THIMI MITKO E SHPËTIM SALA, DY KORÇARË RILINDËS QË I JAPIN VLERA KOHËS E NJËRI-TJETRIT

March 20, 2014 by dgreca

Nga Ramiz LUSHAJ/

1.Fjalori i rrallë dorëshkrimor i Thimi Mitkos, me 326 faqe e 30 shënime jashtë tekstit, i hedhun tok me libra të vjetër për shitje ambulante në trotuar para QNK në Tiranë, fatmirësisht më 25 qershor 2011 bie në dorë të koleksionistit e historianit Shpëtim Sala. Vepra nuk mbante ballinë të trashë (të jashtme) e të brendshme (frontespic). Ishte pa shënimet e duhuna identifikuese për autorin, titullin, vendin dhe vitin e botimit. Fashikujt të palidhun me qepje. I keqmbështjellë me letër të zverdhun ambalazhi. Letra dorëshkrimore industriale (nga celuloza e drurit) ishte në gjendje fizike të mirë: me dëmtime të vogla si ndonjë grisje, disa njolla myku, pak përthyerje fletësh në cepe e anësore, etj.

Shpëtim Sala i hyni punës misionare të historianit atdhetar. Pati konsultime të hapura, konkrete e të frytshme me gjuhëtarë, historianë, ekspertë zyrtar, krijues, koleksionistë, arkivistë. Shfletoi gjithë fondin e fjalorëve e fjalësit botuar kryesisht në shek. XIX, etj. Në 15 faqe të vëllimit të dytë Sala na jep përshkrimin numerik e tematik të fondit arkivor të Mitkos në AQSH, Institutin e Kulturës Popullore, etj., të cilat i ka shfrytëzue në mbi dy vite pune kërkimore shkencore. Një vëmendje të veçantë i kushtoi letërkëmbimit të Mitkos me albanologët Gustav Majer, Jan U. Jarnik, Francesko Krispi, si dhe me rilindasit shqiptarë: Jeronim De Rada, Dora D’Istria, Konstadin Kristoforidhi, Abdyl Frashëri, Dhimitër Kamarda, etj. Në dosje të AQSH gjeti të tjera dorëshkrime origjinale të Mitkos, të cilat i krahasoi me ekspertizë shkencore me Fjalorin e tij dorëshkrimor.

Në përfundim të këtyre hulumtimeve të shumta studimore shkencore, pa asnjë mëdyshje, saktësoi dy fakte: autori i Fjalorit është rilindasi Thimi Mitko, ndërsa përmbyllja e tij si dorëshkrim daton në vitet 1887-1888.

Rasti e solli që te dy: Thimi Mitko, rilindasi i Rilindjes Kombëtare Shqiptare, në shek. XIX dhe studiuesi i tij, Shpëtim Sala, rilindas i ri i shek. XXI, të ishin nga i njëjti vend trojenik – nga Korça e kulturës e arsimit kombëtar shqiptar.

2.Rilindasi Thimi Mitko (1820-1890) në gjallje të vet pati përpjekje për botimin e Fjalorit në ndonjë institucion shkencor ndërkombëtar si në Austri, etj. Në një nga 33 letrat e tij dërgue albanologut austriak Gustav Majer (1850-1900), në atë të 30 korrikut 1884, shkruan për veprën në proces: “Unë nuk pretendoj asnjë përfitim, veçse të më dërgohen pesëdhjetë kopje (ekzemplarë) prej tyre, që t’ua jap si dhuratë miqve, qoftë edhe në sasi më të vogël” (Sh. Sala, Fjalori …”. Vëll. II, fq. 15).

Fjalori tregjuhësh, fryt i një pune rreth 30-vjeçare, u fletëmbyll i gatshëm për botim qyshse në vitet 1887-‘88, por mbi dy vjet ma vonë atdhetari i penës, Thimi Mitko i mbylli sytë. Vepra i mbeti në dorëshkrim, sikurse shumë fjalorë e fjalës të tjerë të shek. XIX, si ai i Konstandin Kritoforidhit, etj.

Ky Fjalor i Thimi Mitkos mendohet të ketë ardhë në fonde shtetërore të Tiranës në kohën e Zogut, ndoshta në vitin festiv të 25 vjetorit të Pavarësisë. E, prej atëherit, gjithato duar e kanë prit e përcjell këtë vepër të çmuar, disa studiues mendohet të kenë vjelë e mjelë nga kjo vepër “e fshehur”, derisa në shek. XXI përfundoi hedhtas e haptaz në tezgat e rrugës. Sa tragjike e komike! Si shumë fate e fatalitete shqiptare.

