Presidenti i Republikës, SH.T.Z. Bujar Nishani përmbyll vizitën në qendrat me popullsi arbëreshe në Kalabri
Kalabri 9 prill 2015/
9 prill 2015
Kreu i Shtetit gjatë ditës së dytë të vizitës së tij në qendrat me popullsi arbëreshe në Kalabri, zhvilloi një takim në Komunën e San Cosmo Albanese, me ftesë së Kryetarit të saj Cosmo Azzinari. Takimi u zhvillua në një atmosferë festive me pjesëmarrjen e autoriteteve më të larta vendore e qendrore të zonës së Kalabrisë.
Në fjalën e tij ndër të tjera, Presidenti i Republikës ripërsëriti respektin e mirënjohjen e madhe ndaj gjithë gjeneratave të arbëreshëve në Itali që kanë mbajtur gjallë identitetin e tyre, gjuhën e kulturën e pasur, duke u shndërruar në 500 vjet në një simbol të fortë të rezistencës dhe mbrojtjes së trashëgimisë së tyre. “Populli Italian,– tha Kreu i Shtetit – meriton falënderim e mirënjohje të veçantë për mikpritjen e tij në momente të vështira ndaj kombit shqiptar.”
Fjala e plotë e Presidentit të Republikës në San Cosmo Albanese:
“I nderuar Zoti Kryetar i Bashkisë, Cosmo Azzinari,
Të nderuar përfaqësues të autoriteteve qendrore dhe vendore,
Të dashur vëllezër dhe motra arbëreshe,
Zonja dhe zotërinj!
Kam një emocion dhe ndjesi tepër të veçantë që gjendem sot këtu mes jush, jo si President i Republikës së Shqipërisë, jo si përfaqësues i bashkimit të popullit shqiptar, por si një shqiptar në venat e të cilit rrjedh i njëjti gjak

me ju, prandaj dëshiroj t’ju falënderoj nga zemra për ftesën dhe mikpritjen vëllazërore me të cilën më keni bekuar përgjatë gjithë kësaj vizite duke më bërë të ndihem si në shtëpinë time së bashku me time shoqe dhe delegacionin zyrtar që më shoqëron.
Në këtë rrugëtim të ruajtjes dhe pasurimit të identitetit tonë të përbashkët arbëror, apo

më mirë shqiptar, në mbijetesën e tij shekullore, pika kulmore do të shënohej në fillim të shekullit XIX. Ishte koha kur në asnjë kënd të Evropës nuk flitej për një shtet shqiptar a për një gjuhë shqiptare, ku nëpër kancelaritë e saj Bismarku tallej me atmen (atdheun) tonë duke e quajtur Shqipërinë një ‘shprehje gjeografike’, por ama edhe kur ‘tatëmadhi i Arbërit’, siç thirrej De Rada nga

arbëreshët, merrte pjesë nëpër tubimet ndërkombëtare dhe nënshkruante si përfaqësues i Arbërisë.
Atëherë kur në Shqipëri qe e ndaluar të shkruhej e të flitej shqip, kur mërgimtarët nuk guxonin të shkruanin as edhe një letër në shqip për familjet e tyre, kur propaganda antishqiptare siguronte se shkrimi në gjuhën

shqipe ishte i pamundur, madje edhe falja në shqip, sepse nuk kuptohej. Pikërisht në një epokë të tillë, për të gjithë shqiptarët, e në veçanti për mërgimtarët, ishte një ngushëllim i madh dhe i thellë përgënjeshtrimi i shkëlqyer që u dhanë shpifjeve të tilla arbëreshët e Italisë me veprat, zakonet, simbolet, kostumet, këngët, mikpritjen dhe me traditat e tyre.
Por përveç kësaj, Shqipëria duhet t’u jetë përgjithmonë mirënjohëse këtyre bijve të saj të largët edhe për provën e mrekullueshme të dashurisë karshi racës së tyre që dhanë nëpërmjet përpjekjeve të mëdha për përpunimin e gjuhës. Qenë ata të parët që provuan se shqipja është një gjuhë e thellë dhe e plotë, e ëmbël dhe e aftë t’i japë formë edhe krijimeve më të epërme të imagjinatës poetike.
