Nga IDAJET JAHAJ/
-ESSE/
Sa herë i kemi dëgjuar vargjet për kapedanin e famshëm të Shqipërisë së Jugut – Zenel Gjoleka:/
Pse lufton, a dërzi,/
Sos për mua a për ti,/
Po për gjithë Shqipëri…/
Ato janë shkruar në ndërgjegjen tonë si një flamur i madh ideje, që në faqet e librave të shkollës fillore, kur njohëm historinë e popullit tonë. Dhe jemi krenarë për këtë përkushtim, për imazhin e gjithë vendit, në mendje e në zemër. Kësaj strofe të madhërishme populli e pason edhe me trivargëshin tjetër:
U trete, Gjolekë, u trete,
Po sos u përpoqe për vete,
Po për gjithë vilajete…
Zenel Gjoleka është një nga ata trima të epopeve shqiptare, që muza e popullit i ka kënduar si rrallëkujt. Figura e tij është ajo e një kapedani të shkëlqyer, madhor, dhe hijeshon në histori ashtu si një nga majat më të larta të relievit të saj.
Vargjet nënvizojnë çastin historik kur vetëdija e shqiptarëve tashmë vepronte kolektivisht dhe për interesin tërësor të gjithë vendit, kur ajsbergu historik shqiptar po dilte mbi ujë, kur ky titanik përleshej për jetë a vdekje me pushtuesin shekullor turk.
Pra, luftohej jo vetëm për një pjesë të atdheut, por për gjithësinë e tij. Kjo ishte nisma e rilindjes së kombit me armë. Këto luftra-llavë vullkani u bënë baza ku ngjyen penën për kushtrim Rilindasit më vonë.
Kjo ide e përgjithshme u pasua edhe më vonë, në gjeneratat e mëpastajme të luftërave. Ajo gjeti më shumë mishërim te prijësit e trimave që, me luftën dhe fjalën e tyre, jepnin të njëjtin mesazh që jepte kryetrimi Zenel Gjoleka.
Nëpër faqet e historisë së Vlorës ka shumë sentenca të tilla, të cilat, të shprehura në vargje, tek heronj të veçantë, japin tërësinë e unitetit të vetëdijës atdhetare të masave të popullit, të cilat ndërgjegjësoheshin gjithnjë e më shumë për idealin kombëtar.
Në mesin e shekullit të 19-të, në luftrat për mbrojtjen e kufijve jugorë nga shovinizmi i egër grek, shkëlqyen edhe shumë trima vlonjatë, si Mahmud Vlora, Shako Xhaka nga Tërbaçi, Selam Hasani i Velçës, Fejzo Xhafa Vlora, etj. Nën udhëheqjen e tyre luftëtarët shqiptarë u dhanë dërmën hordhive shovene. Ndër ta, Shako Xhaka Shkëlqeu në përpjekjet për unitetin e njësisë – komb:
O Shako Xhakë Tërbaçi,
I Shqipërisë ilaçi,
Ilaçi i Shqipërisë,
I vjen rreth e rreth kufisë…
Ç’vizion madhështor japin këto vargje! Si në përshkrimet folklorike: ashtu si në kopenë e kuajve, rreth së cilës, për ta mbrojtur nga bishat që i vijnë rreth, dalin disa prej më të fortëve, i vijnë rrotull tufës, qëllojnë me shqelme dhe shkrofëtijnë zjarr nga goja, … ashtu edhe trimi Shako Xhaka “i vjen rreth Shqipërisë” për të mbrojtur nga ujqërit shovenë…
Dhe, me shembullin e tij heroik, ndrit metaforën e rrallë: “ilaçi i Shqipërisë!”. Vargje dhe figura të tilla, të cilat bartin ide të mëdha brenda, prekin e frymëzojnë, kushtrojnë e krenojnë.
Por nuk janë vetëm këto dy sentenca të këtyre dy trimave.
Eposet e shumtë të saj janë të pasura me heroizma trimash të tjerë. Akti i heroit Kanan Maze, nga Shkoza e Vlorës, i afrohet shumë legjendës. Në fillim kënga jep imazhe të pabesueshme:
…Të xhumanë në saba,
Komita në Kotë ra;
Shkoza ç’u bë lakra,
Ç’u vra Kanan Mazeja![1]
Ç’e mori në nofulla,
Nofulla më dysh iu nda,
Ky bëri sikur s’e pa,
Briti: burra përmbi ta!
Sa dhe si mund të flasë, e aq më tepër të bëjë shaka, një njeri me nofullën që i është ndarë më dysh nga gjylja apo plumbi? Po muza e popullit bën mrekullia. Nuk është vetëm ky akt që Kanan Mazen e shndërroi në legjendë. Akti tjetër i tij i madh, ai i fjalëve lapidare. Kanani ishte njeri shumë i bukur. Cifla e bombës ia prishi këtë bukuri. E, kur shokët e pyetën për fatkeqësinë:
-Kanan, t’u prish bukuria!
Ai iu përgjigj atyre:
-Le të rrojë Shqipëria!