Përballë këtij krimi ndaj veprës të Thimi Mitkos vjen një ditë e bekuar e lartngrihet mirësia e njeriut të mirë, historianit Shpëtim Sala, kryetar i Shoqatës Mbarëkombëtare të Koleksionistëve Shqiptarë, i cili kreu një shenjtëri të ditës: Në të tretin shekull kalendarik (1888-2013) e botoi këtë vepër me interes historik e shkencor. Në dy vite punë hulumtuese, përgaditore e botuese investoi mbi 10.000 USD nga kursimet shtërngestare nga të ardhurave e tij vetjake e familjare.

3.Vepra “Fjalori italisht-greqisht-shqip i Thimi Mitkos” përmblidhet në dy vëllime me 634 faqe. Është kontribut i shumëfishtë i kombëtarit të formatit të madh, veprimtarit të shquar të shoqërisë civile, koleksionistit ndriçues, historianit ngulmues e botuesit sakrifikues Shpëtim Sala.

Vëllimi i parë, i përgaditur nga Shpëtim Sala, është puna studimore origjinale e Thimi Mitkos, është fjalori dorëshkrimor origjinal tregjuhësh i tij i ndarë në tre kolona greqisht-italisht-shqip me tekstin e plotë anastatik në dy pjesë: atë tematik (108 faqe) dhe atë bisedimor (214 faqe).

Vëllimi i dytë është vepër shkencore mirëfilli e studiuesit Shpëtim Sala me 298 faqe gjithsej. I ndarë në dy pjesë: Transliterimi i pjesës shqip të Fjalorit të Thimi Mitkos, i cili përbahet nga dy blej: fjalori tematik (fq. 97-128) dhe fjalori bisedimor (fq. 129-182) si dhe Fjalësi Shqip (fq. 183-290). Në kit’ vëllim (fq. 79-96) zenë vend edhe aparati shkencor i veprës: Përvoja në transliterimin e veprës së Th. Mitkos. Tabela me shkronjat e alfabetit grek të përdorura nga Mitko dhe atyre të shqipes së sotme me të cilat është realizuar transliterimi. Alfabeti i përdorur nga Th. Mitko. Shënjat e pikësimit, shenjat konvencionale dhe simbolet e përdorura nga Thimi Mitko në dorëshkrimin e fjalorit. Shkurtesat. Në përmbyllje të krejt veprës dyvëllimshme (fq. 293-296) studiuesi Shpëtim Sala paraqet shkronjat e Fjalësit dhe numrin e fjalëve sipas shkronjave, ku shenjohen 5.093 fjalë të dorëshkrimit të Thimi Mitkos. Gjithashtu është edhe bibliografia me burimet arkivore të shfrytëzuara e veprat e konsultuara nga vet koleksionisti e studiuesi Shpëtim Sala.

Në veprën e dytë historiani i njohur Shpëtim Sala paraqet (fq. 5-78) një studim plotor “Vështrim monografik mbi jetën dhe veprën e Thimi Mitkos”, i cili rri krejt mirë në këmbë edhe si një monografi meritore më vete.

Rilindasi korçar Thimi Mitko në auditoret e shkencës e shkollave shqiptare tashma nuk do të njihet vetëm si “babai e krijuesi i folklorit shqiptar” me veprën e tij “Bleta Shqiptare” botuar një muaj para Lidhjes Shqiptare të Prizrenit (1878), por edhe si leksikograf i shquar i shqipes me veprën “Fjalori…”(2013) botuar nga koleksionisti e historiani korçar Shpëtim Sala.

Në veprimtarinë e Mitkos duket se ma shumë kohë e mundime se sa për grumbullimin e folklorit shqiptar në Shqipëri e mërgim (Greqi, Bullgari, Austri, Egjypt) i ka marrë puna studimore për Fjalorët, bile nuk u tërhoq as pas vitit 1880 kur një sëmundje kronike e syve po ia dobësonte shikimin. Edhe tek kryevepra e tij e botuar “Bleta Shqiptare” kemi një Fjalës “Shqip-Greqisht”, po ka edhe dorëshkrime të tij si Fjalor Greqisht-Shqip apo Shqip-Greqisht, veçse Fjalori tregjuhësh i vitit 1887-‘88 është më i ploti, më i madhi, ma i randësishmi, i gjithëkohshëm.

Fjalori i shek. XIX i rilindasit dijetar e pasanik Thimi Mitko për nga sasia e fjalëve (mbi pesë mijë) të leksikut të shqipes renditet mbas fjalorëve të J.G. Hanit, F. Rosit, G. Jungut e G. Majerit.