E në përmbushjen e këtij pohimi, një nderim i madh duhet t’i takojë vetë De Radës, Zef Skiroit, Jul Varibobës, Giuseppe Serembes, Giuseppe Krispit, Sotir Ferrarës, At Antonio Belushit si dhe shumë e shumë studiuesve dhe personaliteteve të tjerë të kulturës dhe liturgjisë kishtare arbëreshe, të cilët e lëvruan me devotshmëri shqipen në veprat e tyre, e folën në ritet fetare në kishat e bukura bizantine, por e përdorën me dashuri të zjarrtë edhe në të folurën e përditshme.
Në të gjitha ditët e jetës së këtyre figurave, Shqipëria ishte dhe mbeti një legjendë, një mit i pashlyeshëm. Midis gjuhës shqipe dhe asaj pellazge që e quajtën nënë e të gjitha gjuhëve, ata që me De Radën në krye arritën t’u japin njerëzve të vet një gjuhë letrare e që mundi t’u shprehë ambiciet më të thella politike, ishin ata që me veprat dhe aktivitetin e tyre arritën që t’i bënin prezent Evropës ekzistencën e një Shqipërie atdhe, me heronjtë, fisnikërinë shpirtërore, vlerat e rralla njerëzore dhe artistike dhe me shpirtin e saj të patjetërsueshëm evropian.
‘Rilindja e mëmëdheut qe ideali i gjithë jetës së tyre, e nëse sot kongreset ndërkombëtare, linguistët apo studiuesit e folklorit, kanë arritur ta shqyrtojnë me interes këtë cep të vogël të botës, e nëse më 1902, 21 gazeta të rëndësishme luftonin në faqet e tyre të para për kauzën shqiptare (18 vetëm në Itali, e njëra madje edhe në Londër), merita u takon vetëm atyre.
E në një moment si ky që po kalojmë, kur paragjykimet ideologjike kanë arritur ta mistifikojnë debatin mbi rrënjët e Evropës, De Rada na shfaqet gjithmonë argumentues jo vetëm si një pionier i atyre studimeve të mëvonshme krahasuese, por edhe pionier i një Evrope autentike, jo të panjohur ndaj lidhjeve shpirtërore që prej disa mijëravjeçarësh kanë mbajtur të lidhur me njëri-tjetrin njerëzit e këtij atdheu me të.
Do të qe mjaft domethënëse të ravijëzonim konturet e një triade të madhe shkrimtarësh në përpjekjet e tyre të madhërishme letraro-historike të një shekulli goxha vendimtar për Shqipërinë dhe gjuhën e saj. Që nga viti 1836 kur doli ‘Milosao’ i De Radës e deri më 1937 kur doli botimi i parë integral i ‘Lahutës së Malcis’ së Fishtës, duke përfshirë këtu edhe lirikat e mëdha patriotike të Naim Frashërit, zëri i të tre këtyre poetëve ritingëlloi me një fuqi të admirueshme e ringjallëse, duke i nxitur shqiptarët të zgjohen nga gjumi shekullor, të shohin se janë vëllezër dhe të bashkohen për të luftuar për liri dhe për një vend të denjë ndaj traditave të vjetra në familjen e popujve evropianë.
Në këtë panoramë, mund të thuhet se arbëreshët si De Rada, Skiroi, Matraga, Jul Variboba, Giuseppe Krispi dhe mjaft rilindas arbëreshë i bënë të vetat motivet e jetës së kombit arbëresh dhe idetë e botës së jashtme, mbizotëruese në epokën e tyre. Ishin pikërisht këta elementë, jeta arbëreshe dhe frymëzimi i jashtëm, atdheu dhe bota, që u bashkuan te bota e tyre në një unitet organik, ndonëse të padukshëm.
Ndaj, në këtë pikë të shtjellimit tim modest, më lejoni të sjell një ndihmesë sado të vogël, nëpërmjet pohimit të një fakti me rëndësi madhore se De Rada, si shumë arbëreshë të tjerë, përgjatë gjithë jetës së vet, u lidh me mish e me shpirt me dy hallka themelore të shqiptarisë: me gjuhën shqipe të ruajtur mrekullisht e për aq shumë shekuj pas mërgimit nga mëmëdheu, si dhe me Arbërinë dhe krenarinë se arbëreshët i përkasin atij etnikumi, dikur shumë të lëvduar e të përmendur për trimëri e punë të mëdha për atdhe e nder.
Të nderuar zonja e zotërinj!
