dgreca – Page 3704 – Dielli

NJË JETË NË SHËRBIM TË ARSIMIT, KULTURËS DHE TË SHKENCËS SHQIPTARE

July 19, 2015 by dgreca

Nga Mikel GOJANI*/
U bënë 11-vjet kur arsimi, shkenca dhe kultura shqiptare në Kosovë mbeten pa profesorin, intelektualin dhe veprimtarin e shquar, prof. dr. Gjergj Rrapin, i cili një jetë të tërë ia kushtoi arsimit, shkencës dhe kulturës shqiptare në përgjithësi. Me humbjen e Rrapit familja mbeti pa njeriun më të dashur, studentët mbeten pa fjalën e ëmbël e me shumë kompetencë shkencore, punonjësit shkencorë mbeten pa hulumtuesin e vyeshëm prej sensit të hollë të çështjeve sociologjike, shoqëria kosovare mbeti pa veprimtarin e devotshëm për çështjen kombëtare.

Rruga jetësore dhe veprimtaria, arsimore shkencore dhe atdhetare e prof. dr. Gjergj Rrapit

Kur Kosova rënkonte nën peshën e rëndë të okupimit serb, kur popullit shqiptar i shkeleshin të drejtat në mënyrën më barbare, ky veprimtar i devotshëm i kauzës kombëtare për lirinë dhe pavarësinë e Kosovës, ishte ndër të parët që ngriti zërin lart kundër kësaj shtypjeje që regjimi serb ushtronte ndaj popullit të tij, dhe për asnjë çast deri në frymën e fundit nuk iu frikësuar dhe nuk iu është nënshtrua.
Prof. dr. Gjergj Rrapi u lind më 3.5.1937 në fshatin Stupë të komunës së Klinës. Shkollën fillore e kreu në fshatin Budisalc (fshat afër vendlindjes), më pastaj një pjesë të gjimnazit real në Pejë. Pas kryerjes së klasës së dytë të gjimnazit ka vazhduar mësimet në vitin e tretë të shkollës normale në Prizren, e vitin e katërt dhe të pestë i ka kryer në Prishtinë. Ka diplomuar në shkollën normale në qershor të vitit 1959. Pas kryerjes së normales ka punuar si mësues në fshatrat Ujmirë, Budisalc dhe Zllakuqan të Klinës, ndërkaq në vitin 1963 është inkuadruar në shkollën fillore “Rilindja” në Terstenik të Pejës. Si drejtor shkolle ka pune në këtë shkollë, po ashtu edhe në Shkollën e Zllakuqanit. Në vitin 1969 është regjistruar në Degën e Sociologjisë në Fakultetin Filozofik të Universitetit të Beogradit, ku në këtë degë ka diplomuar dhe në vitin 1974 ka marrë titullin Sociolog. Me t`u kthyer nga Beogradi është inkuadruar në Shkollën Politike të Kosovës – Qendrën Krahinore të Arsimit Marksist, në këtë institucion ka punuar si bashkëpunëtor profesional deri sa ka kaluar në Fakultetin Filozofik në cilësinë e asistentit. Në vitin 1979 është zgjedhur ligjërues i lëndës “Metodologjia e sociologjisë” si dhe lëndën e Sociologjisë – Kursi i përgjithshëm në Fakultetin Ekonomik, ndërsa në Degën e Sociologjisë ka mbajtur ushtrimet nga lënda e Sociologjisë së përgjithshme”, si dhe lëndë të tjera sipas nevojës. Në vitin 1977 është regjistruar në Shkallën e Tretë në Degën e Sociologjisë, duke i plotësuar të gjitha kushtet e vazhdimit të rregullt të studimeve post-diplomike, sepse i ka dhënë të gjitha seminaret dhe një pjesë të provimeve . Ka doktoruar në vitin 1986 me temën “Martesa shqiptare”. Ai është ndër themeluesit e katedrës së sociologjisë, meqë ishte i pari sociolog me gradë shkencore i Universitetit të Prishtinës. Prej themelimit të Degës së Sociologjisë deri në vdekje ka qenë sekretar i Degës së Filozofisë dhe Sociologjisë, si dhe shef i Degës i Degës së Filozofisë dhe Sociologjisë. Në kërkime shkencore nga lëmi i sociologjisë merret që nga koha kur ishte student. Është meritë ekskluzive e profesor Rrapit edhe dalja e revistës së Shoqatës së Filozofëve dhe Sociologëve të Kosovës “Thema”, që ishte edhe kryeredaktor i saj, se cilës po ashtu edhe i ka dhënë emrin. Meritë tjetër e profesor Rrapit është se për avancimin e mendimit filozofik-sociologjik, e ka shkruar elaboratin e parë për themelimin e Institutit të Filozofisë dhe Sociologjisë, mbi bazën e të cilit Fakulteti e themelon institutin në fjalë. Ka botuar libra dhe dhjetëra studime sociologjike. Në vitin 1985 botoi librin “Savremene zadruzhne porodice na Kosovu”. Ky libër është përkthyer edhe në gjuhën gjermane. Në vitin 1994 botoi librin publicistik “Kosova e viteve të ndrydhura”, në të cilin libër janë të përfshira disa shkrime publicistike , diskutime të autorit të cilat i ka paraqitur në sesione dhe simpoziume të ndryshme shkencore qysh nga viti 1985 e deri në fundvitet e `90-ta. Ky libër është një fryt i një kohe të rëndë për individin dhe kolektivitetin në gjithë hapësirat e ish-Jugosllavisë ku jetonin shqiptarët e sidomos në Kosovë, i cili për afro dy dekada kjo popullatë u gjend nën represionin e padurueshëm të hegjemonistëve serbë, vetëm pse shqiptarët i kërkonin të drejtat e tyre demokratike, nacionale e qytetare, edhe pse shqiptarët ne Kosovë, në Maqedoni, në Mal të Zi dhe Kosovën Lindore janë autoktonë që nga kohët antike, pra pasardhës të ilirëve. Autori Rrapi, në këtë libër po ashtu tërheq paralelen e luftës së popullit shqiptar kundër tre nacionalizmave: kundër nacionalizmit serb, nacionalizmit malazez dhe atij maqedonas. Çështjen e Kosovës nuk e konsideron vetëm si çështje të Kosovës, por edhe të bashkësisë ndërkombëtare, sido që të zgjidhet ajo, sipas tij do të jetë e paqëndrueshme. Çështja e Kosovës mund të zgjidhet drejt dhe përfundimisht vetëm me zgjidhjen e çështjes shqiptare në përgjithësi – kjo është edhe ideja kryesore që i përshkon shkrimet dhe publikimet e tij dhe përgjigja e Rrapit për fatin e kombit.
Profesor Rrapi, po ashtu në vitin 1995 ka botuar librin “Familjet e mëdha të sotme shqiptare”, ndërkaq në vitin 2000 në Tiranë botoi librin “Roli i traditës së zhvillimit ekonomik”, ndërsa në vitin 1997 librin “Sociologjia”, tekst universitar. Rrapi është autorë edhe i shumë librave shkollore dhe i botimeve tjera profesionale. Po ashtu, ky studiues ka redaktuar dhjetëra libra të autorëve tjerë, si dhe ka botuar mbi 100 artikuj studimorë profesionalë në periodikun kosovar dhe jashtë.
Në një bibliografi të lënë nga vetë profesor Rrapi, ai shkruan se me punime kërkimore është marrë qysh nga bankat e studimeve, si student i Universitetit të Beogradit. Në këtë drejtim, profesor Rrapi, po ashtu ka shënuar disa nga punimet e botuara në revistat qendrore profesionale në vend si dhe në Kosovë:
– Në revistën “Sociologjia, revistë e Shoqatës së Sociologëve Jugosllav”, nr. 1/1972, e ka botuar studimin me titull: “O zadruzanoj porodici Jakaj iz sela Renovca”;
– Në revistën “Sociologia sela”, që del në Zagreb, në vitin 1976/2, ka botuar studimin me titull: “O zadruzi – tekije”;
– Në revistën “Përparimi” 1978/3/, studimi mbi filozofinë e Altyserit me titull: “Ndryshimet epistemologjike te filozofisë së tij”;
– Në “Përparimi”, po ashtu në vitin 1979, studimin me titull: “Klasikët e Marksizmit mbi fshatin dhe fshatarët”;
– Në revistën “Socioloski pregled”, revistë kjo e Shoqatës së Sociologëve të Serbisë”, në vitin 1979, studimin me titull: “O starom i novom u kosovskom selu”. Studimi në fjalë ka qenë referat i mbajtur në Këshillimin e Shoqatës së Sociologëve të Serbisë në Ivajnicë;
– Në të përditshmen “Rilindja” në vështrimin me titull: “Filozofia marksiste filozofi revolucionare”. Lidhur me librin e prof. dr. Gajo Petroviqit, që mban titullin “marksizëm i revolucija”;
– Punimin e diplomës me titull: “Danasnja Metohiska zadruga”, komision i profesorëve pranë të cilëve e mbrojta temën e propozoi temën për botim të veçantë pa ndonjë ndryshim. U propozua që tema t’i ofrohet Akademisë së Shkencave Serbe në Beograd;
– Në “Rilindje” vështrimin me titull: “Problemet e strukturës shoqërore”, përkitazi me ribotimin e veprës së prof. dr. Mihailo Popoviç, po më të njëjtin titull;
– Shqyrtimi me titull: “Trajtimi shkencor i kategorive sociologjike”, botuar në “Përparimi” 1979, lidhur me veprën e prof. dr. Ivan Kuvaciqit “Znanost i drustvo”;
– Po në revistën “Përparimi”, punim me titull: “Origjina e psikanalizës”, vështrim ky i shkruar me rastin e përkthimit në gjuhën serbokroate të veprës së Erik Fromit, “Misija Sigmunda Frojda”, Beograd 1978;
– Revista “Përparimi”, shqyrtim me titull: “Anatomia klasore e shoqërisë borgjeze, vitin 1979, nr. 4.;
– “Shqyrtim marksiste vetëqeverisëse, revista “Përparimi” 1980;
– Revista “Përparimi”, nr. 3/1980, shqyrtim me titull: “Kontraditat e shoqërisë kapi taliste, përkitazi me ribotimin e veprës së prof. dr. Ivan Kuvaciqit me titull: “Obilje i nasilje;
– Në të dyjavshmen “Fjala”, botohet një vështrim i veprës së Erik Fromit, përkitazi me vdekjen e këtij emri të madh të filozofisë, sociologjisë dhe psikologjisë së sotme botërore’
– Librin “Sociologjia”, tekst universitar, Prishtinë 1997;
– Libri, “familjet e mëdha të sotme në Kosovë” 1995, Instituti i Sociologjisë i Fakultetit Filozofik në Beograd; 16 – a): Ky libër u përkthye në gjuhën gjermane këtë vit (2001), dhe do të botohet në Graz të Austrisë kah fundi i vitit;
– E. Dyrkemi, Përkthimi i librit të tij: “Rregullat e metodës sociologjike”, Prishtinë 1985;
– Roli i traditës në zhvillimin ekonomik, Tiranë 2000;
– Shtjefën Gjeçovi – themelues i sociologjisë urbane, revista “Thema”, 15, 2000;  - Gati çdo muaj ka realizuar nga një projekt shkencor.
Kështu që, prof. dr. Gjergj Rrapi, është emër i shquar i arsimit dhe shkencës shqiptare. Me rezultatet e arritura në lëmin e filozofisë e të sociologjisë, ka lënë pas vetes aq studime, aq të arritura shkencore e libra, aq e përjetësoi punën e vet në to , sa ai gjithmonë do të jetë emër i nderuar dhe i çmuar jo vetëm në përmasat kombëtare, por edhe më gjerë. Profesor Rrapi tërë energjinë e tij e derdhi në avancimin e punës shkencore në Universitet dhe në mbrojtjen e autonomisë së tij. Në veçanti kontributi i tij ishte madhor në kohën kur shteti “juridik serb” me tërë potencialin e vet ekonomik, propagandistik, policor e ushtarak, ishte përcaktuar për zhbërjen definitive të arsimit shqip në përgjithësi, të Universitetit të Prishtinës në veçanti dhe për zhbërjen e Kosovës. Ai ishte një nga ideatorët kryesor për vazhdimit institucional dhe legal të punës së Universitetit nëpër objekte private, pas aplikimit të masave të dhunshme administrative të pushtetit serbo-komunist në Universitetin e Prishtinës. Në mbrojtje të këtij institucioni me interes kombëtar, u gjend në ballë të formave të ndryshme të rezistencës për mbrojtjen e tij dhe të shkollës shqipe.
Prof. dr. Gjergj Rrapi ishte luftëtar modern, i denjë dhe i pakompromis për të drejtat njerëzore dhe kombëtare të popullit shqiptar. Kudo që prezantonte në simpoziume të ndryshme shkencore të niveleve ndërkombëtare, haptas, në mënyrë të guximshme dhe argumentuese e prezantonte dhunën dhe gjenocidin serb mbi popullin shqiptar të Kosovës. Padyshim se në këtë kontekst kontributi i tij u sublimua me daljen në dritë të librit “Kosova e viteve të ndrydhura”, të botuar më 1993, në Prishtinë, ku në mënyrë shumë të qartë dhe argumentuese prezanton realitetin shqiptar të atyre viteve, të cilat vërtet ishin të ndrydhura e të rënda.

