TE-PA-PER-7-SHME/ Një rubrikë e përjavshme që do të qëmtojë për shenja të dallueshme ose jo në peizazhin politik apo social të vendit. Për të ndërtuar me anë të shenjave kahun e prirjeve./
Shkruan Alfred Lela/
Mehmet Shehu, burrë shteti?
Bashkim Shehu nuk beson se i ati, ish-kryeministri i Shqipërisë Mehmet Shehu, si pasardhës i Enver Hoxhës do t’i ndryshonte gjërat. Dhe, duhet thënë, jo vetëm me njohjen që i jep afërsia e lidhjeve at-bir, por edhe me instinktin e shkrimtarit, Bashkim Shehu ka të drejtë. Pavarësisht kësaj ka në Shqipëri nga ata që mendojnë se Mehmet Shehu është ‘burrë shteti’. E kanë thënë publikisht në kujtim të 110-vjetorit të lindjes së ish-kryeministrit me gjasë të vetëvrarë. Nëse e marrim si aksiomatik pozicionim e të birit, Bashkimit, logjika të shtyn drejt mendimit se idhtarët e Mehmet Shehut e përlëvdojnë shefin komunist të luftës, jo për një iluzion të tyre për një hapje apo liberalizim të Shqipërisë, por për të kundërtën. Për instinktin e komunistit të vijës së ashpër të mishëruar te Shehu, i cili ndryshe nga Alia, nuk do e kish dorëzuar Shqipërinë te rrjedha e kohës pa gjak. Ndër ata që ‘e duan’ Mehmet Shehun më shumë se i biri, ka historianë të certifikuar apo ish-shefa shërbimesh sekrete të rënë në krahinarizëm. A thua të jetë historike axhenda e tyre apo komuniste?
Busti i Zogut rrëzohet nga komunistët
Një grup nostalgjikësh të Enver Hoxhës dhe anëtarë të disa fraksioneve të ekstremit të majtë që njihen si parti komuniste ndjekur me prapashtesa të larmishme, kanë provuar të rrëzojnë shtatoren e mbretit Zog në bulevardin që mban emrin e tij. Mjeti i përdorur ka qenë një kavo çeliku, por nisma ka dështuar, me sa duket për shkak të ‘seriozitetit’ me të cilin është ngulitur shtatorja e Zogut. Komunistët, para se të ndërmerrnin këtë aksion, pak pas ardhjes së të majtës në pushtet, i kishin shpallur qëllimet e tyre që para 23 qershorit kur deklaruan se pas fitores së zgjedhjeve do ta hiqnin përmendoren e atij që në ligjërimin e komunistëve njihet si ‘satrapi Ahmet Zogu’. ‘Alergjia’ e shtuar e të majtëve ndaj mbretit Zog u shfaq demonstrativisht edhe pas një ‘aksioni konservator’ të shefit të së djathtës, Berisha kur ai qe kryeministër. Figura e Ahmet Zogut u bë mjet qendror i narrativës së ‘dekomunistëzimit’ në një shoqëri si shqiptarja, e cila, si në verb ashtu dhe në aksion, për shumë arsye shprehet majtas. Në çelikun e asaj kavoje të hedhur mbi supet e shtatores së Zogut kishte pra edhe një shpagim anti-Berishë.
Bunkeri postBllok i Fatos Lubonjës
Fatos Lubonja është një prej atyre intelektualëve të majtë, sa tipik aq dhe kontroversial. Trashëgimia e tij intelektuale shtrihet mes shkrimeve, burgosjes nga regjimi komunist dhe një aksioni postburg që identifikohet me të majtën, edhe pse pësimet i pati prej saj. Megjithatë, Lubonja nuk mënoi që një simbol të trashëgimisë komuniste në Shqipëri, bunkerin, ta përdorte si antitezë dhe antimjet. Mu në bulevardin kryesor të Tiranës, pak metra prej ish-selisë së Komitetit Qendror të Partisë Komuniste dhe Bllokut të elitës komuniste, ai shndërroi në art dhe memorie një objekt të përzishëm e pa kujtesë si Bunkeri. Asgjë më shumë se ajo kupolë e stilizuar nuk mundohet t’i ndërtojë kryeqytetit shqiptar një histori të afërt në të shkuarën dhe në të ardhmen njëherësh. Gjetja e simbolikës, por ndoshta më shumë e vendit, i çarti krejt shumë prej komunistëve të vijës së ashpër. Nuk ka asnjë të akuzuar nominal për këtë bëmë ‘guerrilasish’, por pandehmat dhe shenjat bëhen pjesë e një neokulture të mbërritur me 23 qershorin. Lubonja e mitizoi bunkerin jo në funksionin e tij të parë, por në të kundërtën. Duke e quajtur bashkë me dy pjesë të tjera të ansamblit memorial, PostBllok.
Enver Hoxha rikthehet për festat
Ashtu siç djalli që merr shumë forma, edhe ish-diktatori komunist është kthyer disa herë nëpërmjet portreteve të veta apo deklaratash eksponentësh të ndryshëm publikë. Është shfaqur në duart e veteranëve të luftës dhe nostalgjikëve, dikur të grumbulluar në Shoqatën e Vullnetarëve të Enverit, të cilët pas ardhjes në pushtet të së majtës kanë marrë zemër. “Komandanti’ është dhënë, i ri dhe i pashëm, në pankarta, sa te varrezat e Dëshmorëve të Kombit e sa ato të Tufinës. Më pas në Përmet, në formën e nderimit me grusht ndanë varreve të të rënëve të luftës nga fëmijë shkolle të klasave të ulëta. E ndodhur në Përmet mund të konsiderohet si njëfarë Kongresi i Përmetit 2. Më i certifikuar Enveri erdhi në ligjërimin e historianit dhe politikanit Paskal Milo, i cili ka folur për një rivlerësim të figurës së tij duke u fokusuar te lufta. Kjo narrativë hileqare është mbërthyer te fjalia ‘Enveri ka bërë edhe gjëra të mira’. I njëjti arsyetim mund të përdoret edhe për Hitlerin: edhe ai mund të lëvdohet për rimëkëmbjen ekonomike të Gjermanisë për shembull. Pse jo?
