Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Vincent W.J. van Gerven Oei visits Spac-Berfrois

by

The Unoffical View of Tirana/

Print

overview1-annotated
Entrance of Spaç Prison. Left the administrative building, further down the roofs of the prison buildings. Photo by Xheni Alushi, 2014

by Vincent W.J. van Gerven Oei

Sometimes one can feel disgust, revolt, despair. To be confronted with a situation that seems by any standard beyond reason, beyond purpose, where one looks into the toothless, rotting mouth of a political and economical system. This is an attempt to describe one of such situations.

Last year, during the Albanian Lapidar Survey, we made a detour to the site of the Spaç prison, one of the most notorious internment camps of the former communist regime, reserved for its political prisoners. Located in a remote valley in the Mirditë province, it was a work camp, meaning that the prisoners housed there were basically used as slave labor in the adjacent copper mines. It was a site in which many people perished under the most horrific conditions, pushed off from ledges inside the mines, shot, or simply dies from pure exhaustion.

According to information gathered by Cultural Heritage without Borders, Spaç prison was constructed based on the Stalinist gulag model, combining isolated imprisonment with forced labor in the mines, and had a maximum occupation of about 1400 prisoners, many of which were intellectuals – perhaps their eloquent testimonies have contributed to the fact that it is still remembered. In 1973, Spaç was the site of the first revolt against the Albanian communist regime, when for two days prisoners took control of the camp and hoisted the Albanian flag without the perfunctory communist star. The first flag of a new Albania was hoisted in Spaç. It is a question whether the state that later, in the early 1990s, adopted that flag is worthy of that heritage of resistance.

With fall of communism, the camp was closed, and fully abandoned in 1995. Ever since, none of the democratic governments has made an attempt to preserve the site, and many former political prisoners are still awaiting justice as their former communist persecutors, prison guards, torturers, and informers continue to live in freedom, sometimes even occupying high positions in the current political and juridical system. In the meantime all buildings have been stripped from their doors, windows, fixtures, and the copper wiring. Thus the last copper from Spaç left in the hands of thieves. The result is that all buildings of the former camp have fallen prey to the elements, slowly collapsing under the summer heat, rain showers, and inhospitable winters of the region.

entrance
The meeting room where family members could visit prisoners, separated by a wall, never longer than ten minutes. Left entrance is for family, the right one for prisoners. Photo by Marco Mazzi, 2014

On March 27, 2009, the National Restoration Council from the Ministry of Tourism, Culture, Youth and Sport approved the restoration and muzealization of Spaç prison, provided that funding would be found through third-party donors. Such funding has not been forthcoming since. Only recently there have been some concrete initiatives from civil society to turn the Spaç prison into a site of commemoration, to protect and preserve what is left and use the site as an important symbol of oppression of the communist regime. The Dialogues for Spaçproject by Cultural Heritage without Borders is an important example, as a thoughtful and intelligent way of bringing different approaches to cultural heritage and voices from civil society, including former political prisoners into dialogue. In 2015 this resulted in a report, which, suggesting the collaboration of the government, outlines a series of clear steps through which the site could take on a commemorative function, embedded within contemporary Albanian society.

In my previous post I had already alluded to the stories I had heard about the Spaç copper mine being reopened, and this week I decided to explore the truth of these rumors together with a colleague. From Reps, the road had clearly been fixed and at certain points broadened. Whereas last year we could not park close to the camp site, a new road had been constructed and we could drive up to the entrance. The rubble and weeds around the entrance building had been cleaned up (the good work of the newly founded Spaç Prison Museum Foundation, I learned later from Gjet, the caretaker) and we could inspect the lower buildings, where the prisoners had lived. These had been inaccessible before.

Beyond the remaining buildings, on a mountain slope where we could distinguish several of the entrances to the mines, we discerned white demarcations around a plot of land, and newly constructed infrastructure and buildings. Amidst the remains of watch towers, fences, the foundations of a bridge across a small stream linking the main buildings with the mining galleries: a light blue building, with a few people working around it. It was clear that a company was setting up a project to reopen and exploit the mines.

tetebarracks1
Closer view of the barracks the horizontal slab sticking out from the earth that can be discerned below the right edge of the building was supposedly part of the foundation of the bridge linking the residential part of the camp with the galleries. Photo by the author, 2015.