Fjalori i Mitkos, sikurse edhe ai i Pulevskit, janë të vetmit fjalorë të shek. XIX me orientim tematik, të cilët përmbajnë edhe shprehje dhe përshendetje, urime, etj. që përdoren në ligjerimin e shqipes.

Kjo vepër e Mitkos e shek. XIX nuk ishte e panjohur nga albanologët e kohës dhe as nga disa rilindas shqiptar, e cila dëshmohet edhe nga gurra arkivore të letërkëmbimeve të folkloristit e leksikografit Thimi Mitkos.

Ky Fjalor tregjuhësh, që pasqyron gjendjen e Shqipes në gjysmën e dytë të shek. XIX, ka leksik mjaft të pasur nga trevat e Veriut dhe të Jugut të Shqipërisë, përmban fjalë të reja (neologjizma), synon pastrimin e Shqipes nga gjuhët e tjera të Ballkanit e Mesdheut, etj.Vepra e randësishme leksikografike e Thimi Mitkos, fjalori tregjuhësh i tij, është pjesë e veprimtarisë të Rilindjes Kombëtare Shqiptare të shek. XIX të vëllezërve Frashëri, Kristoforidhit, De Radës, D. Kamarda, J. Vreto, D. Boriçi, G. Benusi, etj. që dhanë kontribute edhe në gjuhësinë shqiptare. Njëherash, ky Fjalor është një nga ato kontributet e mëdha e të shumta të rilindasit Thimi Mitko krahas atyre si mbledhës e përhapës i folklorit shqiptar; autor i dhjetra artikujve në shtypin e kohës për problematika të Kombit Shqiptar; nismëtar e pjesmarrës në shoqëri patriotike shqiptare në mërgim; shtypshkrimin e shpërndarjen e librave e gazetave shqipe në vise të Shqipërisë Natyrale; botimi i disa poezive; nisma për arsimin e kulturën shqiptare, etj.

Vepra “Fjalori italisht-greqisht-shqip i Thimi Mitkos” (2013) në dy vëllime mirëfilli shkencore është, si të thuash, një temë doktorature e historianit korçar Shpëtim Sala me banim në Tiranë, e cila para çdo komisioni do të merrte vlerësimin ma të lartë.

Në koft se flasim edhe për botime të tjera të historianit Shpëtim Sala si monografia “Një perandor në Prizren” (Botime Françeskane, Shkodër, 2008), “Letra të panjohura të Fan Nolit, 1906-1913” (Letërkëmbime të Nolit me personalitete. Pajisë edhe me aparat shkencor. Botime Françeskane. Shkodër. 2008), “Akti i Shpalljes së Pavarësisë Shqiptare” (Tiranë, 2006, 2011), Maximilian Lambertz “Raport mbi studimet e mia linguistike në Shqipëri nga mesi i majit deri në fund të gushtit 1916” (Përkthimi nga gjermanishtja, si dhe parathania e shpjegimet nga Sh. Sala); përmbledhja folklorike “Këngë popullore qytetare të Shqipërisë së Mesme”, etj. meriton akordimin e një titulli të lartë “Profesor”, pasi të këtilla janë kontributet e tij.

Në koft se flasim edhe për veprat dorëshkrimore të historianit Shpëtim Sala, për gjashtë monografitë e tij si ato për shoqëritë patriotike, Orkestrat frymore, shtypin, fjalorët e fjalësit, etj. si dhe referate apo kumtesa të mbajtura në konferenca, simpoziume e konferenca shkencore në Tiranë, Shkodër, Korçë, Prishtinë, Strugë, Ulqin, etj. apo ligjërata si në Universitëtin Ndërkombëtar të Strugës, etj. atëherë e meriton titullin “Akademik” i Akademisë së Shkencave të Republikës së Shqipërisë apo të Akademisë së Shkencave e Arteve të Kosovës.

Shpëtim Sala, ky rilindas i ri, është nderuar nga Forumi Shqiptar i Kulturës, Edukimit e Shkencës me Çmimin “Frang Bardhi” (2008) ka një pasuri të madhe e të rrallë në shtëpinë e tij: Koleksionon mbi 3.000 libra në gjuhën shqipe. Mbi 20.000 fotografi e kartpostale me tematikë shqiptare. Mbi 1.000 dokumente që kanë zanafillë nga pushtimi otoman. Ka një koleksion pothuaj plotor filatelinë shqiptare. Gjithato heraldika shqiptare, monedha e kartmonedha shqiptare, objekte etnografike druri, etj., Ky fond i madh koleksionesh shtron kërkesën para Ministrisë së Kulturës e Qeverisë së Shqipërisë për hapjen e një “muzeu” me këto vlera kombëtare shqiptare për të sotmen e të nesërmen. Historiani e koleksionisti Shpëtim Sala duhet thënë se me koleksionet e tij ka hapur ekspozita të shumta e të shpeshta dhe me frymë e shtrirje panshqiptare në Tiranë, Prishtinë, Vlorë, Budapest (Hungari), Prizren, Korçë, Strugë (Maqedoni), etj., në të cilat kanë paraqitë vlera të rralla dhe janë ndjek me interes nga mijëra vizitorë shqiptarë e të huaj.