E sërish, e më me forcë, duke gjëmuar atë zërin buçimë, përmes nofullave të shqyera:
-Shqipëria le të rrojë,
Ç’ka se mbeta unë pa gojë!
Ky akt (i fjalës) u përndrit e u skalit në memorien e kujtesës kolektive të popullit. Nuk u harrua, sepse kishte “Shqipërinë” brenda.
“Trim i madh” thonë kur bëhet fjalë për hierarkinë e vlerave të luftëtarëve të lirisë. I tillë ishte edhe Zigur Lelua. Ja dy profeci heroike të tij, të vulosura edhe me gjakun e tij, në luftën e Vlorës më 1920: Kur në Smokthinë u vendos që burrat të shkonin në luftë, Ziguri shkoi në shtëpi e i thotë të shoqes, Hankos:
-Bëmë gati bukën dhe rrobat e reja, Hanko, se do iki.
-Po mirë, more burrë, – i thotë ajo, – pa mos u nxito njëherë, se ke luftuar edhe më parë.
-E kam vendosur, moj Hanko, nuk do rri në bisht të shokëve, por në ballë. Do vdes për Shqipërinë. Do bëhem kurban për Shqipërinë!
Ky trim, këtë aforizëm ua kish thënë disa herë shokëve, ua tha edhe në mbledhjen e rrapit të gurrave (Smokthinë), më 2 qershor 1920, kur pa shpatullën e berrit,[2] para komisionit të luftës; “Nesër, më të rarë të diellit, do të sulmojmë. Kota do të merret, unë do të vritem! Do bëhem kurban për Shqipërinë!”
Dhe vërtet luftëtarët sulmuan kur ra dielli, dhe vërtet Ziguri u hodh si luan mbi armiqtë, dhe vërtet ai ra në fushën e betejës. Profecia i doli. Ishte materia heroike e shpirtit të tij që ia diktonte parashikimin. Aktin e mori shekulli për t’ua përcjellë të tjerëve.
Kështu edhe Sali Vranishti. U hodh në sulm në Kaninë, vrau shumë armiq, por një predhë e goditi në bark. I nxori zorrët jashtë, por ai, me qetësinë e një dragoi, i mblodhi ato me dorë e i futi prapë brenda, dhe u tha shokëve ashtu qetë – qetë:
…Kapedan vetullazinë,
Me bombë në mes e godinë,
Tha: Në tel çorra kërcinë,
Të mos helmon shokërinë…!
Të tillë dehje, të tillë delir ta japin vetëm epopetë e mëdha. Ato epope që mbrujtën atdheun. Dhe i bëjnë ata – njerëz – jo të zakonshëm, që kanë tërë hartën e Shqipërisë brenda, idealin e madh të lirisë e pavarësisë në mendje e në zemër, në gjak.
Ata u bënë ILAÇI I SHQIPËRISË.
[1] Ai në të vërtetë u plagos
[2] dashit
Lisa Milicaj & Jacqueline Kapaj- Viera, DY NOMINIMET PER CMIMIN E VITIT
*Lisa Milicaj dhe Jacqueline Kapaj-Vieira, nominohen për çmimin e vitit nga Organizata e Grave Shqiptare ne Amerike – “Motrat Qiriazi “/
*”Women of the Year – Gruaja e Vitit “, ndanë edhe dy çmime tjera; “Mothers of the Year – Nëna e Vitit” dhe çmimin “Teacher of the Year – Mësuesia e Vitit”, ku për çdo vjet vlerson suksesin , kontributin e këtyre zonjave shqiptare në SHBA, sidomos ato në integrimin në shoqërinë Amerikane.
Nga Beqir Sina/
NEW YORK : Lisa Milicaj dhe Jacquiline Kapaj – Viera janë nominuar për çmimin e vitit “Women of the Year – Gruaja e Vitit – 2016”, dhe çmimin “Teacher of the Year – Mësuesia e Vitit”, nga Organizata e Gruas Shqiptare ne Amerike – “Motrat Qiriazi “.
Një çmim dinjitoz, ky që ju ndahet disa nga grave shqiptarë nga më të suksesshmet në komunitet.
Kjo organizatë me çmimin e vitit “Women of the Year – Gruaja e Vitit “, ndanë edhe dy çmime tjera; “Mothers of the Year – Nëna e Vitit” dhe çmimin “Teacher of the Year – Mësuesia e Vitit”, ku për çdo vjet vlerson suksesin , kontributin e këtyre zonjave shqiptare në SHBA, sidomos ato në integrimin në shoqërinë Amerikane.
Këtë çmim “Women of the Year – Gruaja e Vitit “, më parë e kanë marrë -VERA MJEKU – (2014)-MERI KIRKA (2013)-ANILA CONIKU (2012) – LIDIA UJKAJ (2011) – ANGJELINA NIKA (2010) – DONIKA BARDHA (2008) – ALBANA MELYSHI LIFSCHIN (2007) – JANE CHRISTOS (2006) – ALBANA ORGOCKA (2005) – NORA PRAPANIKU (2004) – RITA SALIHU (2003) – ROSE DOSTI (2002) – ROSE BLACK (2001)
Ndarja e çmimeve të vitit, bëhet më rastin e festës Dita e Nënës, dhe atë Dita e Mësuesit, në komunitetin shqiptarë 7 dhe 8 Marsin, në qytetin e Nju Jorkut.
