Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Dymbëdhjetë kuptimet e Krishtlindjes për kohët e sotme?

by

Ese nga Rafael Floqi /

Cili është në thelb kuptimi i Krishtlindjes në kohët e sotme ? Cili është kuptimi i vërtetë i Krishtlindjes? 

Për shumicën e njerëzve, përbëhet nga një kohë për të dekoruar shtëpinë e tyre me drita të ndezura, duke vendosur një pemë të Krishtlindjes të mbushur me zbukurime sentimentale dhe së shpejt të mbushin me dhurata të dashurit e tyre. Për fëmijët është koha e parashikimit të asaj që Santa do të sjellë kur të zbresë nga  oxhakun me shpresën për të qenë në listën e bukur dhe të madhe. Dhe sigurisht për shumicën prej nesh, e kuptojmë Kuptimin e Krishtlindjes me  “arsyen e stinës” pasi lidhet me lindjen e Jezusit. Por doja të ndaja diçka me ju dhe shpresoj se do të zgjerojë pikëpamjen tuaj për këtë temë. Për mua personalisht, Kuptimi i Krishtlindjes përfaqëson shumë më tepër sesa thjesht lindjen e Jezusit.

A janë dhuratat, dritat, pema, apo koha e kaluar me miqtë e ngushtë dhe familjen kuptimi i saj?

 Gjatë kësaj kohe të krishterët festojnë lindjen e Jezu Krishtit. Pak më shumë se 2,000 vjet më parë, Perëndia dërgoi Birin e tij në botë për të siguruar shpëtimin për të gjithë ne; që është dhurata më e mirë e Krishtlindjeve e dhënë ndonjëherë. Ju mund ta merrni këtë dhuratë nëse besoni se Jezusi vdiq për mëkatet tuaja dhe e pyesni atë në jetën tuaj. E di, apo konsumizmi do thotë dikush! Prit, apo e di që edhe ka të bëjë me familjen! Bashkimin. Krishtlindja është kuptimplotë për shumë gjëra. Historia është kaq shumëplanëshe, saqë ia vlen të vështrojmë disa prej kuptimeve të Krishtlindjes, të cilave nuk u kushtojmë vëmendje – kuptime që mund të ndryshojnë jetët e njerëzve. Ja 12-të  prej tyre.

1. Biblike

Historia e Krishtlindjes ndodh në brendësi të një historie më të madhe, Biblës, e cila është një histori, pak a shumë për gjithçka – është fjalë për fjalë, historia e kozmosit dhe Zotit që e krijoi atë. Rrëfimi kryesor i Biblës është për Zotin, i cili krijon një univers në dobi të krijesave të tij, që ato të përjetojnë dritën e bashkësisë, katastrofën e ardhshme që e dëmton këtë krijesë, dhe më pas vendimin e Zotit për të shpëtuar dhe falur krijesën e Tij. Po si ia bën Zoti? Përmes besëlidhjes.

Në botën e lashtë, besëlidhja ishte forma më e fortë e aleancës. Kontratat janë rregulla për shkëmbimin e mallrave dhe shërbimeve, por besëlidhjet janë marrëveshjet për shkëmbimin e njerëzve dhe sjelljes së tyre – një besëlidhje krijon një lidhje familjare. Dhe besëlidhja më e rëndësishme në Bibël, kur lind Jezusi, është besëlidhja e Zotit me Abrahamin, përmes të cilës Zoti krijoi një popull, i mësoi atij rregullat e Tij, dhe përmes tyre, fali pjesën tjetër të krijesës. Kjo është historia e Izraelit.

Dhe pjesa më e madhe e Biblës ka të njëjtën temë: Izraeli nuk i bindet vazhdimisht Zotit, gjë që e çon në gjithfarësoj telashesh, por Zoti nuk heq asnjëherë dorë nga pjesa e tij e besëlidhjes. Historia e Krishtlindjes ka të bëjë me faktin që Zoti përmbush anën e tij të ujdisë, duke dërguar Mesian, përmes të cilit përmbushet besëlidhja. Krishtlindja nuk mund të kuptohet, pa kuptuar këtë sfond të pasur Biblik, të historisë së Universit dhe të Izraelit.

2. Politike

Krishtlindja është lindja e një mbreti. Ungjilli sipas Lukës, prej ku kemi mësuar pjesën më të madhe të rrëfimit të Krishtlindjes, është i qartë për këtë – autori vë theksin në lidhjet mes Jezusit foshnje dhe sundimtarëve të kohës. Historia fillon me Cezar Augustin dhe regjistrimin që ai i bën “të gjithë Tokës së banuar”. E megjithatë, një engjëll u shfaqet barinjve, për t’u dhënë atyre lajmin e lindjes së Jezusit “në qytetin e Davidit”, mbreti historik i Izraelit, “Mesia, Zoti”.

Dhe me këtë, “krejt papritur, me engjëllin u shfaq një turmë ushtrish qiellore”. Kuptimi politik i Krishtlindjes është se çdo sundimtar dhe çdo autoritet i përgjigjet Zotit – foshnja i vogël i mbështjellë me pelena në një djep, Zoti i përulësisë dhe mëshirës, i cili është Zoti i të shtypurve.

3. Sociale

Mbreti i ri nuk ka lindur në një pallat, lindja e tij nuk u brohorit dhe nuk u shpall në çdo qoshe të perandorisë. Familja e tij ishin refugjatë: Ata nuk mundën të gjejnë një dhomë në një han; Maria e lindi Jezusin në një ahur; dhe foshnjës iu desh të pushojë në një grazhd. Mesazhi i Krishtlindjeve është padyshim një mesazh për të varfrit, për vogëlushët, për ata që janë të shtyrë në skajet e shoqërisë. Ata janë njerëzit që Zoti i zgjedh, janë njerëzit ku ai sheh më së pari.

4. Metafizike

Për të Krishterët, Jezusi nuk është thjeshtë një figurë e rëndësishme dhe një udhëheqës apo mësues shpirtëror. Ai është Biri i Zotit – ai është Zoti i bërë njeri. Bashkë me Kryqin, Krishtlindja sjell në shtëpi, tek ne, misterin e kësaj marrëdhënieje. Siç e ka thënë G. K. Chesterton: “Duart që kanë bërë diellin dhe yjet, ishin shumë të vogla për të mbërritur tek kokat e mëdha të tufës”. Rimishërimi, siç njihet kjo doktrinë, ndryshoi kuptimin e Zotit dhe Universit. Zoti është një Zot i dashurisë, një dashuri që ai e shprehu duke bërë Birin e tij, njërin prej nesh, dhe duke ndarë eksperiencën tonë. Zoti na shpëton, jo thjeshtë përmes një transaksioni legalistik ku mëkatet tona falen, por duke bashkuar natyrën e tij me tonën. Siç e thotë një frazë e shenjtë e traditës së krishterë: “Biri i Zotit u bë njeri, me qëllim që ne të bëhemi Zot”. Vokacioni i Universit është që Zoti të jetë “gjithçka në gjithçka”. Kuptimi kozmik i Krishtlindjes na zbulon ne natyrën e Universit.