Nisur nga të gjitha këto veprimtari botuese, studimore, koleksionuese, kulturore, etj. të historianit e koleksionistit Shpëtim Sala mendoj se ka ardhë koha që t’i akordohet nga Qeveria e Shqipërisë një pension shtetëror për merita të veçanta.

“Fjalori italisht-greqisht-shqip i Thimi Mitkos” (2013) është një punë shkencore “e përbashkët” e Thimi Mitkos e Shpëtim Salës, është vazhdim plotësor i veprës së njëri-tjetrit, ku këta dy rilindës të shquar në kohë të ndryshme, këta dy emra të njohur në letrat shqipe, në arsimin e kulturën shqiptare, e ndajnë lavdinë ndërveti. Rilindasit Thimi Mitko e Shpëtim Sala janë dy emra që i bajnë nder kohës e njëri-tjetrit.

ZBULIMI I NJË “SEKRETI”…

March 20, 2014 by dgreca

Nga: MURAT GECAJ/

Siç është e kuptueshme, jeta e çdo çifti ka të veçantat e saj. Nga ky rregull i pashkruar nuk kemi bërë përjashtim as unë, me bashkëshorten, Katrinën. Kur u njohëm së pari, sigurisht, nuk u kushtuam ndonjë rëndësi datëlindjeve tona. Por, më vonë, kur nisëm t’i festonin me modesati ato, ndjemë kënaqësi për përputhshërinë, pra se të dy kishim lindur në muajin mars dhe ishim “marsianë”. Kështu, ndërsa ajo kishte lindur me 17 mars, unë datëlindjen e kam më 23 mars (shënuar, gabimisht, në dokumetet zyrtare, 29 mars), pra vetëm 5-6 ditë më pas. Për ta thjeshtuar festimin e ditëlindjeve tona, nisëm të ndiqnim një praktikë, me të cilën u përshtatën edhe tre fëmijët tanë. Pra, ceremonitë tona modeste, sipas kushteve e mundësive tona, i bënim gjithnjë në mesin e këtyre datave, pra në çdo 20 mars.

Nuk dua të zgjatem e ta lodhi lexuesin e këtyre radhëve, me këto fakte vetjake, gjë për të cilën ju kërkoj ndjesë. Por ishte një suprizë e këndshme dhe e pa përjetuar kurrë më parë, që më bëri të shprehm sot. Nuk kanë kaluar vetëm pak orë, kur në derën e banesës sonë ra zilja, por pak e zgjatur. Zakonisht, kështu veprojnë postjerët dhe mendova se, si zakonisht, më vinte ndonjë revistë nga kolegu e miku im, në Boras të Suedisë, Sokol Demaku. Ndërsa, kur unë e bashkëshortja u ndodhëm përballë personit të panjohur, përjetuam çaste habie dhe emocione, njëkohësisht. “E keni këtë buqetë me lule nga Italia,-na tha ai.-Ja, lexojni se çfarë shkruhet në kartolinën shoqëruese…”.Të them të vërtetën, më parë nuk e kishim provuar një praktikë të tillë.

Pasi e falënderuam postierin, i cili vinte nga një dyqan lulesh të kryeqytetit dhe na tregoi se porosinë e kishin marrë direkt nga Italia, u kthjelluam e u qetësuam, duke ndjerë dhe kënaqësi të patreguar shpirtërore. Buqetën stërmadhe të luleve, me fjalët në kartolinën e saj, na e dërgonte djali ynë i vogël (tashmë, mbi 42 vjeç), Altini dhe shoqja e tij, Lorena, me djalin Marcello. U morëm erë atyre luleve, sikur të kishim pranë ngrohtësinë dhe erën e mirë të atyre shumë të dashurve tanë. Pastaj, pak nxitimthi, lexuam fjalët e dërguara në mesazhin e tyre, pikërisht sot, më 20 mars 2014, në vazhdim të traditës shumëvjeçare, për festimin e ditëlinjeve tona.

Pra, ja çfarë na shkruanin ata, nga qyteti Asti, në Italinë veriore: “Për Murat dhe Katrinë Gecaj: Nga larg, ne ju dërgojmë një tufë me lule të freskëta që t’u kujtojmë, me mall e dashuri dhe që t’u sjellë sa më shumë gëzime e lumturi. Jemi larg e s’shihemi dot, po me këto lule ju përqafojmë fort, fort! Urimi ynë i zemrës është: U bëfshi edhe 100 vjet tjera dhe ju çojmë nga një puthje, veç e veç. Me shumë mall e dashuri-Tini, Lori e Marçi”.