Doktoresh Ana Kohen – e cila është edhe Presidente e Organizatës së Gruas Shqiptare në Amerike – “Motrat Qiriazi “, në mesazhin e saj – thotë “Ne shpresojmë që të jetë porta e hapur që do të hapë rrugën për suksesin tuaj. Së bashku jemi më të forta, më të frymëzuara, dhe më efektive. Ne shohim vetëm përpara për të punuar me ju.”
Shqiptaro-amerikanja Lisa Milicaj – fituesia e çmimit për vitin 2015, ish-këshilltarja bashkiake në kantonin Pleasant Valle – Plisënt Valley, të New York-ut, është një nga figurat femërore më të spikatura të diasporës në SHBA, këto vitet e fundit.
Ndërkohë, ajo është e kudogjendur në aktivitetet që zhvillon diaspora jonë në SHBA.
Ajo është edhe një prej fituesve të vlerësimit në projektin “Albanian American Success Story”, një libër prestigjoz ky që përfshiu 150 shqiptarët më të suksesshëm në SHBA, për vitin 2014.
Lisa, vitin e kaluar nga organizata Rrënjët Shqiptare, u shpall “Grand Marshall” i Paradës 2015 në New York.
Bukuri shqiptare e shkolluar dhe e kultivuar në vendin e lirisë, ajo është e suksesshme dhe natyrisht krenari për komunitetin shqiptarë, thekson shtypi shqiptarë.
Afaristja e suksesshme, dhe ish- Këshilltarja bashkiake është vajzë e dy emigrantëve nga Kosova dhe ka bërë histori duke qenë një nga gratë e rralla shqiptare të përfshira në politikën amerikane.
Ajo ka biznesin e saj të suksesshëm, një agjensi sigurimesh në pronat e patundshme, të cilën e drejton vetë prej disa viteve me shumë sukses në postin e Presidentes, e cila quhet “First Insurance Agency Inc”.
Prindërit e Lizës erdhën në SHBA rreth 45 vjet më parë, po ndonëse e lindur këtu, Lisa flet shqip dhe është aktiviste e njohur në komunitet.
Kurse, Jacqueline Kapaj-Vieira – është mësuese në New York.
Ajo së bashku me disa mësuese shqiptare në komunitet, ka themeluar edhe Shoqatën e Edukatorve-Mësueseve Shqiptare – Albanian American Educators Association – për të lehtësuar rrjetëzimin midis arsimtarëve, profesorëve, kunsolureve dhe udhëzesve me prejardhje shqiptare në fushën e arsimit.
Ajo ka thënë për shtypin lokal se “Mendova se do të ishte mirë që të përpiqemi për të formuar një komunitet, ku ne mund të vijmë së bashku, të gjitha mësimdhënset shqiptare në New York, që të ndajnë informacione, në rrjetin tonë dhe mbajmë gjallë trashëgiminë tonë, shqiptare”, thotë Kapaj-Vieira. Duke shtuar se :”Qëllimi, i kësaj organizate të mësuesve shqiptare në Nju Jork, është për të krijuar një rrjet profesional për edukatorët shqiptaro-amerikan dhe për të ndarë njohuritë arsimore, për të ndihmuar studentët dhe për të arritur sukses, të punojmë së bashku për të krijuar një mjedis për mbështetje profesionale dhe sociale”, shprehet Kapaj-Vieira.
Jacqueline Kapaj-Vieira, punon si një drejtore asistent në Akademinë e Lidershipit në Fordham për Biznes dhe Teknologji.
Ajo është veterane e arsimit në Nju Jork, mbasi ka mbi 25 vjet në mësimdhënie.
12 Mars 1942 – Ngritja e Flamurit Kuq e Zi në Pargë – Çamëri
nga Kamber ÇANO/
Në fillim të vitit 1942 situata për krahinën e Çamërisë ishte me të vërtet dramatike. Kjo për arsyen se politika shoviniste greke vazhdonte të këmbëngulte fort sa çamët ishin shtetas turk ndaj duhet të shkonin në Turqi dhe të shkëmbeheshin me banorët me besim ortodoks nga Azia e Vogël. Nga ana tjetër pushtuesit fashist italianë kërkonin që banorët e Çamërisë të bashkëpunonin me ta për të luftuar kundra Greqisë, pra t’i përdorte si mish për top.
Ndaj shqiptarët e krahinës së Çamërisë vendosën t’i dalin zot vatanit të tyre dhe organizuan në qytetin e Pargës ngritjen e flamurit kuq e zi shqiptar. Në datën 12 Mars 1942 popullsia çame iu përgjigj thirrjes së organizatorëve, patriotëve çam dhe u mblodhën në sheshin kryesor të qytetit rreth 1,000 vetë,si përfaqsues të viseve çame.