5. Personale

Nëse vërtetë lejojmë që kjo histori të mbërrijë brenda nesh, me siguri që do të na ndryshojë në një nivel të thellë, personal. “Shenja” që engjëlli u jep barinjve është se ata do të gjejnë një bebe në një grazhd – një referencë ndaj Eukaristit, ku Zoti na jepet ne si ushqim. Kjo është thellësia e dashurisë dhe përulësisë së Zotit: Ai dëshiron të bashkohet me ne në kuptimin më të thellë, të bëhet njësh me ju. Një kohë dëgjova një karol një Kënge Krishtlindje  Kjo këngë ka ndryshuar plotësisht këndvështrimin tim për Kuptimin e Krishtlindjes. Një nga vargjet  e këngës thotë “Dhe herën e parë që hapët sytë a e kuptuat që ai do të ishit Shpëtimtari im? Dhe fryma e parë që la buzët e tua, e dije se do ta ndryshonte këtë botë përgjithmonë? ” Ky varg i jep kaq shumë rëndësi lindjes së Jezuit! Mendoni përsëri për herë të parë që keni parë fëmijët tuaj në lindje dhe në atë moment ata së pari hapën sytë. Tani mendoni për momentin kur ata morën frymën e tyre të parë. Sa e pafajshme dhe e pastër ishte ai gëzim i jetës.  Sikur kjo të mos jetë mjaft e fuqishme, në fund të këngës vazhdon të thuhet: “Dhe unë, unë festoj ditën që Ti ke lindur për të vdekur, kështu që unë mund të lutem një ditë që Ti të shpëtosh jetën time”. Sapo dëgjova atë frazë, ajo vendosi kuptimin e Krishtlindjes dhe lindjes së Jezusit në një këndvështrim krejt tjetër për mua! Për të kuptuar që Jezusi ishte “lindur për të vdekur” fjalë për fjalë ndryshoi kuptimin tim për Kuptimin e Krishtlindjes dhe lindjen e Jezusit. Kur lindi Jezusi, Zoti na dha dhuratën përfundimtare të jetës. Ai jo vetëm që i dha jetë Jezusit, por Ai i dha mundësinë për jetë të përjetshme përmes Jezusit për ty dhe për mua. Pikërisht në atë moment, pati fitore mbi vdekjen!  Kështu që, unë inkurajoj secilin prej jush që të kaloni ca kohë duke festuar këtë sezon të Krishtlindjeve dhe të reflektoni mbi faktin që jo vetëm që lindi Jezusi, por se Ai “lindi për të vdekur”

6. Rituale

Krishtlindja është një festë e dashur, dhe për një arsye të mirë. Ashtë koha e festimeve, pijeve të shijshme sezonale, festave, dhuratave dhe për shumë njerëz, koha e kthimit në shtëpi, por nën sipërfaqen e festave, po ndodh mjaft, duke folur sociologjikisht. Çfarë është ajo që e bën Krishtlindjen një kohë kaq të mirë për kaq shumë njerëz  dhe thjesht një ditë pushimi për të tjerët?

Krishtlindja, natyrisht, është një festë e krishterë, e festuar nga shumë si një festë fetare me rituale fetare, vlera dhe marrëdhënie. Kjo skemë për të kuptuar se çfarë e mban shoqërinë të bashkuar vlen edhe për Krishtlindjet ka mjaft rite një festë laike. Pas Pashkëve Krishtlindja është festa më e rëndësishme për të krishterët. Rëndësia e ditës së Krishtlindjes nisi të rritet dalëngadalë pas kurorëzimit të Karlit të Madh në vitin 800, ditën e Krishtlindjes.

Sociologu klasik Émile Durkheim mund të na  ndihmojë në ndriçimin e këtyre pyetjeve. Durkheim, si një funksionalist, zhvilloi një teori ende mjaft e përdorur gjerësisht për të shpjeguar atë cka mban shoqërinë dhe grupet shoqërore së bashku kjo përmes studimit të tij të fesë. Durkheim identifikoi aspektet thelbësore të strukturës dhe pjesëmarrjes fetare që sociologët zbatojnë sot për shoqërinë në përgjithësi, përfshirë rolin e ritualeve në afrimin e njerëzve rreth praktikave dhe vlerave të përbashkëta; mënyra sesi pjesëmarrja në rituale riafirmon vlerat e përbashkëta, dhe kështu riafirmon dhe forcon lidhjet shoqërore midis njerëzve (ai e quajti këtë solidaritet); dhe përvojën e “gjallërisë kolektive”, në të cilën ne ndajmë ndjenjat e eksitimit dhe jemi të unifikuar në përvojën e pjesëmarrjes në këto rituale së bashku. Si rezultat i këtyre gjërave, ne ndihemi të lidhur me të tjerët, një ndjenjë e përkatësisë dhe rendi shoqëror siç ekziston ka kuptim edhe për ne. Ne ndihemi të qëndrueshëm, të rehatshëm dhe të sigurt.

7. Shekullare 

Le të fillojmë duke bërë një përmbledhje të ritualeve të përfshira në cilëndo formë festimit: duke filluar qysh nga dekorimi, shpesh së bashku me të dashurit tanë; duke përdorur sende sezonale dhe me temë për këtë feste; gatimi i vakteve dhe pjekja e ëmbëlsirave; organizimi dhe pjesëmarrja në mbrëmje muzikore; shkëmbimi i dhuratave; mbështjellja dhe hapja e atyre dhuratave; sjellja e fëmijëve për të vizituar Santa Claus-in ( Shën Nikollës ); shikimi i Santa-s në prag të Krishtlindjeve; lënia e qumështit dhe biskotave për të; këndimi këngëve të Krishtlindjes; çorapet të varura për dhurata; shikimi i filmave të Krishtlindjes dhe dëgjimi i muzikës së Krishtlindjes; performimi në konkurset e Krishtlindjeve; dhe marrë pjesë në shërbesat e ritet fetare te kishës. . Miti i Babagyshit të Krishtlindjeve vjen nga legjenda e Shën Nikollës, që jetoi në shekullin IV, dhe që tradicionalisht festohet më 6 dhjetor. Sipas traditës, Shën Nikolla i dha nga një pajë me rroba 3 vajzave të varfra, në mënyrë që ato të mund të martoheshin në vend se të prostituonin, dhe në një rast tjetër shpëtoi 3 fëmijë.

