By Isuf B.Bajrami/
The attention of world diplomacy is focusing on Kosovo ever more. We have now in the hands of UN Security Council a proposal addressed by former Finish President Martti Ahtisari which is attached to the document that sets the framework for a possible future status of Kosovo, has summarized the guarantees for the position of minorities, and in particular the Serbian minority has described the modalities for the relatively emphasized international presence in Kosovo, with executive authority as well as authority to interpret its mandate, even after the decision for the new status, which limits Kosovo’s eventual sovereignty.
Now it is on the members of the Security Council to reach a decision on Kosovo’s future. We are aware that Serbia has undertaken a diplomatic offensive to influence the members of the Security Council of UN in order to unable the adoption of a new resolution, with the justification that Ahtisari’s proposal recommends “annexation of Serbia’s territory” and “removal of Serbia’s sovereignty over Kosovo” and that all of this, according to Belgrade officials, “is in contradiction with international law”. This is the reason why, in an effort to inform your readers and the members of the Security Council, I will highlight in broad lines a number of historic, political and legal arguments and facts that convincingly speak that Kosovo was occupied by Serbia in an unlawful manner, which is why Albanians, as a majority population in Kosovo, should enjoy the right to self-determination, whether that is as a majority population in an individualized territory or as their national right. By proving this truth, this article aims to, at the same time, prove that Serbia’s projects for the creation of two entities in Kosovo or its partition are unacceptable. Firstly, given that Kosovo was annexed by Serbia in an unlawful manner Kosovo’s independence will in no way be in contradiction with international law. On the contrary, Kosovo independence even before being qualified as a “classic case of secession from a sovereign state”, as Serbs argue, should be considered as “annulment of an unlawful annexation.
In fact it was Serbia that acted in contradiction with international law in 1912 when it annexed Kosovo through military occupation after its aggression against the Ottoman Empire, “even though Kosovo had its historic and ethnic identity, accompanied by its right to liberation, whether that was from the Ottoman occupation (1912) or Fascist occupation (1944), and in spite of its geographical demographic and cultural integrity”. Consequently, instead of admitting its unlawful act, which she committed while violating international law in a bold manner, Serbia is now using an argument which is scientifically and historically unsustainable, namely to “preserve its sovereignty over Kosovo”, which, as proved by facts, she held in an unlawful manner for a long period of time without ever asking the majority population of Kosovo or having their consent. Kosovo was occupied during Balkan wars (1912-1913)” in contradiction with the aspiration of the Albanians, expressed during their national liberation movement 1878-1912″. In this manner Serbia, in spite of getting the “international legitimacy” for the occupation of Kosovo, in no way was able to justify the legitimacy of its act.
In addition to this, Serbian possessive attitudes towards Kosovo which refer to history are unfounded. Firstly “they are unfounded in its methodological qualification of the national character of a territory because if history is to be taken as a criteria, in light of contemporary national-territorial realities, Hungary has the right to the Panonic part of Yugoslavia, Bulgaria and Hungary would argue about their rights over Belgrade, Greece would claim a right over Istanbul, Albania over Janina, Mexico over Florida and California, Sweden over Finland and Norway, Germany over Shlezi and Sudet regions, Denmark over Shlezivik, Iraq over Kuwait etc”. Secondly, Serbia’s possessive attitudes towards Kosovo are unfounded in the aspect of material truth, since Kosovo, in spite of allegations of such nature “in neither a cradle of Serbian nation, nor of Serbian state”. Finally, imperialistic ambitions with “historic rights” could not be defended by England, France, Spain, Portugal, Netherlands, which, as it is known “with centuries held many nations under their occupation. Therefore “with the destruction of colonial empires over 120 new states were created”.
Serbia was “under the occupation of Ottoman Empire for over five centuries (1389-1878)”. Spain “had conquered all Latin America in the beginning of XVI century”. Neither do “Russians ever mention their historic rights over Ukraine”. Historic arguments speak very clearly that “Serbs were placed in Kosovo with their expansion under the rule of Nemanjics’”. As a result of occupations during the Ottoman Empire, many ethnic minorities, such as Serbs, Turks and Roma, were placed in the ethnic Albanian territories. The Serbian minority was greatly expanded with “the violent colonization that occurred between two world wars; nevertheless their percentage never exceeded 10% of the overall population”. On the basis of these facts the conclusion is very clear: it was in deed the Serbian aggression, occupation and annexation of Kosovo that violated the international law and not otherwise, namely that Kosovo independence “would violate international law”.
History “is a witness of denationalization policies; of gross crimes against Albanians during 1912-1918; for genocidal Serbian plans for the extermination of Albanians; for the deportation of Albanians in Turkey and for confiscation the lands of the population and its colonization with Serbs and Montenegrins”. The time period between February 1998 and June 10, 1999 only exceeded “these special cases and took the gravity of a general genocide of the Serbian regime against Albanians”. Secondly, the decision for Kosovo’s future cannot ignore the constitutional position of Kosovo in former Yugoslavia although Kosovo did not enjoy the status of a republic. However, most importantly, Kosovo was a constitute part of former Yugoslavia with a defined territory and borders, which could not be changed without its consent.
Kosovo was directly represented in the former Yugoslav federation same as the other republics, not through Serbia because we would create a paradox as in that case Serbia “would have three votes in the Federation, while the other units would have only one vote”. With its political-territorial identities, its constitution, Kosovo was a federally constitute unit of the multinational federation of Yugoslavia. That Kosovo was not part of Serbia can be proven by the following historical and political facts:” Kosovo was not part of the independent sovereign state of Serbia with its international personality recognized in the Berlin Congress (1878); Kosovo was not part of Serbia in the Second AVNOJ Congress (1943); Kosovo was not part of Serbia during its establishment as a federal unit in the Anti-Fascist Popular Liberation Council (1944); Kosovo was not part of Serbia in the structure of Constitutional Assembly of Yugoslavia when the Federal Republic of Yugoslavia was founded (1945). Kosovo was not included in the sovereign Serbia, except in federal Serbia within federal Yugoslavia, during the military occupation of Kosovo (1945)”.
Finally it is worth mentioning that the abolishment of Kosovo’s autonomy with the amendments in the Constitution of Serbia, an act, which occurred on March 28 1989, was done in an unlawful manner. Even if we didn’t have the essential deficiencies regarding the declaration in the Kosovo Assembly, deficiencies that are proven, “lack of free will”, as a result of extraordinary political pressures, “makes the declaration for constitutional amendments unconstitutional”. Thirdly, the future of Kosovo cannot be compared with secessions in some other parts of the world. The states that remain reserved towards Kosovo independence should be mindful of this fact. They should instead look and find the “common ground” between Kosovo and certain other countries of the world, which have agreed to the removal of sovereignty over other territories. In this regard, the relations between Kosovo and Serbia are comparable with the relations of Indonesia and East Timor.
As it is well known, East Timor was occupied and annexed by Indonesia in 1975, “contrary to the will of Portugal as the external sovereign”, a fact which makes the annexation of Indonesia unlawful. In 1988 Indonesian government recognized the right to self-determination to the East Timor people. Singapore is another example that should be taken under consideration. This country was partitioned from Malaysia in 1965. The example of Eritrea is also meaningful for Kosovo. It was the Ethiopian government that recognized the right to self-determination to Eritrea in 1991. The case of Kosovo is also similar to the case of Namibia. Partition of Namibia from South Africa and its independence occurred in 1991. Therefore Kosovo’s independence should not be compared with secession of territories that were “not annexed in a unilateral manner (against the will of the people of the original sovereigns), which joined existing states but that they are operating in territories that were part of these states at the time when they were established”.
In this way even the separatist movements in Transdnjestrovle (Moldavia), in Southern Osetia and Abkhazia (Georgia) that do not have the ethnic basis that Kosovo has and which didn’t have an autonomous or federal status at the time of dissolution of former Soviet Union as Kosovo had at the time of dissolution of former Yugoslavia. Finally, Kosovo Albanians are not comparable with Catalonians, Scots, Wellsians, Basks or Corsicans… because they did not face a massive deportation from the states, which controlled them. Fourthly, the existence of Albania as an Albanian state cannot hinder the independence and sovereignty for Kosovo, because as we can recall from history neither did the status of Romania “hinder the independence of Moldavia nor did the existence of France hindered the establishment of the canton-state of Switzerland”.
Finally, “even if Kosovo was constituted as an Albanian state in the Balkans, this would be a handicap rather than an advantage of Albanian population in the Balkans”. Consequently Kosovo fulfills all the criteria for being an independent and sovereign state. If it is about the size of the territory, 34 states with smaller territory are members of the UN. If it is about the population, 58 states with a smaller number of population are members of the UN. If it is for the acceptance or not of new states in the UN, it should be noted that between 1990 and 2002, UN has accepted 34 new member states. The proverb that “wherever we have facts, words become unnecessary” is not meaningless. On the basis of these arguments and facts emphasized, in broad lines, the new political legal and international status of Kosovo should be the equivalent, without any doubt, with independence and sovereignty with internationally recognized personality in all of its territory, in the manner to ensure the consistent enforcement of law, including the northern part of Kosovo and the so-called municipalities with Serbian majority, which in the proposal of Ambassador Martti Ahtisari have gained significant competencies in the name of an asymmetric territorial and ethnic based decentralization, which in spite of its well intentions threatens the future of Kosovo.
Serbian claims for the creation of two entities or for partitioning of Kosovo are unacceptable for Kosovo. These claims “ignore the fact of expressively different demographic and national quantum and proportions”. In the end we would like to emphasize the fact that Kosovo “is not an ethnically diversifiable territory of an enclave character”. Therefore “the violent surrounding of one part of Kosovo’s territory”, in spite of painful compromises that Kosovo delegation agreed to with decentralization, protective zones around Serbian heritage sites and favorable legislative procedures for minorities would directly contradict the derivative political entity of that territory and would not be in accordance with it. It is about time that Kosovo gets out from the “closed circle” in which it was for so many years.
Kosovo is awaiting a new resolution from the Security Council of UN, which should be characterized from: Firstly, political, legal and international clarity regarding the status of Kosovo, which would prevent ambiguity in regard to it. Secondly, full international personality which would enable Kosovo to seek membership in international mechanisms, including UN. Thirdly, territorial integrity, which would ensure the extension of Kosovo governing institutions and consistent enforcement of the law in its entire territory. Fourthly, functional state of Kosovo, which would prevent its possible invalidation.