Ishte mik dhe krah i djathtë i profesor Fehmi Agani

Gjatë fundviteve të viteve të `80-ta, kur Kosova rënkonte nën peshën e rëndë të okupimit serb, kur të drejtat e këtij populli shkeleshin në mënyrë më drastike, ai në një simpozium shkencor në Split të Kroacisë ngriti lartë zërin e protestës kundër gjithë asaj shtypje që Serbia ushtronte ndaj popullatës shqiptare. Në këtë simpozium Rrapi u shpreh se ne shqiptarëve në Kosovë, popull autokton dhe gjysma e popullsisë në territorin kompakt, si dhe populli i tretë për nga numri në Jugosllavi, na mban shpresa se Evropa nuk do ta përsërisë gabimin e saj tragjik ndaj shqiptarëve si në vitin 1913. Pa zgjidhjen e çështjes së 3 milionë shqiptarëve nuk do të zgjidhet çështja e Jugosllavisë. Kriza jugosllave ka filluar në Kosovë dhe nuk mund të zgjidhet pa Kosovën, është shprehur ndër të tjera Rrapi në Simpoziumin e Splitit. Janë të shumta simpoziumet dhe tryezat në të cilat ka marrë pjesë z. Rrapi, i cili është ndër intelektualët që e ka kualifikuar politikën gjenocidiale të S. Milosheviqit në Kosovë dhe qëndrimet e tij ndaj kësaj politike i kanë përshëndetur prof. Branko Horvat, Rudi Supek, Predrag Matjvejeviq dhe të tjerë.
Gjatë viteve të `90-ta kur angazhimi politik e demokratik bënte jetën shqiptare, formë kjo e zgjedhur për daljen nga ai okupim i hekurt i robërisë, edhe profesor Rrapi u angazhua në jetën shoqërore e politike. Ishte themelues i Partisë Shqiptare Demokristiane, më pastaj edhe i Partisë Liberale Shqiptare. Në vitin 1997 është zgjedhur edhe kryetar i shoqatës së Filozofëve dhe Sociologëve të Kosovës. Ishte mik dhe krah i djathtë i profesor Fehmi Agani.
Prof. dr. Gjergj Rrapi, ishte njëra nga figurat tona që kanë luajtur rol në jetën tonë arsimore, intelektuale, shkencore, kulturore, shoqërore, politike dhe kombëtare në gjysmën e dytë të shekullit që e lamë pas dhe në vitet e para të këtij shekulli. Ai i takon atij brezi intelektualësh, edukuesish e veprimtarësh shqiptarë të Kosovës, të cilët me punën e tyre të përkushtuar, me kultivimin e mençurisë, dijes dhe shkencës, i kanë zgjeruar e zgjeruar gjithnjë kufijtë e lirisë vepruese e të krijimtarisë mendore. Edhe pas shtatë vjetësh e kemi parasysh personalitetin e tij të gjithanshëm: figurën e sociologut, të publicistit e të shkencëtarit, aq edhe të vepruesit politik që nga fundvitet ’80 e deri sa vdiq.