Në Mesjetë, zakoni i përkujtimit të këtij episodi me shkëmbimin e dhuratave në Ditën e Shenjtorit (6 dhjetor) u përhap në gjithë Evropën. Ky zakon është ende në modë në Holandë, Gjermani, Austri dhe Itali. Natën e 5 dhjetorit me slitën e tërhequr nga kali i tij apo renat, ai garon me Santa Klausin. Fëmijët e këqij, duhet të përballen me shërbëtorin e tij demoniak me shumë qime, ndërsa vendos dhurata, ëmbëlsira dhe fruta në këpucët e fëmijëve më të sjellshëm. Në vendet protestante, Shën Nikolla e humbi aspektin e peshkopit katolik, por ruajti rolin e mirëbërësit me emrin e Samiklaus, Sinterklaus ose Santa Klaus. Festimet u zhvendosën në festën më të rëndësishme më të afërt, Krishtlindjen. Por miti i njeriut zemërmirë me mjekër të bardhë dhe me thesin plot me dhurata, lindi në Amerikë nga pena e Klement Mur që në vitin 1822 shkroi një poezi, në të cilën foli për atë që tashmë e njohim që të gjithë. Ky Santa Klaus i ri ishte i suksesshëm, dhe që nga vitet 1950 fama e tij pushtoi edhe Evropën.

Pse kanë gjithë këto rëndësi? Pse i presim me kaq entuziazëm dhe ankth Krishtlindjet? Sepse ajo shkakton është se na sjell së bashku me njerëzit që i duam dhe na jep një mundësi për të riafirmuar vlerat tona të përbashkëta. Kur marrim pjesë në këto rituale së bashku, ne thërrasim në sipërfaqen e bashkëveprimeve tona vlerat që qëndrojnë në themel të tyre. Në këtë rast, ne mund të identifikojmë vlerat që qëndrojnë në themel të këtyre ritualeve si rëndësia e familjes dhe miqësisë, bashkimit, e mirësisë dhe bujarisë. Këto janë vlerat që janë subjekt edhe tek filmat dhe këngët më të dashura të Krishtlindjeve. Duke u bashkuar rreth këtyre vlerave përmes pjesëmarrjes në ritualet e Krishtlindjes, ne si grupe shoqërore riafirmojmë dhe forcojmë lidhjet tona shoqërore me ata që janë përfshirë në to.

08. Magjike

Kjo është magjia e Krishtlindjes: ajo kryen një funksion shoqëror shumë të rëndësishëm për ne. Kjo na bën të ndihemi sikur jemi pjesë e një kolektivi, qoftë me një familje të afërm apo të zgjedhur. Dhe, si qenie shoqërore, kjo është një nga nevojat tona themelore humane. Bërja e kësaj është ajo çka e bën atë një periudhë kaq të veçantë të vitit, dhe pse, për disa, nëse nuk e arrijmë këtë në Kohën e Krishtlindjes, nuk mund zbavitemi vërtet.

Është e lehtë të përfshihesh në gjetjen e dhuratave, me dëshirën për mallra të rinj dhe lançimin e ceremonive festive të mëdha gjatë kësaj periudhe të vitit. Pra, është e rëndësishme të mbajmë mend se Krishtlindjet janë më të këndshmet pasi ato janë krijuar për të nxitur bashkimin dhe ndarjen dhe riafirmimin e vlerave pozitive që na lidhin së bashku me njerëzit e tjerë. Sendet materiale janë vërtet mjaft të rastësishme para këtyre nevojave të rëndësishme shoqërore.

Amerikanët dhe shqiptarët e dinë se Krishtlindja nisi dhe është një festë fetare. Por shtrohet pyetja: a është feja ende baza drejtuese e Krishtlindjeve sot? Gjatë këtij sezoni, ne njohim edhe disa kremtime te tjera vjetore si Hanukkah, Kwanzaa, Omisoka. Por deri tani festa më e popullarizuar në të gjithë Amerikën ka qenë, dhe mbetet  aktualisht është Krishtlindja.

09. Festive

Megjithatë ende  përqindja e njerëzve që festojnë Krishtlindjet mbetet në një konstante 90% në të gjithë Amerikën. Sidoqoftë, kjo statistikë relativisht e lartë është shumë e çuditshme duke pasur parasysh që shoqëria amerikane ka filluar të largohet nga zakonet e fesë moderne. Përafërsisht tre përqind e adoleshentëve amerikanë identifikohen si “të paafilizuar tek feja” ose “ateistë” dhe kjo statistikë është rritur në mënyrë të vazhdueshme gjatë dekadës së fundit. Lufta që zhvillohet sot është që fëmijët po përpiqen të gjejnë kush janë, ata po dëshirojnë diçka dhe nuk po munden ta gjejnë atë në fenë tradicionale. “

Ndërsa një shumicë dërrmuese amerikanët dhe shqiptarët e krishterë ende festojnë Krishtlindjet, shumica gjejnë se elementet fetare të festës po theksohen më pak se në të kaluarën. Pesëdhjetë e gjashtë përqind e amerikanëve besojnë se elementet fetare të Krishtlindjeve theksohen më pak tani, sesa ishin në të kaluarën, por vetëm 32% e amerikanëve thonë se zhvillimi i shqetëson ata “shumë” ose “disi”, sipas rezultateve të një studimi. Në vitin 2017, 55% e amerikanëve thanë se ata festuan Krishtlindjet si një festë fetare, ndërsa 33% thanë se ata e festuan atë kryesisht si një festë kulturore, dhe nëntë përqind thanë se ishte edhe fetare edhe kulturore.

Megjithëse kjo festë është e rrënjosur thellë në nderimin fetar, duke pasur parasysh origjinën e saj të krishterë, ajo është bërë më shumë një festë kulturore sesa emërtimet e vërteta shpirtërore nga ka lindur. Në terma më të thjeshtë, Krishtlindja ka evoluar në më shumë një festë kulturore sesa një festë fetare.