I took me some time to absorb the emotional shock I felt, which quickly turned to rage. To reopen mine galleries dug by the hands political prisoners, working in inhumane conditions; to build barracks on sites where prison buildings used to stand; to dump rubble and debris in a place where a commemorative plaque reads: “In this valley are buried without tears and without flowers hundreds of prisoners consumed by suffering and pain” – all of that is a monstrous crime. Just imagine someone opening a pig farm in Auschwitz.

It is a crime precisely because it erases one of the worst crimes of Albanian history. It excavates history and dumps the dirt on the pile of corpses it left behind. This is not only the mistake of the company, even though it seems unlikely they are uninformed about whose graves they are stirring up. It is first of all a political scandal, a scandal, moreover, that has been long in the making: not a single prime minister has visited Spaç since the fall of communism. Not a single one. Where were you Fatos Nano? Where were you Sali Berisha? And where are you Edi Rama? Giving nice speeches in New York because you allowed your US “allies” to extend their counter-terrorism infrastructure onto Albanian soil? Where are you Minister of Energy Damian Gjiknuri? Signing more contracts for hydrocentrals in national parks? And where is the not-so-smart government councillor that will convince the Albanian public that placing important commemorative sites in the hands of a foreign mining company is a “reminder for us all not to repeat the past”?

tete2-annotated
Spaç copper mine site, with my annotations based on current construction activity. Image from Tete Mining website

The company that is currently reopening the mines in Spaç is called Tete Mining & Engineering Company, and has been present in Albania since the early 2000s. On their website they show a picture of Fatos Nano, a former protégé of Enver Hoxha’s widow Nexhmije Hoxha who after the fall of communism became prime minister several times over, attending a presentation about the Munella Copper Mine. Another picture shows the Spaç copper mine location. Tete Mining also operates a copper enrichment plant in Fushë-Arrëz, which I documented recently in July, and, as far as I understood from the inhabitants, causes serious environmental damage. In all three cases Tete operates under the Mineral Exploration and Production Agreement between Albania and Turkey.

fushe-arrez
Nothing to see here, just Tete Mining company polluting our drinking water. Photo by the author, 2015

Tete’s undated feasibility report on the Spaç mine allows one to wallow in undiluted irony while reading an exercise in censoring the monstrous origins of its infrastructure, presenting countless deaths in terms of economic categories such as profitability and “work carried out”:

The outcrop of Spac mineralization zone have been known since the beginning of 20thcentury. The exploration of Spaci sulfide outcrop started in 1954. Since beginning of exploration up to now a large volume of work have been carried out including prospecting channels, drillings, galleries etc.

The volume of the work carried out is as follows:

1. 70 channels with total volume 13633 m3

2. Shafts total 471 m

3. 26 exploration galleries and 3 mining galleries totalling 45,267 m (1954 until 1.1.1984)

4. Drill holes total 77,811 m (1954 until 1.1.1984)

5. 19 drill holes total 4,813 (1.1.1984 until 1.1.1987)

Allow me to add, again: that is 45 kilometers of tunnels “carried out” by means of primitive tools by prisoners living in inhumane circumstances, subject to torture and “accidental death.” The Tete website itself is even more degrading: “Albanian government invested in the mine for more than 81.000 meters of drilling, excavation of 140 m deep internal shaft and 12.000 meters of drifting during the communist regime.” Is this what the Ministry of Energy told them? That they “invested” in the mine during the “communist regime”? Well, if this is what investment means, a lot of the current government’s policies start to make a lot more sense. Investing in the economy means to rob a poor peasant from her fruits and vegetables because she cannot declare VAT. Investing in the economy means covering up at least one corruption scandal a day, simply because everyone is always already implicated and who cares from which party they are. Investing in the economy means buddying up with your so-called arch-enemy, because there is only one thing worse than integrity: missing out on those EU funds.

The work that has been undertaken by Tete, the construction of some barracks and the reinforcing of some of the galleries, is only the beginning. In fact, the photos we took are not that impressive, even. There are plans, however, to destroy some of the adjacent mountain (with the remains of fences and watch towers) and build an on-site processing plant. So even if the main Spaç prison site is saved, who will come there in a landscape dominated by a large copper processing plant, on a road where each turn another truck filled with ore comes around the corner? What would be the meaning of a few dilapidated barracks against the background of a massive industrial operation? Where would be the sense of profound isolation and helplessness that drove the communist regime to build the camp there in the first place? Reopening the mines is not only a crime against history. Apart from depriving future generations of an experience and warning of the lived reality of a totalitarian system and its infrastructure of terror, the destruction of the nature surrounding the camp will be a fait accompli.