Kosovë-Presidentja fton liderët e partive
-Ambasadori Delawie do të marrë pjesë në takimin e ftuar nga Jahjaga/
-Presidentja e Kosovës, Atifete Jahjaga, 2 muaj para përfundimit të mandatit, në përpjekjen e tretë për takimin maxhorancë-opozitë. Ajo ka ftuar liderët “në takim të përbashkët të të gjitha subjekteve politike parlamentare për të diskutuar tejkalimin e gjendjes së krijuar në vend”/
-Kushtetuta përcakton: Nëse në votimin e tretë, asnjëri kandidat nuk zgjidhet President i Republikës së Kosovës, shpërndahet Kuvendi dhe shpallen zgjedhjet e reja, të cilat duhet të mbahen brenda dyzet e pesë (45) ditësh/
Nga Behlul Jashari/ PRISHTINË, 6 Shkurt 2016/ Diskutimi me ftesën për të hënën të Presidentes së Kosovës për “tejkalimin e gjendjes së krijuar në vend” në një tryezë të përbashkët të liderëve të partive parlamentare të maxhorancës së koalicionit qeverisës dhe të opozitës së bashkuar, sipas reagimeve nuk do të ndodhë apo nuk do jetë i plotë me praninë. “Jemi kundër dhe nuk do t’i përgjigjemi pozitivisht ftesës së presidentes” është deklarimi nga subjekti më i madh opozitar, Lëvizja Vetëvendosje, Aleanca për Ardhmërinë e Kosovës sot “gjatë ditës do të merr qëndrim nëse do të shkojë apo jo”, kundër është deklaruar edhe Nisma duke theksuar se, “nëse presidentja thërret takim me rend të ditës organizimi i zgjedhjeve të parakohshme atëherë padyshim shkojmë”.
Presidentja e Kosovës, Atifete Jahjaga, ka ftuar liderët “në takim të përbashkët të të gjitha subjekteve politike parlamentare për të diskutuar tejkalimin e gjendjes së krijuar në vend”. “Takimi do të mbahet të hënën, më 8 shkurt, në orën 09:00 në zyren e Presidentes së Republikës së Kosovës”, thuhet në ftesën e presidentes Jahjaga, të cilën media e citon nga ftesa e dërguar një prej liderëve të opozitës.
“Mbështes iniciativën e presidentes së Kosovës për të ftuar në takim të hënën. Liderët e Kosovës duhet të gjejnë gjuhë të përbashkët”, ka shkruar në Tëitter ambasadori i Shteteve të Bashkuara të Amerikës në Prishtinë, Greg Delaëie.
Përfaqësuesi i BE-së në Kosovë, Samuel Zhbogar, ka deklaruar se “e mirëpret nismës e presidentes së Kosovës që të ftojë të hënën liderët e partive politike, për të gjetur një mënyrë që të dalë nga kriza aktuale politike”. “Në interes të Kosovës dhe popullit të saj, u bëj thirrje partive politike që të tregojnë përgjegjësi dhe t’i përgjigjen pozitivisht ftesës. E përgëzoj presidenten Jahjaga për lidershipin që ajo tregoi për të marrë këtë nismë”, citohet Zhbogar nga një komunikatë për media.
Pas pikërisht dy muajëve, në 6 prill 2016, Presidentja Atifete Jahjaga përfundon mandatin, ndërsa sipas Kushtetutës “zgjedhja e Presidentit të Republikës së Kosovës duhet të bëhet jo më vonë se tridhjetë (30) ditë para përfundimit të mandatit të Presidentit aktual”. Zgjedhja e Presidentit të Republikës bëhet nga Kuvendi i Kosovës, me votim të fshehtë.
Kushtetuta e Kosovës, poashtu, përcakton: “Zgjedhja e Presidentit bëhet me dy të tretat (2/3) e votave të të gjithë deputetëve të Kuvendit. Nëse asnjëri kandidat nuk merr shumicën prej dy të tretave (2/3) në dy votimet e para, organizohet votimi i tretë në mes të dy kandidatëve të cilët kanë marrë numrin më të lartë të votave në votimin e dytë dhe kandidati që merr shumicën e votave të të gjithë deputetëve, zgjedhet President i Republikës së Kosovës. Nëse në votimin e tretë, asnjëri kandidat nuk zgjidhet President i Republikës së Kosovës, shpërndahet Kuvendi dhe shpallen zgjedhjet e reja, të cilat duhet të mbahen brenda dyzet e pesë (45) ditësh”.
Ndërsa, situata e “ngrirë” e Kuvendit të Kosovës me bllokime nga opozita që prej fundverës 2015 vazhdon edhe këtë dimër dhe drejt pranverës, e gjatë kësaj periudhe ftesa më e re e presidentes së Republikës është përpjekja e tretë për t’i ulur në një tryezë pozitën dhe opozitën, por dy herët e kalauara ka zhvilluar vetëm takime të veçanta.
Në 22 janar 2016, Kryesia e Kuvendit të Kosovës mbajti mbledhjen e parë për sesionin pranveror, në të cilën ishin prezentë edhe kryetarët e grupeve parlamentare, por nuk u përcaktua ndonjë datë për seancë plenare. Opozita ka ritheksuar se “thirrja eventuale e seancave plenare nuk i kontribuon zgjidhjes së krizës politike”, ndërsa ka paralajmëruar protestën e ardhëshme për në ditën e festës së 8 vjetorit të shpalljes së Pavarësisë së Kosovës -17 shkurt, në Prishtinë.
Në 9 janar 2016, në protestën në Prishtinë, kundër qeverisë, sipas opozitës ishin rreth 100 mijë pjesëmarrës, ndërsa sipas Policisë së Kosovës ishin 8 mijë. Më parë, në ditën e festës së 28 nëntorit 2015, në manifestimin e opozitës në Prishtinë sipas vlerësimeve të saj ishin 35 mijë pjesëmarrës.
Nga ana e koalicionit qeverisës, dje në një konferencë shtypi, kryeministri Isa Mustafa, tha pas një takimi se mirëpret deklarimin e anëtarëve të Bashkimit të Sindikatave të Pavarura të Kosovës “që çështjet në Kosovë të zgjidhen me dialog, të zgjidhen në Kuvendin e Republikës së Kosovës, të zgjidhen përmes rrugëve institucionale, dhe jo me protesta të dhunëshme”. Zëvendëskryeministri i parë dhe njëherësh ministër i Punëve të Jashtme, Hashim Thaçi, po në këtë konferencë shtypi, tha se metodat dhe kauzat e opozitës janë të gabuara, ndërsa duke theksuar se PDK dhe LDK janë partitë më të mëdha u shpreh: “Ne për dy ditë mund t’i mbledhim 1 milion njerëz në mbrojtje të Republikës në sheshet e Kosovës, dhe cila do të ishte përgjigjeja pastaj. Kështuqë, nuk do të tërhiqemi para asnjë shantazhi të kujdoqoftë”.
Në dy përpjekjet e deritashme, të vitit 2015, për t’i ulur në një tryezë dialogu pozitën e opozitën, së pari në 19 tetor, presidentja e Republikës së Kosovës, Atifete Jahjaga, ka zhvilluar takim me Hashim Thaçin dhe Isa Mustafën në cilësinë e kryetarit të Partisë Demokratike të Kosovës, respektivisht të Lidhjes Demokratike të Kosovës dhe shefat e grupeve parlamentare të këtyre dy subjekteve, Adem Grabovcin dhe Ismet Beqirin. Në takim ishte edhe kryetari i Kuvendit të Kosovës, Kadri Veseli. Ndërsa, për të nesërmen, në 20 tetor presidentja ftoi për takim kryetarët e tre subjekteve politike opozitare, Lëvizja Vetëvendosje, Aleanca për Ardhmërinë e Kosoivës dhe Nisma për Kosovën.
Në 7 dhjetor njoftohej se, presidentja e Republikës Jahjaga priti në takim kryetarët e subjekteve politike opozitare, Visar Ymeri, kryetar i Lëvizjes Vetëvendosje, Ramush Haradinaj, kryetar i Aleancës për Ardhmërinë e Kosovës dhe Fatmir Limaj, kryetar i Nisma për Kosovën, në përpjekje për të tejkaluar situatën e krijuar në vend.
Gjatë ditës, Presidentja ka takuar edhe kryeministrin Isa Mustafa dhe kryetarin e Kuvendit, Kadri Veseli, bënte të ditur njoftimi dërguar në mbrëmje nga Presidenca e Kosovës, pa dhënë hollësi të tjera.
Në kundërshtim të katër marrëveshjeve të 25 gushtit 2015 me Serbinë, veçmas asaj për asociacionin e komunave me shumicë serbe në Kosovë, si dhe të marrëveshjes për demarkacionin e kufirit me Malin e Zi, tre subjektet opozitare, Lëvizja Vetëvendosje, Aleanca për Ardhmërinë dhe Nisma, me gjithësej 31 deputetë në parlamentin 120 anëtarësh, kanë organizuar protesta, aksione simbolike e manifestime, si dhe kanë bllokur Kuvendin e Kosovës edhe me hedhje gazi lotsjellës në sallën e seancave plenare e jashtë saj, ndërsa në këto zhvillime kishte edhe të arrestuar, përfshirë deputetë opozitarë.
“Numri total i deputetëve opozitarë të arrestuar në datën 14 dhjetor është nëntë, ndërsa numri total i deputetëve të arrestuar është 13”, theksonte në një njoftim Lëvizja Vetëvendosje në mesnatën e mesit të dhjetorit 2015, ndërkohë që Kuvendi i Kosovës, në orët e vona të natës kishte mbajtur seancë në sallë alternative, derisa deputetët e opozitës kishin qëndruar në sallën plenare, të cilën, sipas diskutimeve të pozitës, e kishin uzurpuar dhunshëm.
Në 23 dhjetor 2015, Gjykata Kushtetuese, pas kërkesës që i është bërë nga Presidentja e Republikës të vlerësojë përputhshmërinë e dokumentit të emërtuar “Asociacioni/Bashkësia e komunave me shumicë serbe në Kosovë – parimet e përgjithshme/elementet kryesore”, ka vendosur se, “këto Parime nuk janë tërësisht në përputhje me standardet kushtetuese përkatëse dhe ka konkluduar se akti ligjor i qeverisë së Republikës së Kosovës dhe Statuti duhet të jenë në përputhje”.
Pas këtij vendimi, qeveria e Kosovës ka siguruar se, “i tërë procesi dhe çdo akt juridik për të finalizuar asociacionin e komunave me shumicë serbe do bëhet duke u bazuar dhe respektuar konkluzionet e Gjykatës Kushtetues” dhe se “edhe Statuti i asociacionit do dërgohet në Kushtetuese”.
Në 21 dhjetor 2015, qeveria kosovare deklaronte se, “shpreh mirënjohje për punën verifikuese dhe përshëndet deklaratën e Departamentit të Shtetit të Shteteve të Bashkuara të Amerikës lidhur me Raportin për Demarkacionin e Kufirit ndërmjet Republikës së Kosovës dhe Malit të Zi”.
“Duke pasur parasysh përkrahjen e jashtëzakonshme e të gjithanshme të SHBA-ve për Kosovën, si dhe rishikimin e detajuar të vijës kufitare nga ana e Departamentit të Shtetit, qeveria e Kosovës konsideron se qëndrimi i Departamentit Amerikan të Shtetit dëshmon se procesi i shënimit të kufirit ndërmjet Kosovës dhe Malit të Zi është kryer në përputhje me të gjitha aktet juridike dhe realitetin faktik në terren”, theksonte deklarata.