Tubimi filloi reth orës 9 – 9 e 30 minuta. Tubimin e hapi Haxhi Sejko nga Filati , i cili kish ardhur me 300 çamë të Filatit. Në fjalën e tij, pasi përmendi masakrat që kishin bërë shovinistët grek kundër popullsisë së pafajshme çame që nga viti 1913 e deri më vitin 1942, citoi fort rëndësinë e ngritjes së flamurit shqiptar si një domosdoshmëri për ti treguar grekëve, italianëve dhe gjithë fuqive të mëdha se Çamëria ishte Shqipëri.
Një ndodhi tepër domethënëse ishte ndërprerja e fjalës së z.Haxhi Sejko nga një çam i Arpicës, i quajtur Isa Idrizi cili mori në duar flamurin dhe i lotuar e puthi disa herë, duke thënë: “Rrofsh o flamur shqiptar edhe 1000 vjet mbas kiametit”
Ndërkohë, një avokat grek e pyet, pak me ironi: “Nuk bën ca shekuj më pak o barba Isaq?”
“Asnjë minutë më pak nuk bënë.”- iu përgjigj Isai.
Në këtë tubim ceremonial ishin pjesmarrës midis shumë përfaqsuesve të zonës së Çamërisë, edhe përfaqësuesit nga fshati im Arpica.
(Shënimi im:Unë kam dijeni nëpërmjet bisedave ,dekumentacionit dhe informacionit vetëm për një pjesë të pjesmarrësve, kryesisht ata të fshatit Arpicë – Arilë(Arpicë) dhe zonave përreth saj. Janë të lutur, kush ka informacione edhe për pjesmarës të tjetë ta pasuroj listën )
Mustafa Suloti…………Arpicë
Sadik Suloti…………….Arpicë
Ibrahim Muhameti…….Arpicë
Izder Muhameti………. Arpicë
Xhafer Muhameti………Arpicë
Jasin Muhameti………Arpicë
Hamit Muhameti……….Arpicë
Duro Balo………………..Arpicë
Sulejman Ahmeti………Arpicë
Muhamet Shabani……Arpicë
Ibrahim Nebiu………….Arpicë
Jakup Arifi……………..Arpicë
Meço Jaho……………..Arpicë
Izeir Zeqiri……………..Arpicë
Ismail Zeqiri……………Arpicë
Isa Idrizi………………..Arpicë
Behlul Idrizi……………Arpicë
Izeir Fetahu……………Arpicë
Nuredin Hyseni……….Arpicë
Galip Husi……………..Arpicë
Hamit Isai……………..Arpicë
Kujtim Isai……………..Arpicë
Brahim Bardhi…………Arpicë
Hysen Shurdhi………..Arpicë
Avdulla Sako………….Arpicë
Sulejman Avdiu……….Arpicë
Dahir Haxhiu…………..Arpicë
Halil Mersini……………Arpicë
Refat Omeri……………Arpicë
Haxhi Shuaipi(Cano)…….Arpicë
Mehmet Cano……………..Arpicë
Ferrik Cano………………..Arpicë
Riza Bido……………………Arpicë
Jaho Xhaferri……………..Arpicë
Bedri Fejzo………………..Arpicë
Sulo Hoxha……………….Arpicë
Kasim Tahiri………………Arpicë
Riza Gerra…………………Arpicë
Halim Gerra……………….Arpicë
Isa Gerra…………………..Arpicë
Muhamet Duli…………….Arpicë
Rakip Xhaferri……………Arpicë
Galip Muho………………Arpicë
Riza Muho……………….Arpicë
Brahim Alushi…………..Arpicë
Iliaz Aliu..…………….. Arilë (Arpicë)
Osman Hasani……….. Arilë (Arpicë)
Mamo Brahimi……….. Arilë (Arpicë)
Mejdi Beqo……………..Arpicë
Muhamet Isufi……….. Arilë (Arpicë)
Shuaip Kurti………….. Arilë (Arpicë)
Meçe Vehipi………… Arilë (Arpicë)
Ismail Fejzo…………… Arilë (Arpicë)
Sulejman Mane……….Arilë (Arpicë)
Lut Shuaipi……………….Arilë(Arpicë)
Fuat Meleqi………………Arilë(Arpicë)
Rexhep Aliu………………Arilë(Arpicë)
Damin Nuhu……………Vrohona
Avdulla Kasimi………….Margëlliç
Galip Myrto……………….Volë
Midis pjesmarrësve ishte edhe im atë Qamil Cano, nga Arpica. Thuajse të gjithë këta pjesmarrës të këtij akti atdhetar kanë banuar në Vlorë dhe mbi 80% të tyre i kam njohur personalisht. Nderim dhe respekt për këta çam patriotë.