Në përgjigje të këtij ndryshimi shoqëror, ka pasur një mosmarrëveshje të dukshme ne komunitete nëse festa duhet të festohet më shumë si një festë kulturore apo të mbetet vetëm si një përvjetor i traditave fetare. Nga njëra anë, të krishterët denoncojnë ata që nuk pranojnë të festojnë jo fetarisht, sepse mund ta shohin atë si një përvetësim të besimit të tyre. Për mua si një individ, feja dhe Krishtlindja janë të ndërthurura me njëra-tjetrën, Krishtlindja është me të vërtetë  një festë e rëndësishme për mua dhe familjen time dhe fenë time “

10. Tradicionale 

Tradita luan një rol të fuqishëm në zakonet që kulturat e ndryshme përqafojnë gjatë kohëve . Nëse merrni parasysh Krishtlindjet, për shembull. Enciklopedia Katolike shprehet qartë se «nuk ishte ndër festivalet më të hershme të Kishës». Përkundrazi, ky burim katolik e përmend festivalin si një shembull të një doktrine ose zakoni «të transmetuar nga një brez në tjetrin. . . . Është një traditë e vjetër që Jezu Krishti lindi në 25 Dhjetor ”(theksimi i pranuar nga të gjithë).

Shumë njerëz, përfshirë shkrimtarët e Enciklopedisë Katolike, pranojnë lehtësisht se festa që ne e njohim si Krishtlindje, së bashku me zakonet e saj, nuk rrjedh nga shkrimet e shenjta. Ata e pranojnë që Bibla nuk jep asnjë mbështetje për respektimin e saj, megjithatë ata e mbështesin plotësisht festimin e lindjes së Krishtit në datën 25 Dhjetor.

Në pamje të parë, Krishtlindjet duken si një traditë e mirë. Sezoni bashkon familjet dhe miqtë në festë. Dhe çfarë rëndësie ka nëse Krishti lindi atë ditë apo jo, për sa kohë që Ai nderohet? Pse duhet të bëjë ndonjë ndryshim që pemët, dritat, shenjta, veshtullat, xhingla, bredhat  dhe dhuratat e Krishtlindjeve të gjitha këto gjenezën e tyre e kane në paganizëm? A nuk i kalon fryma e Krishtlindjeve origjinën e traditave të ndryshme

Nga njëra anë, pra, ka tradita që duhet t’i përmbahemi, dhe nga ana tjetër, tradita që një pasues i Krishtit duhet të shmangë. Disa tradita bazohen në doktrinë të shëndoshë biblike, ndërsa të tjerat bazohen thjesht në zakonet njerëzore në kundërshtim me mësimet biblike. ”

Festivali i kremtuar më 25 dhjetor ishte një pjesë e kremtimeve fetare shumë përpara se të zbatohej termi Mesha e Krishtit. Shumë njerëz sot e mbajnë atë si një festë laike, tregtare, duke i kushtuar pak vëmendje faktit se simbolika qendrore e sezonit i ka rrënjë në fetë pagane të antikitetit. Të tjerët gjithashtu anashkalojnë çdo lidhje pagane, duke festuar ditën në bazë të zbatimit relativisht të fundit të saj për lindjen e Jezu Krishtit. Por, sipas mësimeve të Biblës, nuk e zhvlerëson natyrën pagane disi të kremtimit edhe nuk e bën atë të pranueshme atë. Bibla askund nuk identifikon saktësisht se kur lindi Krishti dhe as nuk jep ndonjë udhëzim për të festuar ditën e lindjes së Tij. Mesazhi themelor universal i Krishtlindjes është që Zoti na do dhe si na duan dhe pranohen si një komunitet, dhe si individë “

11. Kalendarike 

Krishtlindja (edhe “Kërshëndellat” apo shkurt “Kshnellat” ndër besimtarët katolikë) është një festë fetare Krishtere. Shumica dërrmuese e të krishterëve ortodoksë festojnë  Krishtlindjet, që ashtu si ato katolike, të mbajtura më 25 dhjetor, festojnë po njësoj lindjen e Krishtit në Betlehem. Dikur festohej në një ditë, por me urdhër të Papa Gregorit XIII, në vitin 1582, u vendos kalendari që sot përdoret në shumicën e botës, dhe sipas të cilit Krishtlindjet festohen më 25 dhjetor. Ndërsa të krishterët ortodoksë vazhduan të ruajnë kalendarin e Jul Çezarit, që u vendos në vitin 46 p.e.s nga perandori romak, dhe që është 13 ditë më vonë. 

Kisha ortodokse në Greqi, Shqipëri, Bullgari dhe Qipro e ndryshoi kalendarin dhe u përshtat me atë gregorian vetëm në vitin 1923. Po ashtu edhe ortodoksët e Jeruzalemit. Ndërsa në Rusi, Gjeorgji, Armeni, Bjellorusi, Serbi, Mal të Zi, Maqedoni, Egjipt, Etiopi dhe Kazakistan, Krishtlindjet festohen natën midis 6 dhe 7 janarit.

Por pse këto ndryshime? Për një jo-të-krishterë, ose edhe për një të krishterë që preferon ta ketë sa më të thjeshtë doktrinën e adhurimit, kishat katolike dhe ato ortodokse mund të duken shumë të ngjashme. Të dyja përdorin ndërtesa e ceremoni të njëllojta, me origjinë nga lashtësia; të dyja kanë rangje të ngjashme priftërinjsh me petk; të dyja duan të vazhdojnë epokën e krishterimit; të dyja kanë tradita teologjike të ngjashme, dhe institucione me kujtesë të gjatë. Ndryshimet që i ndajnë për besimin në trininë e shenjtë janë shumë të vogla. Atëherë, pse janë të veçuara?

Një pjesë e përgjigjes është sepse ndryshimet që nisën midis dy institucioneve, shekuj më parë, vazhdojnë të vlejnë edhe sot. Ndarja zyrtare midis të krishterëve të lindjes e të perëndimit ndodhi në vitin 1054, dhe në një farë mënyre pasqyronte rivalitetin kulturor dhe gjeopolitik midis anës lindore të perandorisë romake, me pak fjalë Bizantit, dhe Evropës Perëndimore që fliste latinisht, ku autoriteti i Romës kishte rënë që në shekullin e pestë, duke krijuar forca të reja pushteti.