Nexhmije Hoxha: gjithmonë këtu, gjithmonë gati
Prania më e fortë e komunizmit në trajtën e tij të rilindur është e veja e diktatorit, Nexhmije Hoxha. Iluzioni që shpërndan heshtja dhe përvujtnia e saj tradhtohet vetëm nga thikat e holla të fjalive lëshuar me një kujdes makiavelik, të cilin e kanë vetëm ata që e shohin veten të mbijetuar pasi e kanë çuar popullin e tyre në mizerjen e egër të mbijetesës. Nexhmija Hoxha në këtë rrafsh është njëfarë dr. Mengele nazist, që i fabrikon viktimat e veta dhe më pas e artikulon krimin si kauzë të progresit e idealit. E veja e diktatorit i ka gabuar edhe gazetarët që nuk i janë ndarë për intervista: në vend të kujtimeve që ata kanë pritur prej saj, ajo u ka shërbyer atyre dhe publikut përligjien e trashëgimisë komuniste. Ndjesë nuk është kërkuar prej saj, e madje ravgimi për ndjesën ka humbur në ngashnjimin e një artefakti të komunizmit, që është vetë ajo. Ajo na shëtitet para syve si një panda e plakur dhe e patëkeq e një komunizmi të keqkuptuar. Të gjithë janë në rol: ajo, që na ishte e largët dhe e paprekshme, por dhe që vendoste fatet tona, e kemi më në fund kaq pranë. Çfarë rrengu u punon popujve ironia e historisë!
Rishkrimi i historisë së re nga skribët e vjetër
Paradigma ‘rishkrim historie’ të çon menjëherë te pyetja ‘historisë së kujt?’ Sa histori ka Shqipëria? Nëse flasim për historinë e shkruar deri në vitin 1991, tekstin e saj e dimë. Përpjekjet, nganjëherë kretine, të rishkrimit të historisë pas viteve ’90 kanë qenë, më shumë se historiografi, një zulmë për të futur në peizazh personazhe të lëna jashtë. Bardh-e-zisë së historiografisë komuniste iu shtuan zbardhës të së zezës së fashave përbërëse të saj: nacionalistë, ballistë, zogistë e të tjerë. Rishkrimi i historisë tani, me komisione të përbëra nga shkrues të saj të para ’90-ës ngjan me një shaka të trashë. Edhe kur thirret ndonjë ‘ndërkombëtar’ për të ‘certifikuar’ një paanësi të rrejshme, merret në punë një ish-anëtar i grupeve marksiste-leniniste, apo të Shoqatave të Miqësisë që vizitonin dikur Shqipërinë me dietat e Enver Hoxhës. I tillë është rasti i gjermanit Michael Schmidt-Neke, një protégé i Aleks Budës dhe autor i një libri për ‘diktaturën mbretërore të Zogut’.
Shkulja e një monumenti me dy gishta lart
I programuar në dy ‘pulte komandimi’ të ndryshme, si në stil ashtu dhe background, rrëzimi i monumentit të demokracisë në Kavajë i mbërriti kronikës së lajmeve me habinë e gjestit të panevojshëm. Edi Rama dhe Elvis Roshi, njëri piktor e basketbollist i ngjitur në majë të politikës, e tjetri emigrant e biznesmen i shndërruar në politikan, prodhuan far west-in e një shpagimi që u marketua si masterplan urbanizimi. Pavarësisht pabukurisë së supozuar nga kryeministri, jo monumenti por simbolika dhe vendi ku ngrihej, bënin thirrje për respekt. U zgjodh përbuzja për arsye që protagonistët i dinë më mirë, por edhe të tjerët munden, të paktën t’i marrin me mend. Kryeministri foli për realizëm demokratik duke futur në një thes dy gishtat e gjatë sa minarja të monumentit të Kavajës dhe muranat përkujtimore të të aksidentuarve nëpër zgëqet e pluhurta të rrugëve të Shqipërisë! Asnjë metaforë apo përpjekje për të, megjithatë nuk e shmang dot përshtypjen se e majta ka (ri)hapur një luftë kulturore me të djathtën që mbështetet në stilema dhe klishe të vjetra të marinuara në 45 vite pushtet pa shtet. E majta e ka Hollivudin e saj: te filmat e Kinostudios Shqipëria e re!(Botoi:MAPO)
Meditime në kampin e shfarosjes së Tepelenës
Nga Reshat Kripa/
Së fundi mbërritëm në ish-vendin ku dikur ishte ngritur kampi famëkeq i Tepelenës. Një grumbull kazermash pothuajse të shkatërruara krejtësisht. Kërkova, më kotë, të gjeja ndonjë shenjë nga ajo e kaluar e hidhur e viteve 1949-1954, kur në këtë vend dergjeshin, e theksoj dergjeshin gra e burra, por më shumë fëmijë të pafajshëm që ishin të detyruar të pranonin kushtet më mizore të jetës që ekzistonin aty, por nuk gjeta asnjë shenjë. Nuk gjeta, të paktën, një tabelë përkujtimore. Si ka mundësi? Një gjë e tillë i ra në sy edhe drejtorit të zyrës për Shqipërinë të Fondacionit “Konrad Adenauer”, zotit Thomas Schrapel, që kishte organizuar këtë konferencë përkujtimore kushtuar kësaj ngjarje tragjike të së kaluarës.
Vështroja fytyrat e plakura të atyre që kishin mundur të mbijetonin nga ky gjenocid i regjimit komunist, Hyrije Dostit (Kupit), Tomor Dostit, Lek Previzit, Aziz Ndreut, Sokol dhe Simon Mirakajt, Bilbil Camit dhe plot të tjerëve që kishin kaluar nëpër të nëntë rrathët e ferrit komunist. Në sytë e tyre ndieja dhimbje për familjarët apo miqtë që kishin humbur në këtë kamp të tmerrshëm dhe para syve më shfaqeshin si në një ekran këto ngjarje:
Po transferoheshin nga kampi i Beratit për në Tepelenë. Në afërsi të Përmetit, befas njëra nga makinat frenoi papritur. Njerëzit që ishin ngjeshur sipër fluturuan dhe ranë në greminë. Shumë u plagosën, Por Fadil Petrela dhe e shoqja Xhumaja, bija e Abaz Kupit, nuk u ngritën më. Në gjirin e Xhumasë qëndronte e shtrënguar fort fëmija gjashtëmuajshe që nëna e kishte mbështjellë rreth vetes për ta mbrojtur. Fëmija shpëtoi mrekullisht së bashku me tre motrat dhe vëllezërit e saj, më i madhi i të cilëve nuk i kishte mbushur të dhjetë vjetët. Ishin të internuarit që u kujdesën për rritjen e jetimëve.