Për këtë shkrim ,të dhënat janë marë nga dokumenta të publikuara nga Shoqata “Çamëria”, nga libri i z. Bujar Shurdhit “Komb Shqiptaria – Nga Kosova te Çamëria” dhe nga një bllok shënimesh të z. Xhevdet Malaj)
POETI I KENGES SE PAKENDUAR
NE FOTO: NAMIK MEHQEMEJA/
Nga Agim Xh. Dëshnica-Boston, MA /
Pak fjalë për jetën e pafat e veprën e paharruar./
Jeta për habi herë pas here, merr rrjedhatë papritura e pamje të pabesueshme,ashtu siç ndodhi në motin e përgjakshëm1944, kurintelektuali e atdhetari demokrat,IzetMehqemeja,nga fisi iMehqemeve, i dëgjuar në historinë e Beratit,humbi jetën në njëkamp nazist, ndërsa më nëntë dhjetor 1945, diktatura komuniste shqiptare pushkatoi,të birin 22 vjeçar,Namik, luftëtarin e bashkimit kombëtar epoetin e lirisë, i njohur në shtypin e kohës me anonimin Nako.Nësepushtuesi i huaj vret, do të thotë se atdheu ka mbrojtësit e vet. Kur shqiptari vret shqiptarin kombi ka probleme me vetveten, ndaj dhimbja është më e mprehtëdhe e zgjatur nëkohë.
Namik Mehqemeja, u lind në Berat,ne vitin 1923,kur zhvillimi i vendit, tashmë i pavarur, po ecte vrullshëm drejt përparimit demokratik me kahje perëndimore në fushat e ndryshme të jetës politike, ekonomike e kulturore. Mësimet e para dhe Qytetësen i kreu në Berat, ndërsa të mesmen në Shkollën tregtare të Vlorës. Lufta dhe pushtimi Italian e bën te pamundur vazhdimin e studimeve të larta.Gjatë e pas mbarimit të mësimeve e studimeve jashtëshkollore, falëdhuntisë e shpirtitromantik rinor, krijoi e botoi poezi e prozë, në organet shtypit të kohës. Në shkrimete veta plot frymëzim, vihet re ndikimi i letërsisë së viteve 30-të, sidomos i Migjenit. Sipas atyre që e kanë njohur nga afër, ai qe një djalë i hijshëm, me ato sytë e kaltër e flokët e verdha që ia merrte era, ikursyer në fjalë, i thellë në mendime, shpesh ëndërronjës e fisnikme shpirt të ndjeshëm djaloshar. Nako qysh në hapat e para u shqua midis krijuesve të kohës. Poezitë e tij ishin fryt i një fantazie e gjuhe të pasur gjatë orëve të krijimit nën dritën e kandilit, apo soditjes së natyrës së bukur shqiptare, sidomos Beratit. Burime meditimi për të ishin njeriu i dashur, nëna, babai, motrat, shokët atdheu, qyteti, mali, dëbora, vjeshta, muzgu, mbrëmja pranverore,lumi, deti etj. Vlerat e veprës së tij dhe ngritjen në një nivel më lartë, në të ardhmen i pat vënë re prej kohësh dijetari e poeti Vexhi Buharaja,por fati i mbrapsht i rrëmbeu gjithçka, jetën, rininë, shkollën e lartë për në Vienë dhe krijimtarinë aq të bukur. Autorë më të pëlqyer për të ishin Sami e Naim Frashëri, Konica, Fishta, Noli, Migjeni, Tagora. Dostojevski, Petëfi,Niçe, Hegeli etj.
Në qytetin e Vlorë nisi jetën e luftëtarit të lirisë, i rreshtuar në çetat partizane. Në një përpjekje të armatosur me forcat ushtarake italiane u arrestua dhe pas burgut doli sërish në mal.
Viti 1945, i ngjashëm me një turfullimë tmerresh, do të mbahet mend për gjyqet e egra, ku humbën jetën, apo u burgosen pa faj atdhetarë të shumtë, për mendimet ndryshe. Shumë prej tyre vendosën të mos largoheshin, të bindur, se i kishin shërbyer atdheut në rrezik, një ndër ta, edhe Namik Mehqemeja, i cililuftoi kundër pushtuesve deri në fund. Mirëpo pas mosmarrëveshjeve e zhgënjimeve gjatë luftës, për çeshtje të rëndësishme kombëtare, pati një parandjenjë të keqe.Sipas këshillave të nënës, u vendos në fshatin Lapardha, në shtëpinë e një të afërmi. Atje, pas medyshjeve të lodhëshme, vendosi të merrte udhën e shpëtimit jashtë atdheut. Por, i kallxuar nga dikush, u kap nga forcat e ndjekjes në strehën, ku fshihej. Me akuza të sajuara, ai u dënua me vdekje nga gjykata ushtarake në Berat.Vendimi ndaj poetit të ri u prit me zemërim nga qytetarët. Ai dënim nuk qe vetëm krim, por, edhe një akt barbar i panjohur deri atëhere nga drejtësia shqiptare. E megjithatë e pushkatuan pa mëshirë së bashku me shokun e vet, Resul Tozhari, natën, diku në një ullishte pranë Uznovës.