Ndërkohë, në 27 janar 2016, në Bruksel është zhvilluar raundi 30 i dialogut në nivel të lartë kryeministror me Serbinë, ku Kosova ka kërkuar krahas axhendës së hartimit të statutit të asociacionit të komunave të banuara me shumicë nga komuniteti serb edhe axhendën e zhbërjes së strukturave paralele serbe.
“Ajo çfarë ne kemi kërkuar, është që ne do ta bëjmë punën ashtu siç jemi zotuar me marrëveshje dhe siç rezulton edhe vendimi i Gjykatës Kushtetuese lidhur me këtë. Por, po ashtu, kemi kërkuar që krahas axhendës së hartimit të statutit të asociacionit të komunave duhet ta kemi edhe axhendën e zhbërjes së strukturave paralele të cilat veprojnë, në mënyrë që të arrihen efektet të cilat ne pastaj do t’i quanim si efekte të normalizimit, sepse duhet t’ju mundësojmë që komunat me shumicë serbe ta kryejnë në suaza të plota përgjegjësinë e tyre si ua lejon ligji në të gjitha fushat, dhe nuk kemi nevojë që më tutje të kemi struktura paralele të cilat veprojnë”, ka deklaruar kryeministri i Kosovës, Isa Mustafa, pas kthimit nga Brukseli, në mbledhjen e qeverisë, në 29 janar.
Nga gjithësej 38 komuna të Kosovës, 10 janë me shumicë serbe, 5 prej tyre të reja –Graçanica, Kllokoti, Ranillugu, Parteshi dhe Mitrovica e Veriut, të formuara sipas Propozimit Gjithpërfshirës për Zgjidhjen e Statusit të Kosovës të kryenegociatorit Martti Ahtisaari – emisarit special të OKB-së.
Po sipas Paketës Ahtisaari, katër komunave me shumicë serbe që ekzistonin në Kosovë, Leposaviçit, Zubin-Potokut dhe Zveçanit, që të trija në veri, dhe Shtërpcës në jug, i është shtuar edhe një tjetër – Novobërda, me zgjërimin e saj.
***
Ambasadori Delawie do të marrë pjesë në takimin e ftuar nga Jahjaga
Prishtinë, 6 shkurt 2016 – Në takimin e së hënës të liderëve politikë të Kosovës, të thirrur nga Presidentja e vendit, Atifete Jahjaga, do të marrë pjesë edhe ambasadori amerikan në Kosovë, Greg Delawie.
Zëdhënësi i ambasadës amerikane, Philip Drewry, konfirmoi për Kosovapress se ambasadori Delawie është pajtuar të marrë pjesë në këtë takim.
“Ambasadori është pajtuar që të marrë pjesë në këtë takim, të thirrur nga presidentja, dhe i mbështet përpjekjet e saj që të ndihmojë partitë politike të gjejnë gjuhën e përbashkët”, tha Drewry.
Pjesëmarrjen në takim e kanë konfirmuar liderët e dy partive të koalicionit qeveritar, Kryeministri Isa Mustafa dhe zëvendësi i tij Hashim Thaçi.
Dy partitë opozitare, Vetëvendosje dhe NISMA, kanë thënë se nuk do të marrin pjesë në takim, kurse AAK ka paralajmëruar për të dielën marrjen e vendimit përfundimtar.
Mustafa e Thaçi ftojnë liderët e opozitës të jenë bashkë te Jahjaga
-Qeveria e Kosovës e përkushtuar për zgjidhjen e problemeve të luftëtarëve të UÇK-së/
Nga Behlul Jashari/ PRISHTINË, 6 Shkurt 2016/ Liderët e dy partive më të mëdha të maxhorancës së koalicionit qeverisës, i LDK – kryeministri Isa Mustafa dhe i PDK – zëvendëskryeministri Hashim Thaçi, gjatë një konference për shtyp pas takimeve me përfaqësuesit e veteranëve të UÇK-së kanë shprehur gatishmërinë për të marrë pjesë dhe për të biseduar për tejkalimin e situatës në takimin e përbashkët me opizitën të ftuar për të hënën nga Presidentja e Republikës, Atifete Jahjaga.
“Natyrisht se unë si kryeministër iu kam bërë ftesë edhe vetë që të takohemi. Edhe unë, po ashtu, edhe zëvendëskryeministri dhe kryetari i Partisë Demokratike të Kosovës kemi treguar interesin dhe gatishmërinë që të marrim pjesë që të dytë. Por, ne, njëherësh i bëjmë ftesë edhe liderëve të opozitës që ata të jenë aty, sepse ne jemi që të gjitha çështjet t’i zgjidhim me dialog, me bisedë, në bazë të argumenteve dhe assesi që zgjidhjet të bëhen përmes dhunës”, tha kryeministri Mustafa.
Zëvendëskryeministri i parë, Hashim Thaçi, tha se dy kryetarët e partive më të mëdha në Kosovë do t’i përgjigjen ftesës së presidentes Jahjaga për takim të hënën në ora 9:00 në Presidencë.
“Besoj që është hap i drejtë dhe një proces i konsultave të brendshme institucionale, se dialogu është procesi i vetëm përmes të cilit mund të arrihen objektivat e përbashkëta të interesit shtetëror mes pozitës dhe liderëve opozitarë dhe jo format dhe metodat tjera që nuk përkojnë me traditën e qytetarëve të Kosovës dhe filozofinë politike kosovare në këto 25 vitet e fundit”, u shpreh ai.
Prandaj, vijoi Thaçi, duke konfirmuar përgjigjen pozitive, në të njëjtën kohë ftojmë edhe liderët opozitarë që t’i përgjigjen ftesës pozitivisht, t’i bashkëngjiten dialogut. “Është zgjidhja e vetme dhe mundësia më e mirë dhe ky është edhe vullneti i qytetarëve të Kosovës, në të njëjtën kohë është edhe këshilla e bashkësisë ndërkombëtare. Ne, në çdo rrethanë duhet të ulemi, duhet të bisedojmë. E kemi axhendën e qartë të interesave të shtetit të Kosovës dhe mendoj që ky dialog tejkalon çdo interes partiak, prandaj besoj që sot do të kemi edhe përgjigje pozitive të opozitës sepse është edhe në interesin e tyre”, tha zëvendëskryeministri Thaçi.
Në 4 dhjetor 2015, kryeministri i Republikës së Kosovës, Isa Mustafa, në një konferencë shtypi ka njoftuar se një ftesë zyrtare për takim atë ditë u kishte dërguar të drejtuesit e tre partive opozitare në Kuvendin e Kosovës, Visar Ymeri nga Lëvizja Vetëvendosje, Ramush Haradinaj nga AAK-ja dhe Fatmir Limaj nga Nisma për Kosovën, si dhe zëvendëskryeministrit të parë, njëherësh kryetar i PDK-së, Hashim Thaçi.
Por, ai takim i përbashkët nuk ka ndodhur.
Kryeministri i Republikës së Kosovës, Isa Mustafa, ka zhvilluar sot takime me përfaqësuesit e veteranëve të luftës së Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës (UÇK), përkatësisht me një delegacion të Këshillit për Mbrojtjen e të Drejtave të Luftëtarëve të UÇK-së, të kryesuar nga Xhevdet Qeriqi, si dhe një delegacion të Organizatës së Veteranëve të Luftës së UÇK-së, të kryesuar nga Smajl Elezaj.
Në takime ishin të pranishëm edhe zëvendëskryeministri i parë, njëherësh ministër i Punëve të Jashtme, Hashim Thaçi dhe ministri i Punës dhe Mirëqenies Sociale, Arban Abrashi.
Në një konferencë të mbajtur pas dy takimeve, kryeministri Isa Mustafa ka shprehur përkrahjen e mëtejshme të Qeverisë së Kosovës për veteranët e luftës së UÇK-së.
Kryeministri Mustafa tha se është biseduar për preokupimet, hallet, kërkesat dhe nevojat e veteranëve të luftës së UÇK-së.
“Treguam përkushtimin e Qeverisë së Republikës së Kosovës që bashkërisht t’i zgjidhim të gjitha problemet e mundshme të cilat mund t’i zgjidhim në kohë të caktuar dhe në periudha të caktuara kohore. Ne si Qeveri kemi bërë përpjekje që të sigurojmë fondet për të përballuar pensionet për veteranët. Natyrisht se numri i veteranëve është i tillë që ne duhet të mundohemi që të plotësojmë të gjitha kërkesat e tyre sipas vendimeve të cilat janë marrë, t’i plotësojmë edhe në pikëpamje kohore, të kujdesemi edhe për invalidët e luftës të UÇK-së”, tha kryeministri.
Kryeministri Mustafa, po ashtu, falënderoi veteranët për bashkëpunimin, mirëkuptimin dhe për angazhimin e tyre që të gjitha problemet të zgjidhen përmes bisedave, përmes argumenteve dhe përmes mënyrave të bashkëpunimit.
Smajl Elezaj nga Organizata e Veteranëve të Luftës së UÇK-së, e ka vlerësuar shumë konstruktiv takimin dhe mirëkuptimin e hasur nga kryeministri, zëvendëskryeministri i parë dhe ministri i Punës dhe Mirëqenies Sociale për gjetjen e rrugëve për tejkalimin e vështirësive që kanë veteranët pretendentë për invalid të luftës.
“Biseduam për verifikimin e veteranëve, për zgjatjen e verifikimit që ka zgjatë shumë, ta përfundojmë atë kapitull dhe hallet e tjera të veteranëve. Çështja e pagesës së veteranëve, që ka ankesa nga terreni dhe veteranët e luftës, dhe jemi dakorduar që prej kohës kur kanë aplikuar veteranët e luftës Qeveria e Kosovës obligohet që t’i bëjnë pagesat për veteranët e luftës”, tha Elezaj, duke shprehur besimin se ky takim do të jetë frytdhënës.
Lidhur me zhvillimet e fundit në Kosovë, në raportet e pozitës dhe opozitës, Elezaj ka shprehur dëshirën e luftëtarëve të UÇK-së që më të mos shihen skena si ato që janë parë lidhur me dy temat aktuale, të ngritura tash e pesë muaj në Parlamentin e Kosovës, ku është përdorur në një formë gazi lotsjellës dhe dhuna edhe në rrugët e Kosovës.
“Mendoj se duhet të mendojmë shumë më shumë për ndërtimin e Kosovës, për forcimin e institucioneve të Kosovës dhe jemi që pozita dhe opozita çdo çështje të ngritur, jo vetëm këto të dyja, të ekziston transparenca, bashkëpunimi dhe të merren vesh me dialog dhe assesi në rrugë të tjera”, tha Elezaj.