Çfarë paraqet profesor Rrapi në librin e tij, “Kosova e viteve të ndrydhura?”

Profesor Gjergj Rrapi, në vitin 1993 botoi librin publicistik “Kosova e viteve të ndrydhura”. Brenda këtij libri janë të ngërthyera disa shkrime publicistike (diskutime të autorizuara), të cilat i ka paraqitur në simpoziume dhe sesione të ndryshme shkencore në shumë vende të Kosovë, të ish- Jugosllavisë dhe të vendeve të tjera evropiane, qysh nga viti 1985 e deri në frymën e fundit të jetës së tij, më 2004.
Libri “Kosova e viteve të ndryshkura” të profesor Rrapit, është një fryt i një kohe të rëndë për individin dhe kolektivitetin shqiptar në gjithë hapësirat në ish- Jugosllavi, ku jetojnë popullata shqiptare dhe sidomos në Kosovë, i cili , që, për afro një dekadë e gjysmë kjo popullatë gjendet nën represionin e padurueshëm të hegjemonistëve komunistë serbë, vetëm pse kërkojnë të drejtat e tyre demokratike, nacionale dhe qytetare, edhe pse shqiptarët në Kosovë, në Maqedoni, në Mal të Zi dhe në Serbinë Jugore (Kosovën Lindore), janë autoktonë që nga kohët antike, pas ardhjes të ilirëve.
Shkrimet publicistike të këtij autori janë një ditar i veçantë që dallon nga një ditar tjetër. Është ky një ditar i cili nuk është shkruar nga profesor Rrapi, mirëpo është shkruar në një kohë – zezonë, prandaj për këtë fakt edhe bart një të vërtetë të dhembshme, por edhe krenare.
Në librin “Kosova e viteve të ndrydhura, shfaqet një sfond i një natyre të zymtë; rropatjet e këtij populli që shekuj të tërë shkojnë në përballje me historinë; shekuj të tërë ky popull vazhdimisht pinrrohet me lirinë… Janë pamjet ekskluzive që i ka parë dhe i shohin sytë e një intelektuali, fa ti i të cilit është i lidhur ngushtë me fatin kolektiv – kombëtar. Prandaj, nyjëtimi më i thellë, më i qartë, më i guximshëm dhe, jo më tronditës i vullnetit të kombit shqiptar, njëmendësisht në publikimet e këtij vëllimi të këtij autori.
Disa nga temat bosht të përfshira në këtë libër, si “Çështja kosovare në diskursin jugosllav”, “Kosova dhe nacionalizmat”, “Shqiptarët në Kosovë dhe në vendet tjera të Jugosllavisë nuk janë pakicë kombëtare por komb”, “Ç’shoh të diskutueshme në politikën popullatave”, “Vetëdija e ideologjisë si fat tragjik për popullin shqiptar”, “Si u mor autonomia e Kosovës?”,Kosova në aktualitetin e sotëm etj., paraqesin se si Kosova prej se është aneksuar dhe është futur padrejtësisht në bashkësinë artificiale ish- jugosllave e sidomos deri në vitin 1966 ka përjetuar çastet më të vështira në historinë e saj.
Periudha e fundit, në veçanti prej vitit 1981, populli shqiptar në Kosovë dhe në gjithë hapësirat tjera të ish- Jugosllavisë përjetoi ndrydhje të mëdha, aq sa mund të thuhet lirisht, siç shprehet edhe vetë autori, “periudhë e imponimit të obskurantizmit serbosllav”. Në frymën e kësaj logjike dhe sipas konceptit armiqësor në që prinin ASHA të Serbisë, Shoqata e Shkrimtarëve të Serbisë” ( e njohur si Francuska – 7), dhe të gjitha institucionet të tjera politike, kulturore e shoqërore serbe, duke elaboruar vazhdimësitë e projekteve famëkëqija, tashmë të njohura dhe të stërnjohura me pretekst që shqiptarët të shpërngulen, pra t’i lëshojnë vatrat e tyre stërgjyshore që i kanë ruajtur me shekuj me fanatizëm, madje edhe të asgjësohen me qëllim të rikolonizimit të Kosovës dhe serbizimit të saj.
Kapitull të veçantë autori i këtij libri i kushton pezullimit të Kushtetutës së vitit 1974, kur Serbia krijoi një gjendje edhe më të tendosur në të gjitha masat e popullit shqiptar në Kosovë dhe jashtë. Duke e vërejtur pushteti okupues serb këtë pakënaqësi të madhe të popullit, në Kosovë solli forca edhe më të mëdha ushtarake e policore, ku Kosovën e robëroi më argumentin e forcës dhe terror të papërshkrueshëm, duke i munguar çdo argument tjetër.
Autori, prof. dr. Gjergj Rrapi, në librin e tij “Kosova e viteve të ndrydhura”, tërheq shumë paralele të luftës së popullit shqiptar kundër shumë nacionalizmave, duke u fokusuar në tre nacionalizmat ortodoks: në nacionalizmin serb, malazez dhe atë maqedonas.
Çështjen e Kosovës, autori nuk e konsideron vetëm si çështje e Kosovës, sido që të zgjidhet ajo, sipas tij do të jetë e paqëndrueshme. Çështja e Kosovës, sipas profesor Rrapit, mund të zgjidhet drejt dhe përfundimisht vetëm me zgjidhjen e çështjes shqiptare në përgjithësi, pra të tërë gjeografisë shqiptare, ku, kjo njëherësh është edhe ideja që i përshkon shkrimet dhe publikimet e tij dhe përgjigjja më autentike e profesor Rrapit sa i përket fatit të kombit shqiptar.
Një ide e këtillë, sipas tij mund të realizohet, në radhë të parë në bazë të rrethanave që po lëvizin në këtë pjesë të këtij globi tokësor, dhe çka është më qenësore për forcat tona politike, ndërtimi i një platforme të përbashkët politike e kombëtare. Kjo platformë do t’i paraprijë këtij synimi që është shumë racional dhe me pretendim që të realizohet në një rrethanë të caktuar politike.
Këto të dhëna dhe shumë të tjera të cilat profesor Rrapi i ka kapërthyer në brendinë e këtij libri, e bëjnë shumë të rëndësishëm këtë libër, i cili do t’i qëndrojë kohërave.
Kjo vlerë e këtij studiuesi nuk është nuk është e vetmja punë e frytshme. Profesor Rrapi punoi edhe vepra të tjera që të cilat do të lënë gjurmë për gjeneratat tona.

U shkëput nga jeta kur ishte në kulmin e fuqive të tij krijuese

Kështu, prof. dr. Gjergj Rrapi u shkëput nga jeta në kohën kur ishte në kulmin e fuqive të tij krijuese, bash në kohën kur bashkëkombësit kishin aq shumë nevojë për talentin e tij të madh, për mendjen e tij të ndritur, për fjalën e tij me autoritet, për veprimin e tij të guximshëm dhe efektiv. Zbrazëtia që la prof. dr. Gjergj Rrapi në frontin e punës e të luftës nuk është aspak e lehtë të mbushet. Por, njerëz si ai mbeten të gdhendur përjetësisht në kujtesën e kombit si pika të ndritshme referimi të historisë së tij.
Le të jenë këta rreshta një homazh e një nderim i thellë për profesorin e nderuar, Gjergj Rrapi, emrin e të cilit do ta mbajmë përjetë të paharruar.
Prandaj, prof. dr. Gjergj Rrapi, mbetet personalitet i shquar i arsimit e i shkencës shqiptare, po ashtu edhe luftëtar i denjë për të drejtat njerëzore e kombëtare.
Në përfundim mund të konstatojmë se emri dhe vepra e profesor Gjergj Rrapit do të mbeten të pashlyera në kujtesën tonë dhe të brazave që pasojnë, të cilëve u shërbeu gjatë gjithë rrugës së tij jetësore.
*HOMAZH PËR PROF. DR. GJERGJ RRAPI (1937-2004)