Nga letrat e burgut veçojmë, kujtimin e fundit, shkruar pas një fotografie të burgut: “Nënës sime të dashur që i shkaktova kaq dhembje e dëshpërim.” dhe letrën:“Të dashura motra”: “E vetmja porosi që ju lë prej birucës është kjo: ruani vetëm nderin. Ruani nderin, në qoftë se doni të jini të denja për kujtimin e vëllait tuaj. Ruani nderin nëqoftëse nuk doni të lëndoni eshtrat e mia. Shoqëria që ju rrethon është e korruptuar. Prandaj ju them edhe njëherë: ruani nderin! Kjo është porosia ime e fundit. 15 nëntor 1945.“Në mbarim të fjalës së fundit në sallën e gjyqit pas vendimit, ai u shpreh: “Nuk kërkoj mëshirë, mëshira është arma e të dobëtit.”
Këto fatkeqësi njerëzore, nuk do të mbaronin me kaq, sepse në vijim do të vuanin në punë të rënda krahu, nëna dhe motrat, të cilat u larguan nga jeta para kohe, pa mundur të kuptonin, se përse i munduan aq padrejtësishtdhe pa ditur, se ku dergjeshin njerëzit e tyre të dashur.Edhe në ditët e sotmenë qytetin, ku u lind, pandeh sikur heshtja si hije përpiqet të mbulojë kujtimin e shenjtë të poetit liridashës.tokme atin e vet. Por në librin tronditës “Genocidi Gjysëmshekullor në Shqipëri”, botuar më 2010 nga Tomor Aliko, shihet ndermjet të tjerëve, edhe foto e Namikut, me shënimin përbri: “student,(A) “ -i vrarë.
Krijimet letrare të Nakos.
Shkrimet e botuara deri më 1944, të shpëtuara nga duart e shfarosëse në hetuesi, apo në biblioteka, tok me dorëshkrimet e fshehura e të pabotuara, panë dritën e botimit vetëm pas vitit 1990. Nga këto përmendim: në poezi: “Kënga e pakënduar”, “Kënga e re,” “Deti”, “Shpirti është lot”, “Muzg vjeshte” “Jeta”, “Mbrëmje pranverake” (në burg),”Ja. Nata bie”, “Kalorësi i Ri”, “Vallja e hijeve”, “Dëshirë”, “Do të vijë një ditë”, “Poetit”, etj. Në prozë: “Atit tim”, “Motrës sime”. “Kënga e detit”, “Dëbora”. “Loti im”,” Një vajze”,” “Ylli karvanit veton në të feksur”etj. Vijojnë disa pjesë dramash, përkthime, shkrime, fjalime të ndryshme dhe letra nga burgu. Kanë humbur ose janë zhdukur poezitë “Trimi”, “I kujtoj të gjitha”, “Shqiponjat fluturojnë lart”; novela “Mbas malit”; romanet “Çerdhja u prish”, “Hije e dritë”; “Ditari i burgut dhe esseja “Në vendin e zambakëve të bardhë”.Keto panë dritën e botimit vetëm në kohën e demokracisë, në gazeta të ndryshme dhe në vëllimin “Shpirti është lot” 1994. Së fundi, shkrimet e tjera u përfshin në vëllimin “Dy jetë, një poezi”-Berat 2003, e në librin “Poetë beratas në shekuj”-Berat-2011, përgatitur e botuar nga shkrimtari e publicisti i njohur Agim Mehqemeja.
Në mbyllje të këtij shkrimi të dhimbshëm dokumentar japim disa nga poezitë e tij e nje pjesë nga proza.
JA! NATA BIE
Ja! Nata bie mbi dhet,
po zbret ngadalë, rrëshket.
Ja! Nata bie mbi qytet
dhe hyn në dhomën time e qetë
Rreze hëne hyjnë prej dritaresh
zbehin dhomën time të shkretë
por në shpirtin tim mbuluar nga retë
nuk hyn asnjë rreze prej zjarresh…
SHPIRTI ESHTE LOT
Një lot i vetëm shpirti im,
një lot më tepër në vajtim
që avullohet si të tjerët
pa lënë më pas asnjë kujtim
në sytë e mi e në të tjerët.
KENGA E PAKENDUAR
Ndiej një këngë në zemrën time
kam një këngë të pakënduar ,
kam një këngë të harruar,
m’u në fund të zemrës sime.
Dhe kjo këngë e pakënduar
shpirtin tim ma thërmon,
zemrën thellë ma dërmon
dhe ma le të ngashëruar.
Deh! buçit. o kënga ime,
mos më mbaj si skllav të lidhur
mos venit shpirtin e hidhur
Deh! buçit në vargje rime.
VALLJA E HIJEVE
Në një natë të errët vjeshte
rrija në dhomën time.
Një kandil me pak ndriçime
ndrinte mbi fytyrën time
Rrija vetëm si i shkretë
befas një erë e lehtë
fryn kandilin e zbehtë.
Ja! kandili që po shuhet,
flakë e tij po venitet…
Ja! një hije tek po ngjitet
Ja! .një tjetër që po ngrihet
Ja! Ja! një nga një po dalin
hijet e dhomës sime.