MIRENJOHJA E MACEVE
Tregim nga Jakov SOLOMONI-Izrael/*
E shihja shpesh ate njeri, qe transportonte ne nje karroce, nga ato qe perdorin neper supermarket, nuk dij se cfare. Rreth e rrotull karroces dhe brenda saje, nje numur i madh qeskash najloni, kuti plastike kuadrate e te rrumbullakta e shishe me uje. Ku i conte dhe pse i duheshin tere keto pajisje? Nuk e kisha idene. Mezi e shtynte ate karroce te mbushur plot e perplote, ne ato hip e zbrit nga trotuaret, qe e mundonin shume.Disa te perpjeta vecanerisht,qe ja shkurtonin rruget qe bente e lodhnin sa me zi mbushej me fryme. Benta thuajse ate itenerar,standart, perdite, me po ato levizje, pa kthyer koken majtas e djathtas , sikur gjithe bota e tij ishte vetem ai preokupacion qe e bente, me sa shihja, me zell te madh. Ishte nje burre i shkurter, rreth te 65 vjeteve, i veshur keq e pakujdes, gjithmone me ate kasketen e tij karakteristike ne koke ngjyre te gjelbert, me floke te zbardhur por te zgjatura mbrapa e lidhur me nje llastik qe jepte pamjen e nje bishti kali teper te vjeteruar qe mezi i heq zvarre vitet e tij. Kete lloje modeli flokesh e kam pare edhe neper skena koncertesh muzikore,por ai s’me duket se e bente kete per mode, por vetem se keshtu kursente kohen e tij te cmuar per mos tu marr me floket.Me terhiqte vemendjen ky njeri enigme qe e shihja shpesh ne iteneraret e mija te perditeshme drejt postes,bankes apo klinikes ku beja punet e mija.Kurre s’kisha folur me te sepse ecte perhere me koken ulur sikur te mos i interesonte asgje e askush. Ai dhe karroca e tij perdite e ngarkuar, formonin nje simbioze te persosur ne llojin e vet. Isha shume kurioze te dija kush ishte ky njeri misterioz, c’bente dhe ku i conte ato qeska dhe kuti perdite.Ky informacion i shkurterper te ishte frut i vezhgimeve te mija deri atehere pa as me te voglin qellim, ne ato kembime me te te rastesishme me te ne njerin apo tjetrin sens. Ndonjehere takonte sikur karron e kishte me te lehte, me me pak qeska gje qe me bente te mendoja se diku i conte nje pjese ne ato rrugetime pa fund. Te them te drejten disa here isha bere gati t’i flisja, por ne momentin e fundit, hiqja dore nga ky mendim per disa aresye :E para nuk dija se si do ma priste nderhyrjen;mund te me jepte nje :c’te duhet ty “dhe ketu biseda do te mbyllej, se dyti, ne c’gjuhe do t’i drejtohesha? Eshte ca bela ketu ne Israel me gjuhet, sidomos me pleqte. Ne moshen e tij, jane te rralle qe e dijne gjuhen mire, pervec rasteve kur ke te besh me njerez qe kane shume vite ne vend. Shumica e tyre, qe mund t’i dallosh lehtesisht sapo thone fjalen e pare dhe keta jane jehudite rus qe flasin shume mire idish.Nje pjese e mire e migranteve qe vijne nga Republikat ish sovjetike, ne moshen e tij, s’e kane kollaj te mesojne hebraisht, madje do te thoja se nuk e kane edhe shume te nevojeshme sepse midis tyre(qe jane rreth 1.5 miljon njerez ) flasin rusisht, ne dyqane, posta, banka gjejne vazhdimisht dike qe flet gjuhen e tyre. Kane programe TV ne ate gjuhe si dhe shume gazeta rusisht, pra per kete kategori njerezish gjuha nuk perben ndonje problem thelbesor, por sic do rregull qe ka edhe perjashtime, edhe midis pleqeve ka te tille qe shkojne perdite neper klube pensionishtesh apo shkolla pa pagese ku me kembengulje mesojne hebraishten, dhe flasin goxha mire. Me kete lloje emigracioni, me te gjitha moshave, kam marrdhenie te mira sepse me ta flas lirisht fale asaj rusishte qe mesova ne Shqiperi per shume vite dhe qe e kam perfeksionuar per mrekulli pergjate shume viteve.Vend i cuditeshem ky yni, edhe pse kaq i vogel, fliten gati 72 gjuhe te botes. Them se do te jete nje rste unik ne bote ku ne nje territor kaq te vogel degjon perdite gjuhe nga gjithe kontinentet. Njerzve nuk u ben pershtypje neper dyqane, kur presin te paguajne, tek degjojne disa prej ketyre gjuheve qe ne shumicen e rasteve nuk gabojne ne percaktimin e tyre, pervec shqipes qe s’u jep ndonje ngjasim me ato qe kane degjua rendom. Ndonjehere edhe pyesin:
-c’gjuhe eshte kjo?
Une shpesh u bej edhe lojra per t’i coroditur duke i sorollatur“Neper te gjithe boten “sa me ne fund ata e humbasin durimin dhe kembngulin:He de na e thuaj; c gjuhe eshte ?
-Cudi thone – s kemi degjuar gjuhe te tille. Nejse, pune te tjera keto dhe qe te mos zgjatem, po merrem me problemin qe fillova t’u tregoj .Pra, ne nje nga keto ditet vendosa qe sapo ta shihja t’i drejtohesha rusisht edhe pse nuk me ngjasonte me ta, por qe sic do ta shihni, u gabova keqas. E dallova qe se largu ate karroce te madhe qe e shtynte ne nje malore per te dale ne asfalt. I djeresitur nga pesha e madhe qe mbartete, i sigurt se nuk po gaboja, i’u drejtova me nje pershendetje ne rusisht, kur ai me leshoi nje :Ma ata roce? (Cfare kerkon?)- M’u pergjigj ne hebraisht dhe kuptova menjehere gafen.
–Ah, me fal ,i thash,te mora per rus dhe u afrova akoma duke i bere pyetjen tjeter:-
Nga c’vend ke ardhur ?
M’i nguli syte mire e mire dhe ma ktheu :
-Ke ndonje interest e dish se nga kam ardhur,apo ashtu kot po pyet ?
-Jo, ia preva, thjesht doja te dija, te kam pare shume here me kete karroce, nuk e dij cfare transporton, ku i con?
-Mos punon gje ne polici ti,qe kerkon te dish se c’kam ketu Brenda?…Nuk kam gjerate dyshimta, mos u bej shume merak, nuk i bej keq asnjerit une.Ja shiko me se merrem- dhe hapi nje kuti ku kishte brenda copa buke me leng, hodhi brenda dy luge peshk tono,i trazoi dhe i futi ne nje kuti me te vogel. Pasi e leshoi ate ne trotuar, vuri aty dhe nje kuti plastike me uje. Menjehere u grumbulluan aty nja gjashte mace qe nisen te hane me qejf.I perkedhelte macet si t’i kishte te tijat koke me koke, me dashuri dhe pa ngritur veshtrimin qe aty foli: E more vesh tani se me se merrem dhe cfare kam ne kete karroce ? U drejtua nga macet :He ashtu,hani tani, e dij une se ju nuk beni asnjehere naze, se jeni gjithmone te uritura.U fliste sikur bisedonte me njerez,i sigurt se ato ia kuptonin gjuhen e perditeshme. Macet e fshine kutine dhe pastaj pine uje sa u ngopen. Ai u hodhi edhe nje porcion tjeter duke menduar qe ato duhej te hanin edhe me vone. Dukej i kenaqur nga puna qe kishte bere dhe duke vene duart ne dorezen e karros, po behej gati te levizte me tej.
-Ika –me tha, te tjera mace me presin atje ku do te shkoj, nuk e di se kur do te kthehem sonte, jam me vonese.
-Po prit nje minute,-i u drejtova duke i dale perpara. A nuk mund te bisedojme came teper, te pakten me thuaj si Ju quajne?
—Tom, me quajne, u pergjegj;s’kam shume kohe per muhabete, ti me sa shoh une qenke i lire. Mendova te beja nje cope rruge me te qe t’i merrja me shume informacion.Pas disa minutash, beri nje stacion tjeter para disa shkallinave te nje pallati. Kudo kishte kuti plastike bosh qe ai i merrte dhe u vinte kutit e reja me ushqim.Ishte po e njejta procedure qe kisha pare, por macet ndryshonin, te dobeta, te vogla qe i’u versulen kutive me ushqim per te shuar urine dhe etjen .Pa e nderprere pune dhe pa ngritur koken, me foli: -Eja nje dite tjeter se sot sic e shikon, jam shume i ngarkua, nuk e sheh se si po hane? Kam dy dite qe nuk i kam ushqyer prandaj bejne keshtu, kam pasur edhe une problem shendetesore. Ika, mireupafshim! Ma priti…
-Mireupafshim Tom,i fola ndersa ai largohej me shpejtesi…
Ika me mendimin se ndonje institucion bamiresie per kafshet, ia kishte ngarkuar ate detyre per te cilen ndoshta fitonte dicka.Them keshtu sepse edhe nga mosha mu duk nje pensionist qe ne kohen e lire plotesonte ca te ardhurate tija. Ktheva koken edhe nje here ne drejtim tetij, ai ishte larg duke levizur karrocen , gjithmone e me me pak peshe, me preokupacionin per gjithe macet qe kishtene patronazh si te ishte pergjegjes i tyre. Dija vetem se kishte ne qytetin tone nje shoqate per mbrojtjen e qeneve, por per macet, as qe e kisha idene se mund te kishte ndonje te tille.Vec, kisha degjuar se kishte sanksione te rendaper trajtimin e keq ndaj maceve me gjoba te rendae sidomos per ata shofere qe i shtypnin, qofte edhe pa dashje. Prane pallateve te banimit kishte kazane temedhenje plehrash ku cdonjeri hidhte aty ne qeska plastike, mbeturinat e dites dhe ku macet gjenin vazhdimisht dicka per te ngrene. Ndonje i apasionuar vendoste prane kazanit edhe nje ene plastike me uje per to.Keto mace, si kudo,sillnin nje sherbim te madh qytetit duke e pastruar nga mijte qe u turreshin po atyre kazaneve plehrash. Neper shtepi, s’kishte kembe miu dhe per kete duhet t’i falenderonim e t’i mbronim macet. Ky fundja ishte profesioni i tyre, te gjuanin minje. M’u kujtua nje dite kur beja zborin ne ishullin e Sazanit. Kuzhinieret e reparteve, i hidhnin mbeturinat ushqimore pas repartit ne ndonje rrepire ku levrinin mace e minje se bashku dhe ku keta te fundit fitonin me shume ne garen per te siguruar ushqim .Ne fillim kur i pash u cudita sa shume mace kishte reparti. Kur ua thash kete shokeve, ata qeshen dhe me thane se ato qe kisha pare ishin minje race, me te medhenje se macet. Ne kete ishull te vetmin qe kishim, ndodhte e kunderta, minjte ishin gjahtaret e maceve, i sulmonin disa se bashku deri sa i coptonin. Prandaj edhe ishin shtuar kaq shume dhe mase ndonje dite do t’u suleshin edhe ushtareve. Po pse ore, qeverija do te merrej edhe me minjte? Ajo qeveri friken u’a kishte njerezve dhe jo minjeve.Se fundja midis njerezve i gjente dhe armiqte e saje e jo mes minjsh.Le te merrej kush te donte me ta, u plasi atyre!Pa dale se e harrova fare Tomin tone …. Ne ato itenerare e shihja vezhdimisht, pershendeteshim nga afer apo nga larg duke me ngritur doren. Sic po e shihja, ati as qe i shkonte ndermend te me jepte rastin te bisedonim pak ashtu sicduhej. Doja te dija me teper per te dhe punen e tij te cuditeshme. Sa here qe e takoja,nga afer,merrja perhere pak informacion duke e shoqeruar ne nje cope rruge apo kur ndalonte neper “stacionet e maceve “te tija te dashura qe vetem ai i njihte .Duke pare insistimin e tij te vazhdueshem per te mos me lene te depertoja aq shume ne sekretet tij, nje dite me pyeti:
-Pa me thuaj, si e ke punen qe kerkon te dish aq shume per mua, perse te intereson, nuk e kuptoj ?