A mund të ketë mizori më të madhe se kur dënon edhe fëmijtë e vegjël? Një mizori e tillë mund të ndodhë vetëm kur në krye të shtetit janë njerëz mizorë dhe të pamëshirshëm. Por ndryshe mendojnë disa të vetëquajtur historianë që pretendojnë se Shqipëria qenka “çliruar”. Nga cilët dhe për kë shërbeu kjo e ashtuquajtura “liri”? Mos vallë për këta fëmijë që i latë jetimë? Aziz Ndreu më tregon historinë e Shega Frashërit që do të rezistonte për disa ditë e varur për duarsh në tavan, në mënyrë të atillë që vetëm pak majat e gishtërinjve të këmbës t’i preknin tokën? Dhe kjo bëhej me qëllimin e vetëm se torturuesi donte të eksperimentonte se sa do të mund të rezistonte një femër në kondita të tilla. Nëse ajo mbeti gjallë ishte merita e dy të dënuarve të tjerë në të njejtën qeli, Azizit dhe Pal Mirashit që shtriheshin me radhë nën këmbët e saj në mënyrë që ajo të qëndronte mbi shpinën e tyre dhe kur dëgjonin çelësat që hapnin portën largoheshin që roja të mos kuptonte asgjë.
Dhe pseudohistorianët vazhdojnë të predikojnë se e ashtuquajtura Luftë NacionalÇlirimtare e tyre solli lirinë në Shqipëri. Mos vallë kjo është liria për të cilën paskan luftuar ata?
Një nënë mirditore vajtonte mbi kufomën e birit të vdekur gjatë natës. Ajo nuk kishte më qumësht për ta ushqyer. Pranë saj qëndronte edhe binjaku tjetër. Ai qante dhe qante me ngashërim. Donte gjirin e nënës që i mungonte. Pas pak edhe ai pushoi. Nëna e pa, i lëvizi kokën, e shkundi, por ai nuk përgjigjej. Nëna lëshoi një ulërimë ngjethëse. I kishte vdekur edhe binjaku tjetër. Shoqet u munduan ta qetësonin. Por vajtimi i saj shponte edhe qiellin. Herë qante dhe papritur fillonte të qeshte dhe përsëri të qante. E mjera ishte çmendur.
Mos vallë kjo ishte liria e kësaj nëne? Por pseudo-historianët e ardhur nga bota e krimit përgatiten të festojnë me madhështi ditën e lirisë së robëruar.
Transportoheshin shtylla për në minierën e Memaliajt. Trasporti bëhej nëpërmjet lumit të Bënçës. Ishte dimër. Çdo gjë kishte ngrirë akull. Disa trungje kishin ngecur pa rënë në lumë. Reshter Kamberi i drejtohet Kec Grimcit pesëdhjetëvjeçar:
– Hej ti që më rri si hu gardhi, shtyji ato trungje.
Keci mori një degë druri dhe u mundua të shtynte trungjet. Reshteri nuk priti por e shtyu dhe e hodhi në lumë. Keci u drodh nga të ftohtit dhe në pak minuta mbeti i ngrirë me duart përpjetë. Shokët e kapën dhe e nxorrën nga lumi. Ashtu të ngrirë e çuan në kuzhinë ku u munduan që nga nxehtësia e ambientit të atjeshëm ta sillnin në vete. Pak nga pak filloi të shkrijë dhe arriti t’u thotë shokëve: – Mos harroni racionin tim të bukës!
Kjo është liria juaj zotërinj pseudohistorianë ku njeriu vdes nga uria? Klithmat e korbave të zinj po dëgjohen gjithmonë e më tepër, me një mllef të paparë edhe sot, për të ringjallur atë epokë që populli shqiptar e përmbysi njëherë e përgjithmonë në fundin e viteve 90-të. Këto klithma vijnë nga “shakaxhinjtë e përparimit” siç i quante Noli këta pehlivanë.
Helena Beça, një franceze, e shoqja e Andon Beças, dëgjoi emrin e saj që e thërrisnin. Përgjegjësi i thotë se do të shkonin të ngarkonin dru në krah. Ajo e habitur i përgjigjet me një shqipe gjysmake: – Pse mba dru nieri? Dru mba kala.
Kapter Selfua e dëgjoi, e rrëmbeu dhe filloi ta godasë ku të mundte. Shoqet e ngritën dhe e tërhoqën zvarrë deri në vendin e punës. Kështu vazhdoi disa ditë deri sa i mbaruan fuqitë. Ra pa ndjenja në tokë. E shtruan në infermieri ku mjeku që i vizitonte, Lluka Dhimolea, i sajoi një diagnozë falso dhe e nisi për në spitalin e Gjirokastrës. Mjekët e atjeshëm e kuptuan diagnozën, por heshtën. U vinte keq për francezen e ngratë. As që u shkonte ndër mend se mund të trajtohej ashtu njeriu. Helena qëndroi e shtruar deri sa e mori veten mirë dhe pastaj u kthye përsëri në kamp.
Mos vallë kjo është barazia e gruas me burrin, e propaganduar me aq forcë nga propaganda komuniste? A do t’i shkruajnë pseudo-historianët që kanë marrë përsipër “rishkrimin” e historisë së Shqipërisë këto ngjarje makabre? Çfarë historie do te rishkruajnë atëherë? Ka kohë që ata janë bashkuar me korin e korbave të zinj që këlthasin për “70 vjetorin e çlirimit” apo për rishikimin e figurës së diktatorit Enver Hoxha, kriminelit më të madh të të gjitha kohërave. Përkrah tyre janë një grup korbash që u ka mbetur ora më 8 nëntor 1941. Kjo është historia e rishkruar prej tyre.