After driving back to Tirana I flee into a bathroom and throw up.

That night I have a dream. The copper mine and factory are fully constructed, and dominate the background of the Spaç prison buildings. Workers move in and out of the mines, operate the machinery in the factory, slowly eating into the mountains. What rolls out of the factory are pallets stacked with copper bricks. Workers load up their wheelbarrows and cross a copper bridge to reach the camp site. Like a giant, scattered prosthesis, the now partially reconstructed walls, watch towers, and staircases gleam in the sun. Gold-reddish barbed wire encircles the premises. Spaç has become the largest lightning rod of Europe. Spaç has become the world’s largest telephone. A class of school children passes through the massive copper entrance gate. The teacher explains: “Spaç is like Amfortas’s wound. It can only be restored with the material that destroyed the lives of those who were imprisoned in it.”

About the Author:

Vincent-WJ-Van-Gerven-Oei-2-web-1500-213x2001-11

Vincent W.J. van Gerven Oei is a philologist, director of project bureau for the arts and humanities The Department of Eagles, and runs multilingual publishing house Uitgeverij. For Berfrois he writes a regular series on the state and concept of Albania, where he lives and works most of the time.(Berfrois.com)

Sindroma ballkanike e të qenit krenar më simbolikën e humbjes

by

Shkruan: Enver Bytyçi /Prej mbrëmë e sot gjithë ditën nuk kanë pushuar boritë e thirrjeve për të qenë krenarë me humbjen e mbrëmshme në stadiumin e futbollit Elbasan Arena. Të qenit krenar për atë humbje po imponohet nga kreu i qeverisë dhe gjithë makina propagandistike e tij, saqë ende vijon me zë e figurë të propagandohen intervistat për fitore që janë bërë ditën e djeshme para dite. E gjithë kjo skenë bëhet me qëllim që shqiptarët të harrojnë se humbën tri pikët e arta në ndeshjen e mbrëmshme me Serbinë dhe “të ndjehen krenarë” për sjelljen korrekte në kushtet e masave të shtetrrethmit policor. Të qenit krenar është një ndjesi njerëzore individuale, familjare ose kolektive. Por në botën e qytetëruar të qenit krenar nuk ka lidhje me simbolikat, aq më pak ka me humbjet. Vetëm te ne shqiptarët dhe popujt e tjerë ballkanas krenaria imponohet kryesisht për shkaqe politike e madje për simbolikën e humbjes. Të qenit krenar në botën reale lidhet me një rezultat konkret, me një shpikje shkencore që i shërben njerëzimit, me një vperimtari të caktuar politike, intelektuale, humanitare që gjithashtu i shërben njerëzimit, lidhet gjithashtu me realizimin e fitores të së mirës ndaj të keqes, e ngritjes së virtytit mbi vesin, e vlerës kundër antivlerës. Shkurt gjithçka që arrihet në të mirë e në dobi të njerëzve e bën njeriun krenar. Njeriu ndjehet krenar dhe i qetë në shpirt edhe kur bën një vepër të vogël bamirësie, ndërkohë që ndjehet I frustruar dhe i stresuar kur bën fjalë me dikë. Të qenit krenar është një ndjesi e cila vjen tek njeriu si indicator i një ngjarje ose bëmave të tij. Normalisht janë krenarë njerëzit që arrijnë diçka në jetë, që dallohen për shpikje, për shkencë, për vepra madhore në shërbim të njerëzimit ose të kombit. Krenar ndjehesh edhe kur mbyll një proces me sukses, kur njeriu arrin një rezultat të dukshëm, të prekshëm, të kapshëm. Në shoqëritë tradicionale krenaria lidhet gjithashtu me karakterin që shfaq njeriu përmes kategorive të tilla, si ndershmëria, mbajtja e fjalës së dhënë, mikpritja, humanizmi në trajtimin e të dobtëve. Ne shqiptarët ndjehemi krenarë me Nënë Terezën, me Ibrahim Rugovën, me rilindasit, me patriotë të shumtë që kanë dhënë pasurinë dhe jetën e tyre për interesat e Shqipërisë. Ndjehemi krenarë me heroin tonë kombëtar, Skënderbeun, për shkak të disa fitoreve të tij kundër pushtuesve osmanë dhe mbrojtjes që ai i bëri qytetërimit perendimor, të cilit pretendojmë t’i përkasim dhe ne. Krenaria është virtyt, ndërsa mendjemadhësia dhe euforia janë vese. Krenarinë dhe mendjemadhësinë e euforinë i ndan vetëm një qime, një vijë shumë e hollë, e cila nuk është vështirë të kapërcehet aq më tepër kur kësaj i ndihmon shteti, politika, qeveria, kryeministri, ministrat, strukturat e lidhura me to, e për më tepër përçuesja e krenarisë virtuale, media e korruptuar dhe e manipuluar. Gjithë kjo sallatë krenarie ndodhi në këto tri ditët e fundit, megjithëse njerëzit janë të zhgënjyer e të