*Sokol Demaku, mësues në shkollën suedeze “Fjardingskolan”, Borås/

*Duke lexuar librin “Sa e këndshme është jeta” të Sokol Demakut/

Shkruan Viron Kona/

Njerëzit e duan vendin e tyre, e duan rruzullin tokësor si një shtëpi dhe familje të madhe, të bukur e të ngrohtë, harmonike, ku të mbizotërojnë marrëdhëniet miqësore, respekti i ndërsjellë i vlerave, duke kontribuuar gjithkush me modesti për pjesën që i takon. Prandaj dhe krahasimi i rruzullit tokësor me “Shtëpi të Njerëzimit” apo shprehja “Jeto dhe lërë të jetojnë”, tingëllojnë nga më të gjeturat, ato janë rrjedhojë e përvojave jetësore të trashëguara në breza.

Mesazhet  të tilla të vyera e, plot të tjera, përcjellë libri i Sokol Demakut “Sa  e këndshme është jeta”, një libër që nuk i kalon 100 faqet, por që kumton cilësisht ide dhe arsyetime logjike për jetën aktuale dhe të ardhmen, për natyrën dhe përpjekjet e shoqërisë për të kundërshtuar të keqen dhe për të përmirësuar dhe perfeksionuar më tej vetveten, për t`i dhënë njeriut lirinë  e merituar, të drejtën që i takon, vlerat dhe të vërtetat…

Për të çelur kapitujt e librit autori përdorë si çelësa  të artë shprehje të filozofisë popullore shqiptare, që e plotësojnë më mirë idenë dhe mesazhin, por që edhe konfigurojnë mendimin dhe portretizimin e tipave dhe karaktereve që ai merr përsipër të paraqes. Janë shprehje që përmenden në vendin dhe kohën e duhur, që njeriut i vlejnë në jetë, sot dhe gjithnjë, janë sentenca që vijnë nga përvojat e kohëve që kaluan dhe që vlejnë edhe për kohët që vijnë. Ato janë të shumta dhe tërheqëse në këtë libër, por unë mbajta shënim disa prej tyre: “Rruga e jetës është drejtësia, mos u ndaj nga rruga për të hyrë në rrugica”, “Plakem, e për nënën time gjithnjë jam i vogël”,  “Më i forti i njerëzve është ai që është i zoti të përmbajë vetveten”, “Njerëzit ndryshojnë nga njëri-tjetri nga koka, jo nga këmbët”, “Ke provuar të mbushësh kokën me idetë e të tjerëve, por në fund bosh e ke përsëri”, “Unë nuk vuaj shumë nëse më jepet rasti të falë atë që është për t`u falë, nuk dua as të humbas atë që kam”, Çdo njeri duhet t`i përgjigjet vetes së tij dhe duhet të dijë se çfarë kërkon në jetën e tij”. “Dashuria duron varfërinë, nevojën, urinë, mundimin… Dashuria  ndryshon skëterrën në parajsë…”, “Dashuria për atdheun është mbi të gjitha dashuritë”.

           Mos përbuzë gjuhën e nënës sate, gjakun e vëllait…

Në vendin tënd mund të të ndodhë që ta shohësh disa herë dikë` dhe të mos arrish të komunikosh, sepse nuk ka ardhur rasti, sikurse, mund të ndodhë që edhe mund të kesh pasur një zënkë, grindje e konflikt me të dhe, kur i kalon pranë, as që i hedh sytë, i shmangesh, apo edhe e përfletë, e kërcënon. Por, nëse ndodhesh në dhe` të huaj dhe, e rastis bashkëkombësin, qoftë edhe atë me të cilin je grindur, menjëherë ndjen dëshirën t`i afrohesh dhe ta përshëndetësh.

Në vështirësitë dhe peshën e rëndë të emigracionit, në tehun e mprehtë të indiferentizmit e mospërfilljes dërmuese, emigranti përpiqet të gjej një mbështetje sado të vogël për t`u çliruar nga rëndesa e mjedisit të madh, të  rrëmujshëm e të panjohur, që, atij, herë-herë i ngjason deri edhe me një gjeratore të fuqishme e të pamëshirshme që e tërheq drejt qendrës së saj thithëse. E, atëherë ai kërkon me ngulm qoftë edhe një pikë të vogël mbështetëse, ashtu si udhëtari në shkretëtirë që, i etur për një pikë uji, kërkon doemos një burim, ashtu si shtegtari që ka humbur rrugën në një pyll të dendur, kërkon një shteg për të dalë…