12: Universale

Sot dita e Krishtlindjes kremtohet me shfaqjen e skenës të grazhdit të lindjes së Krishtit, pemën e Krishtlindjes, shkëmbimin e dhuratave dhe Kartolinave, familjen e bashkuar, dhe ardhjen e Shën Nikollës apo Plakut të Vitit të Ri,  a Baba Dimrit në prag të Krishtlindjes apo mëngjesin e Krishtlindjes. Krishtlindja është festa në të cilën të krishterët dëshirojnë më shumë se kurrë paqe e dashuri në botë. Regjimi komunist i Shqipërisë e shpalli fenë të paligjshme dhe zhvilloi një fushatë të gjatë shtypjeje kundër besimtarëve të krishterë dhe myslimanë, duke burgosur dhe ekzekutuar klerikë dhe duke përndjekur familjet e tyre, por disa vazhduan ta praktikonin besimin e tyre në fshehtësi. Një nga rastet më absurde të persekutimit e pësoi At Ernest Simon Troshani, tani 90 vjeç, dhe një nga figurat më të respektuara katolike në Shqipëri.

“Ishte mbrëmja e Krishtlindjes më 24 dhjetor 1963, kur kisha mbaruar meshën dhe katër persona erdhën tek unë. Dy prej tyre kishin uniforma ushtarake dhe dy të tjerët ishin veshur civilë,” kujton Troshani.“Ata më lidhën duart pas shpinës në një mënyrë brutale, sikur të isha një kriminel i rrezikshëm dhe më thanë se “po arrestohesh në emër të popullit” dhe shtuan:” Do të varesh sepse u ke thënë njerëzve dhe të rinjve se nëse është e nevojshme duhet të japim jetën për Jezus Krishtit.’ Ata më trajtuan me egërsi, para prindërve të mi të moshuar, sytë e të cilëve ishin mbushur me lot,” shtoi ai. Duke qenë se praktikimi i fesë ende nuk ishte i ndaluar me ligj në atë pikë, klerikët u akuzuan për shkelje të tjera në raste të ndryshme të fabrikuara. “Akuzat ishin të gjitha idiotësi, por në fund ato u formuluan si agjitacion, propagandë dhe përpjekje për arratisje dhe ata shtuan diçka tjetër në lidhje me një meshë që mbajta kur u vra John Kennedy, gjë që ishte e vërtetë sepse kur u vra presidenti amerikan, Papa i Romës këshilloi të gjithë priftërinjtë në botë të mbanin një meshë për shpirtin e tij,” shpjegoi Troshani. Por, përkundër angazhimit të shtetit për shkatërrimin e institucioneve fetare, djegies së librave të shenjtë, burgosjen dhe ekzekutimin e priftërinjve dhe imamëve, disa familje shqiptare vazhduan të praktikonin besimin e tyre në fshehtësi edhe pse, si të ashtuquajtur “armiq të popullit”, kjo vuri në rrezik jetën e tyre. Por sidoqoftë besimi jetoi  dhe pse komunizmi e theksonte me shumë festimin e vitit te ri, njerëzit me pretekstin e Vitit të ri vazhdonin të kremtonin Krishtlindjet. 

Krishtlindja është festa e lindjes së Jezusit, i cili besohet nga të krishterët si Biri i Perëndisë dhe Perëndia vetë e mishëruar, zbritur në tokë për të shlyer mëkatet e njerëzimit, dhe për ta kthyer atë në shtëpinë e Perëndisë. Sipas Ungjillit të Lukës dhe Mateut, Jezusi lindi nga Mëria në Betlehem, ku ajo dhe i shoqi i saj Jozefi po pushonin rrugës për në vendlindjen e tyre, Nazaret, për të marrë pjesë në numërimin e mbarë popullsisë urdhëruar nga perandori August.  Për nxënësit e tij, lindja e Krishtit është parathënë nga profeci të ndryshme sipas të cilave mesia do të lindte nga shtëpia e Davidit për të shpëtuar botën nga mëkati.  

Datëlindja e Jezusit sipas të krishterëve besohet të jetë 24-25 dhjetori edhe pse ka dyshime për datën e saktë të lindjes pasi që ajo nuk përmendet në Dhiatën e re. Kjo feste është ndër festat më të dashura dhe të preferuara nga mbar bota krishtere apo e thënë më ndryshe edhe si datë e paqes.

Kur ne lejojmë të gjithë këta kuptime që të bëhen njësh brenda nesh – kuptimin biblik, politik, social, metafizik, ritual, shekullar, magjik, festiv, tradicional, kalendarik dhe universal, – atëherë kuptojmë se jeta është e gjitha për dashurinë, një dashuri “që mbart gjithçka, beson çdo gjë, shpreson për gjithçka, duron çdo gjë”, një dashuri që jepet e tëra.

Gëzuar pra Krishtlindjet!

Emri i Vjosa Osmanit rimon me liri, shpresë, shtet të së drejtës në Kosovë, Shqipëri & Ballkan

by

Nga Elida Buçpapaj/

Vizita triditore e Vjosa Osmanit në Tiranë shkaktoi tronditje.

E tronditi nga themelet Tiranën e tiranozaurit!

Solli një klimë tjetër, doli jashtë habitatit të kënetës, ujit të ndenjur .

Vjosa Osmani foli me një zë tjetër, larg zhargonit hipokrit të politikanëve shqiptarë, që tjetër thonë e tjetër bëjnë!

U shpreh shqip, pa nënkuptime,duke i turbulluar tryezat e bandave të opinionistëve që përsërisin me mendje “Big Brother is watching us” –

prandaj “gomari fluturon”, “liria është skllavëri”, “injoranca është forcë”, tekstualisht si tek Viti 1984 i George Orwell-it.

Vjosa Osmani solli në mes të Tiranës dhe në mes të Kuvendit të Shqipërisë vizionin jo futurist por të së ardhmes;se e ardhmja e politikës duhet të jetë patjetër e pastër, me integritet, që të ketë të ardhme!

Prania e Vjosa Osmanit në Tiranë e theu klishenë e takimeve të klasës të politikanëve zgjyrë që ua kanë shkatërruar jetën shqiptarëve në Shqipëri e Kosovë.

Ishte krejt ndryshe vizita e saj nga takimet e Edi Ramës me Hashim Thaçin, me këshilltarin e përbashkët Baton Haxhiu, lidhje morboze homologësh, që sillnin jehonën e bashkim-vëllazërimit, duke i hequr Kosovës copa e duke e kthyer rajonin e Ballkanin nën rrezik të një lufte të re!