Gjeniu Gjergj Sina nga Voskopoja dhe perandoria e tij finaciare në Austri

July 19, 2015 by dgreca

Nga Pjeter Logoreci-Vjenë/
Në vazhdim të ciklit me shkrime për dinastinë Sina, mbi historinë e suksesëshme të kësaj familje nga Voskopoja, në Austri, po sjell disa informacione mbi jeten dhe aktivitetin shumë dimensional të një prej burrave më në zë në xhiron e bizneseve dhe të parasë, bankierit Gjergj Sina.
Po të kërkosh për Gjergj Sinen në arkivat e shtetit, por edhe ato private austriake, nga sasia e madhe e informacionit që gjindet, mund të krijosh një ide fillestare për xhiron gjigande të aktiviteteve tregtare, bankare, prodhuese, ndërtuese por edhe shoqërore të Bossit Gjergj Sina. Perandoria finaciare të cilën Gjergj Sina trashëgoj nga i ati Simon Sina dhe që e fuqizoi me tej, kalonte kufijtë e disa shteteve të fuqishme të kohës si perandoria osmane dhe ajo austrohungareze, duke u përhapur në të gjithë Europën e zhvilluar.
Të njohim Gjergj Simon Sinen.
Gjergj Simon Sina lindi në Nish me 20 nandor 1782, nga martesa e Simon Sines (plakut) me vajzën nga Nish-i, Irene Czippe. Për të vërtetuar vendin e lindjes së tij nuk pat ndonji dokument, pasi në perandorinë osmane nuk lejohej një dokument pagëzimi. Vetë Gjergji e ka deklaruar më vonë, Nish-in si vendlindjen e tij, përsëri pa e pasur të dokumentuar, por të vërtetuar gojarisht nga pesë dëshmitare që ishin miq të familjes dhe “që e njihnin ate që fëmijë”. Kur Gjergji ishte në moshën 10 vjecare, pas vdekjes së parakohëshme të nënës, babai vendosi që të largoheshin nga Nish-i për tu vendosur në Vjenë, kryeqendrën e fuqishme tregëtare e finaciare të perandorisë.
Sipas informacioneve të asaj kohe, (rreth viteve 1800) mendohej që numri i tregtarve “grek”(1) me shtetësi turke të cilët kishin firma të mirëfillta me aktivitet tregtar në Vjenë, ishte rreth 217-të.
Duke filluar nga viti 1803, Gjergj Sina ishte aktiv dhe drejtonte firmen bashkë me babain e tij, firmë që ishte pjesë e SHOQERISE së tregëtarëve “grekë” në Vjenë. Me 3 prill 1818, tre nga Sina-jt, babai i tij Simon, vëllai Johann dhe ai, morën titullin BARON. Thuhet që, si Gjergji ashtu edhe Simoni (i vjetri), që nga viti 1811 deri me 1818 përdorën në të mirë të tregtisë së tyre, shtetësinë e dyfishtë (turke dhe austriake). Në vitin 1822, për të nderuar figurën dhe veprën e babait (një vit pas vdekjes së tij), Gjergji, ja ndryshoj emrin e firmës që trashëgoi (që dikur quhej PAPA NAUM, SINA & CO) në SIMON GEORG SINA, duke marrë mbi vehte cdo detyrim si dhe kontaktet që babai kishte në zonat e perandorise osmane. Biografja austriake A.Lanier, e cila ka bërë historikun e bankës dhe bizneseve të familjes Sina, mendon që një gurë i fortë në themelin e kapitalit të FIRMES SINA ishin edhe disa situata që u krijuan në favor të Voskopojarëve. Ajo i referohet për këtë tregimeve që vetë Gjergj Sina ju ka shprehur bashkohësve e miqve të vet:……. ne familjarisht duhet ti falenderohemi,…. rritjes së kërkesës për lëndën e parë, pambukun (në fillimin e prodhimit të tij industrial), ….një lufte , … disa vdekjeve që pasuan,…. si dhe rrotacionit të zyrtarve në disa organe shtetërore të perandorisë osmane….
Gjergj Sina hapi në Vjenë një firmë ku tregtonte mall me shumicë nga Ballkani, e cila “gëzonte mbrojtjen dhe privilegjet” e pashait vendas. Sipas historianëve, ishte koha kur akoma nuk kishte filluar eksporti i pambukut nga Amerika, ndërkohë që në zonat e Ballkanit, sidomos në Maqedoni, prodhimi i pambukut ishte në kulmin e lulëzimit. Pashai vendas, Ali Pasha, e ndaloj popullsinë që prodhimet ti tregtonte diku tjetër dhe mori për vehte monopolin mbi pambukun, duke e mbledhur për të ja shitur më pas bashkëatdhetarit Sina, i cili kishte nënshkruar në Manastir një kontratë të rregullt me pashain. Tregtia në mes tyre do të funksiononte si një Shoqëri e mirëfilltë. Pashai duhej ti dërgonte pambukun Sines me një cmim për të cilin ishin kuptuar bashkë, ndërsa Sina duhej ta shiste. Nga fitimi i përbashkët, sipas marrveshjes dy palëshe, Sina ishte i detyruar të administronte edhe pjesën e fitimit të ortakut. Ali Pashai trembej që Sulltani një ditë do të hakmerrej dhe për cdo gjë që mund të ndodhte, bankieri Sina ishte i detyruar që, sipas kontratës, ti jepte familjes së pashait pjesën e fituar. Për vite me radhë, kjo tregëti solli fitime të mëdha. Edhe luftrat që po bënin francezët, sollën një ndikim pozitiv në shitjen e lëndës së parë, pambukut që i duhej ushtrisë për veshmbathje. Por erdhi një ditë, që Sulltani arriti të ndëshkojë Ali Pashain, duke e vrarë atë vetë, si dhe djemtë e tij. Ai arriti të fshijë nga faqja e dheut të gjithë familjen e pashait rebel. Kështu që Gjergj Sina u bë trashigimtari i vetëm ligjor i shumës stërmadhe të fitimit që i përkiste Ali Pashait. Kjo gjë është konfirmuar edhe në gazetën e mbrëmjes Pester Lloyd, e cila me rastin e vdekjes së Gjergj Sines, në numrin e saj të 20 maj 1856-es, në një kronologji që botoj mbi jetën dhe karrieren e Gjergj Sines shkruante: …Ai (Gjergj Sina) duhet ti falenderohet …..të famshmit e të plotfuqishmit Ali Pasha nga Janina, me të cilin në atë kohë zhvilloj një tregti të përmasave të mëdha, nga ku i vjen një pjesë e madhe e kapitalit bazë të firmës…. Thuhet që për këtë arsye, rreth vitit 1847, qeveria turke i kërkoj Vjenës që ta ekstradojë Gjergj Sinen, një kërkesë që nuk u realizua kurrë.
Gjenialiteti i Gjergj Sines si afarist dhe financier bëri që pjestarët e tjerë të familjes Sina të mbesin “në hije” edhe pse patën një aktivitet të mirëfilltë tregëtar dhe social. Në mbretërinë e financave të perandorisë, ai filloj të thirrej “Gjergji i madh” ose “para-lija Sina”. Talentin për të bërë tregëti që trashëgoi nga babai e zgjeroj dhe me tej duke vendosur kontakte pune në tërë Europën. Me fillimin e eksportimit të pambukut si lëndë e parë për industrinë europiane nga Amerika, Sina humbi monopolin dhe tregëtia me këtë mall u dobësua shumë. I prirë nga nuhatjen e tregëtarit të lindur, ai filloj të kërkojë mëndyra të tjera biznesi. Gjergji nuk vonoj të futej me sukses në tregtinë e duhanit, ku në vitin 1851 pat monopolin e tij në Hungari, por pa lënë pas dore edhe tregtinë me mallrat e tjerë si; druri, qymyrigurit dhe krypa, që i sillnin fitime të mëdha. Gjergj Sina nuk ishte vetëm burri më i pasur i perandorisë, por krahas bankës Rothschild, ai ishte zotëruesi dhe drejtuesi i bankës më të suksesshme të Austrisë, e cila pat kulmin fitimeve në vitin 1848 nga obligacionet e shtetit dhe nga dhënia e kredive për ndërtimin e ujësjellësit, bashkisë së Vjenës. Duke praktikuar letrat me vlerë, kambialet (urdhër xhirimi), dëftesa borxhi, banka Sina arriti të fitojë shuma marramendëse. Nga aftësitë e tija të vecanta si burrë i financave, në vitet 1825 deri 1849 ai u zgjodh si drejtor i bankës kombëtare të perandorisë dhe nga 1849 deri 1856 (deri sa vdiq) zëvendës guvernator i po kësaj banke.
Gjergj Sina me një inteligjencë të pashoqe drejtonte bizneset dhe rriste zotërimet e tija. Puna ishte për të si oksigjeni. Edhe pse në moshën 70 vjecare, punonte nga mëngjesi deri vonë në darkë. Qëllonte që kalonte netë të tëra në zyrë.
Tregojnë që një herë në një mëngjes të bukur me diell, teksa zbriste shkallët e ndërtesës së bankës, një i njohur që banonte në pallatin pranë tij i habitur e pyeti:… si zotni Baron, nuk keni shkuar mbramë në fshat (ku ishte vila e tij familjare)? Baroni i milionave u pergjigj i shkujdesur: ….Nuk kam kohë…
Gjergj Sina edhe pse drejtor dhe pronar i bankës, priste me përulësi këdo: …si bankierin superpasanik që i propozonte lëvizje të mëdha parash apo fitime të mëdha, ashtu dhe tregtarin e thjeshtë që i ofronte veprime të vogla biznesi. Me secilin bisedonte dhe negocionte vetë. Ishte pasioni i tij të bënte ”tregtarin”. As përfitimet finaciare dhe as mëndyra e fitimit nuk ishin qëllimi i jetës së tij, por kushtet e jetesës, realizimi i dëshirave dhe elementeve të jetës aktive. Ishte i saktë dhe i vëmendëshëm deri në detajet me të vogla në jetën e tij private dhe profesionale……
Tregojnë që,… shërbëtori i kërkoj leje të blejë një dry që i nevojitej ….
– “Shiko në katin e sipërm, atje gjinden disa, të vjetër por funksional – ju pergjigj baroni Sina”. Por, shërbëtori nuk arriti ti gjejë dhe u kthye nga lart duar bosh. Atëherë multimilioneri Gjergj Sina, i dyti burrë i pasur i perandorisë, u ngjit vetë në papafingo dhe u kthye duke sjellë me vehte një dry të përdorur, por në gjendje pune.
Vemendja, ishte një nder dhuntitë e rëndësishme në aftësitë dhe karakterin e gjeniut GJERGJ SINA….
Ky serial shkrimesh per dinastine Sina vijon në numrat e ardhëshëm….
Shenime:
(1)Voskopojarët të cilët ishin me besim kristian ortodoks shiheshin nga popullsia e Vjenës si GREKE…
Vjenë, me 10 korrik 2015
Foto : Gjergj Simon Sina