Në kamp kishte edhe disa të huaj. Midis tyre edhe një italian, një ushtarak i zoti i quajtur Mario Verdi. Një ditë kur dikush e pyeti nëse do t’i shkruante ndonjë ditë këto tmerre, ai u përgjigj:
– E para nuk e di nëse do të mund të kthehem gjallë apo jo. Por edhe po u ktheva nuk do t’i shkruaj sepse nuk do të më besojnë, do të më quajnë gënjeshtar.
Dhe këto fjalë i thoshte një person që i përkiste atij kombi që kishte provuar mbi shpinën e tij diktaturën fashiste. Një mendje e shëndoshë nuk mund të besojë tmerre të tilla. Ato duhet t’i kesh jetuar vetë.
Po kush qenka liria që na dhuruan “çlirimtarët“? Mos vallë ajo që na ndau nga bota perëndimore për të na degdisur në shkretëtirat ruse apo kineze?
Këto pamje më dilnin para syve ndërsa vizitoja gërmadhat e një vendi ku u martirizuan me qindra heronj. Më dilnin para syve sekuencat e nje filimi gjerman të pas Luftës së Dytë Botërore, që shfaqesh në ekranet e kinemave në fëmininë time, në ditët e para të të ashtuquajturit “çlirim”. Ishte historia e një mjeku nazist që eksperimentonte në laboratorët e tij format më të tmerrshme të torturave që më vonë ushtroheshin mbi hebrenjtë, robërit e luftës dhe kundërshtarët e regjimit. Me mbarimin e luftës mjeku arrestohet dhe dënohet. Më ka mbetur e gjallë finalja e këtij filmi: Mjeku, i kapur pas hekurave të burgut, duke thërritur:
Jam i pafajshëm! Jam i pafajshëm!
Ndërsa nga prapa shfaqeshin krimet e kryera prej tij, dhomat e tmerrshme të gazit dhe
torturat e tjera. Filmi kishte një titull kuptimplotë: “Vrasësit janë midis nesh”.
Unë meditoja:
Po sot në vendin tonë çfarë po ndodh? Pseudodemokratët dhe pseudohistorianët, në një kor me korbat e zinj, po thërrasin si mjeku gjerman:
Jemi të pafajshëm! Jemi të pafajshëm!
Atëherë, kush qenka fajtor për tërë atë katrahurë që kaloi vendi ynë? Mos vallë ne
që e paguam me jetët tona?
Do të vijë dita që e vërteta do të triumfojë mbi gënjeshtrën dhe hipokrizinë. Do të vijë dita kur emrat e këtyre pseudodemokratëve dhe pseudohistorianëve do të hidhen në koshin e plehrave, ndërsa emrat e martirëve të nacionalizmit shqiptar do të ngrihen në piedestalet më të larta. Do të vijë dita kur nxënësit tanë nuk do të dëgjojnë më pallavrat tyre por do të mësojnë historinë e vërtetë të popullit tonë martir. Atëherë ata i prêt vetëm një gjë, në mos ndëshkimi i drejtësisë shqiptare, ndëshkimi i drejtësisë qiellore.
Kjo ditë do të vijë!
HARALLAMB KOTA PËRURON NJË LIBËR PËR “PENDAT SHQIPTARE…”
Nga Murat Gecaj/
Në mjediset e Ministrisë së Kulturës, në kryeqytetin Tiranë, u organizua përurimi i librit publicistik, shkruar nga Harallamb Kota, “Pendat shqiptare dhe shkundja e harresës”. Redaktor është Albert Zholi dhe hyrjen e ka bërë vetë autori. Pjesëmarrës ishin poetë, shkrimtarë e publicistë, kolegë e miq të autorit etj.
Veprimtarinë e hapi moderatori A.Zholi, i cili nënvizoi disa nga vlerat kryesore të këtij libri të ri. Pastaj e mori fjalën historiani, prof. Hysen Kordha, i cili nënvizoi që, me këtë libër, autori na sjell në kujtesë, për mos harresë, ngjarje të rëndësshme dhe figura të ndritura të historisë sonë kombëtare, me mesazhin aktual për t’i njohur sa më mirë dhe për t’i përcjellur brez pas brezi.
Ndërsa folësit shprehnin mendimet e yre rreth këtij botimi, në ekran jepeshin pamje filmike, sidomos nga udhëtimet e autorit H.Kota nëpër vende e pranë simboleve përkujtimore, me rëndësi të veçantë historike kombëtare. Kështu, të tilla ishin: pamjet nga Vendvarrimi i Skëndërbeut, në Lezhë: monumentet e Bajram Currit (Tropojë) e Isa Boletinit (Shkodër), bustet e Vëllezërve Frashëri, Monumenti i Shpalljes së Pavarësisë, në Vlorë etj.
Në vazhdim, e morën fjalën, poeti e publicisti Çelik Petriti dhe studiuesi Memush Habilaj. Ndër të tjera, siç dëshmohet në këtë libër, ata treguan se edhe gjyshi i autorit, Llambi N.Kota zhvilloi veprimtari të çmuar atdhetare, si ndihmës në punimet e Kongresit I të Manastirit dhe delegat në Kongresin e Dibrës etj. Më parë, H.Kota kishte botuar dhe përmbledhjen poetike, po me këtë tematikë, “Im atë”(Tiranë, maj 2014).
Po kështu, folësit Kastriot Bezati e Bashkim Qeli nënvizuan se autori na e jep të dokumentuar bukur, veprimtarinë atdhetare të familjes së tij, nga Kalaja e Baratit, në vazhdimësinë e katër brezave. Rreth këtij libri u shrehën edhe pjesëmarrës të tjerë, në këtë perurim.
Në mbyllje, autori Harallamb Kota i falënderoi përzemërsisht, si folësit e pjesëmarrësit në këtë veprimtari mbrësëlënëse dhe nënshkroi mjaft libra, që ua dhuroi atyre me dashamirësi. Po kështu, së bashku morën pjesë dhe i vijuan bisedat në koktejin, që ai kishte shtruar, me këtë rast.