Mendoj se, çdo koment tjetër, është i tepërt dhe kërkoj mirëkuptimin tuaj. Faleminderit!

Tiranë, 20 mars 2014

SHBA: Roja kufitare në Teksas zbulon një shtëpi me 108 emigrantë të paligjëshëm

March 20, 2014 by dgreca

Autoritetet amerikane thanë se pesë persona janë arrestuar/

Nga BEQIR SINA, New York/

HOUSTON TEXSAS : – Një shtëpi e tejmbushur me më shumë se 108 njerëz supozohet të jetë bazë trafikantësh të qënjeve njerëzore, mbasi u zbulua vetëm disa kilometra jashtë Houstonit -SHBA të mërkurën , tha një zëdhënës i policisë. Shtëpia dyshuar u gjet gjatë një kërkimi për një grua 24 – vjeçare dhe dy fëmijët e saj , një vajzë 7 – vjeçare dhe një djalë 5 vjeçar , që ishin raportuar të humbur nga të afërmit e tyre, por më vonë të martën mbasi një njeri prej tyre humbi drejtimin siç ishte planifikuar në një vend të fshehtë në anën veriore të qytetit , dhe u diktua nga roja e kufirit, tha John Cannon , një zëdhënës i Departamentit të Policisë Houston.Roja kufitare me policinë shtetrore, ja “mësynë” shtëpisë me foca të shumta duke e rrethuar atë dhe kontrolluar çdo dhomë të saj. Shumë prej njerëzve në shtëpi që autoritetet thanë duket të jenë pjesë e një operacioni të kontrabandës njerëzore, ishin veshur vetëm në ndërresa dhe ata ishin ulur në kushte të papastra dhe të rrethuar me qese me plehra dhe të veshjeve të tyre, nga që vapa ishte e madhe, ka thënë Cannon . Kur policia hapi derën e shtëpisë ata gjetën ” një grup të madh , i madh i njerëzve të racave të ndryshme, disa ulur në krye të njëri-tjetrit , megjithëse hapësira ishte shumë e mbyllur dhe e vogël, ” tha Cannon duke shtuar se ” Poliicia thirri menjëherë emrin e gruas, që ishte deklaruar e humbur për të parë nëse ajo ishte në mesin e atyre njerëzve , dhe ajo me dy fëmijët u përgjigjë menjëherë ” Canon ka sqaruar se “Shtëpia e familjes , ku u gjendën këta njerëz ndodhet në jug të Harris Countyt , dhe është rreth 1500 -square feet, ka thënë Cannon . Së pari , oficerët pan vetëm një dyshek në dyshemen e saj dhe një frigorifer në një dhomë të jashtme . Kjo ishte kur ata shkuan më tej në dhomat e shtëpisë dhe gjetën – 94 burra , të gjithë në të mbathura dhe pa këpucë , 15 gra dhe një grua me dy fëmijët e saj – e shtrirë në ndyrësit e hedhura rrotull saj, disa dhoma të vogla , të gjitha me qasje në një banjo të vetme me ujë të ngrohtë . Shumë nga gratë, i thanë policisë se kishin qenë në atë shtëpi për tre apo katër ditë , ka thënë Cannon . Një grua tha se ajo kishte qenë atje për 15 ditë . Të gjithë ata thanë se ishin të uritur , të etur dhe të lodhur, të mërzitur me kontrabantistët, që nuk po i merrnin e ti nxirrnin prej aty ku i kishin futur, mbasi u kishin marrë parat dhe dokumentat .