-Nuk e dij, i thash, sot per sot e kam thjesht kuriozitet, neser mund te me lind ndonje mendim i ri.
Une asgje nuk dij per ty, ti m’i ke mbajtur sekret shume gjera , per shembull , kush ta ka dhene kete pune , qe te ushqesh macet perdite , kush t’I jep ushqimet per to , une pash se u jep edhe tono qe eshte I preferuar edhe per njerezit ? __Degjo ketu ore kurioz :Une jam nje pensionist si shume te tjere dhe s kam te ardhura te tjera vec pensionit qe marim burre e grua . Nje pjese te pensionit e shpenzojme per keto mace –dhe syte I mbante tek ato sikur t’ kishte te afermit e tij ;edhe ato kane shpirt dhe duan te jetojne apo jo ?Shume njerez kane te ardhura shume me teper se ne , por mendojne se kjo eshte pune e dikujt tjeter qe te merret me macet . Ne qofte se te gjithe do te mendonim si ata , atehere kete pune do e kish marr dreqi . Sa per ushqimet , qe pyete se ku I gjej , ja aty ne kazanet e plehrave kerkoje dhe gjej aq shume sa s’e merr dot me mend . Njerezit jane aq te pakujdesshem ndaj ushqimit dhe hedhin shpesh edhe gjera qe mund te haen . Po do ca durim kjo pune sepse keto ushqime duhej zjere duke I perzier dhe shtuar edhe te tjera gjera qe I blejme si ajo tono qe the ti .Keshtu ushqimi behet me I shijshem edhe per to . –Tom por une pash se ke plot ushqime te gatuara dhe me buke …..—PO pse ore si mendon ti se kane dhembet e tua ato , ka edhe mace te vogla qe e duan ushqimin te zjerre mire bile se s’e hane dot pastaj dhe u neveritet . Pastaj I perziejme mire me te tjerat me te shijshme , as ti s’besoje se ha vetem buke , do edhe gjelle apo jo ?dhe qeshi—E kuptova pak a shume –shtova –por a u paguan ndokush per kete pune apo…–Kush mendon ti se me paguan , bashkia e qytetit ? HahahahaVet e bejme ore une dhe ime shoqe merremi shume kohe me kete pune qe une t’I shperndaj te nesermen . Une dal nga shtepija qysh ne shtate te mengjezit dhe nuk kthehem po nuk I ushqeva te gjitha te njohurat e mija . Po edhe ato me njohin nga larg dhe e dijne se ka ardhur vakti I ngrenies . Mua keshtu me kane edukuar prinderit qysh ne vogeli t’I dua kafshet , prandaj dhe kam ne shtepi pese mace dhe tre qen . Morri fryme thelle sikur te tjera kujtime I erdhen ndermend : Jam nga Rumania –shtoi si me trishtim , kam ardhur nga ferri I Dantes , apo ti nuk e njeh fare kush eshte ? –E njoh Tom , e njoh thashe se edhe une jo larg teje kam qene , po tie paske lexuar vepren e Dantes –I thash —Jo vetem e kam lexuar por e kam ndjere ne kurriz kaq vjet . Ne shtepi , atje kishim nje oborr te madh ku ime eme mbante lloje lloje kafshesh qene , mace , pula rosa .Kjo ka ndodhur tridhjet vjet me pare kur I kisha akoma prinderit .Ata me edukuan t’I doja kafshet sepse edhe ato kane te drejten e tyre per te jetuar dhe s’kemi te drejte t’jau mohojmr kete .Mua zoti nuk me dha femije , s’pata fat . Dashuria per kafshet , deri diku , ma lehteson kete dhimbje te thelle .Time eme kafshet e donin shume , ajo I kishte edukuar ato qe kurre te mos shkonin e te hanin ushqimin e tjetrit . S’me kishte ndodhur te shihja qente te ziheshin me macet e tu hanin atyre ushqimin , asnjehere .Nena me mesoi edhe mua , pa leksione te vecanta , t’I dua dhe ti respektoje ato krijesa fatkeqe qe me dhimbsen aq shume . Dashria e tyre me mban gjalle sepse jane mirenjohese , ja e shikon si me lepijne duart ?Eshte puthja qe ato dijne ta japin aq mire dhe falenderimi per ndihmen qe u jap .Ato s’kane goje dhe kjo eshte menyra per teme falenderuar .Njerezit shume here jane me pak mirenjohtes se kafshet , per fat te keq .I doli nje psheretime e thelle pas se ciles beri nje pushim te gjate , ne heshtje .I’u duk se foli shume , apo u kujtua se kishte akoma shume per te bere me ato krijesa qe donin perhere kujdes .—Mire atehere , foli serish ,mehangre shume kohe sot . Te lutem here tjeter mos me bej kaq shume pyetje , mos je gje gazetar ti ?—Jo Tom –ja ktheva s ‘ka nevoje te jesh gazetar qe te besh nje bisede si kjo e jona , ishte thjeshte nje njohje me ty . –Mire , mire , s’ks problem foli duke e vene ne levizje karrocen me ate zhaurimen e rrotave qe ecte here ne asfalt e here ne toke te thate , krikellitje qe e kishte me sa dukej nga puna e gjate . Vertete qe e kisha teperuar ca me pyetjet e mija pa mbarim , por ndihesha I kenaqur sepse se fundi mundat’ja hap ate kasaforte te hekurt qe ndofta asnjeri s’kishte marr mundimin t’ja thyente . Ishte pikerisht ai moment qe me lindi idene e nje tregimi sado te shkurter per te . Me duket se vendosa drejte ,mbasi ky rast mu duk unik ne mes atyre qe kisha lexuar dhe dija . S’e mos idja une te gjithe ato qe jane shkruar per kafshet ne bote . !Kaluan dite dhe muaj dhe jeta rridhte po me te njejtin ritm si ne ate kengen italjane qe thote (Eperkthyer ne shqip)_Ditet e mija jane te gjitha te njellojta –si kokrat e nje tespije Por edhe per Tomin jeta nuk dukej se kishte bere ndonje ndryshime sencial pervec , si per tegjithe , nje rritje natyrale .Vazhdoja ta shihja ne po ato rruge , me pot e njejten karroce , me zhaurime me te forte tani ,vetem se floket I kishte me te bardha se me pare dhe bishti kalit ishte zgjatur akoma ca .E ku cante koken ai per floket e per pamjen e tij te jashteme , te tjera preokupacione kishte ai njeri , jo si gjithe te tjeret . Veprimet e tije tani nuk me cudisnin me , ato me dukeshin me se te natyreshme .Fundja s;kishte te drejte njeri ta paragjykonte jeten e tij personale sado e cuditeshme qe t;ju dukej . Mbi kete leitmotiv e kishte mbeshtetur jeten e tij te tanishme dhe vetem ai kishte te drejte ta ndryshonte ose jo . Ndonjehere pershendeteshim ne kalim . Gjithmone I krusur mbi karrocen plot qe dukej se ishte nisur per nje rruge te gjate . Erdhi dimri . Une mendoja se ne periudhe te vitit qe ndonjehere bente ftohte Tomi do ta rrallonte pak punen e nisur , por gabohesha :ai e vezhdoi ate pune me te njejtin impenjim ne shi e ne ere Edhe pse dimri tek ne , ne Israel , nuk ka ato tipare si ne Europe , me debore e stuhi me permbytje pre rreshjeve anormale qe marrin cdo vit jete njerzish , prap stinet dallohen nga njera tjetra . Ne qytetin ku banoje per rrethnjezet vjete kam pare dy rreshje debore . Ndryshe ndodh ne Jerusalem ku Debora eshte fenomen I perviteshem pershkak te lartesise shtateqindmetershe qe ka qyteti nga niveli detit Ne ate periudhe Jerusalemi me duket sin je llogora me pishat e saja te bukura te mbuluara me te bardha , gje qe I jep vendit nje pamje mahnitese .Per t’uciditur eshte fakti qe ndersa atje bie debore , shtatedhjete e pese kilometra me ne perendim , prane detit Mesdhe apo ne Detin e Vdekur ka plot njerez qe frekuentojen bregdetin . Cudi me vjen qe bota kete te fundit e quan det te vdekur .Ne ne Israel e quajme Jam A Melah qe do te thote Deti I Kripur per shkak te densitetit te larte te kripes ne te .Ai na jep shume produkte te industries kimike , shume turiste dhe mbi te gjitha preparatet e mrekullueshme kozmetike qe jane nga me temirat dhe te kerkuarat ne bote . Kete ma kujton edhe karroca e Tomit qe ka shume produkte te atij deti me gjithe ato kuti plastike ku ai amballazhon ushqimet e maceve . Hej c’pasion te cuditeshem kishte ai njeri .Jo cdo njri mund ta beje ate qe ben ai cdo dite pa ulodhur dhe merzitur aspak .Nje dite I thash se kisha mendimin te shkruaja dicka per te , jo ne gazette , por dicka me shume se kaq , por kisha akoma nevoje per ta plotesuar tregimin . Natyrisht ku do ta gjeja materjalin e ketij tregimi pot e mos kisha takuar rastesisht Tomin .Ai ishte I vetmi burim qe do me bent eta coja deri ne fund ate qe kisha filluar ta mendoja . Ja thash mendimin tim cope , por nuk prisja te me pergjigjej keshtu —Degjo ketu me tha . Une nuk kam nevoje qe njeri te shkruaj per mua per kete qe bej , nuk e bej as per gazetaret kete e as per ty .Mua kete ma dikton ndergjegja ime dhe asnje tjeter . Per mua s’kane asnje rendesi opinionet e tyre . Une kam boten time te vogel dhe ne te ndihem rehat , I kenaqur . S’te kam pyetur , ti a ke mace ne shtepi ? papritur nderoi teme . –Jo I thash , S’kam as mace e as qen ne shtepi sepse s’kam se ki I mbaj , jetoje ne apartament .Po ti Tom me ke thene se ke ne shtepi mace dhe qen , ku I mban ato? –Kam nje oborr te mire –me tha dhe aty I mbaj dhe I ushqeje .Kjo ka qene dhe aresyeja qe nuk kam shkuar ne nje apartament si shume te tjere , ku mund te mbaja vetem nje mace apo nje qen . Por une dua me shume , kupton dua shume qene dhe mace –dhe hapi krahet anash sikur aty donte te fuste gjithe macet e botes .Perdite po me befasonte ky njeri jo vetem me pasionin e tij , por edhe me menyren e bukur artistike me te cilen shprehej per miqte e tij . Dukej qe kishte nje fare culture edhe pse kurre nuk e kisha pyetur per kete teme .C’pasoin kishte ky njeri trupvogel . por me nje zemer te madhe ! Ne familjen tone dikur ka pasur nje qen , te madh , te bardhe eleshtor por qe na e helmuan dhe qe u zvarrit deri tek dera e shtepise deri sa aty dha shpirt . Njerezit e shtepise u hidheruan shume per ate qe ndodhi , por qen tjeter nuk futen