Sot në kapërcyell të vitit të 103-të të shpalljes së pavarësisë saj, Shqipëria është një vend i pavarur, anëtar me të drejta të plota i Aleancës më të fuqishme politike dhe ushtarake në botë, të NATO-s, duke aspiruar për t’u integruar në Bashkimin Evropian.
Mëmëdheu ynë është një vend ku mijëra e mijëra të rinj e të reja, janë diplomuar nëpër universitetet e shkollat më dinjitoze të Evropës e Amerikës dhe që mësojnë, punojnë dhe ëndërrojnë ta kthejnë atdheun e tyre në një nga vendet më të përparuara të botës.
Shqipëria në këtë shekull të XXI gëzon një autoritet e prestigj gjithnjë e më të lartë ndërkombëtar, me një rol kyç si në Ballkanin Perëndimor, ashtu edhe në gjirin e koalicionin ndërkombëtar të luftës kundër terrorizmit. Mëmëdheu ynë luan një rol gjithnjë e më aktiv e shumë të rëndësishëm për paqen e sigurinë në mbarë rajonin, duke pasur përkrah aleatë të fuqishëm e strategjikë.
Të gjitha këto arritje pozitive të mëmëdheut tonë nuk mund të ndahen dhe të përfytyrohen pa kontributin e madh dhe të pazëvendësueshëm të Diasporës e të emigracionit shqiptar jashtë vendit, të sakrificave dhe angazhimit tuaj vital, të dashur bashkëkombas.
Prandaj, në mbyllje të këtij takimi të përzemërt e të paharrueshëm dëshiroj t’ju falënderoj të gjithëve në emër të popullit dhe shtetit shqiptar dhe t’ju uroj shëndet, suksese dhe lumturi në familjet tuaja! Ju faleminderit!”
* * *
Vizita vijoi në Vaccarizo me një ndalesë në muzeun mjaft të pasur etnografik të qytezës, një shprehje e gjallë e identitetit kulturor dhe trashëgimisë kulturore materiale e shpirtërore të ruajtur me zell e pasion. Rrugët e vogla të qytezës ishin të mbushura me banorë që patën rastin të përshëndesin nga afër Presidentin e Republikës.
Atmosfera festive ishte e pranishme edhe në San Giorgio Albanese ku përpara selisë së komunës me qindra banorë, që valëvisnin flamuj shqiptarë, prisni mbërritjen e Kreut të Shtetit. Një vizitë në mjediset e komunës dhe pinakotekën e saj shërbeu për të shpërndarë edhe njëherë mesazhin kuptimplotë të rëndësisë së mbrojtjes së kulturës e traditave të hershme arbëreshe.
Presidenti i Republikës dhe delegacioni që e shoqëronte vijuan vizitën me një ndalesë në Kolegjin e Shën Adrianit, një nga qendrat kryesore të studimit e edukimit ndër shekuj në komunitetin arbëresh, vendin ku Jeronim De Rada e Luigj Gurakuqi kanë studiuar. Kompleksi i Kolegjit së bashku me kishën e hershme të ruajtur mjaft mirë përbën një shenjë të qartë të vullnetit të arbëreshëve për të mbrojtur gjurmët e të kaluarës së tyre.
Gjatë kësaj vizite Kreu i Shtetit në takimin e zhvilluar në Komunën e Shën Mitrit vlerësoi në një ceremoni të veçantë filozofin, poetin e iluministin Jeronim De Rada (pas vdekjes) me “Dekoratën e Flamurit Kombëtar” si dhe kantautorin Giuseppe Cacozza me Titullin “Naim Frashëri”.
Në fjalën e tij përshëndetëse, Presidenti i Republikës Sh.T.Z. Bujar Nishani e konsideroi këtë vizitë një moment të veçantë në jetën e tij duke u ndier krenar për gjeneratat e arbëreshëve të Kalabrisë dhe duke u bërë homazh atyre për mbajtjen gjallë të identitetit kulturor.
Në Kishën ku është varrosur poeti De Rada, në Macchia Albanese ishte ndalesa e radhës e Presidentit të Republikës, i cili vendosi një buqetë me lule te varri i shkrimtarit De Rada dhe u përul me nderim përpara varrit dhe kujtimit të tij. Dita e dytë e vizitës së Kreut të Shtetit në Kalabri u përmbyll në muzeun etnografik të Santa Sofia D’Epiro dhe kishën e tij ku shprehu urimet më të mira dhe falënderimet për mikpritjen e ngrohtë e vëllazërore.