Tiranë, 08.11.2014
Ku isha unë, kur ti më kërkoje?!
-analogji-Përgjegjësia e prindit për fajet e fëmijës./
Nga Vilhelme Vrana Haxhiraj/
Ajo qëndroi në pragportën e fëmijërisë, sepse vetëm ajo i dilte parasysh e qartë, e brishtë, ishte një kohë e papërsëritshme, kur ajo ndihej plotësisht e lumtur. Ndoshta në atë shtëpizë kishte ngelur një kënd i paqmë nga ajo kohë e qetë, e panjollosur, e papërdhosur, si dhe e pamolepsur me mashtrime dhe intriga. Qëndroi jashtë porte gjatë e përhumbur në mendime dhe e pavendosur…”Të hyj apo të mos hyj…? Cila jam unë në të vërtetë? Jam një hije që zvarg qorrazi ditët e ndotura të jetës sime të shpërdoruar. Sot kam ardhur nga një rrugë e largët dhe po aq e afërt, si në kohë, ashtu edhe në hapësirë. Rrugëtimi im ishte i kushtëzuar, i paravendosur, ishte pa kthim pas. Tek e fundit kjo është shtëpia ku linda e që më bëri kjo që jam sot.”- me dorën e dridhur trokiti në atë portë që tani i dukej e huaj. Papritur dera u hap dhe asaj iu përplas në fytyrë ftohtësira e diçkaje të vdekur prej kohësh. Në një çast të vetëm të pranisë së saj të padëshiruar, si për të dhe për …, aty kuptoi se asgjë nuk do të ishte kurrë si më parë…
Të dyja përballë njëra –tjetrës…, nënë e bijë. Ashtu në heshtje, pa folur, ajo priste shikimin e qashtër, të butë e tolerant të nënës, por…
-Ti¬…ti këtu? Nga dole? Nga mbive? Kishim vite që nuk merrnim asnjë lajm nga ty… çudi tani u kujtove se ke prindër, ke familje? Mirë të tjerat, por asnjë letër nuk dërgoje dot?
-Nuk po më fton të futem brenda? Gjithsesi unë ndodhem këtu, edhe pse s’ka nevojë për fjalë, pasi shikoj shumë më tepër në sytë e tu
-Natyrisht kur ngelen në udhëkryqet e jetës, fëmijët plangprishës kujtohen se kanë një derë ku mund të trokasin.
-Për këtë heshtje të gjatë, ti a nuk ndjen ndonjë lloj përgjegjësie, si nënë?
-Ti kishe një jetë të sigurt e punë të mirë, por mjerisht kërkove ëndrra në diell. Ike pa pyetur, pa lajmëruar, duke na lënë një barrë të rëndë, një foshnjë që kërkonte orë e çast nënën. Tani që u vele me të mirat dhe me jetën luksoze në një vend të huaj, një jetë që aq shumë e doje, kurse tani erdhe ta përplasësh kokën tek dy pleq.
-Sikur ta dije se ç’ jetë luksoze kam bër, nuk do të flisje në këtë mënyrë. Gjithsesi unë erdha…
E ëma heshtëte dhe qëndronte në këmbë si gur varri.
-Çudi, si nuk më kuptove kurrë, së paku njëherë të vetme?! O Zot, sa nevojë kam pasur për një këshillë tënden, moj nënë! Sa herë kam dashur të të hapja zemrën, që të të rrëfeja të pathënat që më mundonin, por…,për fat të keq“unë isha më e mira, më e bukura, më e mençura ,e përkëdhelura e mamasë. Për ty unë isha mbi shoqet, ndaj fati…më ironizoi e më hodhi në krahët e lojës së mëkatit… Besoj tani e di se cili ishte shpërblimi?!
-Ku isha unë kur ti kërkoje mbështetje?
-Kishe jetën tënde…ëndrrat dhe hallet e tua, nënë…Meqë më kishe dhënë në duar të sigurta, nuk doje ta dije nëse unë kisha nevojë për ndihmë.
-Çfarë të mungonte që ju dorëzove rrugës së madhe?
-Dashuria, kujdesi dhe vëmendja jote prej nëne që nuk ia zë vendin askush.
-Unë të dhashë burrë, që ti ta ndërtoje jetën më mirë se unë…
-Po është e vërtetë. Më dhe burrë, madje në kryeqytet. Por kishe harruar se martesa nuk të jep as fat dhe as lumturi…
-Nuk di çfarë kërkoje më shumë nga jeta, nuk di?
-Për sytë e tu dhe të babait, po…Mjafton që e patë ju, edhe e kishte parë e vulosur Perëndia.
-Nuk e kishe fat, se ai ishte djalë i mirë.
-Nënë, merr sytë dhe shpirtin tim për ta parë se si e përfytyroja unë jetën. Atëherë do të kuptosh se çfarë kam dashur unë.
-Natyrisht nuk jemi njësoj. Janë disa faktorë që ndikojnë në realizimin e një njeriu.
– Sa mirë që e kuptove. Janë mosha, koha në të cilën jeton dhe shkalla e qytetërimit, pa harruar formimin individual, ndjenjat, nivelin ekonomik etje…Veçse tani është vonë, shumë vonë , nënë.
-E di mirë se e bëra nuk mund të zhbëhet. Tashmë e keqja ka ndodhur. A e pyetët ndonjëherë zemrën time?
-Cili prind ia do të keqen fëmijës?
