit sinonimet e duhura për fjalët që ai përdor. Sigurisht që për këtë nevojitet një bazë të dhënash me fjalësin e një gjuhe dhe secila prej fjalëve duhet të jetë ‘pajisur’ me treguesit e vet në bazë të kategorive leksiko-gramatikore që kanë, duke krijuar kështu mundësinë e lidhjes së fjalëve me fjalë të tjera në bazë të marrëdhënieve sinonimike ose antonimike. Ashtu si dhe në softuerët analogë për gjuhë të tjera, përdoruesit i duhet që të klikojë me të djathtën mbi fjalën që dëshiron, të zgjedhë Sinonimet dhe menjëherë do t’i listohen sinonimet dhe antonimet për fjalën përkatëse, duke pasur kështu mundësi të zgjedhë mes tyre.

Në këtë mënyrë shkrimet nuk do të jenë më monotone, të mbushura me fjalë të përsëritura, dhe njëkohësisht do t’i jepet më shumë hapësirë përdorimit të fjalëve nga brumi i shqipes kundrejt fjalëve me origjinë të huaj. Duke pasur parasysh raportet sinonimike dhe antonimike të fjalëve që do të ofrohen, do të jetë vetë përdoruesi që do të zgjedhë variantin më të përshtatshëm për llojin e tekstit që po shkruan.

Sa e sa herë kemi ndeshur tekste në gjuhën shqipe me fjalë të ndara gabim në fund të rreshtit, sa e sa herë kemi ndeshur shkrime në gazeta me shtylla të ndara jo bukur estetikisht, përveçse me ndarje të gabuara të fjalëve (ndoshta duke përdorur programe të realizuara për gjuhë të tjera). Tashmë ky softuer është i gatshëm dhe për gjuhën shqipe. Programi Ndarësi në fund të rreshtit 1.0 (“Hyphenation”) është realizuar posaçërisht për ndarjen e duhur të fjalëve në fund të rreshtit në gjuhën shqipe. Ai është mbështetur mbi një sërë varg rregullash specifike për shqipen. Ashtu si dhe në gjuhët e tjera, kur një fjalë ndodhet në fund të një rreshti dhe është shumë e gjatë për t’iu përshtatur hapësirave të atij rreshti, fjala ndërpritet dhe një pjesë e saj zhvendoset në rreshtin tjetër brenda caqeve të pranuara. Në këtë mënyrë, ndarja automatike përmirëson pamjen e jashtme të teksteve të prodhuara në kompjuter nëpërmjet përshtatjes së duhur të kufijve të tyre. Ajo kursen letër dhe në të njëjtën kohë siguron një pamje më estetike dhe një lexim më të qetë.

Realizimi i një programi të tillë për shqipen dhe përfshirja në MS Office në kompjuterë do ta zgjidhë këtë problem, duke ua lehtësuar shumë punën jo vetëm përdoruesve të zakonshëm që nuk i kanë të qarta rregullat e ndarjes së fjalëve, por dhe faqosësve të ndryshëm, të cilëve u duhet t’i ndajnë një nga një fjalët për të pasur një pamje sa më të këndshme, veçanërisht në gazeta ku tekstet paraqiten në formë shtyllash.

Fjalorët luajnë një rol të rëndësishëm jo vetëm në gjuhësi, për të studiuar dhe kuptuar gjuhën, por gjithashtu dhe në konceptimin e kulturave të ndryshme njerëzore. Shekulli XXI solli një zhvillim të vrullshëm të leksikografisë elektronike. Publikimet e fjalorëve janë shoqëruar ose kanë kaluar shumë shpejt nga variantet e shtypura në përdorimin ‘në linjë’. Këta fjalorë elektronikë sollën mundësi të mëdha për trajtimin leksikor, për realizimin e fjalorëve të ndryshëm dhe për një shfrytëzim më të lehtë nga studiuesit e përdoruesit. Ndikimi i teknologjisë kompjuterike në leksikografinë moderne është krahasuar nga studiuesit me ndikimin që kishte shtypshkrimi për leksikografinë gjatë periudhës së Rilindjes. Metodat tradicionale të hartimit të fjalorëve, të cilat kërkojnë shumë punë për vjeljen e fjalëve dhe përpunimin e tyre, ua kanë lënë vendin metodave moderne kompjuterike, të cilat shfrytëzojnë programe leksikografike të integruara, që zgjidhin disa detyra njëherësh. Këto programe krijojnë mundësinë e modelimit të strukturës së një njësie leksikore që paraqitet si një zë në fjalor dhe të lidhjeve të saj me njësitë e tjera leksikore, duke krijuar me to një bazë të dhënash leksikore. Vlera e materialit në formë elektronike mund të shihet në të gjitha fazat e procesit të përgatitjes së fjalorit.