me ne shtepi . Me keto mendime u ndava ate dite me Tomin , por per ate ngjarje nuk I fola sepse do t’I merrja shume kohe , qe per te ishte shume e vyer .Koha ishte ftohur goxha dhe si per cudi atevit pati shume shira . Them per cudi sepse ketu tek ne , ben vaki te mos shohesh nje shi per muaj me rradhe . Jo me kot jetojme ne very te shkretetires me te madhe ne Israel qe quhet Negev . Ndryshe nga shtetet europiane ku njerezit lodhen nga rreshjet e besdisshme , tek ne shiu eshte I mirepritur kurdo qe te vije nga qe ky fenomen eshte ca I rralle . I themi vazhdimisht Wellcome dhe e presim me krahe hapur .Por si I thone fjales se jo cdo e keqe vine per te demtuar , por ka edhe te mirat e saje tek ne , mungesa e nje dimri te forte europian ka eliminuar totalisht astmen bronkiale . Une se paku njoh dy shembuj midis te njohureve tane qe I sollen femijte e tyre ne Israel duke marr fryme me shpatulla , por qe Brenda nje periudhe teshkurter , e kaluan per mrekulli dhe pa shkuar fare tek mjeket .Sot jane si kokra e molles . Njoh edhe nje te moshuar qe jetonte dikur ne Cikago dhe punoi gjithe jeten ne firmen “General Elektric “deri sa doli ne pension . Vuante tmerresisht nga astma bronkiale dhe mjeket e atjeshem I rekomanduan klimen e israelit . Erdhi ne Beer Sheva dhe jeton per bukuri pa ate semundje qe I morri shpirtin kaq e kaq vite atje . Pas nje viti qe erdhi ketu , I hodhi posht pompen e astmes dhe ato kuti me medikamente qe I kishte sjelle q’andej .As Tomi nuk ka problem me shendetin , them se e ka prej asaj gjimnastike te perditeshme nga mengjezi deri ne mbremje . Nje dite me beri te qesh me humorin e holle te tij .E pash te levizte ne nje disheze te lehte deri sa arriti buze rruges se asfaltuar . Karroca ishte pende e lehte sepse ishte boshatisur .Sa futi te dy rrotate para ne asfalt nuk vuri re se po vinte ne krahun e tij nje autobus dhe kish rrezik ta merrte me vehte sikur te mos I kisha bertitur :Tom , kujdes se po te vjen autobuzi .Ma degjoi mire zerin sepse nuk ishim as njezete hapa larg .Ndaloi ne vend dhe pak sekonda nuk po I dilte zeri fare . I ra temthit te tij nja dy tri here me gishtin tregues .Une u afrova , kur ai :E kam mendjen top une , c’pandeh ti se nuk e pash makinen ?Qe nga larg bile e pash megjithate te faleminderit per kujdesin qe tregove per mua .E kaluam se bashku rrugen deri sa mbritem ne nje zone te mbjelle me palma ne mes dy kalimeve .—C’kemi Tom ?i thash per te hapur ndonje bisede . I zgjata doren per ta takuar , kur ai me dha grushtin e tij ne vend ted ores se hapur .—C’eshte kjo Tom , apo ju nga Rumania takoheni me grusht , une kete s’e dija . Une te dhash doren sepse te respektoje . –Edhe une te respektoje –ma ktheu , prandaj te dhash grushtin .E vuri re hutimin tim qe s’po kuptoja asgje . Une ngrita supet , shume I cuditur nga sjellja e tij e pakuptueshme per mua deri atehere .—s’dij q eta ket ndonje popull kete zakon , e ca me pak Ballkani .Ai me la akoma te medyshesha pastaj shtoi : Doren e kisha jo te paster prej maceve , prandaj dhe e mbylla qe te mos ta felliqja tenden . E more vesh tani qe edhe une dij te respektoje ?—E pash qe ma hodhe bukur Tom , te lumte , paske qene dreqi vet –shtova dhe pastaj qeshem te dy . Sidoqofte , une po largohem sepse kam ca punera te vogla per te bere . Mireupafshim .—Mireupafshim –ma ktheu edhe ai dhe u largua ne drejtimin e kundert me timin . Pas nja dy ditesh , ran je shi , qe rralle e kisha pare ketu . Kerciste ne grilat plastike sikur donte ti thyente fare me zhurmen e nje bresheri . Sido qe te ish , me duhej patjeter te dilja dhe te beja nje pagese qe mund t’I kalonte afati . Meqe binte shi s’e mora bicikleten . Berasi bera dhe u ndodha ne rruge me cader ne dore qe rralle e perdorja . Asfalti shkelqente prej shiut . Sa mire beri –fola me vehte –na pastroi rruget , pemet nga pluhuri qe na mbyt keqas ndonje here Lulet , pallatet dhe rruget shkelqenin . Thitha fort ajrin e paster , te tejpashem qe me futej ne mushkri dhe qe po me jepte kenaqesi te madhe . Natyra kishte bere banjen e saje te vecante dhe gjithe trupi I kundermonte si prej nje parfumi egzotik .Ne jug ky fenomen , nuk para eshte I zakoneshem . Lulet dhe gjelberimin e mbajme me forcen e nje rregjimi teper strict vaditje me pika qe eshte patente Israelite qe I ka teper te kufizua burimet e saje ujore .Nje liqen me emrin Kineret dhe nje mikrolum si Jordani , qe nuk krhasohet as me lumin Drinos ne Shqiperi, jane te vetmet burime ujore qe kemi , por uji per njezet e kater ore rrjesht , nuk nderpritet .E thash kete sepse me vjen keq qe nje shtet si shqiperia qe ze vendin e pare ne Europe per burime ujore , per banore , nuk I siguron atyre ujin e mjaftueshem per nevojat ditore . Te me besoni se s’kam asnje dashakeqje per kete konstatim , por e beje q eta merrni si shembull Israelin per shume pikepamje perfshi ketu dhe problemin e ujit . E kisha pershkuar te gjithe rrugen kryesore pa e pasur mendjen fare se para meje , ne nje far distance , dallova nje cader me ngjyre te celet qe era e perkulte sa ne njeren ane dhe ne tjetren dhe nje njeri qe shtynte nje karroce . Nuk ja dalloja fytyren per shkak te cadres , por e mora me mend se ne ate kijamet vetem Tomi mund ta bente nje gje te tille . Ne ate shi , sicthone anglezet :”It rains cats and dogs “, qe ne vlonjatcen time do te thoshja ‘shi me gjyma “ose “shiu litar “ vetem nje njeri qe ka nje nevoje teper urgjente do te dilte , por jo per te ushqyer macet .Gjendesha vetem pak metra pas tij dhe ai as qe ndjente pranine e dikujt tjeter , kishte macet ai , preokupimin e tij te perditeshem .Kutit plastike ishin lare si jo me mire prej atij shiu , qe s’pushonte , por per te shiu nuk egzistonte fare edhe pse I ishte lagur edhe gjuha ne goje .Macet filluan festen e tyre ne mes te shiut . Hanin e pinin per shtate pale qejfe ! I vura cadren time nga pas per ta mbrojtur nga shiu . Vetem atehere e kuptoi qe dikush qendronte pas tij . I fola I pari :Miremengjesi Tom , paske dale per Pazar qysh heret sot , nuk shikon kete qamet ? Ngriti koken , duke me veshtruar me ironi :–Po zotrote , agjeron kur bie shi ?—dhe shtoi –edhe keto temjera s’pyesin nga shiu kur u kerkellin barku .E dinin ato qe une do te vija , nuk shikon si me priten , me gojen hapur .Me duhet te shkoje edhe ne nje zone tjeter se edhe atje me presin ne gosti . Ishte e kot t’I jepja pergjigje sepse argument I tij ishte I mjaftueshem te ma mbyllte gojen . –Mire une , po ti c dreqin do ne kete shi –vazhdoi te me ngucte . Kisha deftesa Tom per t’I paguar dhe une nuk dua t’I shlyej me gjoba sepse sot me mbaron afati . –E shikon sejcili ka preokupacionet e tija si edhe une qe kam akoma per te bere sot . E dija qe do te gjente gjithmone nje argument per t’u mbrojtur nga sulmet . Hodhi syte nga qielli si te ish meteorolog —-Hik , me tha se kjo kohe s’premton gje te mire sot . –Nxito edhe ti Tom –ja ktheva se je lagur deri ne palce , shko ne shtepi dhe nderohu se do te ftohesh , mos u hiq per trim me kohen .—He , jam akoma I fort une , jam mesuar me kete pune ne vape e ne shi dhe ngriti doren lart per te me pershendetur .Une ja ktheva me pot e njejten menyre dhe u largova pa ditur se kjo do te ishte pershendetja jone e fundit .Ashtu membeti ne kujtese per shume kohe me doren lart sit e ish nje lapidar perkujtimor . Shume dite kaluan dhe nuk po e shihja me , ndofta ishte semure , mendova , po ku ta kerkoja , s’dija as se ku banonte . Lloje lloje mendimesh me vinin ne koke , por mundet qe asnje prej tyre te mos ishte I sakte .Koha erdhi dhe u zbut , shirat ndalen dhe dielli shkelqeu serish .Klime shkretetire , shume kapricioze .Asnje here nuk di si te vishesh ne mengjez sepse koha peson kaq shume ndryshime gjate dites qe s’mund t’I parashikosh . Sheh qiellin plot me re dhe I sapoardhuri ne Israel merr nje cader me vehte , kur pas nje ore ato re zhduken sikur t’ I kish perpire dreqi . Plas nje vape qe s’ I ku te futesh koken .Era I kulloti rete diku tjeter ku kishin me shume fat . Nje dite tjeter u nisa te takoj nje shok me te cilin kisha punuar shume kohe dhe miqesine nuk e kishim nderprere asnjehere . Qendrova nje cope here te mire ne shtepine tij duke biseduar dhe kujtuar plot gjera te ndodhura gjate viteve . Dolem pastaj te dy ne rruge . Ai donte te me percillte nje cope rruge . U hipem bicikletave te dy kur nga larg na terhoqi vemendjen nje grumbull njerzish prane nje trotuari . –Shkojme te shohim –me tha –dicka ka ndodhur atje …dhe nxituam . Ndonje aksident —thash me vehte , por s’ po shikoja asnje makine policie qe vjen menjehere ne te tilla raste . Sapo u afruam , pash ne trotuar nje karroce supermarket me kuti Brenda .Me dogji ajo pamje qe presupozonte dicka ogurzeze . Mendja me shkoi menjehere tek Tomi . Jo –I thash vehtes , nuk ka mundesi , dikush tjeter duhet te jete . Pse vetem ai del me karroce ?Hapa njerezit me dore dhe u sfrova ca me teper . Nje njeri I rene permbys me kembet ne rruge dhe trupi ne trotuar . Pran kokes kishte shume gjak qe akoma nuk ishte mpiksur . –S’paska shume qe ka ndodhur fatkeqesia –fola ne brendesine time , por akoma fytyren nuk ja kisha pare viktimes . –C’fare ka ndodhur , kush e di ?pyeta por pa ju drejtuar asnjeriut . Dikush tha se nuk dinte gje ,ai sapo kishte ardhur . Dikush tjeter foli nga mezi turmes : Nuk e ka goditur asnje makine , une e pash qe nga larg skenen dhe vrapova ketu. Ai u pengua ne trotuar dhe u rrezua . E kam pare edhe here tjeter kete njeri qe vjen shpesh ketu dhe u jep ushqim maceve . Mos !