Masakra e forcave serbe në Rahovec para 17 vitesh raportohej nga ATSH: Po ndodh Bosnja, Srebrenica

July 19, 2015 by dgreca

PRISHTINË, 19 Korrik /ATSH-B.Jashari/ -“Në Kosovë po ndodh Bosnja, në Rahovec po ndodh Srebrenica”, ka raportuar korrespondenti i ATSH para 17 vitesh, në korrik të vitit 1998.
Në Kosovë, si në shumë fshatra e qytete, edhe në qytetin e Rahovecit ndodhën masakra të forcave serbe kundër civilëve shqiptarë. Në 19 korrik të vitit 1998, si pasojë e një sulmi të forcave serbe, në Rahovec pati shumë të vrarë e të plagosur. Edhe në Tehqen e Sheh Myhedinit janë masakruar shumë gra, fëmijë dhe pleq që kishin kërkuar strehim në këtë institucion fetar.
Te vendi i quajtur “Tuba” u gjetën të masakruar dy profesorë si dhe gjashtë trupa të karbonizuar, identiteti i të cilëve nuk u mësua. Gjithsej u regjistruan 150 persona të vrarë.
Dëshmitarët që kishin arritur t’i shpëtojnë këtij krimi kanë treguar se ushtria, policia dhe paramilitarët serbë kanë ekzekutuar civilë shqiptarë arbitrarisht.
Gjatë kësaj ofensive u morën peng, u rrëmbyen e u zhdukën shumë shqiptarë, për fatin e të cilëve nuk dihet asgjë. Organet e pushtetit okupues serb në Prizren, më 22 korrik 1998, në varrezat e këtij qyteti hapën dy gropa të mëdha dhe groposën shumë shqiptarë të vrarë gjatë ofensivës në Rahovec.
Në raportimet për situatën në Rahovec para 17 viteve, në 23 korrik ATSH nga korrepondenti në Kosovë, në raportin me titull “Shqiptarët e vrarë janë varrosur në dy varreza masive” bënte të ditur se, “forcat serbe kanë hapur, të mërkuren, me eskavator dy varre të perbashketa dhe kanë groposur kufomat e mbledhura nëpër rrugët e qytetit të Rahovecit, afro një orë para ardhjes në qytet të gazetarëve dhe diplomatëve të huaj.
Sipas KMLDNJ (Këshillit për Mbrojtjen e Lirive dhe të Drejtave të Njeriut) forcat serbe kanë vrarë mbi 50 shqiptarë, ndërkohë që nuk janë identifikuar ende shumë të vrarë e të masakruar, që kanë mbetur nëpër rrugë, shtëpi, bodrume dhe fusha.
Burime të LDK-së (Lidhjes Demokratike të Kosovës) në Rahovec besojnë se janë qindra civilë të vrarë, të masakruar, të djegur dhe të plagosur. Shtypi i Kosovës dhe burime të tjera, masakren e kryer nga forcat serbe në Rahovec, e krahasojnë me Srebrenicën.”
Ndërsa, në 24 korrik, po para 17 viteve, korrespondenti i ATSH raportonte që në titull se “Rugova kërkon mbrojtje ndërkombetare për Kosovën”. “‘Në Kosovë gjendja vazhdon të jetë e rrezikshme, çdo ditë ka sulme të policisë dhe ushtrisë serbe. Ky është një spastrim i egër etnik, që ka filluar në Kosovë’, tha të premten para gazetarëve në Prishtinë, Presidenti i Kosovës, Ibrahim Rugova. Kerkojmë ‘mbrojtje ndërkombëtare për Kosovën dhe popullin e saj dhe të ndalohet përhapja e konfliktit në rajon’, theksoi Rugova.
‘Policia serbe nuk po lejon varrosjen e të vrarëve pas masakrave në Rahovec dhe as ardhjen e organizatave ndërkombëtare dhe kombëtare në Kosovë. Me mijëra shqiptarë janë larguar nga qyteti i Rahovecit dhe rrethinat e tij’, tha Rugova, duke shtuar se, edhe në rajone të tjera të Kosovës ka patur bombardime dhe të vrarë, ndërkohë që vazhdon represioni i policisë serbe.
‘Bashkësia ndërkombëtare, SHBA dhe Bashkimi Evropian, po ndërmarrin të gjitha hapat diplomatikë, por edhe ata ushtarakë, që të mos ndodhë Bosnja në Kosovë’, u shpreh Rugova, në pergjigje të pyetjes së gazetareve.
Rugova përseriti qendrimin se ‘zgjidhja më e mirë për Kosovën është Kosova e pavarur me të gjitha garancitë për serbët lokalë dhe një protektorat ndërkombëtar si fazë kalimatare’”, raportonte në korrik 1998 korrepondenti i ATSH në Kosovë.
Në Kosovë, në vitet 1998-‘99 forcat serbe në sulmet gjenocidale dëbuan mëse 1 milion shqiptarë, shumicën “përtej Bjeshkëve të Nemuna” në Shqipëri, vranë e masakruan rreth 12 mijë, e mijëra të tjerë i zhdukën duke i dërguar e groposur edhe në Serbi, apo edhe duke i djegur.
Sipas të dhënave të bashkësive të familjarëve të të zhdukurve, të të pagjeturve, numri i tërësishëm i të zhdukurve të Kosovës pas luftës së para 16 viteve mbërrinte afër 6.000 veta, mbi 90 për qind prej tyre ishin civilë shqiptarë, të cilët u rrëmbyen, u morën të gjallë në mënyra të ndryshme nga formacionet policore-ushtarake dhe paramilitare të pushtetit okupues serb. Një numër i tyre, rreth 600 janë gjetur të gjallë nëpër burgjet në Serbi.
“Në Kosovë kanë ndodhur krime lufte, krime kundër njerëzimit dhe akte gjenocide të forcave serbe kundër shqiptarëve”, ka deklaruar në një bisedë për ATSH, eksperti i së drejtës ndërkombëtare, Prof. Dr. Zejnullah Gruda.