Autoritetet thanë se pesë persona janë arrestuar

Policia Houston kanë dorëzuar për hetim Zyrës së Emigracionit dhe Doganave pesë persona si të dyshuar që merreshin me trafikun e njerëzve, duke i kaluar ata ilegalisht nga kufiri i Meksikës në SHBA. Zëdhënësi ICE Greg Palmore, tha se ka qe pesë vjet që zyrtarët zbuluan një shtëpi në zonën e Hjuston me grupe njerëzish brenda . Në vitin 2012 , një shtëpi u gjetë me 86 njerëz të gjithë kishin kaluar kufirin nga Meksika në SHBA, tha ai . ICE i mori nën arrest të 108 vetat që u gjetën në shtëpi dhe po i mbanë ata në paraburgim duke pyetur , përderisa ata po merren në pyetje do të kalojnë edhe në kontroll shëndetësor , tha Palmore . Njerëzit ishin kryesisht nga Guatemala , Meksikë, Honduras dhe El Salvadori , tha ai . Dy nga 108 personat , një grua shtatzënë dhe një burrë , janë dërguar në një spital për trajtim të panjohur , shtoi ai . Edhe pse Palmore tha se ishte tepër herët të thuhet nëse kjo ishte pjesë e një operacioni të trafikimit njerëzor , ai nuk tregojë se nga i kan marrë të dhënat .Houstoni i ulet është rreth shtatë orë në këmbë nga kufiri me Meksikën , dhe megjithëse është shkretërirë dhe temperaturat janë shumë të larta , trafikantët e kan bërë një rrugë popullor për emigrantët e paligjëshëm, me gjithë rrezikun për jetën – ku shpesh herë, emigrantët gjejnë vdekjen, shpjegoi Palmore .

” Nëpërmjet Houstonit, ata mbasi kalojnë kufirin dhe futen në qytet është i rëndësishëm për korridoret autostradës që lidhi Houstonin nëpërmjet autostradës , I- 45 dhe I- 10 me qytetet e tjera në thellësi . Me këto dy korridore të trafikut, trafikantët nxjerrin kudo në Shtetet e Bashkuara , njerëzit që sjellin me para nga Meksika ” tha Palmore . ” Dhe kjo është shumë e lehtë për ti asimiluar në komunitetet e tjera këtu në SHBA . ”
Lidhur me shtëpin ku gjetën 108 veta ai sqaroi se pasi policia e Houstonit morën një informacion se një grua me fëmijët e saj ishin deklaruar të humbur ata u vunë në kërkim . Cannon tha se policia kishte ngritur disa postblloqe në zonë si pikë survejimi jashtë shtëpisë me herët . Poliicia, ndoqi një makinë me dy njerëz brenda në një ndalesë rutinë të trafikut , kur ata e panë policinë tentuan të largohen nga rruga dhe u futën nëpër shkurret për rreth . Kur u kapën policia gjeti pistoleta dhe dokumentet që tregonin për një veprimtari të paligjshme , policia arrestojë dy burrat dhe ata treguan edhe për tre të tjerët , tha ai .

UKRAINA, SIRENË ALARMI

March 20, 2014 by dgreca

Condoleezza Rice: Nga mosangazhimi i Shteteve të Bashkuara në arenën ndërkombëtare, përfitojnë duke marrë guxim vetëm ”diktatorët dhe ekstremistët e llojllojshëm anë e mbanë botës.”/

Nga Frank Shkreli/

Condoleezza Rice ka shërbyer si Sekretare e Shtetit nga viti 2005 deri në vitin 2009 në adminsitratën e Presidentit George Bush dhe njihet si një zë me kompetencë në politikën e jashtme dhe në marrëdhënjet ndërkombëtare. Në një kryeartikull disa ditë më parë për gazetën e kryeqytetit amerikan Washington Post mbi gjëndjen e krijuar në Ukrainë, ajo shkruan se ngjarjet e fundit në Ukrainë, janë një alarm për të gjithë ata që mendojnë se nuk është e nevojshme që Shtetet e Bashkuara të marrin përsipër përgjegjësitë e një udhëheqsi botëror. Condoleezza Rice shpreh shqetsimet e sajë mbi atë që ajo sheh si një rol gjithnjë e më pasiv nga ana e Amerikës në çështjet ndërkombëtare. Ajo komenton se Shtetet e Bashkuara nuk mund të tërhiqen nga arena ndërkombëtare dhe ”nuk mund të ulin zërin kur bëhet fjalë për mbrojtjen e demokracisë dhe të drejtave të njeriut në botë, duke lejuar të tjerët të udhëheqin”. Siç duket në një kritikë të drejtë për drejtë ndaj administratës së Presidentit Obama, ajo tha se nga mosangazhimi i Shteteve të Bashkuara në arenën ndërkombëtare, përfitojnë duke marrë guxim vetëm ”diktatorët dhe ekstremistët e llojllojshëm anë e mbanë botës.” Ish-Sekretarja Amerikane e Shtetit, në komentin e saj për Washington Post, paraljamëron se heqja dorë nga luajtja e rolit udhëheqës në botë nga ana e Amerikës do të krijojë një boshllëk që më në fund do të “mbushet nga ekstremistë të al-Qaedas në Irak dhe në Siri, si dhe nga diktatorë të tipit Putin e Bashar Al Assad, i cili me mbështetjen e Iranit dhe të Rusisë masakron popullin e vet, si dhe nga retorika nacionaliste dhe nga masat e Pekinit që kanë shkaktuar përgjigje nacionaliste nga aleatëja jonë Japonia…”