-Pa u thelluar, ju më nxorët në treg sikur isha bagëti. Vetëm skllevërit para se t’i shisnin i kontrollonin nga dhëmbët. Kurse mua ju më shitët lirë, vetëm për hiret trupore, për bukurinë, e cila më shndërroi në një lëkurë(peliçe) të rrallë që ka vlerë të madhe. Gëzofi origjinal që zbukuron jakat e palltove të grave, tregon edhe nivelin aristokratik të asaj apo atij që e zotëron. Me këtë çmim të lartë,por jo të paarritshëm, që kanë gëzofët e kafshëve të rralla si kunadhja, apo lëkura e bardhë e dhelprës polare, më detyruat ju, që unë me ato hire femërore, bleva mëkatin. Jetën time e barazuat me vlerën e gëzofit të palltove, që është veçse një tekë e zonjave të rënda për t’u dukur mbi të tjerat. E tillë ishte jeta ime, derisa ajo u kthye në mall ankandi, ku çmimi i tij rritej nga ofertat e epshorëve shtazarak, të cilët për të realizuar tekën e tyre foshnjarake, apo për mburrje, edhe symbyllur e zgjidhin kuletën. Kjo kam qenë unë…
-Vetë e zgjodhe atë mënyrë jetese. Tani mos të vjen turp nga vetja, vallë.
-Djalin dhe vajzën i ka ushqyer nëna me gjakun e zemrës, marrin ushqim nga trupi i saj, edukohen me atë kulturë që ajo zotëron. Sido që të bëhen, të mirë apo të këqij, ata janë pasqyrë e nënës dhe e babait. Edhe djali im që unë e braktisa, është im bir. Po kështu edhe unë ,e mirë apo e keqe, për ty dhe për të tjerët jam jot bijë. Jam ajo llastica, “më e mira e shoqeve, më e bukura e vajzave të qytezës që e kisha mirësinë në mes të shpatullave”, apo i ke harruar mburrjet e tua që më bënë të fluturoja nëpër ëndrra, nënë.
Po të tregoj një ndodhi të lashtë…“Një djalë për vjedhjet dhe krimet e panumërta që kishte bërë, e dënuan me varje në litar. Para se ta ekzekutonin e pyetën:
-Cila është fjala jote e fundit si pendesë apo falje para Zotit dhe drejtësisë?
-A mund t’ia them nënës ? Mundësisht afër, se dua faljen e saj.
-Patjetër…,- dhe ekzekutorët ia plotësuan dëshirën.
E ëma iu afrua me lotë në sy duke i thënë:
-E shikon se çfarë i bëre vetes dhe mua? Më le me duar në gji…Gjithësesi ti je im bir.
-Nënë,ti ke qenë dhe je avokatja dhe gjykatsja ime. Gjuha jote më lëvdoi se isha “djalë i mirë kur unë gënjeja dhe bëja prapësira.. Gjuha jote jo vetëm nuk më dënoi për gabimet që bëja, por më rrihje krahët duke thënë: ‘Ja kështu e kam dashur tim bir’. Ishte gjuha jote që i pranonte si trimëri gjithë krimet dhe vjedhjet që kam bërë. Ndaj afrohu këtu pranë që ta shoh se çfarë lloje gjuhe ke, si nëna që ka detyra dhe përgjegjësi ndaj fëmijës.
Sa u afrua ajo dhe i nxori gjuhën, ai ia kafshoi aq fortë sa iu preh mespërmes…”-kjo është fabula e jetës së çdo fëmije.
-Nuk e pranoj. Ne të rritëm me gjithë të mirat, kurse ti, more rrugën e të paudhit.
-Prej jetës sime të vështirë, fitova përvojë e dije. I njoh detyrat dhe përgjegjësitë e prindit. Madje di dhe si e kur edukohet për së mbari një fëmijë.
Oh, nënë! Lindja e një fëmije është e njëjta gjë si lindja e alfabetit. Nëse ky i fundit është krahasuar me një nga çelësat e historisë së njerëzimit, sepse alfabeti është kodi i çdo gjuhe që flitet në rruzullin tokësor, si dhe një nga veçoritë themelore të kombit. Kurse fëmija ngjason me mistikën e shkronjës fillestare , pra është bërthama nga ku nis gjeneza. Në këtë rast ka shumë mundësi që arsyeja nuk ka ndonjë domethënie të veçantë, pasi fjalët që fillojnë me të njëjtën shkronjë mbështillen nga diçka karakteristike, na një lloj misteri të cilat i bashkon vetëm shkronja e parë. Pra edhe fëmijët e ndryshëm të një komuniteti, i bashkon të qenit njerëz, por ata i ndan nga njëri- tjetri, geni dhe kultura e trashëguar.
Nënë, shpesh thuhet se nga ferra mbin trëndafili dhe nga trëndafili mbin ferra.Edhe në këtë rast arsyeja nuk ka ndonjë domethënie të veçantë. Për saktësimin e plotë të alfabetit është dashur shumë kohë që ai të plotësohej për të realizuar marrëdhëniet gjuhësore mes njerëzve të një race. Shumë kohë duhet edhe për edukimin e një fëmije, i cili nis me ngjizjen e tij. Pra qysh në embrion, nis edukimi i çdo krijese humane. Ç’ bëre ti nënë për të më edukuar me një karakter të forte e të qëndrueshëm? Mbaj mend se më ke plotësuar të gjitha dëshirat,edhe atëherë kur nuk duhej. Plotësimi i tekave të mia, lëshimet apo anashkalimet me vend e pavend, ja ku më çuan. Sot jam një vejushë e shpërfillur, për të cilën mungon respekti i të tjerëve. Mos vallë të gjitha gabimet e fajet bijen mbi mua? Po ti, ti, moj nënë nuk ke asnjë gabim ndaj meje?
-Mendoj se kam qenë nënë e mirë. Jam munduar që të mos mungonte asgjë. Nuk doja të ishe nën shoqet e tua…
-Sedra e sëmurë prej nëne egoiste, e ushqeu egon time duke më shndërruar në një tjetër njeri. Nuk kam dashur kurrë që të jem kjo që u katandisa. Ironia e fatit më rrëzoi për tokë, porse loja e mëkatit më mësoi se si të ringrihem. Veçse jeta ime kurrë s’ka për të qenë si më parë…
Rreth katër krimeve të fundit në Tiranë
Jo më kot -, për analogji, shkëputa fragmentin e mësipërm, prej romanit tim që kam në dorë me titull “Loja e mëkatit”. Të gjithë prindërit e dinë se fëmija që përfundon kriminel, trafikant, përdorues droge, arrogant, hajdut apo prostitutë, faji rëndon mbi familjen. Shkolla dhe formimi shkencor i jep njohuri, është vazhdimësi e bagazhit që i ka dhënë familja në procesin e gjatë të edukimit, pasi kohën më të madhe ai e kalon me prindërit apo me shoqërinë.