Opening Remarks

July 19, 2015 by dgreca

Dr. Nikolla P. Qafoku/
Richland, WA USA/
A big Thank You goes first to the organizers of the symposium who allowed me to address the great symposium dedicated to the life, contributions and the long and extremely successful career of Prof. Sami Repishti, who celebrated his 90th birthday only a few days back.
I am honored to be here today in the company of some of the most well-known scholars and members of the Albanian community of the East Coast who have made in the past and continue to make outstanding contributions and provide guidance to resolve important issues Albanians are facing in the 21st century.
In particular, I am extremely honored and it is indeed a great pleasure to address this symposium organized to recognize some of the life-long achievements of Prof. Repishti. I have known Prof. Repishtin since the early 80’ listening to the Albanian Service of the Voice of America. It was there where I learned for the first time about this brilliant Albanian American and his multidimensional work. Later, I had a chance to know Prof. Repishti more closely in 2006 when together with a group of scholars of Albanian origin we founded the Institute Alb-Shkenca. Prof. Repishti was elected the first Fellow member, which is the highest honor bestowed by this international Pan-Albanian professional society of professors and researchers of Albanian origin from around the word. Since then we have exchanged e-mails on a regular basis and I was lucky enough to learn more and more about Prof. Repishti’s activities. But until today I never had a chance to meet him in person. I decided to travel from the Pacific Northwest to attend this symposium to finally meet Prof. Repishti, but also to thank him and to express my profound gratitude and appreciation on behalf of many researchers and scientists of Albanian origin. Thank you dear colleague from the bottom of my heart for all you have done.
I am an environmental chemist by training and I work in a research area that is not well related to the social sciences and studies. Therefore, I am not in the position to write scholarly notes and make scientifically sound remarks about the contributions of Prof. Repishti. However, one should not be a scholar of a particular research area to realize and appreciate the outstanding contributions of Prof. Repishti. The work of Prof. Repisht has already left a deep mark in the collective conscience of Albanians, and, many of them, scholars and others, have the greatest respect for this illustrious figure of the Albanian scientific diaspora. In my opinion, there is no bigger achievement than that. In addition, I am sure that many other Albanian researchers of social sciences, some of them are in the auditorium today and will be presenting in this symposium, are or will be writing papers to document and emphasize the achievements of Prof. Repishti in many areas.

I wish you dear Professor a happy 90th birthday and many other returns and thanks again for giving me the opportunity to finally meet you in person.

I would like to read now some of the comments and sections of articles written by members of the Institute Alb-Shkenca for this occasion. Some of them are in English and some others in Albanian.
Dr. Gentian Zyberi, University of Olso, Norway, General Director of the Institute Alb-Shkenca

The lifelong work of Professor Repishti combines, like very few others, a number of important features, especially his resistance against the criminal conduct of the Albanian communist regime, his support for democratic changes, his academic engagement at the City University of New York, and his public engagement on behalf of the Albanian people for sustainable peace in the Balkan region.

Few intellectuals are able to combine so well the mission of a scholar with that of a human rights activist. Prof. Repishti has chosen to speak out at different moments of the history of the Albanian people and to engage in important social issues, especially human rights violations and social justice and remembrance of the horrific crimes committed in Albania by the communists.

If there are four types of public intellectuals, namely dissidents, heroes, champions and pioneers, Professor Repishti has fulfilled all of these roles at different times. He has been a strong dissident of the communist regime in Albania and was persecuted from this regime for many years, forcing him to finally flee Albania. He has been a champion of human rights of Albanians in Kosovo and Albanian victims, many of whom were forcefully deported from Cameria, Greece, at the end of the Second World War. He has been both a pioneer and a champion of lobbying for the rights of the Albanian people by providing testimony before the Congress and providing feedback to different decision-makers, including the Security Council of the United Nations. His heroism stands in that he has devoted his life to the common good, courageously upholding and acting upon core civic values!

As Barbara Misztal has put it in her book ‘Intellectuals and the Public Good: Creativity and Civil Courage’, if we want to have an educated public and educated politicians, we need to find among our ranks those who through their in-depth insights and engagement are going to contribute to the society’s well-being!

We at the Institute Alb-Shkenca, the biggest Albanian scientific organization, which gathers Albanian researchers and scientists from many different fields, are pleased and deeply honored to have Professor Repishti as an honorable member of our institute. His example is a source of inspiration for younger generations of researchers and human rights activists in Albania, Kosovo and Macedonia.

Prof. Kristaq Jorgo, Universiteti i Tiranes, Communications Office of the Institute Alb-Shkenca.

90 – vjetori i lindjes së prof. Sami Repishtit është më shumë se një jubile. Ai vetë përfaqëson një simbol.

Historia e Shqipërisë është historia e personalitetit (Eqrem Çabej). E personalitetit që ndjek dhe mbron i palëkundshëm deri në sakrificë dritën, virtytin, idealet e permanencat në mesin e një bashkësie që priret shpesh t’u nënshtrohet kontingjencave të ditës dhe të humbë rrugën në qorrsokake të historisë.

Asnjë personalitet i gjallë të botës shqiptare nuk është i denjë për këtë përkufizim lapidar më fort dhe më meritueshëm se prof. Sami Repishti. Askush më mirë se ai nuk ka mishëruar kaq gjatë, kaq palëkundshëm, me kaq koherencë e qartësi të kristaltë, me kaq urtësi, mençuri, dije e frymëzim besnikërinë ndaj idealeve më të larta të qenies njerëzore e të njerëzimit si dhe përpjekjen e pandalshme për të drejtën, njëherësh për rrugën e drejtë dhe për qytetërimin e kombit të vet.

Atdheu i sotëm shqiptar përçapet të ngrihet e të ecë përpara, por ende nuk është gati dhe as plotësisht i ndriçuar të hyjë më në fund me dinjitetin që kërkohet e që i takon në koncertin e kombeve. Ndaj, në këtë ditë të shënuar për të gjithë shqiptarët kudo ndodhen, ne nuk mundet thjesht ta urojmë prof. Repishtin. Ne i kërkojmë atij që pishtarin e ndritur të lidhjes sublime të më të mirës shqiptare me më të mirën e botës ta mbajë të ndezur dhe për shumë vite e vite të tjerë me radhë. Mbajeni ndezur këtë pishtar sa më gjatë, i shtrenjti ynë Sami!

Është ky urimi e lutja që pjesa më e mirë e botës shqiptare ju drejton; le të merret, pse jo, si një detyrë, nga ato detyra që historia shqiptare si përherë ia cakton personalitetit. Mbajeni ndezur këtë pishtar sa më gjatë!