Ish agjenti i policisë sekrete sovjetike KGB-ës, Vladimir Putin është shprehur në të kaluarën se tragjedia më e madhe e shekullit 20-të ishte shpërbërja e Bashkimit Sovjetik. Kondoleezza Rice thotë në krye-artikullin e saj se ndonëse problemi me Ukrainën nuk është diçka e re, ajo shkruan se Rusisë duhet t’i bëhet e qartë se masa të tilla të mëtejshme nuk do të tolerohen dhe se, ”integriteti territorial i Ukrainës është i paprekeshëm.” Ajo mirëpriti masat e njoftuara deri tani nga administrata e presidentit Obama kundër Rusisë, por shkruan se, Shtetet e Bashkuara duhet të kenë një plan afatgjatë për t’iu kundër-përgjigjur deklaratës së Putinit në lidhje me të ardhmen e Europës pas Luftës së Ftohtë. Zonja Rice shkruan se me agresionin e tij, “Putini po i thotë botës se Ukraina nuk do të jetë kurrë më e lirë të vendosë vet fatin e saj — një mesazh ky që ka për qëllim të bëjë jehonë edhe anë e mbanë Europës Lindore dhe vendeve Baltike — se Rusia ka interesa të veçanta dhe se ajo do t’i ndjekë për t’i realizuar ato, me çdo çmim.” Ajo thotë se Putini do e këthej orën mbrapa, për derisa ekziston një hesitim angazhimi serioz nga ana e Përendimit për të kundërshtuar avanturat e tija.

Ish-Kryediplomatja e Shteteve të Bashkuara thotë se Moska nuk është immune ndaj presioneve dhe se ne duhet të ushtrojmë një strategji afatgjatë dhe me durim, por mbi të gjitha ajo thekson se tani , “Gjëja më me rëndësi është që të rivendoset roli udhëheqës i Shteteve të Bashkuara në komunitetin ndërkombëtar”, dhe që Amerika të mos duket “e lodhura dhe e mos interesuar” për ato që ndodhin në botë.

Kondoleezza Rice sugjeron në artikullin e saj, se midis masave të tjera, Shtetet e Bashkuara duhet t’i shtrijnë dorën rinisë së Rusisë, sidmos studentëve dhe profesionistëve të rinjë, shumë prej të cilëve janë duke studiuar në universitetet amerikane dhe që janë të punësuar në firma perëndimore duke shtuar se, “për të realizuar ambiciet e tyre, forcat demokratike në Rusi kanë nevojë për mbështetjen amerikane. Ata, dhe jo Putini, janë e ardhmja e Rusisë”, përfundoi Zonja Rice.

Kondoleezza Rice ka të drejtë. Agresioni dhe pushtimi i Krimesë si dhe kërcënimet e Putinit për të rivendosur rolin dhe infleuncën e Rusisë në ish republikat sovjetike, me pretekstin për të “mbrojtur pakicat ruse të kërcënuara”, është një rrezik jo vetëm për Ukrainën dhe ish-republikat sovjetike, por është edhe një sfidë për të gjithë botën, duke rrezikuar rendin dhe paqën botërore. Rusia e Putinit ka mbështetur dhe vazhdon të mbështesë diktatorë të tipit Viktor Yanukovich, multimiliarderit të pasuruar në kurriz të popullit ukrainas, si dhe regjime jo demokratike anë e mbanë botës. Ukraina nën regjimin e Yanukoviç u varfërua, u demoralizua dhe si rrjedhim u destabilizua gjëndja duke shkaktuar ndërhyrjen agresive të Rusisë. Për më tepër, Putin-i mbështetë udhëheqsit dhe regjimet jo-demokratike edhe jashtë asaj që ai konsideorn si zonë e influencës së Moskës, duke filluar nga Siria e Irani, e deri tek Venezuela, me fjalë të tjera — kudo dhe këdo që tregohet armiqësor ndaj interesave të lirisë dhe demokracisë dhe kundër inetersave perëndimore, në radhë të parë të kundër interesave të Shteteve të Bashkuara. S’do mendë se kriza e krijuar në zonën e Euroazisë është rezultat i drejtë për drejtë i asaj që Sekretari Amerikan i Shtetit John Kerry e ka cilësuar si “një akt i paturpshëm agresioni dhe një shkelje e obligimeve ndërkombëtare” nga ana e Rusisë së Putinit. Por është edhe rezultat i një politike strategjike revanshiste, por të gabuar të Putinit, një përpjekje nga ana e tij për të zhberë atë që ai ka thënë se ishte një “tragjedi’, — shkatërrimin e Bashkimit Sovjetik. Është kjo një politikë katastrofale dhe fatkeqe, për jo vetëm për Euroazinë, por edhe për mbarë Europën dhe botën. Fatkeqsia tjetër në këtë mes, qendrimi i perëndimit gjatë këtyre viteve karshi Vladimir Putinit. Ashtu siç komentoi edhe dje në një editorial, gazeta Washington Post, “Se Adminstrata e Presidentit Obama dhe aleatët e saj Europianë janë treguar tepër të ngadalshëm që të kuptojnë se Putin-i është i vendosur të ndryshojë rendin e pas Luftës së Ftohtë në Europë dhe të rivendosë dominimin e humbur të Rusisë mbi Europën Lindore, në zonën e Kaukazit dhe Azinë Qendrore”, thuhet editorialin e saj me titull: ‘Obama nuk kupton ambiciet e Putinit në Euroazi’. Editoriali i Washisngton Post përfundon duke thënë se, “Kriza në Europë nuk po ndodhë për arsye se atje u përhapën institucionet dhe influenca perëndimore, por përkundrazi, për arsyen se, Perëndimi nuk plotësoi premtimin e bërë pas mbarimit të Luftës së Ftohtë, për një, ‘Europë të tërë dhe të lirë’. Kritikë kjo me vend e editorialit të Washington Post për politikën ekonomike dhe ushtarake të Shteteve të Bashkuara dhe të Bashkimit Europian karshi ish-vendeve komuniste. Të shpresojmë se cilat do qofshin masat e marra tani nga Shtetet e Bashkuara dhe nga Bashkimi Europian ndaj agresionit rus kundër Ukrainës, të mos jenë të paka dhe tepër të vonuara.