Leksikografia kompjuterike ka ecur me ritme të shpejta dhe gjuhë të ndryshme kanë arritur të kenë fjalorë me 300 – 400 mijë zëra, të cilët mund të shfrytëzohen më së miri në pajisje të ndryshme, qofshin kompjuterë, telefona të mençur etj. Për gjuhën shqipe ende nuk janë shfrytëzuar këto potenciale të mëdha që mundëson teknologjia. Gjuhës shqipe edhe sot i mungon një fjalor shpjegues i tipit të madh, një fjalor shpjegues digjital, si softuer për përdorim të lehtë drejtpërdrejt në internet, ose në telefona të mençur, ose në kompjuterë. Është e domosdoshme që edhe për gjuhën shqipe të nisë puna për leksikografinë kompjuterike dhe këtë nismë e ka ndërmarrë me seriozitet Qendra për Edukim dhe Përparim, e cila po punon njëkohësisht në disa drejtime, duke synuar jo thjesht realizimin e një fjalori digjital, por krijimin e një platforme softuerike, ku do të mund të punojnë për projektet e tyre individuale ose ato të përbashkëta të gjithë leksikografët shqiptarë. Kjo platformë mendohet të jetë gjithëpërfshirëse, e plotësuar me aspekte të ndryshme: si ai sinonimik, antonimik, terminologjik, etimologjik etj., duke synuar kështu përmbushjen jo vetëm të nevojave të përdoruesve të zakonshëm, por dhe të studiuesve për ta çuar më përpara leksikografinë shqiptare.

Shpresojmë që Qendra për Edukim dhe Përparim të ndihmojë në zgjidhjen e këtyre problemeve dhe të mundësojë bashkimin e gjithë leksikografëve shqiptarë, si edhe të institucioneve të gjuhësisë për realizimin e një nisme të këtillë. Plotësimi i kësaj zbrazëtie të madhe në ‘kohën e erës digjitale’ do të ndihmonte pambarimisht shqiptarët, duke u krijuar mundësinë e përdorimit të të gjitha këtyre mjeteve gjuhësore edhe për gjuhën shqipe, ashtu siç i kanë gjuhët e vendeve të zhvilluara.

Didaktika digjitale është një shoqëruese e domosdoshme e zhvillimit shoqëror e teknologjik të shekullit XXI, veçanërisht kur digjitalizimi po shihet nga shumë studiues si faza e tretë e zhvillimit të kulturës njerëzore, pas shpikjes së shkrimit dhe të shtypshkrimit.

Në projektin “Gjuha shqipe dhe kompjuteri” i është kushtuar rëndësi e veçantë realizimit të softuerëve mësimorë e argëtues për fëmijë, në funksion të nxënies së dijes përmes lojërave. Softuerët “Fillestarja digjitale” dhe “Abetarja digjitale” kanë si qëllim të mësuarit e gjuhës shqipe, të shkrimit e leximit, dhe të mësuarit e përdorimit të kompjuterit, përkatësisht punës me njësitë e tij themelore, siç janë lëvizjet e miut, shkrimi me tastierë, të cilat për fëmijën nuk paraqesin vështirësi për t’u mësuar, aq më pak kur mësohen përmes lojërave.

Nëpërmjet këtyre softuerëve mësimi i gjuhës shqipe për fëmijë shoqërohet dhe me zhvillime të tjera, të cilat lidhen me pasurimin e shprehive komunikuese të gjuhës së folur, të shkruar dhe të lexuar. Mësimi i gjuhës shqipe përmes këtij softueri shoqërohet me përdorimin e formave të larmishme të të mësuarit të leximit e shkrimit, si pjesë e didaktikës digjitale, që po merr aq zhvillim vitet e fundit, të cilat lehtësojnë procesin e përvetësimit të shprehive të nxënësve për të lexuar, për të shkruar e kuptuar gjithashtu.

Me të gjitha këto synohet që të formohen nxënës të aftë si folës, lexues dhe shkrues e përdorues të gjuhës shqipe, në nivelin e përshtatshëm për moshën e tyre. Këto platforma momentalisht mund të përdoren në ueb, ndërsa në të ardhmen do të ofrohen edhe si aplikacione për telefonat e mençur.

Materiali gjuhësor i këtyre softuerëve është mbi 300.000 faqe A4. Një kopje e tërë këtij materiali gjuhësor do të shtypet në formën e një Libri të madh të gjuhës shqipe, i cili do të dëshmojë madhështinë e gjuhës shqipe te brezi i ri.