Dr. Albert P. Nikolla, President of CARITAS Albania, Sami Repishti – si sy i kombit
Sami Repishti: Fjalet e tia me japin kurajo, dhe shtojne besimin tim ne vetevete.
Ka shumë intelektualë shqiptarë që na bëjnë krenarë me personin e tyre dhe që përbëjnë palcën shpirtërore të kombit shqiptar. Sami Repishti është ndër ta. Profesor Repishti ka një cilësi që pak i karakterizon shqiptarët e mendimit: përvujtëria. Mendoj se një thënie e E. Koliqit mundet t’i shkojë fort për shtat përmasës intelektuale e shpirtërore të S. Repishtit: “Intelektualët e vërtetë, qi me vetëdije të detyrës s’vet, ushtrojnë profesìn e letrave janë syni i kombit; nji sy qi merr dritë nga vuejtjet e gzimet e kalesës, qi e forcon at dritë në përvojë të së tashmes dh’e flakron si rreze terr-shporuese kah ardhmenija e palindun. Pà vepren dritë-përhapse t’intelektualvet të njimendët, nji komb asht si i verbti mbi një udhë plot gropa e çarravina të rrezikshme” (Shejzat nr. 3 – 4/1958).
Në shumë periudha dramatike që ka kaluar Shqipëria, fjala e Repishit ka kthjelluar shumë mendje e zemra. Fati bëri që ai të përjetojë luftën, diktaturën, emigrimin, demokracinë e të shikojë prej së largu tranzicionin e atdheut të tij. Dashuria e për kombin e tij është si një porosi shpirtërore që e ka shoqëruar gjithë jetën dhe kjo dashuri rrok edhe përmasa të tjera si ajo për personin njerëzior me emër e mbiemër, persona që Repishti i ka takuar kudo: në familjen ku lindi, në lagjen e fëmijërisë, në shkollë, në burg, në kampet e punës së detyruar skllavëruese, në bankat e universitetit ku jepte mësim. Ja si shkruante në librin e tij “Nën Hijen e Rozafës”: “«Njeriu», nuk duhej sakrifikue në altarin e «kauzës» për arsye të «fitores». Këtu ishte edhe dallimi thelbësor i qëndrimit tonë, me atë të komunistëve, gjatë luftës edhe ma vonë”. Ai ka qënë e mbetet një idealist antikomunist pa mllef, për shkak të ideve të tij dhe mendjes së hapur.
Ëndrra e tij për një komb mund të thuhet se është edhe emblema e shpirtit të tij: “Andrrat e mia për nji komb shqiptar, të bashkuem e me nji ideal të përbashkët, të ndërtojmë atdheun tonë, të shpëtojmë atdheun tonë nga vuejtja, uria, paditunia e vorfnia që e mundojshin, po mbyteshin në pellgun e gjakut të burgjeve komuniste”.
Një mendje dhe një shpirt i tillë vjen si rrjedhojë e një marrdhënie të kristaltë me të vërtetën. Ka një kalim të shkëlqyeshëm në shkrimet e tij për mënyrën se si ai e shikon çështjen e së vërtetës. Kjo dallohet në një dialog i tij në burg me një frat françeskan: «Ajo që më shqetëson më shumë», më thoshte frati përpara se të vdiste, «është mashtrimi i popullit, dhe kam frikë se janë edhe ata që do t’i besojnë këtij mashtrimi …». Pas këtij «rrëfimi», frati u drejtua drejt meje dhe më drejtoi një lutje të përgjëruar që më goditi në zemër: «Ti je i ri», më tha «dhe një ditë do të jesh i lirë. Të lutem, kur do të jesh i lirë, tregoje të vërtetën. Ky është testamenti im.” (Repishti, S., 2004, Nën hijen e Rozafës. Narrativë e jetueme, Tiranë, f. 120). Këtë testament Repishti e ka ruajtur me përkushtimin më të madh. Ka sakrifikuar shumë për këtë testament por ka mbetur vetvetja dhe kjo është fitorja më e madhe e njeriut autentik. E ka bërë këtë betim përpara varrit të të atit duke i thënë: “të lutem babë lutu për mue”! E lutjet e të atit i kanë dhën forcën e jashtëzakonshme që vetem lutja mund ta ketë për të mbajtur shpirtin të lidhur me trashendentalen që është burimi i sublimes.
Në turbullirën morale që ka zënën rrënjë në realitetin shqiptar, Repishti mbetet një busull e jashtëzakonshme morale e shpirtërore. Zoti i dhashtë jetë të gjatë e të lumtur së bashku me familjen.
Lluka Qafoku,Researcher at the Albanian Institute of Health
Duhet vene ne dukje se veprimtaria e gjithanshme frutdhenese, politike, letrare, shkencore (albanologjike) e Prof. Repishtit eshte vijuese e tradites se post -lindasve Noli e Konica bashke me shoket e tij te shquar si psh Arshi Pipa, mbijeton traditen e diaspores shqiptaro-amerikane per kujdestarine e pazevendesueshme per çështjen shqiptare në përgjithësi. Jehona e botimeve dhe e artikujve te tij ne Shqiperi eshte e ndjeshme ne mediat dhe qarqet politike te Shqiperisee Kosoves.
Ju falenderojme i nderuar professor per mbeshtetjen politike, kulturore e shpirterore IASH dhe per keshillat deges se Tiranes. Kontributi i tij i pazevendesueshem politik për çështjen shqiptare mund të behej edhe me rezultativ poqese do te pranonte propozimin e IASH qe ta propozonim si President te RSH, kur ne Shqiperi mungon ne vendimmarrje mendimi i kualifikuar qytetar perendimor i painfektuar nga kompromentimi komunist, tani ne momentet kur duhet te mbyllen reformat ne drejtesi, dhe te kryhet kompensimi i te persekutuarve dhe te shpronesuarve.