Jetojmë në një kohë të trazuar dhe të pasigurt, ku çdo mëngjes, qytetari sa hap sytë ndjen shijen e hidhur të kronikave të zeza, me të cilin nisin lajmet e ditës së re. Vrasjet tek ne kanë nisur të bëhen si diçka normale. Nga e njëjta dorë vrastare humbën jetën katër djemë nënash dhe një (Alfred Musabelliu) para tre vitesh, të cilët kishin faje në ndërgjegje apo jo, me këtë duhet të merreshin organet e drejtësisë.
Po kur ama?
Vetëm kur ajo funksionon si duhet duke zbatuar me përpikmëri ligjet që sanksionon kushtetuta.
Unë, si nënë, si gjyshe, si qytetare, u përciell ngushëllimet e mia të sinqerta katër familjeve , si dhe familjes Musabelliu që humbën djemtë nga dora kriminale e shokut të tyre.
Më vjen çudi se u çanë ekranet televizive duke dhënë opinione keqardhjeje për atë që kreu krimin dhe asnjë fjalë për viktimat. Dikush shprehet “jam me ty Luiza”, dikush tjetër “epo ç’faj ka nëna, kur i biri është 26 vjeç?”
Unë si prind i quaj gjykime të padrejta. Në vend që të analizojnë thellë këtë krim makabër, motivohen nga pozita shoqërore, kulturore apo politike e prindit. Nëse vrasësi nuk do të ishte bir i një familjje artistësh, apo i deputetes së Parlamentit shqiptar, jam e bindur se këta diskutantë apo opinionist do të ishin të parët që do të kërkonin nga drejtësia dënim kapital për kriminelin. Sepse atij i mungonte një ombrelë për ta mbrojtur nga stuhitë
Më ka bërë përshtypje rrëfimi i K.Xhuvanit, “se si u bëra vrasës”. Mendoj se të bëhesh kriminel e të vrasësh me gjakftohtësi katër persona në të njëjtën kohë, krim i përsëritur, të jesh person i kërkuar për trafikime, duhet shumë kohë. Prindërit e tij intelektualë dhe të kamur, për të qenë të lirë në përsosjen e profesionit të tyre, e kanë toleruar djalin e vetëm dhe ai me ndërgjegje se do të kishte përkrahjen e tyre, vazhdoi të gabonte. Ata të zhytur në ëndrrën e tyre, në rritjen individuale dhe në egon politike, nuk kishin kohë të shihnin gabimet e tij që me kohë mund të riparoheshin. Xhepat nuk ia linin kurrë bosh, gjë që solli pavarësinë e tij. Duke luajtur me para, si një elektron i lirë, pa kërkesë llogarie nga familja, u fut në rrugën e vesit, nga ku nuk dilte dot më. Karakteri i tij u formua me egoizëm, se ishte i biri i artistes, i deputetes dhe regjisorit, ndaj duhej të dëgjohej nga të gjithë dhe të ishte në krye, ndryshe, shokët i priste plumbi.
Ku ishte nëna kur i biri bënte jetë nate, kur dehej, sa nuk logjikonte më? Unë jam nënë dhe si e tillë e di se ku është im bir në çdo orë të natës, se të ditës poe po. Natyrisht ai do dalë nga burgu, siç doli edhe herën e parë e s’është çudi që të dalë i pafajshëm me kartelë mjekësore, si njeri me aftësi të kufizuara mendore. Drejtësia mos të kërkojë faje të paqena për njerëzit e zakonshëm si shpërdorues detyre,duke i futur në administratën e lartë. Mjerisht janë nëpunës të mesëm, të cilët numërojnë qindarkat dhe për ta kërkojnë qimen në qull, vetëm e vetëm t’i shohin pas hekurave . Para ligjit në një shtet ligjor të së drejtës qytetarët janë të barabartë para ligjit. Ndaj drejtësia duhet të shoh krimin që e përqesh, duke i nxjerrë gjuhën e duke i thënë: “Unë jam më i fortë se ligji, ndaj ti që zbaton e kontrollon zbatimin e ligjit, s’më bën dot gjë…Unë kam vrarë dje,vrava sot dhe do të vrasë edhe nesër.” A nuk është paradoks një opinion i tillë, që në vend të kalojë nga viktimat, i dhimbset krimineli.
Me të drejtë e ëma e tij, Luiza dhe e çdo vrasësi, duhet të pyes ndërgjegjen : “ku isha unë kur djali kishte nevojë për mua?
Liderët naiv që nuk po e kuptojnë teorinë e mbretit për politikën
Shkruan XHAVIT ÇITAKU/
Këtë shkrim timin kësaj radhe po e filloi me një tregim të së kaluarës, por mendoj se është shumë i përafërt me aktualitetin e sotëm politik në vendin tonë apo më mirë më thënë të këtij cirku që po zgjatë tash e pesë muaj. Ka të bëj me definicionin politik praktik që e kishte sajuar një mbret, ndoshta nga përvoja që ai e kishte parë apo ishte pjesëmarrës i asaj loje nëpërmes së cilës arriti të bëhet sundimtar. Ky mbret e kishte këshilluar të birin që të studioj politikën në një universitet të njohur anglez. Kjo shkencë i hyri në qejf këtij djaloshi dhe u bë një student i dalluar. Sa herë që vinte në pushime, babai nuk pushonte ta pyeste se çfarë është politika. Djaloshi fillonte t’ia thonte përmendsh dhjetëra definicione të shkencëtarëve të ndryshëm botëror, por ato asesi nuk ia mbushnin mendjen mbretit. Edhe pasi i përfundoi studimet, mbreti vazhdoi me të njëjtën pyetje, por përgjigja e të birit nuk përkonte as përafërsisht më atë që kërkonte sundimtari. Një ditë mbreti e uli të birin afër vetit dhe po i thotë: Shiko biri im. Krejt çka ti po thua me ato definicione kurrë në praktik nuk do të hyjnë në punë edhe pse është mirë që i kë mësuar. Tash unë me dy fjalë po të tregoj se çka është politika e ti nëse je bektesh e merr vesh. Ti do të me trashëgosh dhe mbaje mend këtë që po të them: “ Gjatë gjithë kohës njërën dorë gjithmonë mbaje pas dhe kurrë mos gabo me e larguar, ndërsa me dorën tjetër bën çka të duash. Nëse vetëm pak e luan atë dorën që e kë pas, me nder me thanë, ta fasin që valla sytë duç t’i qesin. Kjo është politika biri im në praktik e sa për teori ma mirë e kë ti se unë”.