Emigranti kërkon të kapet diku, të mbahet dhe të dalë nga gjendja e turbull dhe  e pa shpresë ku ndodhet. Në kësi rastesh, edhe sytë apo vështrimi i njeriut sado pak të njohur, i duken si një far, si një dritë, ku ai duhet të drejtohet, si një bankinë moli, ku ai të ankorojë anijen e tij të jetës. Bashkëkombësi bëhet kështu mbështetje për të qëndruar e orientuar, pastaj, për të ecur e për të vazhduar rrugën e jetës, ai është shpresa, besimi dhe shpëtimi. Kjo, ndodh, për arsyen e kuptueshme, sepse me bashkëkombësin të lidhin gjëra të mëdha, që bashkojnë dhe jo ndajnë, të lidhë origjina, gjaku, vendlindja, gjuha, kombësia, traditat…

Në të gjitha epokat, por edhe sot po ndodh dendur që njerëzit largohen nga vendlindja, në shumicën e rasteve për mbijetesë, apo dhe për shkak të luftërave dhe gjenocidit, sikurse edhe të prirë nga kurioziteti  dhe kureshtja. Por, mjafton një sinjal, një thirrje, një kambanë nga atdheu dhe ata vrapojnë e mblidhen në vendlindje, e cila ka forcën e një magneti tërheqës dhe të fuqishëm. Bashkëkombësit vijnë në atdheun e tyre dhe mblidhen si bijtë rreth prindit, me merakun t`i pyesin e t`i shohin se si janë, çfarë mund të bëjnë për t`i ndihmuar dhe mbështetur për jetën dhe vazhdimësinë…“Guri rëndë peshon në vend të vetë”, “Zemra e tyre është në vendlindje”.

Duke “bashkëbiseduar” me Astrid Lindgren

Me arsyetime të mençura dhe me një gjuhë të qartë e të kuptueshme, letrare dhe filozofike, Sokol Demaku, përcjellë  mesazhin që, ashtu si atdheun e vendlindjen, duhet të duash dhe  të respektosh njerëzit e kombit tënd, gjakun tënd, i cili është më i afërti, qenia njerëzore që qëndron më pranë teje në gëzime dhe vështirësi, në mbijetesë dhe luftë për të mbrojtur atdheun dhe jetën… Ai ndjenë dhe shprehë keqardhje për ata njerëz që grinden, që shahen e përçahen, që formojnë klane dhe i kundërvihen njëri – tjetrit, shpifin nisur nga interesa të vogla e meskine, paragjykime dhe vese të zilisë, egoizmit, pronësisë, përfitimit vetjak. Me fjalën e tij të qetë dhe të urtë, Demaku bën thirrje për bashkim e vëllazërim, për jetesë në harmoni dhe të mbushur me dashuri, për t`i qëndruar pranë vëllait, për t`iu gjendur atij në vështirësi, për t`ia lehtësuar hallet e mbijetesës në dhe` të huaj, për t`i ofruar po mundi një “dorë” ndihmë. Prandaj dhe përcjellë thirrjen: “Mos përbuzë gjuhën e nënës sate, gjakun e vëllait… “Duhet të dish se, i huaji asnjëherë në jetë nuk ka për të pyetur për rrënjët e tua, por gjithmonë ka për të folur për gjethet ato i interesojnë atij. E së shpejti, në vjeshtë, gjethet do të thahen, do të bien për tokë e do t`i bartë era..

                  Njerëzit duan më shumë  diellin që lind se sa atë që perëndon

Në tipin dhe karakterin, në punët dhe detyrat që kryen, Sokol Demaku shfaqet gjithë gjallëri dhe entuziazëm, miqësor dhe i ndjeshëm, ai nuk është asnjëherë indiferent dhe flegmatik, nuk mund të qëndroj i qetë kur punët nuk shkojnë siç duhet, përkundrazi, është aktiv, i zhdërvjelltë dhe i zjarrtë: edhe në krijimtari, edhe në veprimtaritë kulturore, arsimore, artistike e shoqërore. Tipi dhe karakteri i tij shfaqet në dëshirat dhe vullnetin për dije e kulturë,(duhet të dish vet, që t`u thuash diçka  të tjerëve), në pasionin dhe mirëkuptimin vëllazëror, në dashurinë për vendlindjen me tërë forcën e ndjenjave  të pastra e të sinqerta, në gatishmërinë për ta ndihmuar e mbështetur atë që është në nevojë, duke bërë gjithnjë më të mirën e  mundshme. Sokoli e ka si lajtmotiv maksimën: “Punët e mira janë si drita, jo si errësira”. Njerëzit duan dritën, jo errësirën, ai mbështetet në devizën se, njerëzit “Duan më shumë  diellin që lind se sa atë që perëndon”.

Në të djathtë: Sokol Demaku, Per Olof Höög (kryetar i komunës Brämhult-Borås-Suedi)  dhe Bahtir Latifi,(prill 2013) duke i dhuruar kryetarit të komunës një copë minerali nga nëntoka e Kosovës.