dëshpruar. Propaganda krenariste vazhdon të pompojë ushqimin e të qenit krenar me humbjen e ndeshjes së mbrëmshme. Po pse ndodh kështu? Sepse ne ende jemi një shoqëri në formim e sipër. Në vend të humanizmit dhe kërkesës për të qenë konkretë dhe për të parë thelbësoren, jemi mësuar, madje sikur nuk ndjehemi rehat nëse dikush nuk na miklon të ndryshojmë statusin e kërkesës për sukses, si çelësin e ndjesisë së të qenit krenar. Në vend të suksesit individual dhe kolektiv, në vend të golave që duhej të shënonim, ne kërkojmë standardin e të qenit krenar ideologjik, virtual, me atë që nuk e shohim, nuk e prekim, nuk e shijojmë, por vetëm e dëgjojmë. Shkurt në vend të përceptimit real, ne na mjafton ndijimi që na përcjell përmes të vetmes shqisë, veshëve, dikush nga jashtë, qoftë ky kryeministri apo e gjithë politika bashkë, kjo ska rëndësi më. Ndodh kjo, sepse ne jemi mësuar që krenarinë të na e imponojnë, jo ta ndjejmë, të na e japin aq sa duan të tjerët, jo ta shohim me sytë tanë, ta prekim me duart tona, ta shijojmë me shpirtin tonë. A nuk na e servirën Haxhi Qamilin për 50 vite si symbol të krenarisë, ndërkohë që na çuan drejt urrejtjes për emblemat shqiptare të dijes dhe dritës për shqiptarët, si Gjergj Fishta, Faik Konica, Mit’hat Frashëri e të tjerë?! A nuk na e servirën dhe vazhdojnë të na e servirin ende sot si simbol të krenarisë një luftë të ashtuquajtur antifashiste, me qëllim që të mos shihnim e të mos shohim produktin e asaj lufte, diktaturën?! Krenar je, nuk bëhesh. Ata që bëhen krenarë pa arësye, pa rezultate konkrete, pa një sukses të dukshëm, ata quhen krenaristë. Por në këtë rajonin tonë dhe sidomos te “miqtë tanë” të vjetër e të rinj, te serbët, ekziston dhe një lloj krenarie kolektive e përjetuar me shekuj për humbjet e pësuara. Prej 28 qershorit 1389, sidomos në dy – tre shekujt e fundit kur në skenën e etnologjisë ideologjike serbe u shfaq studiuesi Vuk Karaxhiç, Serbia dhe serbët përjetojnë sindromin e krenarisë për humbjen e Betejës së Fushë-Kosovës. Them e përjetojnë, por në fakt ata e vuajnë këtë sindromë, sepse krenaria e humbjes së asaj beteje ka krijuar tri kategori virtuale, të cilat I është imponuar në emër të kombit të gjithë popullsisë serbe, brenda e jashtë kufijve shtetërorë të Serbisë. Këto kategori lidhen me viktimizimin serb nga të tjerët, symbol i të cilit është Car Llazari, ish-komandanti serb i aleancës ballkanike në Betejën e Fushë-Kosovës. Kjo shërben si paralajmërim për unitet midis serbëve, ndryshe në çdo kohë ata mund të bëhen viktimë e një apo disa armiqve virtualë, pamjet e të cilëve lëvizin si në ekranet e televizionee të sotme shqiptare, të cilët me intervista bajate të parandeshjes duan të ushqejnë një krenari virtuale te shqiptarët. Kategoria tjetër lidhet me heroizmin e Millosh Kopiliçit, (Obiliçit, sipas serbëve), i cili për hakmarrje vrau Sulltanin, mbasi ky I fundit arriti ta fitojë betejën. Me këtë simbol Serbia realizoi për së paku deri më sot mitin e heroit dhe deomozdonë për hakmarrje. Dhe kategotia e tretë lidhej me tradhëtinë e Brankoviçit, i cili në legjendë thuhet se u largua nga lufta dhe më pas u bë vassal i osmanëve. Me mitin e “tradhëtisë” së Brankoviçit politika dhe institucionet e tjera shoqërore, shkencore e shpirtërore të Serbisë krijuan unitetin e kombit serb. Duke i përdorur të tri këto kategori të rreme në harmoni me njëra tjetrën Serbia arriti që të sundojë së paku për gati 150 vite në rajon. Ndërsa krenaristët tanë shqiptarë të gjitha shpikjet virtuale për krenarinë i përdorin në shërbim të politikës ditore. Qytetaria u gjet si shpikja e radhës për të shuar dhimbjen dhe larguar zhgënjimin e dëshprimin e humbjes së ndeshjes me Serbinë. Ndërkaq e vërteta është krejt tjetër. Futbolli luhet për një qëllim të caktuar. Objektivi kryesor është fitorja dhe përfaqësimi sa më i lartë në hierarkinë futbollistike europiane e botërore. Fitorja do e përligjte çdo ndjenjë krenarie. Nuk e përligj krenarinë një shpikje bajate, e padukshme virtual, që as hahet e as preket nga dora e nga shpirti I njerëzve. Prandaj nuk do të doja të bëja pjesë në kategorinë e krenaristëve për shkak të qytetarisë, por për shkak të fitores. Qytetari serioz dhe me dinjitet fyhet nëse dikush përpiqet ta bëjë qytetar Brenda natës, pasi kjo do të nënkuptonte se deri dje, pra para se të vinte Rindja në pushtet paskemi qenë një shpellarë, siç artikulojnë krenaristët kundër jokrenaristëve.