Vjosa Osmani foli 14 minuta, të sinqerta, me zemër në dorë dhe i tha të tëra, foli për dramat ndërshqiptare, për luftën e Kosovës me 13 mijë viktima të pafajshme, shumica të shtresës vulnerabël, civilë, fëmijë, gra e pleq, 1600 viktima ende të pagjetur, foli për Nënat Kosovare që kanë 22 vjet që presin, pastaj kërkoi rezolutë të përbashkët për genocidin serb, pastaj foli për “traun” midis Shqiptarëve.

Lufta e 1998-1999 e shembi “Murin e Berlinit” ndërshqiptar, ndërsa Edi Rama ngriti traun!

Edi Rama e ka personalizuar veten me traun!

Thuaj Edi Rama nënkupto tra, thua tra nënkupto Edi Rama!

A nuk është hipokrit Edi Rama si gjithë kasta e vjetër, halldupë xhepafryrë nga vjedhjet dhe poshtërsitë ndaj popullit?!

Këtej krijon barrierë të ekonomisë së tregut të lirë me tra ndërshqiptar, këtej i bën jehonë MiniShengenit!

Këtej nga ana e Shqipërisë Edi Rama ngre tra për Kosovën, ndërsa ana tjetër ia hap dyert Serbisë me Minishngen sipas shpikjes së Aleksandër Vuçiç!

Por Vjosa Osmani i tha se kështu nuk shkon!

Ballkani do paqe, por paqen nuk e vendosin dot liderë të komprometuar dhe të konsumuar që shesin edhe paqen, edhe Atdheun për interesa vetjake!

Paqen e vendosin liderët si formati i Vjosa Osmanit, që kërkojnë barazi dhe reciprocitet për të gjithë banorët e Ballkanit, duke ua hequr shqiptarëve vulën si qytetarë të dorës të dytë, të cilëve një kryeministër faqezi u vendos edhe tra dhe i ndan në mes!

Vjosa Osmani e tronditi Tiranën pa shtet të së drejtës, pa shtyp të lirë, Vjosa Osmani e tronditi të shkuarën dhe të tashmen pa të ardhme të kastës politike shqiptare.

Prandaj Vjosa Osmani ka fytyrën e së ardhmes, së cilës populli i Kosovës ia beson votën dhe ajo ia mban popullit të Kosovës premtimet –Vjosa Osmani nuk i ka shitur kurrë premtimet që i ka dhënë sovranit me një post ambasadoreje në New York apo Romë; apo me një post ministror në Prishtinë –

Vjosa Osmani është kjo që shihni, ajo është ato që thotë, ato që bën.

Vjosa Osmani nuk mashtron, nuk e shet integritetin e saj.

Vjosa Osmani ka një edukim dhe formim të shkëlqyer në SHBA, ka një eksperiencë të shkëlqyer në politikën e Kosovës, ka një lidhje të pandarë me sovranin e Kosovës!

Kosova ka shpresë deri sa ka figura të tilla si Vjosa Osmani!

Shqipëria ka shpresë deri sa ka figura të tilla si Vjosa Osmani!

Ballkani ka shpresë deri sa ka figura të tilla si Vjosa Osmani!

Sepse Vjosa Osmani mbjell paqe, liri dhe shtet të së drejtës!

Vjosa Osmani dhe liria janë në sintoni të plotë, si dy emra sinonime.

Sepse liria është themeli i barazisë, reciprocitetit dhe vëllazërimit, si qytetarë të Ballkanit, si ballkanas, si qytetarë të Europës, si europianë si qytetarë të botës.

Liria na takon të gjithëve – sikur thotë Paul Eluard tek poezia La Liberté – .

Liria ka fuqinë që të rilind, që të bën t’ia nisësh jetës nga e para,

dhe secili prej nesh ka lindur dhe ka të drejtë supreme për ta njohur lirinë!

Dora e mjekut asht si dora e Zotit

by

Nga Pjeter Logoreci/Vjenë/

Shkodra ka kenë gjithmonë qyteti që ka lindë, e djepi që ka përkundë gjeni e talente të shumë fushave, si në art e kulturë, ashtu dhe në sport e shkencë. Figura që nderuen emnin e vet, por edhe të Shkodres, me dijet e punen e tyne, burra e gra që sakrifikuen vite nga jeta e tyne në shërbim të qytetit e komunitetit. Njëni ndër kto personalitete madhore ishte kirurgu shkodran Dr. Mark Mirashi, të cilit, në shenjë mirënjohje, ja kushtoj ktë shkrim. 

Qysh fmijë, pata ndigjue nga familjarët e mij, lavde e nderime për Dr. Federik Shirokën (që ishte kushëri, bashkëmoshatar e shok me djemtë e Logorecve), por ma vonë kto lavde u flitshin për Dr. Markun, të cilin, atyne, jua kishte këshillue Dr. Shiroka, i cili kishte kuptue që studenti Mark Mirashi do të ishte e ardhmja e kirurgjisë moderne. 

Rastisi që në vjetin 1990 të isha pacient i repartit të kirurgjisë së Spitalit në Shkoder ku njoha dhe pata kontakte me të gjithë personelin e mrekullueshëm, e ndër to edhe me Dr. Mark Mirashin.

Nga pamja e jashtme, Dr. Marku, të krijonte përshtypjen e një burri autoritar dhe të disiplinuem. Fliste pak e i premë dhe kishte një paraqitje të përkryeme, mbasi mbante gjithnji kravatë mbi këmishën e bardhë apo boj qielli. Kur e njoha, Dr. Marku ishte në pension, por për nevojat e spitalit, vazhdonte të punonte në repart me “orar të reduktuem”, pothuajse 10 orë në ditë. 

Flitej shumë për kirurgun e talentuem Mark Mirashi, si nga kolegët ashtu edhe nga pacientet, për aftësitë e intuiten e tij në profesion, për kurajon për të sjellë teknika të reja në operacionet që bante, tuj shpëtue jetë të pashpresa. Ishte i vlerësuem edhe nga profesorët e tij apo nga mjekët ma të mirë operatorë të Tiranës.

Po kush ishte Dr. Marku, ky burrë e profesionist i nderuem i Shkodres?

Mark Mirashi lindi në një familje qytetare shkodrane, me 25 marc 1929. Ishte i biri i Kol Mirashit (njihej edhe si Kol Shiroka), që ishte zejtar, burrë me kulturë të gjanë dhe shumë i njohtun, si aktor, në skenat e shoqnive teatrore të kohës në Shkoder. Marku mësoj dhe mori edukatë e kulturë në shkollën e Jezuitve, deri sa, për t’ju ba krah familjes, për arsye ekonomike, u detyrue ta ndërpresë, tuj mbarue vitet e fundit të maturës në shkollën e natës.  Mbas maturës ju kushtue profesionit të infermierit, që e mësoj në kursin shtetnor të infermierisë në vjetin 1946/1947 dhe tuj punue në Sanatoriumin e Shkodres. 