Durrës – “Europa Nostra” paraqet studimin për Amfiteatrin Antik

March 20, 2014 by dgreca

Nga Gëzim Kabashi/. – Fondacioni “Europa nostra” ka paraqitur mbrëmjen e kaluar në Durrës studimin e fizibilitetit, që synon rivitalizimin e ansamblit historik, që ndodhet pranë amfiteatrit antik të qytetit, i përfshirë në listën e monumenteve të rrezikuara të Evropës për vitin 2014.

Gjatë një takimi që u zhvillua mbrëmjen e kaluar në Bashkinë e qytetit bregdetar arkitekti dhe eksperti ndërkombëtar Pedro Ponce, i cili është njëkohësisht zv. President i Komitetit Shkencor të Europa Nostra-s prezantoi këtë projekt tepër ambicioz që nuk përfshin amfiteatrin e Durrësit si objekt të vetëm, por të gjithë ansamblin historik që ndodhet përreth tij, si një zonë e tërë që do të rijetëzohet dhe do të shtojë interesin e turistëve dhe vizitorëve vendas e të huaj. Gjashtë muaj më parë specialistët e këtij Fondacioni zhvilluan një vizitë në mjediset e monumentit më të madh të zbuluar në vendin tonë, pasi ai u përzgjodh në listën e monumenteve më të rrezikuar në botë.
Kryebashkiaku Vangjush Dako deklaroi se aseti më i madh i trashëgimisë sonë kulturore është amfiteatri dhe se ky projekt është i rëndësishëm, pasi merret jo vetëm me monumentin, por me një zonë të tërë të trashëgimisë kulturore të qytetit.

Në emër të Ministrisë së Kulturës, zv ministri Zef Çuni u shpreh se ky studim ka qasje me vizionin e Ministrisë së Kulturës për trajtimin e trashëgimisë kulturore në tërësinë e saj, duke konturuar peizazhin e plotë kulturor. Ndërkohë gjetja e fondeve për ta zhvilluar këtë studim është një sfidë për të gjithë aktorët.

Të gjithë të pranishmit kanë diskutuar dhe kanë rënë dakord në parim për ngritjen e këtij grupi pune (Task Force) me përfaqësues nga Ministria e Kulturës, Ministria e Zhvillimit Urban dhe Turizmit, Instituti i Arkeologjisë, Bashkia e Durrësit, Ministria e Financave, Shoqata për Zhvillimin e Turizmit Kulturor dhe Europa Nostra, i cili do të ndjekë fazat e parashikuara në këtë studim, do ta prezantojë atë për miratim në institucionet përkatëse, si dhe do të kontribuojë për lobimin dhe gjetjen e burimeve financiare për rehabilitimin e këtij objekti të rëndësishëm të trashëgimisë kulturore shqiptare dhe europiane.
Gjatë 10 viteve të fundit institucione shkencore dhe universitare europiane kanë paraqitur interes, si dhe projekte ende të pazbatuara në monumentin më të madh të zbuluar në vendin tonë