MIJERA SHQIPTARE E NDOQEN NDESHJEN E KOMBETARES NE “BATTERY PARK” NY

by

Zhgenjimi I Madh: “Përlotën” shqiptarët nga humbja e “hidhur” e minutave të fundit/

Nga Beqir SINA/

NEW YORK CITY : Atmosfera e ndeshjes, Shqipëri – Serbi, për atë që thirret “Ëndërra Kuq e zi” vazhdon……! për ndeshjen kualifikuese, për në “Francë 2016”, më 8 Tetor 2015 ora 2:45, në Elbasan Arena – tek shqiptarët e Amerikës – ka qenë e jashtëzakonshme, e paparë ndonjëher në historinë e emigracionit.Shqiptarët e New Yorkut, kishin paguar mijëra dollarë që ndeshja Shqipëri-Serbi të ndiqej nëpërmjet 3 ekranve të mëdha – vendosur sipër një kamioni në pjesën turistike të këtij qyteti, që quhet “Battery Park” në Manhattan.

Lajmi i bërë i ditur nga mediat, dje dhe sot, të cilat e kanë quajtur këtë një gjest fantastik, mblodhi më shumë se 3 mijë shqiptarë në këtë park, të paktën simbas policisë e cila angazhoi disa dhjetra forca të policisë për mbarvajtjen e aktivitetit.Ndërkohë, shqiptarët në Amerikë jan përgëzuar nga të gjithë shqiptarët në mbarë botën për këtë interesim të jashtëzakonshem.
Anëtari i Asamblesë së Nju Jorkut, shqiptaro amerikani asamblesiti Mark Gjonaj – një nga organizatorët i evenimentit me organizatën Rrënjët Shqiptare, dhe senatorin e shtetit të Nju Jorkut Mary Golden – diplomatët e Konsullatës së Kosovës, veprimtar të shquar të komunitetit, artistë, sportistë, studentë, afaristë dhe biznesmen, u bashkuan në lokalin e shqiptarit Paul Nicaj – në Battery Park Gardens – për një shikim të veçantë për ndeshjen historike : Shqipëria kuq zi me Serbinë -Një ndeshje, ku që të gjithë ishim në pritje për një fitore kundra Serbisë! “, tha asamblesti i parë shqiptarë në historinë e emigracionit shqiptarë, zoti Mark Gjonaj.Megjithatë, Kombëtarja e Shqipërisë pësoi humbje në minutat e fundit me rezultat 2:0 nga Serbia, në ndeshjen e vlefshme të grupit i të eliminatoërve për Euro 2016 në futboll. Mbrojtja jonë nuk ishte në nivelin e duhur thanë specialistët e futbollit dhe pësuan dy gola të shpejtë kur më së paku pritej.Zhgenjimi I madh: Por gjithësesi, ëndrra shqiptare për Euro 2016 vazhdon.Shqipëria tani duhet t’i kërkojë tri pikë si mysafir ndaj Armenisë dhe të sigurojë kualifikimin, pasi që Danimarka u mposhtë me rezultat 1:0 nga Portugalia.