Për të plotsue dijet e veta në profesionin që e donte shumë, vendosi të ndjekë Fakultetin e Mjeksisë në Universitetin e Tiranës, ku u diplomue në vjetin 1960. Mbasi kishte kuptue që pasioni i tij ishte kirurgjija, u specializue në kirurgji të përgjithëshme. Si mjek i ri kirurg, u emnue nga shteti në Spitalin e Peshkopisë, që u ba si shtëpija e tij, mbasi tuj kenë specialist i vetëm, punonte gjithë kohës, pa orar, që të mbulonte të gjithë atë krahinë me nevoja e kërkesa të mëdha. 

Në Peshkopi, ku punoj 10 vjet, e njihnin të gjithë, e për banorët e atyne zonave, Dr. Marku ishte një hero i heshtun, me kontribut të paçmuem, me zemër të madhe e mjeshtër në profesion. 

Siç më tregonte ma vonë, të shumtë ishin rastet kur detyrohej me ndërhye në kushte të veshtira pune, në ndonjë aksident, ndonjë traumë apo plagosje që ndodhte në zona të largëta malore, ku ishte e pamundur levizja e ambulancës. Shpesh detyrohej të ecë disa orë deri tek i sëmuri. Kishte rastisun që, për të shpëtue pacientin, ishte detyrue ta “operonte” me urgjencë edhe jashtë në rrugë, nën driten e fenerëve të ambulancës. 

Mark Mirashi u kthye si kirurg në qytetin e tij të lindjes në vjetin 1972 dhe  punoj në Spitalin e Shkodres deri sa doli në pension. Si kudo ku punoj, edhe këtu, ai solli mendyra të reja e teknikë bashkëkohore kirurgjije. Si në jeten e përditëshme, ashtu edhe para çdo oparacioni që planifikonte, lexonte literaturë të huaj mjeksore lidhur me teknikat që do përdorte në sallë. Ai ishte poliglot dhe i apasionuar për gjuhët e huaja. Zotnonte mirë gjuhën italiane, franceze, angleze, gjermane dhe ruse.  

Nji herë, gjatë nji bisede, më tregoj për nji “mrekulli” të bujshme të vjetit 1987, kur ai kthej në jetë, nga vdekja klinike, nji 18 vjeçar:  

Mbas pune, kur shkova të marr biçikleten, që e mbyllshe te morgu i spitalit, vërejta aty trupin e nji të riu. Instinkti i mjekut më bani të afrohem e ti prek venen. Punojsi i morgut më tregoj që e kishin sjellë të vdekur nga një thikë në zemër. Nga prekja ndjeva një rrahje të dobët pulsi dhe kuptova që ka një shpresë të fundit. Vendosa me e dergue në sallë ku mbasi i hapa gjoksin,  fillova t’i masazhoj zemren me të dyja duert deri sa ajo filloj të rrahë përsëri. Djali 18 vjeçar u kthye në jetë dhe mbas kontrolleve e vizitave disa ditore që i bana, u normalizue. 

“Kurr mos e nenvleftëso doren e mjekut, se asht si dora e Zotit”, – më thoshte,- për të më dhanë kurajo, mbasi edhe unë  gjindesha në reanimacion. 

Perveçse nji kirurg i mirë, Dr. Marku ishte një intelktual i kompletuem e me kulturë të gjanë. Njihte mirë historinë, filosofinë si dhe klasikët e letersisë botnore. 

Dr. Mark Mirashi punoj 52 vite në shërbim të njerzve, me nji përkushtim të pashoq, tuj tregue se asht YLLI i kirurgjisë në Shkodër. Janë qindra pacientë që i falenderohen mjeshtrisë e talentit të njeriut të mirë Mark Mirashi, ashtu sikurse dhjetra mjekë e studentë që mësuen profesionin prej tij. 

Mark Mirashi vdiq në moshen 82 vjeçare, me 22 prill 2011, për tu vendosë në pjedestalin e njerzve ma të shquem të Shkodres e Shqipnisë.

Vjenë, me 16.12.2020

Dënojmë Shukriun por jo Shukrinjtë

by

NGA ILIR LEVONJA/

1) Në maj të vitit 2016, në rrjetet sociale plasi një skandal seksual. Denoncim ishte i emisionit ”Të paekspozuarit” në televizionin Ora News. Kryetari i Bashkisë Dibër tentonte të kryente marrëdhënie seksuale me nëpunësen, një njëzetëvjeçare. Shukria i Dibrës etj. Përfundimi, mirë që e shkarkuan nga detyra, por Prokuroria e kohës e dënoi edhe për korrupsion pasiv. 

2) Po në Dibër 3 vjet më vonë plas një tjetër skandal. Përgjimet e tabloitit gjerman Bild. Janë zgjedhjet që do nxjerrin kandidatin për vendin bosh të Shukrisë. Një masakër e tërë elektorale ku me zë të qartë dalin sheshit blerja, kartat e identitetit, kërcënimet, premtimet për vende pune etj. Triumfi spektakolar i krimit elektoral ku aktorët kryesor ishin ministra si ai brëndshmi, i pushtetit lokal a infrastrukturës, deri tek kryeministri i vendit. 

3) Kjo është epoka e atyre që pretendonin dhe e pranonin vet se kishin shkaktuar tërmet elektoral. Si tha Damo Gjiknuri, tërmet, i q…. robtë. Ndërsa njëri përfundon në bankën e të akzuarve, për drogë. Tjetri merr kreun e komisionit të reformës në drejtësi. Një tjetër bëhet kryetar Bashkie diku. Një tjetri i bëjnë vajzën deputete etj.

4) Sot Prokuroria e Dibrës, ajo që nuk fali Shukrinë për një tentantivë pallimi. Fali ata që na palluan gjithë shoqërinë shqiptare, madje e palluan publikisht. Preteksi ka mbaruar afati i denoncimit. Apo është tejkaluar koha e pretendimit për krimin elektoral. Megjithatë po ky institucion sot nuk e sheh këtë afat kohor kur dënon disa komisionerë nga ky skandal elektoral. Ata që ne i quajmë peshq të vegjël. Dhe për më tepër ky institucion e pranon si krim, por pluhurit përsipër i hedh ca pluhur. Kësisoj koha e hetimit ka mbaruar. Nuk mund të hetohen më peshqit e mëdhenj. 