Karakterin dhe formimin e tij Demaku e shprehë në librat dhe mendimet që shfaq, qofshin ato filozofike e poetike, por mbi të gjitha e shprehë në qëndrimet realiste dhe njerëzore, në marrëdhëniet miqësore që krijon kudo ku ndodhet, në vendlindjen e tij – Kosovë, në Shqipëri me miq e shokë të shumtë, në Boras të Suedisë ku jeton e punon me bashkatdhetarët, me kolegët, nxënësit, komunitetin prindëror të shkollës suedeze “Fjardingskolan” ku është mësues prej shumë vitesh, me kolegët  gazetarë e shkrimtarë në Lidhjen e Shkrimtarëve Suedezë, në Shoqatën e  Shkrimtarëve dhe Artistëve Shqiptarë “Papa Klelementi XI Albani”…Sikurse e shfaq nëpërmjet revistës tashmë mjaft të njohur “Dituria” të Borasit, Suedi, që ai drejton, të radios dhe televizionit  “Dituria”…

                         Kur nuk merret në mbrojtje i drejti, atëherë “djajtë” hedhin valle

Të mbetet në mendje skica“Një ndjenjë e humbur”, e cila, e shkruar  me gjuhë të zhdërvjelltë dhe  figuracion të gjallë artistik, shprehë ndjenja të thella dhimbjeje njerëzore për vogëlushët, që, të detyruar nga egërsira-gjenocidi-serb mbi Kosovën martire, braktisën ëndrrat, kukullat, lulet, zogjtë, oborrin e shtëpisë, lojërat, shoqet dhe shokët e vegjël, gjyshërit, gjithçka të dashur dhe të bukur të vendlindjes dhe, pas prindërve të tyre, “morën arratinë” në rrugët labirint të kurbetit… Një skicim demaskues i gjenocidit serb, i cili, veçanërisht në Kosovë, u shfaq i tëri sterrë i zi në ligësinë e tij, duke vrarë  e masakruar njerëzit e pafajshëm, duke shkatërruar gjithçka ata ndërtuan me mundim të madh dhe sakrifica, duke i zbuar nga vendlindja, duke i  terrorizuar vogëlushët, duke u marrë atyre jetën, duke u vrarë ëndrrat dhe fëmijërinë…

Libri vijon me ligjëratën “Ku është ëndrra, ku mbeti shpresa?!”, një pjesë prekëse, që vjen  nëpërmjet rrëfimit drithërues të një nëne kosovare, e, ku përpara lexuesit shfaqen si në një skenë filmike dallgë e stuhi dëshpërimi e vuajtjesh,  të cilat as që mund imagjinoheshin se mund të ndodhnin, tmerre dhe krime rrëqethëse, që dërmuan shpirtra dhe zemra, që e bëjnë njeriun e urtë dhe të mirë të vërë në dyshim karakterin e panjohur dhe të dyzuar njerëzor, se, deri ku mund të arrijë ligësia e qenies njerëzore serbomadhe me ato krime dhe ato tmerre që i bënë të zeza dhe i nxinë krejt faqet e globit, që i treguan botës pjesën e padukshme, anën e panjohur të atyre qenieve që, në egon, babëzinë dhe egërsinë sunduese e pushtuese, u shfaqën përbindësha anti jetë, anti njerëzorë. Atë ligësi, ata e kishin shfaqur edhe për shumë vite e dekada më parë mbi shqiptarët, por që Evropa as që kishte dashur t`i dëgjonte, t`i shikonte, të pranonte të vërtetat e tmerrshme që ndodhnin në mesin e saj… S`ka më keq se sa ai që nuk do as të shikojë dhe as të dëgjojë. Fjala e urtë thotë se, kur nuk merret në mbrojtje i drejti, atëherë “djajtë” hedhin valle! Dhe,   “djajtë” e hodhën vallen e zezë të krimit mbi Kosovë.

E dhimbshme, tronditëse kur nëpërmjet gojës së nënës, shpërthen psherëtima: “Eh, botë e madhe, botë vetjake që më gënjeve me dritat shumëngjyrëshe, me bukuri të rrejshme… Bota kurrë nuk ka dashur të di të vërtetën…”

Ishin ato krime, ai ferr, që krijoi gjenocidi serb mbi Kosovë, të cilat më në fund e shkundën dhe e tmerruan Evropën, e tronditën dhe  e bënë të ndjeshme, duke besuar tashmë se krimi i zi i Luftës së Parë dhe të Dytë Botërore nuk kishte ndalur, por vijonte i veshur me koracën e hekurt të barbarisë mesjetare, duke shkaktuar drama dhe tragjedi të tmerrshme në popullsinë e lashtë shqiptare, që kërkonte veçse të drejtën dhe lirinë në tokën e trashëguar nga stërgjyshërit e lashtë dardanë…