Kisha e Milosheviqit dhe xhamia e Sulltan Mehmetit

by

Xhamia e Sulltan Mehmetit në Prishtinë, u ngrit mbi themelet e katedrales katolike të Arbërisë, aty ku u varros Pjetër Bogdani, personaliteti ynë më i madh pas Gjergj Kastriotit- Skënderbeut, kurse faltorja e Milosheviqit u ngritë afër rrënojave të kishës katolike shqiptare./

SHKRUAN: Gani MEHMETAJ/

Në përpjekjen për të arsyetuar veprimin e turpshëm të vënies së pllakës osmane në Kështjellën e Lezhës, një mercenar shqipfolës shkruan: merruni me diktaturën e Enver Hoxhës e mos u merrni me pushtuesit osman. Ai i amniston pushtuesit osman, por nuk i fal krimet e Enver Hoxhës! Shet dushk për gogla. Megjithatë, njëqind diktatorë të tipit të Enver Hoxhës, nuk kanë vrarë shqiptarë sa ka vra një Sulltan i vetëm me hordhitë e tij mizore. S’ka gjë që mund ta arsyetoj pllakën e turpit që e vunë në Kështjellën e Lezhës, në simbolin kombëtar të shqiptarëve. Shembull i tillë i shëmtisë, dhunimit të simbolit të bashkimit, përdhosjes së historisë, nuk është parë e dëgjuar në asnjë shtet a komb të Evropës së qytetëruar. Në shekullin XXI ndonjë gazetë e gazetar rreket të na bind se dhunuesit kombëtar duhet t’i kujtojmë me pllaka përkujtimore, sepse kjo është historia. Cila histori? Historia e dhunës e terrorit. E gjenocidit dhe e plojës. Kjo është historia e tyre, e mercenarëve që identifikohen me pushtuesin, por nuk është historia e shqiptarëve.Përgjërimi i një grupi shqiptarësh ndaj turqve, apo kohës së sundimit të osmanëve me ngjason me shembullin e gruas së përdhunuar që përgjërohet për përdhunuesin e vet. Ky fenomen psikologjik, është shëmti, deformimet i mendjes njerëzore. Gra të përdhunuara që përgjërohen ndaj përdhunuesve të tyre nuk kam pa, as nuk kam dëgjuar që ka, por burra që përgjërohen ndaj përdhunuesve të tyre osmanë, kam pa, dëgjuar e lexuar. Pështirosem kur i lexoj apo kur i dëgjoj, më duken monstra, mendje të sëmura, mercenarë të pacipë. Janë kategoria më e ulët e qenieve njerëzore.

Dallojmë disa tipa të këtyre shëmtirave: kategoria e parë janë mercenarë, që i kanë paguar të flasin e të shkruajnë për sundimin “e mirë” osmanë. Kategoria e dytë, janë të budallëllepsurit nga feja islame e të kapluar nga sëmundja e pashërueshme e inferioritetit , ua kanë shpërlarë trurit, prandaj si dështak e pranojnë secilin, që u ofron ngushëllim. Kategoria e tretë të ngjasojnë me raportet që kanë krijuar viktima e xhelati, personazhe tipike të regjisores Liliana Kavani. Kategoria e katërt janë ata që nuk e ndjejnë vetën shqiptarë, por tallen më shqiptarë e më simbolet kombëtare shqiptare, megjithëse i pranuam në mesin tonë, i ngritëm e edukuam. Janë kategoria më mosmirënjohëse. Me fjalë të tjera e mbajtëm gjarprin në gji.