—ja preva ne mes fjalen atij qe po fliste qenka ai vet , sic e parandjeva . Menjehere telefonova ambulances urgjences dhe u ula ta ktheje me fytyre nga njerezit . Ai moment ishte shume I veshtire . Akoma nuk doja ta besoja se ishte pikerisht Tomi . Goditja I kishte ardhur nga pas sepse atje ishte dhe burimi I gjakut qe rridhte akoma ngadale . Pastaj kish pesuar nje rrotullim dhe kishte rene permbys . I preka doren per t’I kontrolluar pulsin , asnje shenje jete , por dora ishte akoma e vaket . –Po ju qe erdhet perpara ketu dhe e pat , si nuk e ndihmuat apo te therrisnit dike , a nje dreq ambulance ?Fola gjithe inat me njerezit qe rrinin rreth e rrotull vetem si sehirxhinje . Ndofta dhe nuk kisha fare te drejte dhe vdekja kishte ardhur menjehere . Nderkohe u degjua zhurma e makines , ishte nje ambulance qe sapo frenoi .Pas saje nje makine e dyte , ishte policia .Njerezit qe dolen nga makinat u afruan menjehere . Dy prej tyre mbanin ne dore nje barele . Mjeku , e levizi me kujdes fatkeqindhe pa plagen qe kishte marre pas koke nga I kishte dale gjaku , qe I kishte shkare ne drejtim te qafes si rreke e kuqe sikur ta vizatuar nje dore e stervitur .Pa ngritur koken nga kufoma mjeku tha :S’ka shume qe ka vdekur pikerisht nga kjo goditje qe ka marre ne koke dhe tregoi vendin pa e prekur . Policia vendosi shiritat per te kufizuar vendin dhe largoi me tej njerezit .Dicka flisnin midis tyre duke kontrolluar kufomen por meqe nuk gjeten gje neper xhepa , nje polic , jo dhe aq I ri ne moshe I the mjekut :Besoje se s’ka gje tjeter per te bere , cdo gje eshte e qarte , s’kemi te bejme me aksident automobilistik. Ai u kthye nga turma dhe pyeti ne se dikush e njihte kete person sepse s’kishte as dokumenta neper xhepa . Pikerisht ne ate moment u afrua nje grup macesh qe I kalonin afer trupit te pajete me mjaullima ngjethese dhe aq dhimbshem sit e ishin duke I dhene lamtumiren e fundit . Dukej se po e qanin si njerezit . Nje prej maceve po I lepinte doren fatkeqit sikur po ja puthte . Turma shtangu ! Ishte nje skene aq e pazakonte kur kafshet , ne vend te njerezve po merrnin pjese ne nje ceremony mortore qe rralle te bie rasti ta shohesh . Macet po qanin njeriun e tyre te dashur , bamiresin qe I mbante me ushqim sa kohe me rradhe ;po falenderonin me mirenjohje personin qe per to dha edhe jeten . Te gjithe u preken nga ajo pamje qe dashur pa dashur na beri te derdhim lote . Edhe mjekun e pash te fshije lotet me shamine e tij . Te dy ndihmesat e tij po beheshin gati ta vendosnin ne barrele por macet qe silleshin verdalle , I pengonin pa e rreshtur mjaullimen qe ngrihej ne qiellin e murme te asaj dite —-Zoti doctor –ju drejtova atij , lere adhe pak minuta te lutem , per hire te asaj qe ai ka bere per ato mace gjithe jeten . E quajne Tom –I thash shefit te policeve , mbiemrin nuk ja dij akoma , eshte nga Rumania . Kete sherbim ai e ka bere per shume kohe , prandajdhe keto mace kerkojne t’ja shperblejne sado pak . Eshte mirenjohtja e tyre ne ate gjuhe qe vetem Tomi ja u kuptonte . –Ne –tha mjeku nuk mund te presim me shume , nuk na lejohet ta leme viktimen ne toke dhe ta bejme sehir te shtrire ashtu . Nuk mundemi !—dhe me sy ja beri djemeve ta vinin ne barrele .Djemte e ngriten nga toka , kur nje mjaullime akoma me therese qe na shpoi trurin te gjitheve me dhimbje . Njerzit ishin prane makinave , por edhe macet nuk e pushonin vajtimin . Ishte percjellja e fundit bamiresit te tyre . Ajo ‘Mjauuuuu’’e forte nuk besoje se eshte identifikuar me pare me fjalen “Faleminderit “ . Eshte teper e veshtire te besosh se nje skene e tille ka ndodhur ku vajtueset ishin mace dhe jo njerez . E pash edhe nje here Tomin , per here te fundit , ne ate fytyre qe akoma nuk ishte prishur . Dukej sikur buzeqeshte . Po hikte I kenaqur nga kjo bote me sa dukej . Ai u kishte ofruar sherbimin e tij atyre krijesave dhe kishte bere per to sakrificen sublime , kishte dhuruar jeten per to . Ato do ta qanin per dite te tera sepse do ta presin perdite tu sjelle ushqim , perderisa te vij pran tyre nje bemires tjeter , ti perkedheli e t’ I ushqeje si Tomi . Makinat u larguan njera pas tjetres duke lene pas ate ulurime therese qe japin makinat e ndihmes se shpejte . Turma s’ po levizte nga vendi . Kishte ngrire nga ajo skene qe kishim pare dhe qe ishim bere deshmitare , pa dashje , ne nje ngjarje tragjike . I premtova pa ze Tomit se po gjeta ndonje mace te bukur , do ta merrja ne shtepi per nder te tij . Do ta bej ne kujtim te asaj vepre bamirese qe Tomi ja dha njerezve ,si shembull te shkelqyer te sacrifices ne emer te atyre kafsheve jetime qe aq bukur diten te falenderojne . Shpesh edhe nga sjellja e kafsheve edhe pse me nivel intelektual shume me te ulet se ne njerezit , duhet te mesojme , te jemi mirenjohtes per temirat qe marrim nga te tjeret . Per fat te keq , rralle here e shohim !
Israel. Tetor 2006
** Jakov Solomon jeton ne Izrael. Per 47 vite ke jetuar ne Shqiperi. Eshte autor i librave “Treni i vonuar ” dhe “Mirenjohja e maceve “. Ka ne proces nje liber me 150 poezi. Z. Solomon u lidh javen e kaluar me redaksine e Diellit dhe shfaqi deshiren e bashkepunimit me gazeten me te vjeter te botes shqiptare qe botohet prej 107 vitesh ne ShBA.Ky eshte tregimi i dyte qe boton ne Dielli. Mireseredhe ne Dielli z. Solomon! –
“Liridoniada”
NGA Ukshin MORINA*/
… 14 Shtator, 2010/
Udhën nga Prishtina deri në Gjakovë e bëri me autobuzin e linjës, ndërsa pjesën tjetër me një furgon, që e la disa kilometra larg vendlindjes. Ai vazhdonte i vetmuar rrugën po ashtu si dikur nën mbretërinë e heshtjes duke u ngjitur thikshëm grykave të malit, prej nga vinte jehona dhe uturima e erës, që frynte pa ndalim. Ishte pikërisht ai, Gjenerali. Po kthehej me një valixhe të vogël në dorë, brenda së cilës kishte kursimet e tij. Ishte pikërisht ai, po ajo siluetë.Fytyra dukej sikur i përshkohej nga një dhembje e kahershme.Mënyra se si ecte të bënte të mendoje për një shtegtar të humbur.Në shpirtin e tij përshkonte ndjenja dhe keqardhja e pamatë, që mund t’i sillnin situata të papritura.Buzëqeshi i pikëlluar duke shkundur pantallonat nga pluhuri i shtegut.
“A thua Besarta… Eh, budalla! Po sikur…? Nuk e di, ka kaluar shumë kohë, por gjithsesi ajo më do, – pohoi vetmevete duke ndaluar hapin, ndërsa kapërcente majën e një mali. “Ajo për mua ishte gjithçka, – vazhdoi ai i përhumbur si kurrë më parë. – Ajo për mua ishte gëzimi, ama nga ai më i papërmbajtshmi. Ishte gëzim për shpirtin tim, çlodhje për zemrën, ngaqë mendimi për të më mbush me mall dhe fle mbi trupin tim pa pushim. Të falenderoj, moj e shtrenjta ime, për gjithë dashurinë që më ke dhuruar.Ndihem i lumtur, kur përfytyroj gëzimin e saj pranë meje.Asgjë s’më ka shpëtuar, asgjë s’më ka humbur nga kujtesa, çdo gjë kujtoj, edhe pse të tjerët më lanë në harrim. Oh, moj Besarta, kërkoj ndjesë për gabimet dhe t’i puth sytë, që i lash të përlotur për kaq vite. Rrugët e mia në Gjermani ishin të mbushura me kujtimet e tua, që si lak në fyt më mbanin shtrënguar, të palëvizur.Atje prej së largu mbytesha nga dashuria e malli.Në zemrën time të dërrmuar flinte e vërteta.Sa herë që u shkoja rrotull ëndrrave të mia, shpirti më ndalonte pikërisht aty si unë mbi ty. Fuqishëm shkrehesha mbi to si shtegtari i lodhur në lëndinë, poshtë një rrapi ndanë udhës.Mendimi për ty mbetej i pavdekshëm, ndërsa veprimi më kishte paralizuar trupin në një mekanizëm të palëvizshëm.Gjithfarë mendimesh më vinin në mendje.Ato nuk rronin më shumë se një lule e çelur herët në mëngjes, që vyshkej me të rënë dielli.Sa herë që ndodhesha pranë pasqyrës, mallkoja fytyrën. Kjo shpërfillje nxirosëse ishte burimi i çdo shqetësimi, që më vinte prej saj. Tragjizmi që shfaqej aty, më mbyste dëshirën për të ëndërruar kthimin tim. Si ta them unë i mjeri, kisha humbur gjithçka në jetën time dhe mendimi se dikush me shpirt kishte mbetur pranë meje, më mbytej në çast. Për sa e njoha Gjermaninë, s’ndiej ndonjë dëshirë për të qëndruar atje, ndaj vendosa të kthehem në folezën time, edhe sikur shpirti të më dergjet aty. E tash kur jeta ime s’po njeh as fillim e as fund, me kujtohen ditët e tua më të lumtura.Mbrëmjet e tua të mbushura me përkujdesjen e fëmijëve, kur shtriheshe e brengosur dhe e lodhur nga meraku i tyre, ecejaket dhe fëshfërima e këmbëve në dysheme. Të gjitha këto ma ndezin shpirtin, sa diçka nis e vajton brenda meje. Zemra ime, e dashur, nuk është prej guri, ajo nuk do të harrojë se unazën e parë e kam prej teje. Nuk e di si do të jetë bota e saj tani.”