5) Nga ana tjetër motorët e regjimit janë ndezur herët sot. Presidentja në detyrë e Kosovës, Vjosa Osmani është sipas tyre bullafiqe, marksiste, majtiste ekstreme që kërkon të bëj liderin e kombit. Dje hezitonin, sot kanë shpërthyer. Dhe jo rastësisht. Prokuroria e Dibrës me një sqarim absurd mbyll hetimet e vjedhjes së votës aty. 

6) Ajo që nuk kuptoj në gjithë këtë histori është qetësia opozitare. Sot rrugët duhet të mbyteshin nga indinjata. Por nuk ndodh. Madje është rasti unik opozitar i një qetësie ku çfarë kumbon ditë e natë janë vetëm motorët duble v të regjimit. Hajduti që bërtet kapni hajdutin. Krimineli që bërtet kapni kriminelin. Një opozitë që giciliqet nga frika e frikës mbi konceptin e protestës. Se është ajo apo jo mbrapa adoleshentëve. Një opozitë që pret 25 prillin. Që nuk është asgjë tjetër, por një trangull brenda një karrocerie me domate.

Fjalët e fundit

by

Nga Astrit LULUSHI/ Thellësia e fjalës tregohet në thjeshtësinë e saj. Në fjalët e fundit të njeriut përmblidhet ndonjëherë gjithë urtësia e jetës së tij. Gjatë shekullit të 3-të, Shën Laurenti u dënua me vdekje në Romë se ishte i krishterë. Zyrtari romak e dënoi me një vdekje mizore. Ai do të digjej i gjallë. Fjalët e tij të fundit ishin: “Kur të më kesh pjekur mirë në njërën anë, mos harro të më kthesh në anën tjetër”. Ironia e tij e tërboi romakun, i cili s’mund t’i bënte gjë tjetër veçse ta digjte. 
Arkimedi i lashtë ishte matematicien, i cili shpiku shkencat e mekanikës dhe hidro-statikës, dhe zbuloi metoda të ndryshme për të lëvizur objekte të rënda duke përdorur forca të vogla, të tilla si levën dhe rrotën. Fjalët e fundit të Arkimedit ishin jo “mos më vrit” por “mos i prish rrathët e mia”, një referencë për qarqet në vizatimin matematik që ai po studionte para se të vritej nga një ushtar romak.
Volteri, filozof, ishte i njohur për rebelim kundër intolerancës fetare dhe monarkisë absolute. Gjatë gjithë jetës, përpjekja e tij më e gjatë dhe e vështirë ishte për liri për të komunikuar. Liria e fjalës, besonte Volteri, ishte rrënja e të gjitha lirive, sepse vetëm liria e fjalës ka aftësinë t’i hapë sytë dikujt në rrugën drejt së vërtetës. Kur prifti e nxiti atë të hiqte dorë nga Satanai, Volteri u përgjigj: “Kjo nuk është koha për të bërë armiq të rinj”., duke iu referuar njëkohësish Satanait dhe priftit. 
“Dashuri—-Tragjedi” jane fjalët e fundit që Wagneri la të shkruar në një notë muzikore, si për të thënë se la pas sa miq edhe armiq. Richard Wagner dominoi muzikën evropiane si ndoshta askush tjetër. Pas vdekjes së tij në 1883, bota mbajti zi, kompozitorët u tronditën nga vdekja e tij. “Vagner è morto !!!” shkroi Giuseppe Verdi, antipodi italian i Wagnerit. “Duke lexuar lajmet dje, u trondita nga tmerri”. Johannes Brahms, i parë si kundërshtari kryesor gjerman i Wagnerit, dërgoi një kurorë të madhe dafine në funeral. Gustav Mahler vrapoi nëpër rrugë me lot, duke qarë, “Mjeshtri ka vdekur!” Pietro Mascagni u veçua për disa ditë, duke shkruar me shpejtësi Elegjinë për orkestër mbi vdekjen e Wagnerit. Liszt e përkujtoi dhëndrin e tij me një skicë të çuditshme pianoje. 
Cili është fjalimi më tërheqës në histori?
Nga Çikago, më 1942, ajo, krahas Zonjës së Parë Eleonor Ruzvelt, qëndroi përpara një turme të madhe, duke i qortuar se nuk mbështesnin hapjen e frontit të dytë. “Zotërinj,” tha ajo, “unë jam 25 vjeç dhe kam vrarë 309 okupatorë fashistë deri tani. A nuk mendoni se mjaft jeni fshehur pas shpinës time?” Këto fjalë u pasuan me duartrokitje të forta dhe po, fjalimi mbahej nga një grua, Lyudmila Pavliçenko, snajpera femër më vdekjeprurëse në botë. Pavarësisht se në fillim u refuzua të pranohej si snajpere dhe hyri në kurs për infermiere, asaj iu dha një provë që e kaloi me lehtësi. Brenda 75 ditëve të para si snajpere, ndërsa luftonte në Odessa, Pavliçenko bëri 309 vrasje të konfirmuara, “pa llogaritur dy që i kishte vrarë kur dha provimin”, dhe shumë të tjera të pa-konfirmuara. Ajo u bë famëkeqe mes gjermanëve, të cilët u përpoqën ta tërhiqnin në anën e tyre përmes transmetimeve në radio. Pastaj e kërcënuan se do ta copëtonin atë në 309 copa. “Ata madje e dinin edhe rezultatin tim!” – tregonte  Pavlichenko më vonë duke qeshur. Pavliçenko është e para shtetase sovjetike (ajo ishte nga Ukraina) që vizitoi Shtëpinë e Bardhë, në kuadër të fushatës të Stalinit për hapjen e frontit të dytë në Europë.
Ka edhe raste të tjera të njerëzve që ndikuan me vepra e fjalë të thjeshta në këtë botë të ndërlikuar. Bota është e lidhur me fije të padukshme. Qëndron e varur rrotulluese. Fijet jane gurtësuara. Janë kthyer në vargonj. Sado herë pas here njerëzit përpiqen të shkëputen prej tyre, në fund përsëri bien në to. Është rrjetë merimange Bota, të gjithë jemi kapur prej saj. Sepse nuk ka si shpjegohet që një revoltë pas një qetësie shoqerohet me revoltë, kryengritja me kryengritje, trazira me trazira dhe njeriu përfundon përsëri nën zgjedhën që kishte; një dorë e vetme e padukshme e kontrollon botën të rrokulliset drejt vetes.