Prandaj, jo me kot është thënë se një pjesë e shqiptarëve e kanë trurin e peshkut, harrojnë para se t’u kalojë rreziku. E harruan pushtuesin e egër turk dhe e shpallën vëlla, apo aleat strategjik (!), e harruan pushtuesin serb, në kapelën e Jugosllavisë dhe kaluan vjet në euforinë e vëllazërim-bashkimit, i harruan krimet e Greqisë dhe flirtojnë me te me servilizëm të skajshëm. Në përpjekjet për të harruar mizoritë pesëqind vjeçare (pa mësuar asnjë gjë nga pësimi) arsyetohen se mizor nuk ishin turqit, por osmanët, ndërsa turqit mburren me lavdinë e osmanëve mizor. Shqiptarët më trurin e peshkut, minimizojnë mizoritë jugosllave, duke ia veshur krimet një ministri serb- Rankoviqit, megjithëse të gjithë e dinin se masakra e Tivarit, vrasjet e pesëdhjetë mijë shqiptarëve të Kosovës e të territoreve etnike, u bënë atëherë kur Rankoviqi nuk qe kurrfarë faktori, përkundrazi sundimtar i Jugosllavisë ishte Josip Broz Tito.

Krimineli tjetër, Milosheviqi të cilin të gjithë e djallëzojnë, nuk ishte asgjë më i keq se sa Josip Brozi, të cilin grupe shqiptarësh me mendje të sëmurë e lavdërojnë. Ku është dallimi në mes të Miloshevqit dhe Josip Brozit? Në kohën e sundimit të Titos, në Kosovë dhe në territoret etnike, ushtria jugosllave (serbo-malazeze) vrau pesëdhjetë mijë shqiptarë për tre vjet. Në kohën e sundimit të Milosheviqit, ushtria serbe vrau njëzetë mijë shqiptarë të Kosovës. Pra, dallojnë numrat. Titos i ndërtuan përmendore, pagëzuan rrugë e qytete me emrin e tij. Millosheviqit nuk i ngritën përmendore, por ai e ngriti një kishë në Qendrën Universitare të Prishtinës, duke u përpjekur të përjetësojë sundimin e vet.

Sundimtarët osman i ngritën Sulltan Mehmetit II –Fatihut, xhaminë në Prishtinë për ta përjetësuar fitoren e tij mbi arbërorët. Xhamia e Sulltan Mehmetit II, sikurse shumica e xhamive në Arbëri u ngrit mbi themelet e katedrales katolike, aty ku u varros Pjetër Bogdani, personaliteti ynë më i madh pas Gjergj Kastriotit- Skënderbeut, kurse faltorja e Milosheviqit u ngritë afër rrënojave të kishës katolike shqiptare.

Në xhaminë e Sulltan Fatihut falen një pjesë e shqiptarëve myslimanë edhe sot e kësaj dite! Ceremonitë zyrtare të Bashkësisë Myslimane të Kosovës bëhen në përkujtimoren e sulltanit, shqiptarë-vrasës. Në këtë mënyrë u bëhet lavde krimeve osmane me përmendore myslimane.

Milosheviqi, kur e ndërtoi kishën “pravosllave” në Prishtinë, e kopjoi Sulltan Mehmetin e Dytë, me shpresën se një ditë edhe shqiptarët do të faleshin në këtë kishë, ashtu sikurse u falën në xhaminë e pushtuesit të mëparshëm. Fatbardhësisht pushtimi i Jugosllavisë së Milosheviqit nuk zgjati sa pushtimi i pasardhësve të Sulltan Mehmetit të Dytë, apo të Sulltan Sulejmanit, kështu që shpëtuam nga turpi që pasardhësit tonë të faleshin edhe në kishën e Milosheviqit, ashtu sikurse po falën në xhaminë e Sulltan Mehmetit. Sikur të mos e bombardonte NATO Serbinë, do të dilte ndonjë krye imam shqipfolës, që do të dërgonte porosi për “paqe e tolerancë” nga Kisha e Milosehvqit. Ndërkaq, mercenarët shqipfolës nëpër gazeta, televizione, etj. do të përgjëroheshin duke dhënë deklarata perverse në frymën: serbët na shpëtuan nga Perëndimi e nga asimilimi, serbët i kemi vëllezër e broçkulla të ngjashme, ashtu sikurse thonë për sulltanët e Turqisë. Palaço të tillë kishim dhe kemi. “Jo, po Sulltan Mehmeti apo Sulltan Sulejmani janë më të mirë”, thonë palaçot e gazetarisë shqiptare të shitur me lira turke. Fyti i tyre s’pushon se lavdëruari ish pushtuesin në shkallë të perversionit sadomazokist.