Kështu mendonte Gjenerali, teksa vazhdonte rrugën, e cila zgjatej përmes një pylli të dendur.Në dalje të rrugës, atje ku shtegu pritej në kryqëzim rrëzë kodrës, shquhej një grumbull dheu i kuq, në fundin e të cilit dukej qartë një gur i madh, në faqen e të cilit reflektonin rrezet e purpurta të diellit në prarim.Dikush kishte vdekur dhe ishte varrosur aty.“Kush mund të jetë vallë? Sa mirë të vdesësh në një vend të tillë, pa fjalime pompoze e pa përmendore, krejt paqësisht, veç një qivur të gurtë të ngulur mbi kokën e të vdekurit dhe ngushëllimet e një vetmitari të humbur.”
Përjetoi një topitje të thellë, rrjedha e së cilës sa mund e tërhiqte pas. Në mendje iu ngjallën kujtimet e së shkuarës, pikërisht atëhere kur s’ishte më në gjendje t’i frenonte gëzimet e dhembjet e tij. Kujtime të fshehta, të mbushura, që flisnin për një jetë të egër e të hidhur, për atë dhembje që e ndoqi në moshën më të mirë. Një pështjellim i pashpjegueshëm vegimesh dyzoheshin në mendjen e tij dhe mezi kuptoi se ishte pikërisht vetë që po hartonte një histori. Për disa minuta ndaloi aty duke menduar se fare lehtë edhe mund të ishte varri tij. Gjenerali vështroi i trembur hijen, e cila zgjatej më shumë se zakonisht në shteg.Zgjati kokën dhe pa rrugën që të çonte tutje horizontit, shumë larg prej aty ku ishte. I binte të ecte edhe dy orë në këmbë. Rruga mori tashmë ngjyrën e murrme, ndërsa shpatinat ende e ruanin hijen ngjyrë vjollcë. Majat e zhveshura, të mbushura me bar të ngjeshur, ndriçonin ende nga reflektimi i diellit.
Ndërsa vazhdonte të ndiqte rrugën, përpara iu shfaq një ngrehinë e çrregullt, e cila dukej krejt e rrënuar dhe e shkretë. Gjenerali provoi të rrahurat e forta në zemër, ngaqë ajo shkreti përfaqësonte fshatin e tij fisnik.U ndal dhe mori frymë thellë. Po digjej nga dëshira kur pa që ndodhej në fund të fshatit të tij. Ndjeu aromën e vendit të vet dhe sikur shpirti i tij u mbush me fatkeqësi. Dielli që digjte rrugët, ia kishte pjekur lëkurën; trishtimi i thellë që ishte pasqyruar në tipare, lëshonte hije në ballin e tij. Një pamje e tillë tregonte për aq vuajtje, sa, kur e shihje atë fytyrë, ku mjerimi dhe fatkeqësia kishte pllakosur gjurmët, të ngjallte një ndjenjë mëshire. Gjenerali ishte nga ata njerëz shpirtmëdhenj, të cilët mund ta mbanin të fshehur vuajtjen.U ndal dhe ndjeu t’i merrej fryma.
“Ndoshta Besarta s’jeton.Ndoshta fati e ka shpëtuar dhe mendon për një mijë mjerimet e jetës. Kush e di se çfarë fsheh enigma në shtejllën e kësaj nate të frikshme. Ndoshta perëndia ka mëshirë për njerëzit e thjeshtë dhe shpresa e tyre ndriçohet gjithnjë nga zemrat e fuqishme që mbahen në kulm të dëshpërimit.Sa qetësi! Sa kohë e bukur! As erë nuk fryn. Me sa duket, për shpirtin tim vetëm nata është mëshiruese. Si unë, ashtu dhe ajo pashitemi me t’u errur.Atentati kundër mendimit është një krim kundër shpirtit.Vdekja e Sokratit rëndon ende në ndërgjegjen e njerëzimit dhe mallkimi i çifutëve ndoshta s’ka tjetër domethënie. Ata kryqëzuan njeriun-fjalë, deshën të vrisnin zotin, – kujtoi Gjenerali një thënie të Gustave Flaubert-it duke u ngritur. – Nuk mund ta besoj se ti jeton, moj Besarta, por këto mendime nuk mund t’i çrrënjos nga korja e mendjes sime. Gjithmonë ky mendim ndjellakeq më mbante shtrënguar pas vetes e prej gjithë kësaj më buron vuajtja e dhembja, e cila sa mund ushqehen prej kujtimit.”
Pamja e atij vendi ia shpoi si me thikë zemrën. Gjenerali sosi aty nga ora një pas mesnate në fshatin e tij, veshur me një kostum të zi, zbardhur nga pluhuri. Këpucët e shtrembëruara tregonin qartë udhën e tij të lodhshme.E ndjeu trishtimin dhe vetminë e tij.Dhembjet ngritën kokë dhe u bënë më të fuqishme se ndonjëherë më parë.Shikoi rreth e rrotull.Vazhdoi të ecte dhe u fut në mes të fshatit.Zhurmat e hapave të tij përziheshin me lehjet e qenve pas avllive, që kërkonin t’i suleshin në zverk.Sa më shumë afrohej, aq më tepër ankthi vazhdonte ta gërryente. “O zot! Më duket sikur trupi im ka vdekur dhe shpirti më është kthyer në një zog pa streh.Kaq i pafuqishëm e i mjerë ndihet shpirti im. O zot! Kam mbetur krejt vetëm.”Ndaloi pranë dyerve të veta. Qëndroi për disa kohë duke vështruar lulet dhe sythat e panumërta midis qiellit dhe tokës. E mahnitshme kjo panoramë e heshtur nën dritën e magjishme të hënës.Ndaloi sërish për pak çaste prapa derës dhe u mundua të kapte ndonjë zhurmë në mesin e asaj qetësie natyre. Këmbët iu këputën dhe trupi iu derdh përdhe. U përpoq t’i thërriste dikujt, po kujt? “A s’më kanë vdekur të gjithë? Mos Besarta është … O zot!”
Si një shtegtar i rrahur nga lodhja, u përpoq të mblidhte fuqitë e veta, por sërish s’mundi të ngrihej dot.Qëndroi ashtu për disa minuta, derisa më në fund kuptoi se kjo ishte rruga, pas së cilës nuk duhej të shqitej.U ngrit duke u mbështetur mbi gjunjët që i dridheshin si puterka dhe vështroi përmallshëm me sytë e tij lotues vendin ku ishte ndarë për herë të fundit nga Besarta.
Ashtu me shpirt të vdekur shtyu derën e drunjtë dhe u fut në oborr.Muret e shtëpisë së djegur dukeshin ende të nxira. Ishte një shtëpi e vogël me mure shtufi, me strehëza, që zgjateshin duke i dhënë pamjen e një stani bjeshke. “Thua kanë kaluar vërtet gjithë ato vite apo e gjitha kjo është një iluzion i këtij çasti të trembur.”Gjenerali psherëtiu thellë dhe fërkoi kokën me duar duke kujtuar vitet e humbura.U afrua dhe u mbështet mbi trungun e manit të vjetër.Rrënjët e tij dukeshin më të dala dhe më të nxira nga myshku nën reflektimin e hënës. Gjithçka si më parë: përroi mërmërues, livadhi që shtrihej nën syprinën e hënës ku luante Liridoni, Bleta e Vesa, ishte si më parë. Mendoi për një çast t’i thërriste Liridonit, edhe pse ishte i sigurt që kishte vdekur, por ndaloi këputshëm i mbytur në lot.Gjithçka që shihte syri i tij, dukej e shkretë. Vazhdoi ecjen sa mund e lejonte nata, që kishte pushtuar vendin. Iu bë sikur koha u kthye pas. Hidhërimi dhe ndarja me familjen po ia merrnin shpirtin. Malli për shtëpinë e vendlindjen, ndrojtja se jeta mund t’i sillte çdo të papritur, mallëngjimi tek përshëndeste në natën me shi Besartën, ia mbushnin vërtet zbrazësirën plot me jetë, edhe pse mbi të gjitha këto flinte ndjesia e një shqetësimi ndjellakeq për diçka mizore. Por, ja që fatmirësisht s’ishte e thënë të ndodhte ashtu. Koha ecën, jeta po ashtu gëlon në udhën e gjatë, regëtima e saj përpëlitet dhe rreket përherë e më shpejt, saqë furinë e saj s’mund ta frenosh, qoftë edhe vetëm për një çast.Më kot mundohesh të hedhësh vështrimin pas. Çdo gjë lind, nis, vazhdon nën ndriçimin e diellit dhe perëndon në terrin e natës për të rilindur ndryshe nesër; gjithçka lëviz me ritmin e kohës, në ingranazhet e së cilës kronometrohet jeta e çdo njeriu në planet. Pa dashur, veten e shikon shumë shpejt të tërhequr pas kësaj makinerie të kurdisur, pa ditur që pak ditë më parë ke qënë dikush.
Fytyra e Gjeneralit ishte bërë dyll e verdhë, flokët të zbardhura, hapi i tij i plumbtë. Dukej sikur shtegu i tij kishte mbaruar e ishte këputur tani, edhe pse ende nuk kishte mbushur 55 vjeç. Ngriti kokën dhe pa Besartën me Liridonin që qanin mbi të.Kjo situatë e bëri Gjeneralin të qante me ngashërim si një fëmijë.Kur shpirti dhe trupi janë dërrmuar nga një luftë e gjatë dhe e përgjakshme, vjen vdekja ose sëmundja e pashërueshme, mirëpo fuqia e zemrës së madhe merr në çast forca të reja.
Besarta, kur mori vesh të keqen e madhe, që kishte ndodhur, u tret në fytyrë dhe briti:
– Oh, more Gjeneral! – dhe më pas u shemb aty krejt e vdekur. Fatkeqësia dhe morti që e përfshiu shpirtin e saj, e bëri më të kobshme dhe tepër fatkeqe.Rrokullisja e shpresave, që i kishte varur tek Gjenerali, ndryshuan kryekëput jetën e saj.Të gjitha ngjarjet që kishin ndodhur këto dymbëdhjetë vjetët e fundit, e kishin dergjur e plakur aq shumë shpirtin e saj.Ajo ishte prej një dere fisnike dhe për rrjedhojë, edhe shpirtin e kishte të tillë.
* Pjesë nga romani “Liridoniada”- Kapitulli XIX