E, me gjithë ç`ndodhi, populli i Kosovës as u mposht e as u gjunjëzua, ai u shndërrua në Feniks, në zogun e shenjtë dhe të pavdekshëm të  mitologjisë, që rilindi nga hiri i tij…Në faqet e librit fryjnë me tallaz ndjenja dhe përjetime të dhimbshme: “Na larguan nga fshatrat me tanke, na detyruam të ikim maleve. Atje në male ishte shpëtimi ynë, aty ishte streha jonë…Nga atje shihnim gjakpirësit me shami në kokë duke djegur shtëpitë tona, duke shkatërruar çdo gjë që kishim krijuar me vite…Vendosëm të ktheheshim, por jo ne gratë, vetëm disa nga burrat të shihnin nga afër se ç`kishte mbetur…Çdo gjë ishte bërë shkrumb e hi. Më i vjetri i fshatit tregoi kur u kthye se, në oborr, kishte gjetur një kartolinë të shkruar nga njeri prej gjakësorëve serb që ia adresonte familjes së tij e ku i tregonte për krimet që kishin bërë ndaj popullsisë shqiptare…Krenohej me krimet që kishte bërë…”

Në vazhdim, në librin e tij, Sokol Demaku, ndihet i shqetësuar për plagën e rëndë të kurbetit dhe pasojat e shkaktuara: “Kurbeti ta humb fjalën e parë shqipe që ke nisur të flasësh në vendlindjen tënde të dashur, ta humb shokun e jetës që të mirën dhe të keqen e ke ndarë së bashku me të, të ndanë nga zemra e nënës që të ka rritë, të ndanë nga baba që të ka mësuar se si duhet vendlindja ku ke le, të ndanë nga motra e cila sa herë ta përmend emrin shkrihet në lot, të largon nga vëllai, nga miqtë e shokët dhe gjithë rrethi shoqëror…Në kurbet kurrë nuk mund të dëgjosh fjalën e ëmbël të nënës sate që e ke lënë me duar në gji duke të pritur në çdo kohë, të mungon ledhatimi i babait tënd që të rriti me këshillat e tij të mira dhe të dashura…”

    Era e fuqishme nuk ia zhveshi dot pallton udhëtarit,kurse dielli me rrezet e ngrohta bëri që ai ta heq vetë…

Sokol Demaku punon e krijon vazhdimisht. Ai godet të  keqen dhe ligësinë, duke përdorur si “armë” krijimtarinë dhe bukurinë krijuese, shpirtin e pastër dhe të dëlirë, punën e pandalshme, veprën kulturore dhe atdhetare.

Demaku është nga ata njerëz që nuk i shkëputë fjalët nga veprat, ai e përdor dhe e vë të gjithë kohën e   mundshme dhe përkushtimin në shërbim të punëve të dobishme, nismave e veprimtarive të vyera kulturore, duke i shërbyer me devotshmëri jetës, arsimimit dhe kulturimit, edukimit të fëmijëve, harmonisë, miqësisë dhe mirëkuptimit shoqëror, e, në këto drejtime ai është kurdoherë unik.

Sokoli të gëzon dhe të entuziazmon me punët e kryera dhe gjithnjë vijon në mënyrë të pandalshme për punë të tjera, edhe më të bukura. Energjitë e këtij njeriu janë të mëdha sepse kanë burim shpirtin dhe zemrën e tij të bardhë, krijuese dhe atdhetare.

Njeriu nuk është se do t`i bëj të gjitha, por në pozicionin e tij bënë më të mirën e mundshme, e të gjithë bashkë kryejmë punë edhe më të mëdha e të dobishme në shërbim të jetës dhe përparimit.

 

Duke punuar, duke krijuar pareshtur, gjithnjë me qëndrim të mençur e të ekuilibruar për jetën dhe njerëzit, për ngjarjet dhe marrëdhëniet shoqërore, Sokol Demaku  na sjellë në mendje proverbin ku tregohet që, era, sado e fuqishme, nuk ia zhveshi dot pallton udhëtarit, përkundrazi ai e shtrëngonte atë më shumë pas vetes, kurse dielli, me rrezet e tij të ngrohta, pa bujë e zhurmë, ngadalë e pa u ndjerë, bëri që udhëtari ta heq vetë pallton nga trupi…

“Sa  e këndshme është jeta!”, është një përfaqësim i veprimtarisë së palodhur, i mendimeve  krijuese të autorit, ai ka në qendër popullin e  vuajtur dhe të martirizuar të Kosovës, që u përballë me dhunën dhe gjenocidin e egër serb, nuk u thye, nuk u përkulë, por vijoi rrugën e jetës, gjithnjë në gjurmët e të parëve të lashtë ilirë, kurdoherë i orientuar drejt paqes dhe mirësisë, duke i treguar Evropës dhe botës, mesazhe dhe shembuj të vyer e të ndritshëm të civilizimit dhe qytetërimit të vërtetë…