Ku është dallimi në mes të Miloshevqit, Mehmetit, Sulejmanit…? Nuk ka dallime, pos në numra. Krimineli serb vrau njëzetë mijë shqiptarë të Kosovës, por prapë vrau njëzetë herë më pak se krimineli osman Sulltan Mehmeti, të cilin një pjesë e shqiptarëve me mendje të sëmurë e pranojnë për mbret, sepse xhamisë në Prishtinë i thonë Xhamia e Mbretit, madje i falën xhamisë, të ndërtuar në kujtim të krimeve të tij. Mbase diktatori osman e ai serb dallojnë edhe në kohëzgjatjen e sundimit. Serbi sundoi kohë më të shkurtër, nuk iu dha mundësia të vazhdonte mizoritë, sepse Perëndimi e bombardoi dhe e arrestoi, kështu që na shpëtoi nga gjenocidi. Mizoritë osmane nuk i ndaloi askush, prandaj kemi këtë trashëgimi të shëmtuar. Milosheviqi nuk arriti t’i përmbyllte mizoritë e veta, ashtu si i planifikoi, nuk arriti as të ndërtonte kishën e vet, sepse trupat e NATO-s ia prishen planet. Ndërkaq, emnaku i tij në krime, Sulltan Mehmeti, sundoi gjatë, bëri shumë krime, arrit të shpërngulte shqiptarë më shumë se askush tjetër në histori. Sundimi i osmanëve i shndërroi arbërorët kryengritës në shqiptarë servil, i konvertoi me dhunë në myslimanë. Një grup shqiptarësh me gjen të shprishur e morën ideologjinë e pushtuesi dhe u bënë islamikët më të tërbuar në Evropë. Grupi tjetër apo shtresat e njëjta puthadore, morën ideologjinë komuniste dhe u shndërruan në pushtetarët më mizor. Të dy këto ideologji antishqiptare jetojnë pranë e pranë, duke e ushqyer njëra-tjetrën.

Edhe faltoret kushtuar këtyre dy kriminelëve kanë dallime: Kisha e Miloshevqit është shndërruar në rrënojë që kundërmon, xhamia e Sulltanit është rinovuar, përtërirë dhe shkëlqen më shumë se sa në kohën kur u ndërtua, është transformuar fare. Xhamin e Sulltanit e rindërtoi organizatat turke TIKA, e lidhur me organizatat terroriste islamike. Lidhjet e tyre u publikuan në gazetat tona, por TIKA vazhdon të rindërtoj e ndërtoj qindra xhami, pa e penguar askush. Kjo organizatë është shtet në shtet, nuk e pyet dhe nuk e përfill asnjë institucion të Republikës së Kosovës, ndërton e shëmton si ti teket. Është bërë makthi i traditës shqiptare.

Po shteti ynë ku është? Sepse, po të kishte shtet, nuk do të lejonte shëmtira të tilla: në Lezhë nuk do ta përdhosnin Kështjellën shqiptare me pllakën e shëmtuar, në Prishtinë nuk do t’i faleshim sulltanëve kriminelë, dhe as nuk do të guxonin të mbronin pushtuesin, nëpër Kosovë nuk do të ndërtonin xhami në mënyrë të egër, duke ua zënë vendin shkollave, teatrove e kopshteve të fëmijëve. Pesëqind vjet pushtuesi osman nuk ndërtoi xhami në Arbëri sa ndërtoi për dhjetë vjet të ripushtimit. Elita politike në Prishtinë dhe në Tiranë janë të korruptuar, ua ka mbyllur gojën ish-pushtuesi, prandaj institucionet shtetërore të ne, herë i tolerojnë përdhoseshit e historisë e të simboleve kombëtare, duke ua shkelur syrin, që të bëjnë veprime të dënueshme, herë i ndërsejnë. Kështu, me elitën e papërgjegjshme e të shitur, dy shtetet shqiptare rrezikohen të dalin nga boshti evropian dhe të përplasin në kaosin islamik.Deri kur? Derisa t’i tolerojmë.