Ja! një valle tek po marrin
rreth e qark tryezës sime
Ja! hijet po ikin një nga një.
Dhe kandili mbi tryezë
lëshon flakë e perhap rreze..
MBREMJE PRANVERORE
Ne burg.
Eshtë mbrëmje pranverake,
mbrëmje hijesh errësuar,
nëpër gjeth një afsh i përmallshëm
bie skena të kujtimit
dhe në shpirt një dhembje thellë
më pushton prej përmallimit…
Eshtë mbrëmje prandverake…
mbrëmje hijesh errësuar.
Rreze drite kuqërruara
bien përmbi maja malesh
e më duken si vigana
derdhin hije fshehtësie
dhe pastaj në botë të ëndrrës
zhyten thell’ prej lumturie
dhe harroj hekrat e burgut,
harrojbotën mbushur hallesh.
Dhe në mbrëmjen pranverake
dhëmbja ime thellë shtohet
edhe shtohet dalngadalë,
kur një yll ndizet në qiell.
edhe ndez një mall të thellë
përvëlon në shpirtin tim
…dhe më shkrin në hapësirën
që prej dritash po mbuloohet.
1942
Pjesë nga proza:
TABLO VJESHTE
Vjeshtë në natyrë
dhe vjeshtë në fytyrat tona
Migjeni
Natyra është e kthjelltë dhe e qetë. Eshtë natyrë vjeshte. E kthjelltë si lot i nxehtë i një të riu. E qetë si një shkretëtirë pa oas. Rrezet rrjedhin nga burimi i tyre, të qeshura si ujët, që gurgullon në gushën e një vashe. Një trëndafil i vonuar ka çelur në kopësht. Një trëndafil me ngjyra të kuqe si të gjakut. Por është trëndafil vjeshte. Edhe sytë e të riut ndriçojnë me një dritë të çuditshme. Edhe ato janë pasqyrë vjeshte.
Botuar në “Revistën Letrare”, 5 Tiranë. 15 prill 1944.
———————-
DIELLI PO GROPOSET
NGA PERENDIMI
Dielli po groposet nga perëndimi dhe hijet e mbrëmjes po zgjaten nga lindja.
. Ja! Hija e fundit ngjtet mbi majat si një alpin i lodhur.
Fryma e natës ledhaton gjethet e njoma të pemëve dhe muret e shtëpive dhe qielli mbyllët stoliset me temina të bardha.
Edhe harabeli përpoqi krahët për herë të fundit dhe pushoi mbi degët e mënit.
Po ti pse zbehe kur më sheh mua dhe pse përpjek portën?
Mos ke frikë nga dashuria, moj mikja ime?
…Ah, sikur të ruaja tek kryet, kur përgjume duke mbajtur në buzë gërshetin tend të bukur!
—————–
Poezi kushtuar poetit martir,
POETIT TE KENGES
SE PAKENDUAR
Nga Agim Xh. DëSHNICA
Me rrezet e fundme
njëvijë eshdritur-ar,
ra, u hap e u shtri,
në kreshtë mbiShpirag,
e befas u fik.
Afër lumit nën ulli
krisma, hije, dhimbje-gjak.
A fle lumi?
A ndien lumi, a sheh lumi?
Hesht mbi shkëmb qyteti i bardhë
pas dritaresh, rradhë mbi rradhë ,
me përralla e legjenda
brendaportave të rënda.
Afër lumit nën ulli, hijeve,
u shua poeti i bukurive,
në zemra ipaharruar.
U vra kënga e pakënduar
për fllad e det,
për lule e fletë,
vjeshtën e borën dimërore,
mbrëmjen pranverore,
në kohë zgjimi
e çast frymëzimi
nën flakën e kandilit
me trillet e bylbylit.
Hesht qyteti, prehet nën yje,
në orën e krimit nën hije.
Por ja! Jehona çan në suferimë.
Qajnë valët nën urë flijimesh,
qajnë poetin e dashurisë
poetin e hijshëm të lirisë.
Hëna ngriu mbi Kala,
feks dritare e baxha,
në gjumë trondit qytetin,
nën ulli e zgjoi poetin.
Nako, Nako. Emri i tij rinor
ikën tutje lumit në Tomor.
jeton me kumtin e besimit,
për ditën e ngadhnjimit.
E ndjek në çaste muzg vjeshte,
shpirtin lot, tek ngrihet lart në heshtje
e humbet tej malesh e pyjesh,
por befas shdrin si yll mes yjesh.
——–
Në fund, mund të thuhet, se ky shkrim, sado shkurt,me ngjarjet, faktet e vargjet, dëshmon për të vërtetën në kundërshtim me çdo esse-fantazi.
KRYETARI I VATRËS VIZITOI Z. AGIM KARAGJOZI
Të Enjten, 4 Shkurt 2016, Kryetari i Vatrës dr. Gjon Bucaj, vizitoi në shtëpi e tij, në Long Island z. Agim Karagjozi, president Nderi i Vatrës, ish kryetar i saj prej 18 Vitesh. Kryetari Bucaj shoqërohej nga vatrani i vjetër Zef Perndocaj, anëtar i Adovisory Board i Vatrës si dhe Editori i Diellit Dalip Greca.