Menjëherë pas zgjedhjeve të tetë qershorit u mblodh blloku opozitar edhe nga ngutia pothuajse të gjithë e kishin harruar të mbajnë dorën pas. Ma i pari ishte Haradinaj që e vërejti këtë “ lëshim” të të tjerëve dhe i tha Isës: Më fal po definicioni i mbretit mua po ma jep postin e Kryeministrit. Edhe Isa e kuptoi çka kishte bërë dhe ia ktheu: “ Për hajr na koft” . Limaj si politikan jo edhe me përvoj aq të madhe, se qëllimi kryesor i tij është t’i hamirret ish- shefit të tij e jo ndonjë post, e ka rregulluar ai jetën e vet,, po qesh e po thotë: “ Pasi u “lage” pak Isë nuk po të lejojm me u ba “qull” krejt e po ta japim pozitën e Kryeparlamentarit. Ani pra po ia bajmë kësisoj, thanë ata. Albini me atë fytyrë serioze që ka, ishte kategorik se lë të bahet çka të bahet, Thaçin nuk kemi me e lanë edhe njëherë me u ba Kryeminister. Në fakt, Albini nuk ishte prezent në atë marrëveshje “ historike” se ai pati punë me bashkëpunëtorët e tij, që siç duket nga “ trysnia e tyre, edhe ai e hoqi dorën dhe iu bashkua bllokut opozitar. Po tash erdhi një përfundim tjetër. Isa me një përvoj të madhe politike gati dyzetvjeçare, i frikësuar nga reagimi i ambasadorës Jacobson, i erdhi momenti që ta zë në pat pozicion Haradinajn dhe tash po i thotë valla mua po me takon posti i Kryeministrit. Ende nuk është e qartë a e ka lideri i AAK-së dorën pas apo vetëm po sheh ëndërr Isa. Dikush thotë po çka u ba me Thaçin. Me këtë që po dua me e thanë, ndoshta fitohet përshtypja se po i mbaj “ paj”, por nuk është ashtu. Mendoj se me të kuptuar se posti i Kryekuvendarit, edhe pse vonë, nuk po i takon Isës po Arsim Bajramit, atëherë siç po e shihni, Isa po del prapë i lagur. Ecë e merre vesh këtë politik. Po bile dorën duhet me e mbajt pas. Siç duket Hashimi ende po mban qëndrim. Nuk i besohet as vëllait kur është puna për me marrë pushtet.
Më në fund u dorëzua Isa Mustafa
Isa Mustafës iu dashtë një kohë bukur e gjatë që më në fund të pranoj e të dorëzohet pa një pa dy se posti i kryekuvendarit nuk po i takon atij por subjektit fitues të zgjedhjeve. Pesë muaj luftoj e trumbetoj se ky vend udhëheqës i përket vetëm këtij “ politikani” dhe askujt tjetër. Dhe në fund pranoj pa fije turpi se e paska pasur gabim duke e krijuar edhe një humbje të radhës në sy të opinionit të brendshëm dhe në atë ndërkombëtar. Kur them në sytë e opinionit ndërkombëtar kam parasysh reagimin e ambasadores së SHBA-së, Jacobson. Tash po ka arsyetime të shumta se për hir të asaj apo kësaj po e bëjmë këtë, që në fakt është dashur të bëhet që pesë muaj. Po kjo nuk pi ujë më sepse po shihet qartë e mirë se kush ishte bllokuesi kryesor deri me tash. “Një katund që shihet kallauz nuk do- thotë një fjalë popullore”. Nuk humbi vetëm Isa Mustafa, sepse tashmë për të këto janë bërë përditshmëri, por në këtë valle humbjesh numërohen edhe të gjithë ata jurist, por edhe bashkëpunëtor të tjerë, që duke flirtuar për ndonjë post, e kishin “ ndërsy” se vetëm ai ka të drejt të ulët në ulësen e të parit të Parlamentit të Kosovës. Por humbje më të madhe pësoi vetë LDK, anëtarësia e së cilës nuk janë duke parë se sa dëm është duke i shkaktuar këtij subjekti politik. Duke hequr “ dorë” nga posti i të parit të parlamentit, e cila edhe ashtu nuk i takonte, tash me një fytyrë tjetër Isa Mustafa e përgatit terrenin përmes lajkatarëve të vetë për t’u bërë “ Kryeminister”. Sa mirë kur njeriu mundet të zgjedh kur të donë e sa të donë poste. Herë Kryeminster, herë Kreparlamentar e besa ia kishte mësy edhe postit të Presidentit. Si në bahqe të babës, sot po e dua këtë, nesër tjetrin post. Luaje macë, kryet e bullit.
PDK-ja të reflekton pozitivisht
PDK-ja dhe lideri i saj Hashim Thaçi në këto momente e kanë vështirë të “ dorëzojnë” pushtetin pa ndonjë marrëveshje paraprake me subjektet tjera politike, të cilat po e injorojnë partin fituese. Megjithatë, mendoj se Thaçi duhet të bëj të pamunduren dhe të reflektoj pozitivisht për të gjetur një zgjidhje të pranueshme, në mënyrë që sa më parë të ndërtohen institucionet e shtetit dhe kështu të tregoj shembullin e një lideri që di dhe do të veproj në të mirë të prosperitetit të vendit dhe të qytetarëve të saj. Kohë më nuk ka.
Dhe krejt në fund. Lideri i AAK-së deri me tash ka qenë i paluhatshëm në qëndrimin se nuk lëshon pe nga posti i Kryeministrit. Pale mos po harron me largua dorën…