Professor Sami Repishti and the Struggle for Kosova’s Freedom and Independence

July 18, 2015 by dgreca

By Dr. Elez Biberaj/
Director, Eurasia Division/
Voice of America /

Presentation at the Symposium on the Occasion of Professor Repishti’s 90th Birthday/
The International House, New York/
July 18, 2015/
It is a real pleasure for me to participate in this important event honoring Professor Sami Repishti. I have known him since I came to this country in 1968 and am fortunate to have had a close-up view of many of Professor Repishti’s activities and engagements. I worked closely with him on Albanian affairs – a cause very dear to both of us. During the last four decades we maintained regular contacts, and consulted and cooperated on many issues. Throughout the years, we at the Voice of America benefited enormously from his insightful interviews and commentary on a wide range of issues. On a personal level, I always enjoyed Professor Repishti’s support, encouragement and mentorship – and for that I am very grateful to him.
Professor Sami Repishti has had a long, remarkable and multifaceted career: He is a great champion of human rights, a fighter for democracy, a notable scholar, a prolific writer, and a distinguished advocate of the Albanian cause. Professor Repishti exhibited an unflinching commitment to defend and promote the establishment of a democratic order in his native Albania, self-determination and freedom for Albanians unjustly excluded from their mother country, and, in recent years, the establishment of vibrant, inclusive democratic societies in the Albanian lands.
My task today is to focus on Professor Repishti’s contribution to Kosova’s long and difficult struggle for freedom and independence. His activities on behalf of Kosova span over five decades, having begun shortly after his arrival in the United States and continuing to this day. He promoted the cause of Kosova with fortitude, moral purpose, unflinching courage and deep commitment. The Albanian-American community has produced many distinguished activists, but few can match Professor Repishti’s remarkable contribution and exceptional intellectual and diplomatic abilities. He developed an extensive network of professional contacts and became personally acquainted with senior U.S. administration officials, prominent members of the U.S. Congress, foreign policy experts, and prominent media representatives. His depth of understanding of U.S. foreign policy and the workings of Washington, and high degree of political and policy awareness were incomparable. And he used these very effectively on behalf of Kosova.
Professor Repishti operated on parallel levels – engaging other prominent Albanian-Americans, mobilizing the community around critical issues, facilitating the creation of advocacy organizations, writing, lecturing, and cultivating relationships with key people in the U.S. administration, the Congress, think tanks, the media, and democracy promotion and human rights organizations. Similar to many other ethnic groups, the Albanian-American community was politically fragmented. Professor Repishti displayed an ability to work with people across the political spectrum – political party leaders, clerics, scholars, students, and businessmen – and succeeded in building significant support from the community. He was instrumental in the creation of three organizations that played a critical role: The Albanian Kosovar Youth in the Free World, the Albanian-American Civic League, and the National Albanian American Council.
Through his many scholarly activities and advocacy, Professor Repishti sought to achieve several important objectives:
• First and foremost, educate the American and Western public about the Albanians’ plight and their demands, and counter the negative, conventional narrative and the pernicious stereotypes about Albanians that the Yugoslav propaganda machine promoted quite aggressively.
• Second, document and expose the systematic repression of Albanians’ human and national rights.
• Third, urge the United States and the international community in general to impose sanctions on the Yugoslav government for its human rights violations.
• Fourth, convince American decision-makers of the urgency of rigorous action to avert an inevitability of armed conflict between Albanians and Serbs, making the case that failure to act carried long-term risks to peace and stability in the region and undermined U.S. strategic interests.
• And finally, after the declaration of Kosova’s independence, promote the development of a just society and vibrant democracy, with robust democratic institutions, rule of law, and a free media.
This was a tall order, but Professor Repishti and other distinguished activists who worked with him pursued these objectives with unflinching determination. Their contribution is even more remarkable when one takes into account the many challenges they faced and the political environment in which they operated.
Until the end of the 1980s, Yugoslavia enjoyed widespread Western support. The protection of human rights and democracy promotion were given short thrift and Belgrade’s view of events in Kosova were widely accepted. U.S. policy toward Kosova was shaped by the largely positive views of Yugoslavia and its international role. The overwhelmingly favorable views of Yugoslavia were contrasted with the largely negative views of Albanians, in general, and of the totalitarian regime of Enver Hoxha, in particular. U.S. official and public support for Yugoslavia remained high and Westerners tended to be profoundly skeptical of Albanian demands. The media environment was such that most outlets were sympathetic to Yugoslavia and rarely published reports critical of Belgrade. Moreover, the influence of the Albanian community in American politics was negligible. Albanians had no sizeable voting bloc that would make the difference in propelling a candidate into office. Thus, Albanian-American leaders faced an uphill battle in their attempts to gain the support of American politicians.
Professor Repishti authored scores of reports and articles, gave lectures and interviews, attended and organized numerous panels, seminars and conferences, wrote talking points and policy papers for senior U.S. officials, and testified before the U.S. Congress.
In 1982, Professor Repishti, together with Professor Arshi Pipa, organized an international conference on Kosova, which brought together prominent American, European and Albanian scholars, including Nicholas C. Pano, Martin Camaj, Safete Juka, Peter Prifti, and Anton Logoreci. Most of the presentations were included in Studies on Kosova, published in 1984. That was an extremely useful book and an indispensable reading for scholars as well as policymakers. The volume shed new light on the Albanian question and the complicated relationship between Albanians and Serbs. In his own contribution, Professor Repishti analyzed the evolution of the post-World War II constitutional arrangements, which denied Albanians equal rights with other ethnic groups and essentially turned them into second class citizens. He explored the relationship between the Albanians’ right to self-determination and Belgrade’s insistence on a constitutional framework that would deny Albanians genuine self-government and democratic rights. Professor Repishti issued a stern warning that conflict was inevitable if Belgrade continued to reject Albanian demands for constitutional equality with Yugoslavia’s other major ethnic groups.
The annual memorandums that Professor Repishti authored and sent to the UN General Secretary, in the name of the Albanian Kosovar Youth in the Free World, presented a comprehensive history of the Albanian national question and a detailed chronicle of human rights violations in the former Yugoslavia. These were well-documented reports and sounded the alarm about the systematic abuses of Albanians’ rights. Professor Repishti cooperated closely with and was an authoritative source for human rights and democracy promotion organizations, such as Freedom House, Amnesty International and Human Rights Watch, and the State Department’s Bureau of Human Rights. He also published numerous articles in the U.S. press as well as in the émigré Albanian newspapers.
With his perceptive, detailed and balanced analysis, Professor Repishti sought to counter the negative narrative promoted by Belgrade, and increase the understanding of the complexities of the Kosova issue. He brought to the discussion a unique combination of personal, scholarly knowledge of Albanian-Serb relations, and of service as a leading spokesman of the Albanian-American community. He blended his writings and public statements with specific policy recommendations in the hope of influencing and shaping U.S. policy. Before 1990, he argued for sanctions against Yugoslavia and urged the opening of a U.S. consulate in Prishtina. During the early and mid-1990s, Professor Repishti made the case for U.S. and NATO intervention in Kosova, emphasizing that failure to act would inevitably lead to an armed conflict that carried long-term risks to peace and stability in the region and undermined overall U.S. strategic interests.
At a time when Kosova did not have any genuine official representation in the United States or the possibility and the means to make its case to the American government and public, Professor Repishti promoted and defended Kosova’s right to self-determination skillfully and in a dignified and effective manner. He was always careful to provide his interlocutors reliable and objective information. This helped him to cultivate trusting relationships with key people, thus becoming an authoritative source. It was largely due to the work of Professor Repishti and other prominent Albanian-American activists and leaders that Kosova was able to have her voice heard in Washington.
By 1990, Yugoslavia began to lose support and its image suffered irreparable damage, while Kosova witnessed the emergence of a genuine representative leadership with the establishment of the Democratic League of Kosova and other parties. These developments were followed by gradual but remarkable changes in American attitudes toward Albanians. While this change was due to Belgrade’s reprehensive policies and the rapidly changing political landscape in the wake of the demise of communism in Eastern Europe, the successful campaigning of Professor Repishti and other Albanian-American activists was a major contributing factor. The community had been mobilized and Albanian-Americans, working through many organizations such as the Albanian-American Civic League, the National Albanian American Council, and VATRA, were gradually gaining access and the attention of influential members of the Congress and senior policy makers. Arguably, the 1990s can be considered the golden age of Albanian-American activism and effectiveness.
During the conflict in Slovenia, Croatia, and later the war in Bosnia, Professor Repishti consistently pressed for the United States to exert political and economic pressure to force Belgrade to change its dangerous course in Kosova. He strongly believed that military intervention in Kosova was absolutely necessary to avert a larger Balkan conflagration. He also correctly predicted that the exclusion of Kosova from the Dayton process would have serious ramifications: it would embolden Slobodan Milosevic while convincing the Albanians that their situation was untenable and that they had to take matters into their own hands.
Professor Repishti became a staunch supporter of Kosova’s leaders, particularly President Ibrahim Rugova. A good part of his activities were then focused on helping Kosova’s leadership clearly articulate its policies and demands in meetings with senior U.S. officials and their public announcements. Not only was he instrumental in facilitating many meetings and contacts for President Rugova, but he also helped draft important talking points and policy memoranda.
The U.S.-led NATO intervention and liberation of Kosova, and the subsequent declaration of Kosova’s independence marked the culmination of Professor Repishti’s activities and the realization of his long held dreams for Kosova’s freedom.
After the peak of the euphoria that followed the demise of communism in Albania in the early 1990s and the declaration of Kosova’s independence in 2008, Professor Repishti amazingly enough did not cease his activities. Democracy, respect for human rights, and national reconciliation continued to be featured in his writings and public activities. He became a strong promoter of the establishment of vibrant democracies in the two Albanian states. While recognizing the challenges ahead, Professor Repishti stressed the imperative of Albanians seizing the opportunities, cementing their Western orientation, preserving and strengthening their religious harmony, and countering any signs of religious extremism.
In his many public pronouncements, he urged the new governing elites in both Albania and Kosova, as well as Albanian leaders in Macedonia, to address pressing problems, such as tackling corruption and organized crime – which threaten the fabric of the Albanian society; stimulating economic growth; reducing inequality; empowering women; and creating transparent and accountable governance.
Professor Repishti has come to see the political, social and economic empowerment of the Albanians as closely connected to the strategic relationship and alliance with the United States. Recognizing the vital role that the United States has played – first, in supporting and affirming Albania’s independence; supporting and promoting democracy in Albania; and finally the critical role that America played in liberating Kosova and ensuring its independence – Professor Repishti has shown a strong commitment to nurturing and strengthening the Albanian-American relationship, but emphasizing that this relationship should not and cannot be taken for granted. The future and viability of Albanian-American strategic relationship is based on continued shared interests – respect for human rights, the establishment of rule of law, and good governance.
After decades of academic and community thought leadership, Professor Repishti continues to inspire generations of Albanians to always pursue a more democratic and just society. He is a great Albanian-American, a real Albanian patriot, an accomplished scholar, and a man of principles, who never ceased fighting for what he believed.
It has been my great honor to have cooperated closely with Professor Repishti and I am very grateful for his consistent support and friendship.
Happy Birthday, Young Man! Edhe 100!