Z. Agim Karagjozi gëzon shëndet relativisht të mirë. Ai u gëzua shumë nga vizita dhe tha se i mirëpret vatranët dhe bashkëpunëtorët e tij ndër vite.
Biseda ishte intersante dhe vazhdoi për më shumë se 3 orë. Z. Karagjozi solli në kujtesë veprimtaritë e Vatrës, ku vetë ai ka rreth 60 vite kontribut dhe më shumë se dy dekada në udhëheqje si kryetar apo zv/kryetar e sekretar(përfshi dhe degën e Nju jork-ut). Z. Karagjozi kujtoi me këtë rast miqësinë e Vatrës me presidentin historik të Kosovës Dr. Ibrahim Rugovën, të cilin e ka pritë disa herë me shumë bujari e përzemërsi vatarnësh në Nju Jork, por dhe presidenti Rugova e ka nderuar me pritje të ngrohtë në Prishtinë, atë dhe vatranët e tjerë.
Po ashtu ai kujtoi vizitën e delegacionit të Vatrës në Qershor 1988 në Tropojë në kohët e vështira të pas ’97-tës, ku ai dhe vatranët e tjerë që e shoqëronin, duke patur dhe ndihmën e të ndjerit Azem Hajdari, shkuan në Tropojë, vizituar të plagosurit e Luftës në Kosovë, dhuruan ilace e ndihma të tjera për Spitalin e Bjaram Currit, ndërkohë që dhuruan mijëra dollarë për Luftën e Kosovës.
Po ashtu z. Karagjozi në bisedën e nxitur nga editori kujtoi veprimtarinë e tij ndër vite, duke filluar që nga Lufta e Dytë Botërore, ku ai pati veprimtari direkte me Ballin Kombëtar, me Rininë e Ballit, por edhe lufta disa ditore në Kosovë në radhët e Batalionit të Ballit Kombëtar “Besnik Cano”, ku plumbat i vërshëllenin pranë në trashetë e luftës, kundër forcave sllave në drejtimin e Mihajllovicit.
Ai kujton edhe momentin prekës ku së bashku me atin e tij, nacionalist i njohur, Zyhdi Karagjozin, së bashku me udhëheqësit e tjerë nacionalistë kaluan Adriatikun, duke kënduar këngë mëmëdhetare. Madje ai kujton dhe vargjet e këngës. Më pas ai kujtoi jetën e vështirë në kampet e Italisë, emigrimin në Turqi, studimet për inxhinieri në Universitetin Robert Colege, ardhja në Amerikë dhe përfshirja e menjëhershme në veprimtaritë e Vatrës, ku ai shpesh ka udhëhequr veprimtari dhe projektet të Vatrës. Për shumë vite z. Karagjozi drejtoi edhe degën e Vatrës për NY dhe NJ, duke patur në krah publicisten e njohur Nexhmije Zajimi. Nëse Vatra sot ka një ndërtesë të saj trekatëshe, ajo është meritë e z. Karagjozi, i cili udhëhoqi për vite me radhë fushatën”Për binanë e Vatrës” dhe e ruajti me shumë fanatizëm shumën e mbledhur derisa i biri i tij biznesmeni Zyhdi Karagjozi, gjeti këtë ndërtesë(që Vatra ka sot) me cmim të ulët nga Banka dhe i bëri të gjitha veprimet falas pa marrë asnjë fitim për vete.
Z. Karagjozi në bisedë e sipër u inetersua për gjendjen e Vatrës, të Komunitetit Shqiptar në SHBA, situatën në Shqipëri dhe në Kosovë e vsiet e tjera Kombëtare. Ai tregoi brengosje të thellë për gjendjen e pashpresë në Shqipëri,me tranzicion të zgjatur, ku korrupsioni po gërryen shoqërinë, ku Vatra ka investuar mund dhe interesim të vazhdueshëm, që në fillim të viteve ’90. Po ashtu e quajti të pakuptimtë përdorimin e gazit lotsjellës në Parlamentin e Kosovës dhe uroi që gjendja të kapërcehet sa më shpejt.
– Disa nga udhëheqësit e Kosovës, më kanë zhgënjyer. Kam pasë shumë shpresë se do ta conin Kosovën përpara , por veprimet e fundit janë zhgënjyse, tha ai gajtë bisedës.
Z. karagjozi tha se e ndjek në vazhdimësi situatën në Komunitet dhe viset Kombëtare falë gazetave Dielli dhe Illyria, që vazhdon t’i lexojë me interesim dhe shprehu vlerësim për të dyja gazetat.
Z. Karagjozi premtoi nëse do të jetë mirë me shëndet ai do të marrë pjesë në festën që organizon Vatra me 14 Shkurt 2016 në nderim të Pavarësisë së Kosovës.(Dielli)