Përfundime

Me një punë të palodhshme shkencore të ngulët e sistematike më se njëzetvjeçare, të kryer me shumë kujdes dhe duke ndjekur parimet më të larta të gjuhësisë kompjuterike, po krijohet pasuria më e madhe gjuhësore e kombit shqiptar, e veçantë për shumëçka, lehtësisht e përdorshme, lehtësisht e përmirësueshme, elektronike, e mbikëqyrur dhe në përparim e zhvillim të vazhdueshëm, e lehtë për t’u shfrytëzuar nga çdo shqiptar dhe nga çdo cep i botës.

Le të mbajmë parasysh çfarë arrihet përmes përdorimit të rregullt të këtyre softuerëve për gjuhën shqipe:

Ekonomizohet koha e përdoruesit të softuerëve gjatë korrigjimit automatik të gabimeve drejtshkrimore, gjatë kërkimit të shpjegimit të fjalëve, gjatë gjetjes së sinonimeve ose të antonimeve të fjalëve e deri te rregullimi i strukturës sintaksore të fjalisë, që do të mundësohet nga softueri i sintaksës.
Përvetësohet më lehtë, më shpejt dhe më mirë gjuha shqipe. Koha e nevojitur në të shkuarën për përvetimin e njohurive gjuhësore për shqipen ka qenë shumë e gjatë dhe nuk ka pasur rezultatin e duhur, veçanërisht në cilësi.
Rritet niveli gjuhësor i shfrytëzuesit gjatë korrigjimit të gabimeve të ndryshme ose gjatë kërkimit të veçorive të ndryshme leksikore e semantike.
Përmirësohet cilësia e mësimdhënies dhe e mësimnxënies së gjuhës shqipe, duke ndikuar në ngritjen e cilësisë në përvetësimin edhe të lëndëve të tjera mësimore.
Rritet saktësia gjuhësore e dokumenteve gjithandej, sidomos nëse dihet se aktualisht shumë dokumente lihen pa u korrigjuar dhe përmbajnë mjaft gabime; gjithashtu dhe minimizohet ndikimi i dëmshëm i tyre nëpërmjet përcjelljes së formave të gabuara gjuhësore te të tjerët, duke shmangur mëdyshjet se cilat janë format e drejta e cilat forma të gabuara.
Zvogëlohen shpenzimet financiare, duke kursyer kohën e autorëve gjatë hartimit të shkresave, si dhe kohën e redaktorëve gjuhësorë, duke lehtësuar dhe administratën shtetërore nga ngarkesa e redaktimeve gjuhësore, veçanërisht nëse mbahet parasysh sasia e madhe e shpenzimeve për redaktime gjuhësore për miliona dokumente pa këto mjete gjuhësore.
Pakësohen shpenzimet e redaktimeve gjuhësore jo vetëm të administratës shtetërore, por dhe të institucioneve të ndryshme private, veçanërisht të medias së shkruar dhe elektronike.

Për vetë kushtet politike në vite, në Republikën e Shqipërisë, në kohën kur Kosova nuk ka qenë shtet, ka pasur mundësi më të mëdha për ta çuar para gjuhën shqipe, duke kryer studimin e zhvillimit të gjuhës shqipe, të veçorive fonetike, gramatikore, leksikologjike, të dialekteve apo të folmeve të saj në pjesë të ndryshme të territorit të Shqipërisë.

Sot edhe Republika e Kosovës, institucionet shtetërore dhe kompanitë private, po merren seriozisht dhe po kontribuojnë përmes këtyre softuerëve në përparimin e gjuhës shqipe, e veçanërisht në digjitalizimin e saj.

Me dëshirën më të mirë për ta çuar përpara punën në fushën e gjuhës shqipe, për të krijuar dhe për të futur në përdorim mjetet digjitale gjuhësore të nivelit bashkëkohor për gjuhën shqipe, i ftojmë të dyja qeveritë që të bashkëpunojnë me përfshirjen e tyre të përbashkët në projektin “Gjuha shqipe dhe kompjuteri”.

Prishtinë, 28 dhjetor 2020

KËSHILLI KOMBËTAR SHKENCOR I PROJEKTIT “GJUHA SHQIPE DHE KOMPJUTERI”:

Prof. dr. Emil Lafe	Prof. asoc. Adelina Çerpja	Prof. asoc. Anila Çepani
Prof. dr. Shefkije Islamaj	Prof. dr. Enver Hysa	Prof. dr. Mustafa Ibrahimi
Prof. dr. Ragip Mulaku	Prof. dr. Qemal Murati	Prof. ass. dr. Naim Berisha